De collegiis et sodaliciis Romanorum

91쪽

laetum est urbanis collegiis ordinandis, sed sive consuetudine sive principum mandatis postea receptum etiam in Italia, ubi eo usa es ge eollegia sub Hadriano videbimus; deinde in provinciis, quod et ipsum infra fortasse apparebit. Cuius restitutio et interpretatio non huius capitis est, sed proximo capiti de collegiis licitis sub imperatoribus relinquenda videtur.

Sub imperatoribus nulli collegio lus coeundi fuisse nisi speciali Iege concessum proximo capite demonstravimus. Quod si iam disputationis ordo eo nos deduxit ut ageremus de collegiis quae essent licita, Iioc non ita iu-telligendum est quasi singula corpora licite coeuntia enumerare nobis propositum sit, quod neque finem neque utilitatem aliquam haberet. Facile distinguuntur genera Collegiorum etiam sub imperatoribus. Collegia templorum et opificum eundem locum etiam post libertatem sublatam obtinebant, nisi quod nova non facile constituebantur. Vide

Quam tacitam interdum fuisse non nego, cum patientia saepe sit pro confirmatione.

92쪽

quae de collegio fabrum Nicomediae instituendo Plinius ad Traianuni scripsit quaeque hic Plinio respondit *. Osfleia

magistratuum ad similitudinem collegiorum erant constituta, sed sorma plane singulari R. De tribubus seniorum iuniorumve collegiorum forma ita constitutis, ut centuriae, olim tribus partes, nunc essent collegii, aliquando fusius agere

tui a creduntur propter ludos iuvenales, postea Iatissime spargebantur et commemorantur in multis municipiis in eurando lusu iuvenum R. Communia mimorum Romanorum et in nomine et in institutis τοι κοινα των περὶ τον Διονυσον τεχνιτων referunt, quae apud Graecos ampla et plurima fuerunt '. ordo Augustalium denique ortus videtur ex

' Epp. X, 42. 43. Novas immunitates accepisse videntur ab Impp., si quidem publicae utilitatis causa constituta erant. l. 17 9 2D. de ex c. XXVII, I. l. 5. II l2. 13. D. de iure imm. L, 6. Vat. st. S 233-237. Quam nemo non dico explicavit, sed ne tractavit quidem. CLSavigny Syst. II, p. 253.

' Cuin iis comparanda est centuria accengorum Melatorum Vat.

h. t 138 et ibi Buchli. Oroll. 2460 et in ind. quinto s. V., quae Similem sortunam videtur habuisse.' Tae. XIV, 15. Dio Cass. LXI, 19. Oreli. 4094-4lo 1. Viscontiopere var. Τ. II. p. 33-46. 66. Cramer de iuven. ap. Callistr. in kl. Schr. p. 53-59. Optime Vero Oderici diss. p. 90-98.' Ita in communi mimorum theatri Bovillensis Oreli. 2625 commemoratur L. Acilius Eutyches omnibus corporibus ad 8cenam honora- ratus, ut in decreto collegii Serapis C. I. I 2Or ἐπαινέσω αιτους καὶ στετ m ωσπι θαλλου στε νανω ἐν Σαρ-είφ. Haec Iaudatio eteoronatio modo semel lacta modo in tempus vitae modo perpetua frequentissima est in collegiis Graecis C. I. 109. 110. 2220. 2525 b. 3065. 30663, eaque in communibus mimorum ἐν Tω θεατρεμ fieri solebat. C. I. 3067. 3068 A. B.). Communia mimorum multa inveniuntur; C. I. 349: η ἱερὰ 'Adhιανη 'AνTωνείνη θυμελικη περιπο-

93쪽

qui proprio commentario illustretur; sunt enim Augustales in obscura universa re municipali maxime in tenebris positi et nescio quomodo eum ordinem reserunt tum collegia. Sed haec missa faciamus; non enim agendum est de singulis generibus collegiorum, sed de collegiis in universum. Neque ita nihil reliquum nobis erit. Privilegia enim diversam rationem habere possunt; aut certa sunt unius eoilegii aut pertinent ad collegia omnia quandoque sutura, modo causam habeant lege comprehensam. Hanc disserentiam indicaverit Gaius his verbis :l. I pr. D. quod euius c. III, 4. Neque societas neque collegium neque huiusmodi corpus passim omnibus haberi conceditur; nam et legibus ut SCiis et principalibus constitutionibus ea res coercetur. Paucis admodum in causis concessa sunt huiusmodi corpora: ut ecce vectigalium publicorum sociis permissum est Corpus habere, vel auri sodinarum et argentifodinarum et salinarum. Item collegia Romae certa Sunt, quorum

corpus S Ctis atque constitutionibus principalibus confirmatum est, veluti pistorum et quorundam aliorum et naviculariorum qui sc. navicularii) et in provinciis sunt.

Videntur a collegiis certis discerni societates quaedam in incertum permissae, ita ut quandocunque societas puta publicanorum coierii, corpus habeat, privilegio constitutionem societatis antecedente. Est autem eiusmodi societatum natura plane singularis '. Colloeantur in universitatibus, in-

94쪽

ierdum corporibus ad numerantur, sed distinguuntur sempera collegiis. Cic. pro Sest. I 4, 32 nulla Romae societas vectigalium, nullum collegium aut concilium aut omnino

aliquod commune consilium R. quod attinet ad iura privata, omnino aequiparantur collegiis; vide l. 3, β 4 D. de B. P. XXXVII, I. a municipiis et societatibus et decuriis et corporibus bonorum posseδεω agnosci potest, i. 22 D. de fideiuss. XLVI, 1 hereditas personae vice fungitur sicuti municia pium et decuria et societas, i. 3l, k 1 D. de furt. XLVI l, 2 postquam de municipio verba fecit: idem scribit etiam de ceteris rebus publicis deque societatibus. Fabrett. inscr.

632, 276 P. Monetius soc iorum) l ibertus) Philogenes vaseulariis s) Veturia C. L Salvia sibet et susis. Sunt igitur

eiusmodi societates re non diversae a collegiis, neque tamen collegia; carent enim suu Sa perpetus, quam accedere oportere supra ostendimus δ', ut collegium consistat. Ill-dem rem publicam nullam habebant. Confirmatur igitur, quod supra docuimus collegii naturam non eo contineri, quod personam habeat; ut enim societas perpetua, id est collegium, carere potest persona, ita PerSona concessa est societatibus quibusdam ad tempus constitutis. Non recte igitur ecillegium esse statuunt plurium hominum qui muni- ei pes no ii sint, coniunctionem in unius personae vicem institutam a Societates, de quibus agimus, generaliter exceptas esse cum senatus ius coeundi tolleret non arbitror; coire enim cives non impediebantur nisi ex cau8a perpetua et ipso iure S Cto non tenebantur societates. Non magis igitur eae reserendae sunt inter collegia licita quam reliquae societates privatae; notanda tamen sunt quaedam peculiaria, quae communia iis sunt cum collegiis quibuscum plerumque componuntur , et repetenda ex persona utrisque

' Eadem sere in Vatin. 3, 8 in Pison. 18, 42. Cf. pro Plane. 3, 32 ad famis. Xlli, 9. Fest. epit. v. magisterare p. 95 Lind. v p. 39.

95쪽

aequaliter attributa. De iure privato vidimus; sed morte quoque haec societas non dissolvitur ut reliquae universitates, si ita convenit x. quod si non convenit, dissolvitur quidem, sed dissensu praesumto; l. 59 pr. D. pro soc. XVll, 2. . Adeo morte socii solvitur societas, ut nec ab initio pacisci possimus ut heres etiam succedat societati. Haec ita in privatis societatibus ait; in societate vectigalium nihilo minus manet societas et post mortem aliculus, sed ita demum, si pars defuncti ad personam heredis eius adscripta sit, ut heredi quoque conferri oporteat.' quod igitur negant heredem socii in societato vectigalium socium esse nisi adscitus sit, nomine aliud est, re idem ;homne enim emolumentum societatis ad eum pertinet, simili modo et damnum agnoscit quod contingit sive adhue vivo goelo sive postea. Quod non similiter in voluntaria gocietate observatur λδ. ' Quare Graeci recte heredem socii socium non esse appellandum docent, nisi ita convenit Φε. - Cum igitur societates vectigalium morte socii non di8- solverentur, fieri potuit ut per multos annos continuarentur Imperatorumque temporibus pleraeque essent Dectigalium societates a consulibus et tribunis plebis constitutae aeri

ICti pleriqne cum ignorarent ius personae eiusmodi societati bus concessum, Omnem lapidem moverunt, ut id nisi efficerent ex Ba tura societatis privatae tamen cum ea componerent. Quod facti mest inde a Graecis enarratoribus, qui callide satis comparant manda tum in mortem dati m schol. Basil. ad L. XII, tit. l, l. 57 pr. T. ii, p. 763 Heimb. . Sed omnino non ita anxii fuerunt iuris auctores apud Romanos in iure personae concedendo ac esse solent nostrates

Nisi forte de beneficio competentiae quod dicimus cogitabis. . l. 63 I 8 h. t. ' ad h. l. T. li, p. 770 Helmb., in cuius versione negati'

96쪽

ς 13.

Ut generale privilegium coeundi nullum sit in societatibus, certe aliud proponitur a Marciano, in cuius natura explicanda non exiguae exsistunt difficultates. l. 1 D. de coli. et corp. Mandatis principalibus praecipitur praesidibus provinciarum ne patiantur esse collegia sodalicia neve milites collegia in castris habeant.

Sed permittitur tenuioribus stipem menstruam Conserre, dum tamen semel in mense coeant, ne sub praetextu

huiusmodi illicitum collegium coeat. Quod non tantum in Urbe sed et in Italia et in provinciis locum habere D. quoque Severus rescripsit. 9 I. Sed religionis causa coire non prohibentur, dum tamen per hoc non fiat contra SC tum quo illicita collegia arcentur. Faciliora primum explanabimus. Multi ultimis verbis omnibus collegiis sacris ius coeundi tribui existimaverunt; ut novum quotidie constituere liceret collegium, modo in Dei honorem id fieret 8. Sed hoc absurdum est; est enim eiuηmodi exceptio quae regulam inanem reddat. Obstat praeterea lex 2 D. de exir. erim. XLVll, Il. Sub praetertu religionis vel sub specie solvendi voti coetus illicitos nec a veteranis tentari oportet. Ipsa illa simulata religio senatum permovit ut ius coeundi tolleret. Explicanda sunt illa verba de coitionibus in templis ad rem divinam

Supra p. 32 not. I. collegia sodalicia de coetibus tactiosorum interpretatus sum, sed fortasse erravi, Basilica enim ita vertunt: oIαPYOVΤες παν Ταχου κωλυέτωσαν ἐν πολεσι καὶ κώμως ἰαυτας ς

Graeci igitur aeceperunt de omnibus collegiis illicitis privatorum; quod ut admittam facit et auctoritas eorum in hac re maxima et sententia multo aptior et tacilior. ita ipse Dirksenius i. c. p. 24.

97쪽

faciendam, quae etsi neutiquam contra SCium erant, iacile tamen in fraudem S Cti usurpari poterant. Quod confirmant Graeci: και χαριν Et χης Θεμιτως συναναι. Sed rectius etiam liaec coniunguntur eum principio, ut collegia tenuiorum de quibus ibi agitur semel tantum iumen se conventum habuerint, sed ad epulas et res sacras quotiens res serebat eoierint. Quod re vera ita fuisse suo loco demonstrabitur δ. Permittitur igitur tenuioribus stipem menstruam conferre. Sed ne hac generali permissione ' abutantur factiosi ad coetus seditiosos sub eiusmodi specie constituendos, collegia ista semel tantum in mense coire iubentur. Quaeritur autem de quibusnam eo Ilegiis hoc privilegium intelligendum sit; non enim licere tenuioribus ex quacunque CauSa coire, modo semel in mense coeant, per se clarum est certumque; narn stipis menstruae collatio non nisi ad certam certasve causas pertinere posse videtur. Fierient In non potuit, quin senatus, cum de collegiis licitis consuleretur, legitimas aliquas causas eiusmodi collationis confirmaret, non in universum stipi η menstruae collationem. Si qui Marcianum minus accurate locutum esse existimant, ea collegia licita esse affirmaret, quae stipis menstruae colla tione continerentur : adhuc non repugnamus, quanquam eum erroris nihil insit in verbis permitti tenuioribus, non reeie desiderantur, quae Marciano addere non placuit. Antequam vero in singula a causas inquiramus, videndum est ann0a Renatus tartas Se unam solam expresserit. Quod haud se istan comprobetur verbis Marciani, quae supra relata ex

eipiunt r' in Da l. l6. Quanquam verba etiam significare possunt ad menstruam si ipem conserendam plerumque ius coeundi dari solere petentibus. Sed bavo interpretationem cum ev aliis causis neglexi, tum quod cum e pii'SCti quod supra dedi omnino conciliari non poteSt.

98쪽

Non licet autem amplius quam unum collegium lieitum habere ut est constitutum et a Divis fratribus; et siquis in duobus fuerit, rescriptum est eligere eum oportere, in quo magis esse velit, accepturum ex eo Collegio, a quo recedit, id quod ei competit ex ratione

quae communis fuit. Quae lex interpretes admodum vexavit et, ut fit, non minus

homines pluribus collegiis adlectos sagaciter arguit non potuisse non sempiterna propemodum crapula torpere, eum singula semel in mense coirent sitam ex conventu redire quemquam posse nisi ebrium ignorabat ut Germanus . Quare rerum ordinem quam maxime periclitari, inhiare enim alienis qui prodigi suarum facultatum essent. Sapientissimam itaque constitutionem eo pertinere, ne cives latrones fierent et praedonesi Neque probabiliora protulit Dirksenius h etsi sane minus absurda. Bona enim collegiatorum in paucis tantummodo collegiis urbis Romae reipublicae collegii obnoxia erant, quod ipsum post Marciani tempus constitutum esse opinor. Maximam difficultatem habere hanc legem non nego; neque quemquam eam explicaturum esse puto, quin Senatum ex una tantummodo causa ius coeundi reliquisse statuat. Ut enim senatus e. g. Et funerum causa et incendiorum ius coeundi reliquerit, qua ratione vetiti sunt ii qui funerario collegio intererant incendiorum causa societatem inire 3 Quod longe aliter se habet, uno tantum certoque genere collegiorum per generale privilegium excepto; reete enim prohibebantur ii qui funeraticium ex uno collegio accepturi erant, eodem ex alio collegio sibi comparando si hi heredi ve suo improba ratione

prospicere 7. Accedit quod generalis privilegii nullius

l. c. L. I, S XXV.

' l. e. p. 81.

7 Quod de collegiis generali privilegio in ineertiam confirmatis solis locutis sum, relictis certis et speciali pr ilegio constitutis, con-

99쪽

mentio si neque a seriptoribus neque in lapidibus, si unum genus collegiorum funeraticiorum exceperis, quorum tonfirmationem in parte SCti nobis servata tenemus. Plus dieo in tot collegiis quae nobis innotuerunt nullum inveniri quod habeat eam causam, quam generali lege a senatu exceptam esse verisimile sit. Quae enim a genatu maxime excipienda erant, si ulterius progredi ei e repnblica videbatur, colle- Iegia ad eos usus instituta, quibus postea Christianis temporibus inserviebant Orphanotrophia, ptocho trophia aliaque

rant Imperatores. Collegia ad pias causas quaecunque erat lieite coiisse Tertullianus quoque neutiquam dicit, cuius verba omnino adhibenda sunt Apolog. c. 39: . Etiam si quod arcae genus est, non dehonoraria summa quasi redem tae religionis ' congregatur; modicam unusquisqvs 8tipem men8trua die vel cum velit et si modo velit Et si modo possit apponit. Nam nemo compellitnr, sed sponte eonfert. Haec quasi deposita pietatis sunt. Nam inde non epulis nec potaculis nec in gratiis voratrinis dispensatur; sed egenis alendis humandisque, et pueris ac puellis re ac parentibus

sulto factum est, quoniam Marciant verba de illis tantummodo accipienda sunt, quae in pr. commemoravit. Ibi autem de iure coeundi in futurum concesso ngitur.' Non obstant quae de collatione pro amicis incendio asstietia saeta poetae tradunt. Iuv. lit, 215 ardet adhuc et iam accurrit qu marmora donet, Conferat impensas - et moX: meliora et plura re ponet Persicus - merito iam Suspectus tanquam ipse suas ineenderit aedes. Mart. Ill , 52 Emta domus fuerat tibi, Tongiliane, dueenis Abstulit hane nimium casus in Urbe frequens. Collatum est decies. Sed hanc collationem ex amicorum ossicio non ex iure collegiorum repetendam esse omnes intelligent. Denique infra, ubi de Graeeis eranis pauca dicenda erunt, hunc morem inde repetendum esse docebo ' id est non colligitur ex fructibus sacerdotii, ex peeunt' aliisque rebus pro re divina facienda a sacrificantibus solvendis, sed ex collatione Eociorum. - Dehonorarius est turpis. Lectio tameRincerta est.

100쪽

destitutis tamque domesticis senibus; item naufragis, et si qui in insulis vel in custodiis dumtaxat ex causa Dei sectae, alumni consessionis suae fiunt' i. e. aluntur captivi Christiani ab iis qui eundem Deum profitentur . Erant quidem coitiones illae illicitae, quicquid dicit Tertullianus, sed

ideo tantum, quod erant Christianorum. Non enim nego per se haec omnia licite fieri potuisse et saepe facta esse a collegiatis. Sed collegia his nominibus omnibus licite institui ipse Tertullianus non sensit; recipi eiusmodi

pias causas a collegio su neraticio, quam causam animadvertas a Tertulliano paene primo loco collocari, nulla lex. Vetabat. Quod latissime patuisse et magnam partem institutorum ad pias causas, quae postea plurima fuisse scimus, ab eiusmodi collegiis ductam esse non dubito. Fuerit arca collegii quasi communi auxilio eorum collegarum, qui subsidio indigerent, parata et solitum refugium Orborum pauperumque, quam ob rem legata ad pias causas antequam Christiani imperatores melius iis prospicerent plerumque

collegiis data et ab eorum magistris administrata es 8e arbitror. - Denique ita factum videtur esse ut Marcianus non adderet, quem in usum menstrua pecunia conferretur ;etsi enim lege scriptum erat de sola pecunia in rem tu nerariam conserenda, re ipsa ad multa et diversa collatio spectabat. Itaque re considerata de collegiis tenuiorum haec tenenda esse arbitror. Edixisse senatum cum hetaerias Coerceret, ne quis plus unum collegium haberet; ut enim singula collegia timenda erant, ita coniunctio plurium, quam saepe saeiam esse extremis liberae reipublicae temporibus Consentaneum est, erat periculosissima, cui ita quodammodo oceurrebant. Deinde cum exciperentur collegia aliqua, generaliter sanxisse senatum, ut funerum Lausa coire liceret; plures causas probabiles non addidisse eum,

ne ipse illam legem abrogaret. Quare quicquid communi collatione indigere videretur, non propriis collegiis ad hoc institutis, sed applicatione ad collegia futieraticia perse-