De collegiis et sodaliciis Romanorum

51쪽

triumvirorum anui LX a. Chr. retulit ita pergit XXXVll, 57):

legia es. XXXVili, id) ωμιολογησαν καὶ ἐποίουν καὶ ουτοι

hoc sodalicio accipiendum est, quod dictus est Vatinius, eum accusaretur a Licinio Calvo de sodaliciis, audacissimus δε factions ', nempe illvirorum. Nam Calvus ut sodalis eius Catullus ab altera parte stabant, quod et carminibus amaris et obnitendo in rebus publicis testati sunt r. Eivsmodi hetaeriarum criminibus ' factum esse tradit Asconius loco supra relato ', ut senatus ius coeundi tolleret. Quod autem ratio postulare videbatur, ut transiremus ad leges contra collegia latas, id ideo distulimus, quoniam leges istae etsi praecipue factiosos coercebant, tamen multo latius patebant toto iure coeundi sublato; qua re factum est, ut proximo demum capite de iis agere placeret. Nam etsi de hetaeriis haec dixisse sufficiat, ne historici provinciam invadamus, tamen regiat contigua quae plene a nobis tractanda egi. Dico erimen sodaliciorum, in euius enarratione praeter hetaerias alterum genus sodaliciorum itidem rerum novandarum causa institutum apparebit ab hetaeriis diversum.

Crimen sodaliciorum est species ambitus propriae quaestioni attributa. Dio Cass. XXXIX, 37. de lege Liciniar' CL Drumann tu, I93.' Ita iungendum est. Orationis reliquias collegerunt Melcheri Poet. Lat. rel. p. 113. Meyer or. Rom. D. ed. 2. p. 474.r Melcheri l. e. P. I 29. ' Vide etiam Pseudo- Cic. decl. in Sallust. 5, 14r abiit in sodalietum sacrilegi Nigidiani; bis iudicum ad subgallia attractus extrema fortuna stetit; qui locus eadem ratione ad latrones pertiner potest ac ad turbas civiles. Ceterum eertorum virorum factiones raro nominantur, etsi Eaepe dignoscuntur, ut Milonis et Clodii. s p. 34.

52쪽

πικροτερα ἐπιτίμια τοῖς δεκαζουσl τινας ἐπέτα ιν. Cic. pro Planc. I 5, 36 nomins legis Liciniae quas egi δε εο-daliciis omnes ambitus leges complexus es. - e. I9, 47. haesitantem te in hoc sodaliciorum tribuario erimins ad communEm ambitus causam contulisti. - e. 20, 49 dicitur M. Crassus harum ipsarum legum ambitus auctor. Wunder ' Crassum praeter Itanc de sodaliciis aliam etiam legem de ambitu sanxisse putat, permotus locis Dionis et postremo Ciceronis. Sed hoc verisimile non est, eum nullum eius Iegis vestigium unquam inveniatur δ ; neque necessarium est, nam hac etiam explicatione Cicero legem de sodaliciis in legibus ambitus collocavit, ut eadem ratione recte eam ambitus legem appellare posset. Videtur

legis saepe dicitur lex, ita lex universa saepe leges. Ita

teges Atiniae, Furias Cic. Verr. L. I, 42, l09; Voconias, Atiniae leges Cic. Philipp. ill, 6, I 6; leges Iulias Cic. ad Att. ll, I 8; legibus agrariis frumentariisqus latis Liv. ep.7 l. es. 103; Iuliae rogationes Tac. An n. lli, 25; Oppias

leges Τac. Anii. Ill, 33. 34; Sempronias rogationes, Serviatias leges Tac. An n. Xll, 60 de lege iudiciaria C. Gracchi legeque Caepionis; Iuliae leges, Calpurnia scita Tac. Ann. XV, 20. Quare Munderi interpretatio reiicienda est. Crimine ambitus tenebantur soli candidati; socii delicti a poena liberi erant h. Isidor. V, 26 ambitus iudicium

i. e. qui ambiunt, non qui deeuriant. Vide XXXVII, 29 de lege Tullia; XL, 52; LIV, 16 de lege Iulia Augusti al. Infra

Harum ipsarum legum etiam male diceretur, si ad aliam praeterea Cicero respicereti' Idem accidit Drumanno lit, IsI et Gottiingio r5m. Siaatsvers. p. 439. in locis similibus. ε' scit. ex iure Romano, quo nisi de sociis specialiter cautum

erat lex ad eos non trahebatur. Hemer Criminalr. S 84 n. 2. Hodie

53쪽

in eum egi qui largitione honorem capit et ambit, amissurus dignitatem quam muners invadit '. idem cernitur in poenis ambitus; ita in legis Corneliae v. c. DCLXXlli ut magistratuum petitione per X annos abstinerent condemnati '; legis Calpurniae v. c. DCLXXXVil μητ αρχεινμητε βουλευειν σφων μηδήνα '; legis Iuliae Augusti ut ambitus convicti in quinquennium a petitione magistratuum

arcerentur λ'. Exceptum erat unum genus sociorum, divisores scilicet: Cicero pro Cornel. ap. Ascon. Ρ. 74. iscum

hunc ambitum populus Romanus videret et cum a tribunis plebis doceretur eum) nisi poena accessisset in dis sorea extin gui n)ullo cod. saetinci . . . . ullo modo posse; legem hanc Cornelii sagitabat, illam quas eae Scio ferebatur repudiabat idque iure, ut docti gumus duorum consulum designatorum calamitate item in alio frustillo Cornelianae l, 32 Nobb.): hrepugnare, ut divisores quos honoris sui ministros ease voluerat, lege ambitus vellet insigere quo loco acerbe admodum tangit C. Calpurnium Ρisonem, qui legem hanc de ambitu ex SCto tulit in consulatu suo; largitione enim eum honorem adeptus est et lege ambitus ante reus factus, quam consulatum iniret λλ. Caput de

id tantum dubium est utrum qui alterius nomine ambiunt, auctoris poenam patiantur Uacliter Lehrb. g 225 n. 15 alo an quod mihi videtur socii Hess ter i. c. g 529 b.)' cs. l. un. g 1 D. de lege Iul. amb. XLVill, 14. Paul. S. R. V, 30, I. ' Videtur enim a Sulla rogata atque diversa a lege Cornelia Bae

' Schol. Bob. in or. pro Sulla 5, II. p. 361 Or.' Dio Cass. XXXVI, 2 l. Schol. BOb. l. c. ' Dio Cass. LIV, 16. - Ηemer l. c. ut socios apud Romanos quoque poenae obnoxios suisse probet, provocat ad i. 16 C. si cert. pet. IV, 2. Nov. 123 c. 2. I 6. At poenae quibusdam criminis huius sociis ibi propositae non sunt poenae ambitus, sed delictorum specialium. CL Munder protegg. p. LXXIV sq. Drumann II, 93.

54쪽

divisoribus quod erat in lege C. Cornelii, quae perlata non est, nisi est receptum lege Calpurnia λη tamen postea fortasse lege I ulli a obtinuit. Cicero pro Planc. 23, 35: qui si erat

divisor - cur abs te rsus non est factus' cur non eius

damnatione aliquid ad hoc iudicium praeiudicii comparasti Sed hic quoque regula firmatur exceptione. Designatum esse eum candidatum qui ambitum secisse dicebatur non opus erat ; sufficiebat petitorem fuisse λ . Quod de ambitu locum habet, traditur quoque de sodalietis; quam quaestionem Cicero δ' reprehensionem iudieit de candidatis a populo Romano in comitiis lati appellat. Idem affirmant Scholia Bobiensia δ' . Male igitur Wunde rus 37 rhleae Licinia, inquit, ut ferretur senatus auctor fuit sc f.

iam anno ante referente Cicerone ad Qu. fr. II, 3, 6 δε- ereverat ut sodalitates decuriatique discederent leaeque de iis ferretur ut qui non discessisSent ea poena quae est de vi tenerentur.' At ut omittam poenam diversam et tempus inter SCium a. d. IV Id. Febr. prioris anni factum et Iegem satis Iongum: SCtum omnes qui rerum novarum moliendarum causa coissent δ', ita reos fecit, si non discessissent tempestive: lex Licinia eos tantum qui ambitum feeissent et quidem solos candidatos. quare plane diversa erimina legis et S Cti esse apparet.

' Quod divisorum multitudo ei obstitit Asc. in Cornel. p. 75. etiam alia ratione explicari potest. Iluc refero pro Mur. 23, 47 de ea lege: poena gravior in

plebem - exsilium in nostrum ordinem. Cf. etiam Fei rat. epiSt. p. 54.

Ita victi candidati etiam postulabantur. Cic. Brut. 30, II 3. Philip p. XI, 5, II coli. Drumann. II, 97. Ante comitia quoque Reeusari potuerunt. Drum. Ill, 6. β pro Planc. 3, S. ' arg. Planc. p. 253 verb.: ut quaereretur in candidatos. 7 Proteg. p. LXXV. ' Haee SCti interpretatio infra confirmabitur.

55쪽

Crimine sodaliciorum qui lenerentur vidimus; iam videamus quid requiratur ut delictum consistat. - SOdalicia Uunderus δ' recte monuit gravissimam speciem Bmbitus fuisse, ut perduellionem maximum inter maleatatis erimina. Neque obstat quod interdum ob eandem rem eundem hominem et ambitus et sodaliciorum reum faetum esse scimus ''. Qui enim sodaliciorum crimini obnoxius est, plerumque ea ipsa re leviora etiam quae ambitus quaestioni relicta erant admisit. Quaeritur autem quid accedere debuerit ut a communi causa ambitus ad sodaliciorum crimen perveniretur. Quod si Wunderum ηι audis, erat ambitus vi determinatus ηη: hin istiusmodi comitiis in quibus candidati sodalium Opera ad consequendos honores uterentur, multitudo non tam acceptis nummis quam xi cogi εolebat ut candidatis honorem mandaret.' Sequitur in ea re Sigonium δ:. si quis tribulos decuriasset et con8cripsisSet ut corrumperet populum , quoniam multitudine cogeres videbatur, vis videbatur; quoniam pecunia contendebat, ad ambitum pertinebat μ

' l. c. p. LXXIV secundum Manutium. η' Ascon. in Μilon. p. 40r Milo postulatus est de ambisu ab piis de sodaliciis a P. Fuluio Nerato. Cf. ib. p. 54. Cic. ad div. VIII, 2. Messala ambitus absolutus est Relictus lege Licinia maiore ser. maiori) esse periculo videtur. eoll. Drum. III, p. 103. Cic. pro Cael. 7, 16 de ambitu et de eriminibus istis soda

p. LXXIV.

' Quod iis certe non probabitur, qui ambitum in corrumpendo eonsistere putant: Wachter Lehrb. I 225 n. 16. Hemer S 529 b. Quamquam sunt qui quoquomodo magistratus captus sit modo contra leges sat ambitum commissum dicant, ut ambitus sit etiam violentus. Sed recte plerique hoc improbant. η' de iudic. L. II. c. 30. p. 1784 B. Graev. coli. P. 1788.

56쪽

Sed Iloe plane falsum est et unus ex copia illa errorum, qui inde a Sigonio hereditario iure transmittuntur in antiquitatibus Romanis. Argumenta quae asseruntur RSigonio satis infirma melius in a diluuntur in expositione ambitus sodaliciarii. Nullam vim in ea re fuisse locuples auctor Dio Cassius δ' testatur, ubi de lege Licinia exponit: πιαροτερα ἐπιτίμια τοῖς δεκαζουσί τινας ἐπέτα ν' ωσπερ τοιαυτοι ελαττον οτι ο υ χ ρ ημ. α σ ι ν αλλα β l α την ἀρχην εφεσαν) αμαρτοντες. Violentae petitioni, qua Pompeius et Crassus consulatum anni DCXCIX adepti erant *β, opponitur ambitus largitione commissus, quem lege Licinia coercebant. Idem docemur a Cicerone ubi de universa legis Liciniae vi et sententia exponit 'st: ishoc SEnsimuS: cuiuscumque tribus largitor eεset et psr hanc consengionem quas magis honesste quam vers SodalitaS nominaretur quam quisque tribum turpi largitione corrumperet' etc. Crimen sodaliciorum igitur non erat ambitus violentus sed et ipsum totum erat in largitione, itaque a Cicerone dicitur insinitus

ambitus pro Cael. 7, 16 cs. 32, 78. quam largitionem non

communem sed maiorem gravioremque et certa quadam ratione determinatam fuisse Consentaneum e8t. Eam rationem exquiramus necesse est ut quid intersit inter sodali-elorum crimen et ambitus communis, recte intelligatur. Qui auctorum de crimine sodaliciorum narrationes

obiter tantum inspexerit, ad tribus id pertinere statim intelliget, Cie. pro Planc. 15, 36 in hac re tribuaria; id. eod. 19, 47 tribuarium crimen εο liciorum: ut qui illude0gnoscere velit tribuum usum in ambitione diligenter at-iendere debeat. Qui sane maximus fuisse dicendus est;

quiequid enim a candidatis excogitatum est ad populi studia sibi concilianda, plerumque tributim faciebant vel da-

Α L. XXXIX c. 37. - Drum. IlI, 279. Dio XXXIX, 27 sq. ' pro Plane. 15, 3τ.

57쪽

bant. Neque causa obscura est. Tribules enim cum vicini essent, sacile convenire adirive potuerunt ad munera percipienda; deinde cum simul suffragia ferrent *7 melius erat

suffragatores habere coniunctos in maiore parte tribuum, quam eundem forte suffragiorum numerum per Omnes

XXXV tribus dispersum. Quapropter cum in Sen Riu R. LXlli ageretur de ambitu coercendo, postulavit Ser. Sulpicius confu8ronem suffragiorum omnium δ', id est aucto-

Quod eo tempore etiam de centuriatis comitiis recte dicitur; erat enim tum centuria unius tribus pars Cic. pro Planc. 20, 49. es. Q. Cic. de pet. cons. e. S: is hos qui apud tribules εuos plurimum gratia possunt, tui studiosos in centuriis habebis.' ' Cic. pro Mur. 23, 47 confusionem suffragiorum sagitasti, Prorogationem legis Maniliae, aequationem gratiae, dignitatis, Suffragiorum. Non intellexerunt viri docti, quae de lege Manilia voluerit Servius. Est illa sine dubio lex Manilia de libertinorum suffragiis, quam tulit C. Manilius tr. pl. a. LXVI extremo anno LXVII post pauculos dies quam inierat tribunatum Compitalibus Asc. in Cornel. p. 65. Drum. IV, 4I6. auctore C. Cornelio tr. pl. a. LXVII. Cic. pro Cornel. np. ASc. p. 64. Drum. II, 6I3), ut libertini in iis tribubus suffragium serrent, qua serebant qui eos manu miserant, id est patroni tribum Sequerentur, ut sorum eius sequuntur. Vide l. 22 I I D. ad munic. L, I, egregie correctam a Savignyo Zeitschr. IX, si , l. 27 eod. Ita interpretor Dionis verba XXXVI, 25r τω Tω τῶν απεDυ

Sed cum M. Lepidus et L. Tullus Kal. Ian. a. LXVI magistratum iniissent, ea lex statim damnata est SCto in scon. ip Corn. p. 66). Iam intelligitur confusione illa suffragiorum, quam Sulpicius voluit, hanc Maniliam legem quodammodo revocari, cum liberti eodem loco essent ac patroni in suffragiis serendis. Nam fieri non potuit quin

rusticarum quoque tribuum conditio cum urbanis exaequaretur sublata suffragiorum tributim serendorum ratione. Inde etsi Sulpicius non expressis verbis repetebat legem Maniliam, quod recte Garatonius ab eo a Iienum esse dixit, non sine specie aliqua id ipsum ei obiicere potuerunt, quod haud scio an in senatu ab adversariis factum sit.

Denique quid sibi velit prorogatio illa, non facile dictu est; sortasse

58쪽

ribus Μ anulio et Garatonio η', ut latis gnffragiis non e enturiae numerarentur, sed ut omnia centuriarum omnium

suffragia confunderentur; quod graviter homines in suis cinitatibus et municipiis gratiosi tulerunt. Ut singula Proponamus, eandidati fautoresque eorum populo tributim Bupplicabant:

Cic. pro Planc. 10, 24ti appellavi populum tributis, submisi me et supplicavi cum Plancius aedilitatem ambiret Cic. pro Mil. 9, 25 Clodius eum P. Plautio et Q. Scipioni consulatum efficere velletin convocabat tribus,as interponebat. Suet. Caes. 4 l. comitia cum populo partitus egi, ut pronunciarentur pro paris altera quos ipse edidisset. Et edebat per libellos circum tribus missos scriptura breni: Caesar dictator illi tribui. Commendo vobis illum et illum etc. Λnson. grat. act. p. 704 Toll. e tribus non circumisi, centurias non adulavi, vocatis classibus non intremui. Mamertin. paneg. Iul. c. I 6: scandidatis) tributim omnes atqus etiam singuli salutandi. Tributim dabantur conviviae Q. Cic. de p. c. c. 1l: convivia facito et abs te et ab amicis sodalibus scit.) tuis concelebrentur et passim et tributim.

eo redit, quod senatus eum leges abrogare iure non posset, persaepe tamen abrogaret vide Ascon. p. 57 , post tale SCtum lex ipso iure rata pro inani habebatur. Quodsi igitur contrarium placebat senatui, non opus erat nova lege, sed effectu addito ad nudum ius, lex quae erat rursns pro lege observabatur. Si magnis licet parva componere, eogitent velim ICti de stipulatione quae eXceptione perpetua ne petatur irrita facta mox reviviscat, si rursus convenit ut potatur

l. 2I S 2 de paci. II, 14. Haec mihi videtur prorogatio dici posse, eum quod ipse iure valet ab impedimento liberatur. Similiter explIcat Driam. V, 447 not. 62. φ Drumann V, 446 not. 61. rem haud intellexit.

59쪽

item Iudi gladiatorii δ' . :Cic. pro Mur. 32, 67. SCimn - - si gladiatoribus nulgo δι locus tributim esset datus), contra Isgem

Calpurniam factum videri -- - e. 34, 72. spectacula sunt tributim data locus et in circo et in foro datur in amicis et tribulibus - quid atatuetur in viros primarios, qui in circo totaε Iabernas tribulium causa compararunt 3 Denique pecuniaria largitio ut erat validissimum ambitionis adiumentum saepissime tributim fiebat. Pecuniae vero aut promittebantur, ut post comitia demum si candidatus tribum tulisset, promissa summa solveretur aut ante comitia tribulibus dividebantur. Illa est pronunciatio pecuniae in tribus aliquoties memorata:

ad Att.. I, 16, 7 Novi est in lege Aufidia de ambitu a. DCLXXXX ill) δη hoc ut qui nummos in tribus pronunciarit si non dederit impune ait, sin dederit Dixi hanc legem P. Clodium iam anis ServaSSE; pronuntiare enim Politum ES3s et non dare. Suet. Caes. 19. Lucceium albi adiunxit, pactus ut is quoniam inferior gratia e83et pecuniaque polleret, nummos de suo communi nomins per centurias pro-

nunesaret.

Cic. ad Qu. fr. li, Id non dico υπερβολικωor vel HS centies constituunt in praerogativa pronunesare R . Cum pecunia tribulibus distribuenda erat, constitui solebat locus aliquis saepe domus alius cuiusdam qui sequester

' vide caput legis Tulliae de gladiatoribus in Vatin. 15, 3 r. Oreli. ind. leg. P. 286.' Id est omnibus qui vellent tribulibus. cs. c. 35, 73. ω senatus num Ioeum ad spectandum dare crimen putat 8 Non, sed vulgo, passim. Quid est Duουον universis. 'η Quae perlata non videtur. ad Att. I, I 8, 4. φ CL pro Plancio IS, 46.

60쪽

dieebatur) δε quo candidatus nummos mitteret, divisores

vero tribuum qui suam quisque tribum corrumpendam recepissent ad eos accipiendos convenirent. Ita Clodium cum sequester esset pecuniamque a Candidato acceptam supprimere vellet, domum suam vocatos disrεorea omnium tribuum interfecisse narrat Cicero ββ. Eadem ratione cum Afranius a. LXI a Chr. consulatum peteret, consul M. Ρiso suscepisse negotium dicebatur et domi divisores habere; quam ob rem duo SCta facta sunt, unum ut apud magistratus inquisi liceret, alterum cuius domi divisores haberentur, adcersus rempublicam fecisse videri δ' . Nam in aedibus sequestri pecuniam tribulibus ipsis numeratam esse a divisoribus non puto, cum divisores id negotium videantur habuisse, ut trihus circumirent nummosque tribulibus divi Herent. Ipsi divisores tamen quinam fuerint βτ, non constat. Aseonium personatum quod eos eum magistris euriarum apud Plautum confudit δ', refellere opus non est; quod vero dubitat, utrum divisor criminis nomen git an legitimos divisores omnes tribus habeant, considerandum est. Ipse propendet in hanc sententiam, quia Cicero sibi unum ex iis carum dicat et recte, quod Gruchius iam monuit. Erat

interdum candidati domi suae nummos solvebant; ita Scaurus ad Att. IV, 16, 4 quem locum Gara toni ad Planc. c. Io perperam

interpretatus eSt.

' de harusp. resp. 20, 42. Drumann II, 203, not. 57. ' Cic. ad Att. I. 16, 7; minus accurate Plutarch. Pomp. 44. Cato minor 30. - Drumann IV, 483 not. 7. Adde Cic. pro Planc. 23, 55: crimen de nummis, quos in circo Flaminis deprehensos ease dixisti Neque qui illi nummi fuerint nee quae tribus nee qui diuisores ostendis. y optime de iis egit Gruehius de comit. L. I, e. 3. P. 578 sq. Gr ev., etsi non eX omnibus partibus sufficiat. ' ad Vorr. Act. I, 8, 22 p. 136. Eius auctoritate motus Si-gonius de iudic. II, 30 p. 1784 Graev. locum Cic. pro Planc. 15, 3τaudacissima interpolatione corrupit.