Historiae naturalis libri xxxvii

111쪽

NATUR. HISTOR. LIB. VIII. 1 o

Lyncum humor ita redditus, ubi gignuntur, glaciatur arescitve in gemmas carbunculis similes, de igneo colore fulgentes, lyncurium VocataS, atqUe ob id succino a plerisque ita generari prodito. Νovere hoc, sciuntque lynces, & invidentes urinam terra operiunt, eoque celerius solidatur illa. LVIII. Alia solertia in metu melibus : sussiatae

cutis distentu ictus hominum & morsuS canum arcent. Provident tempestatem & sciuri: obturatisseque, qua spiraturuS est VentuS, caVernis, eX alia, parte aperiunt fores: de cetero ipsis villosior cauda pro tegumento est. Ergo in hiemes aliis provisum pabulum; aliis pro cibo somnus. LiX. Serpentium vipera sela terra dicitur conci : ceterae arborum aut saXorum cavis. Et alias vel annua fame durant, algore modo demto. Omnia secessiis tempore Veneno orba dormiunt.

Simili modo & cochleae. Illae quidem iterum de

aestatibus, adhaerentes maxime saxis: aut etiam injuria resupinatae aVulsaeque , non tamen eXeunteS. In Balearibus vero insulis caVaticae appellatae, non prorepunt e caVis terrae: neque herba Vivunt, sed uvae

modo inter se cohaerent. Est δύ aliud genus minus Vulgare, adhaerente Operculo ejusdem testae se ope-Tiens: obrutae terra semper hae, & circa maritimas tantum Alpes quondam effossae, coepere jam erui &in Veliterno. Omnium tamen laudatissimae in Astypalaea insula. LX. Lacertae, inimicissimum genus cochleiS, negantur semestrem vitam excedere. Lacerti Aaabiae subitales: in Indiae vero Nysa monte. XXIV in longitu-

112쪽

C. PLINII SECUNDI

dinem pedum, colore fulvi, aut punicei, aut caerulei. LXI. Ex his quoque animalibus, quae nobiscum degunt, multa sunt cognitu digna : fidelissimumque

ante Omnia homini canis, atque equus. Pugnasse adversus latrones canem pro domino accel imUS, consectumque plagis a corpore non recessisse, Volucres & feras abigentem. Ab alio in Epiro agnitum in conventu percussorem domini, laniatuque,& latratu coactum fateri scelus. Garamantum regem canes ducenti ab exsilio reduxere , proeliati contra resistentes. Propter bella Colophonii, itemque Castabat enses, cohortes canum habuere: hae pri inde dimicabant in acie nunquam detrectantes : haec erant fidelisi1ma auxilia, nec stipendiorum indiga. Canes defendere Cimbris caesis domus eorum Plaustris impositas. Canis Iasone Lycio intersecto, cibum capere noluit, inediaque consumtus est. Is Vero, cui nomen Hyrcani reddidit Duris, accenso

regis Lysimachi rogo, injecit se flammae : similiterque Hieronis regis. Memorat & Pyrrhum Gelonis tyranni canem Philistus. Memoratur & Nicomedis Bithyniae regis, uxore ejus Confingi lacerata, propter lasciviorem cum marito jocum. Apud nos Volcatium nobilem, qui Cascellium jus civile docuit,

asturcone e suburbano redeuntem, cum adVespera-Viset, canis a grassatore defendit. Item Caelium Senatorem aegrum Placentiae ab armatis oppressum :nec prius ille vulneratus est, quam cane interemto. Sed super omnia in nostro aevo Actis populi Romani testatum, Appio Junio & P. Silio coss. cumdnimadverteretur eY causa Neronis Germanici filii,

113쪽

NATUR. HISTOR. LIB. VIII. 1o7 in Titium Sabinum, & servitia ejus, unius ex his

canem nec a carcere abigi potuisse, nec a corpore reces isse, abjecti in gradibus Gemitoriis, moestos edentem ululatus, magna populi Romani corona': eX qua cum quidam ei cibum objecisset , ad os destincti tulisse. Innatavit idem cadaver in Tiberim abjecti sustentare conatus , effusa multitudine adspectandum animalis fidem. Soli dominum novere: & ignotum quoque, si repente veniat, intelligunt. Soli nomina sua, soli

vocem domesticam agnoscunt. Itinera, quamViS longa, meminere. Nec ulli praeter hominem memoria major. Impetus eorum & saevitia mitigatur

ab homine considente humi. Plurima alia in his quoque vita invenit. Sed in venatu solertia & sagacitas praecipua est. Scrutatur Vestigia atque persequitur, comitantem ad feram inquisitorem loro trahens : oua visa uuam silens &Occulta, quam significans demonstratio est, cauda primum, deinde rostro 3 Ergo etiam senecta fessos, caecosque, ac debiles sinu ferunt, ventos & odorem c3ptAnteS, prodentesque rostro cubilia. E tigribus eos Indi volunt concipi: & ob id in si1lvis coitus tempore alligant luminas. Primo & secundo scelunimis feroces putant gigni: tertio demum educRnt.

Hoc idem e lupis Galli, quorum greges suum quissique ductorem e canibus & ducem habent. Illum in Venatu comitantur, illi parent. Namque inter se eXercent etiam magisteria. Certum est, juxta Nilum

amnem c irrentes lambere , ne crocodilorum aViditati occasionem praebeant. Indiam petenti Ale X an

114쪽

C. PLINII SECUNDI

dro Magno, rex Albaniae dono dederat inusitatae magnitudinis imit m : cujus specie delectatus iussit

ursos, mOX apros, & deinde damas emitti, contem-

tu immobili jacente eo. Qua segnitie tanti corporis offensus Imperator generosi spiritus, eum interimi jussit. Nuntiavit hoc fama regi. Itaque alterum mittens addidit mandata, ne in parvis experiri vellet, sed in leone, elephantove. Duos sibi fuisse: hoc interemto, praeterea nullum fore. Nec distulit Alexander, leonemque seactum protinus vidit. Postea

elephantum jussit induci, haud alio magis spectaculo

laetatus. Horrentibus quippe per totUm corpus Villis , ingenti primum latratu intonuit: moxque increvit assi illans, contraque belluam exsurgens hinc de illinc, artifici dimicatione, qua maXime OpuS essisset, infestans atque eVitans, donec assickia rotatam vertigine amixit, ad casum ejus tellure concussa. LXII. Canum generi his anno partus. Justa ad

pariendum annua aetaS. Gerunt uterum seXagenis diebus. Gignunt caecos: & quo largiore aluntur lacte, eo tardiorem Visum accipiunt, non tamen Un- quam ultra Vicesimum primum diem, nec ante septimum. Quidam tradunt, si unus gignatur, nono die cernere : si gemini, decimo : idemque in singulos adjici, totidemque esse tarditatis ad lucem dies. Et ab ea, quae semina sit ex primipara genita, Faunos cerni. Optimus in foetu qui novissime cernere incipit, aut quem primum fert in cubile foeta. LXIII. Rabies canum Sirio ardente homini pestifera , ut diximus, ita morsis letali aquae metu. Quaproptcr obViam itur per XXX eos dies, galli-

115쪽

NATUR. HISTOR. LIB. VIII. 1o9naceo maxime fimo immixto canum cibis: aut si

prae Venerit morbuS, Verdiro. A morsit vero unicum remerium oraculo quodam nuper repertum, radix silvestris rosae, quae cynorrhodos appellatur. Columella auctor est, si qiiadragesimo die, quam sit natus, castretur morsit c3uda, silmmusque ejus articulus auseratur, sequenti

bid-s fieri. Canem locutum, in prodigiis quod equi

dem adnotaverim) accepimus : & serpentem latrasse, cum pulsus esst regno TarquiniuS. LXIV. Eidem Alexandro dc equi magna raritas contigit: Bucephalon eum vocarunt, sive ab adspectu torvo , sive ab insigni taurini capitis, armo impressi. Tredecim talentis ferunt ex Philoi ici Pharsalii grege enatum, etiam tum puero capto ejuS decore. Neminem hic alium, quam AleXandrum, regio instratus ornatu, recepit in sedem, alios passim recipiens. Idem in proeliis memoratae cujusdam perhibetur operae, Thebarum oppugnatione VulnerR-tus in alium transire Alexandrum non passus : multa praeterea ejusdem modi, propter quae rex defuncto ei duxit exsequias : urbemque tumulo circumdedit nomine ejus. Nec Caesaris Dictatoris quenquam alium recepisse dorso equus traditur: idemque humanis similes pedes priores habuisse, hac efiigie locatus ante Veneris Genetricis sedem. Fecit & Divus Augustus equo tumulum, de quo Germamici Caesaris carmen est. Agrigenti complurium equorum tumuli pyramides habent. Equum adamatum a SemIramide usque ad coitum, Iuba auctor est. Scythici

116쪽

oo C. PLINII SECUNDI

quidem equitatus equorum gloria strepunt. Occiso regulo ex pro Vocatione dimicante, hostem cum victor ad spoliandum venisset, ab equo ejus ictibus

morsuque confectum. Alium detracto oculorum operimento , & cognito cum matre coitu, petiisse praerupta , atque exanimatum Equae eadem ex causa in Reatino agro laceratum prorigam inVenimus. Namque de cognationum intellectus in iis est: atque in grege prioris anni sorore libentius etiam, quam matre , equa comitatur. Docilitas tanta est, ut universiis Sybaritani exercitus equitatus ad symphoniae cantum saltatione quadam moveri solitus inveniatur. Iidem praesagiunt pugnam, & amistas lugent dominos, lacrimasque interdum desiderio fundunt. Interfecto Nicomede rege equus ejus inedia vitam sinivit. Phylarchus refert Centaretum e Galatis, in proelio occiso Antiocho, potitum equo ejuS conscendisse ovantem. At illum indignatione accensum domitis frenis, ne regi posset, praecipitem in abrupta isse, exanimatumque una. Philistus a Dionyssio relictum in coeno haerentem, ut sese evellisset, secutum vestigia domini, examine apum jubae inhaerente : eoque ostento tyrannidem a Dionysio oc

LXV. Ingenia eorum inenarrabilia jaculantes Obsequio experiuntur , difficiles conatus corpore ipso nixuque invitantium. Jam tela humi collecta equiti porrigunt. Nam in Circo ad currus juncti, non dubie intellectum adhortationis & gloriae fatentur. Claudii Caesaris secularium ludorum Circensibus,

excusso in carceribus auriga Albato Corace, occit .

117쪽

NATUR. HISTOR. LIB. VIII. mpaVere prima : tum obtinUere, opponenteS, effundentes , Omniaque contra aemulos, quae debuissent

peritissimo auriga insistente, facientes: cum puderet hominum artem ab equis Vinci, peracto legitimo cursu ad cretam stetere. Majus augurium apud prii-cos, plebejis Circensibus excusso auriga, ita ut si staret, in Capitolium cucurrisse equos, aedemque ter lustrasse: maximum vero eodem pervenisse ab Vejis cum palma & corona, effuso Ratumena, qui ibi vicerat: unde postea nomen portae est. Sarmatae longinqua itinera acturi, inedia pridie

que ita per centena millia & quinquaginta continuo cursu euntibus infident. Vivunt annis quidam quinquagenis: feminae minore spatio : eaedem quinquennio finem crescendi capiunt, mareS anno addito. Forma equorum, quales maxime legi oporteat, pulcherrime quidem Virgilio vate absoluta est.

Sed & nos diximus in libro de jaculatione equestri

condito: & fere inter omnes constare Video. Di Versa autem Circo ratio quaeritur. Itaque cum bimi in alio subigantur imperio, non ante quinquennes ibi certamen accipit. LXVI. Partum in eo genere undenis mensibus ferunt, duodecimo gignunt. Coitus Verno aequinoctio, bimo utrinque, vulgaris : sed a trimatu firmior partuS. Generat mas ad annos triginta treS, Utpote cum a Circo post vicesimum annum mittantur ad

sobolem. Opunte & ad quadraginta durasse tradunt, adjutum modo in attollenda priore parte corporiS. Sed ad generandum paucis animalium minor ferti-

118쪽

C. PLINII SECUNDI

litas : qua de causa per intervalla admisi tirae dantur: nec tamen quindecim initus ejusdem anni valet tolerare. Equarum libido exstinguitur juba tonsa. Gignunt annis omnibus ad quadragesinatim. Vixisse Equum septuaginta quinque annos proditur. In hoc genere gravida stans parit, praeterque ceteras foetum diligit. Et sane equis amoris innasci veneficium, hippomanes appellatum, in fronte, caricae magni-etudine, colore nigro : quod statim edito partu de-VOrat foeta, aut partum ad ubera non admittit. Si quis praereptum habeat, olfactu in rabiem id genus zigitur. Amisia parente in grege Armenti, reliquaessetae educant orbum. Terram attingere ore triduo Proximo, quam sit genitus, negant posse. Quo quis acrior, in hibendo profundius nareS mergit. Scythae per bella seminis uti malunt, quoniam urinam cursu non impedito reddant. LXVII. Constat in Lusitania circa Olisiponem oppidum & Tagum amnem equas Favonio flante obversas animalem concipere spiritum, idque partum fieri, & gigni pernicissimiun ita: sed triennium

Vitae non excedere. In eadem Hispania Gallaica gens

est, & Asturica : equini generis, hi sunt quos thiel-

doneS vocamus, minori forma appellatos asturcones) gignunt, quibus non Vulgaris in cursu gradus, sed mollis alterno crurum explicatu glomeratio :unde equis tolutim carpere incursus traditur arte. Equo fere, qui homini morbi, praeterque, Vesicae conversio, sicut omnibus in genere Veterino. LXVIII. Asmum CCCC millibus nummum emtum

Q. Axio Senatori, auctor est M. Varro, haud scio an

119쪽

NATUR. HISTOR. LIB. VIII.

II 3 omnium pretio animalium Victo. Opera sine dubio generi mirifica, arando quoque, sed mularum maxime progeneratione. Patria etiam spectatur in his, Arcadicis in Achaja, in Italia Reatinis. Ipsum animal irigoris maxime impatiens : ideo non generatur in Ponto : nec aequinoctio Verno, Ut ceterct Pecua, admittitur, sed solstitio. Mares in remissione operis deteriores. Partus a tricesimo mense ocissimus, sed a trimatu legitimus : totidem, quot equae , &eisdem mensibus, & simili modo. Sed incontinens uterus urinam genitalem reddit, ni cogatur in cursum verberibus a coitu. Raro geminos parit: paritura lucem fugit, & tenebras quaerit, ne conspiciatur ab homine. Gignit tota Vita, quae est ei ad trigesimum annum. Partus caritas summa, sed aquarum taedium majus. Per ignes ad scelus tendunt: eaedem, si rivus minimus intersit, horrent ita, ut pedes omnino caVeant tingere. Nec nisi assuetos potant sontes, quae sunt in pecuariis, atque ita ut sicco tramite ad potum eant: nec pontes tr3nseunt, per raritatem eorum translucentibus fluviis. Mirumque dictu , sitiunt: & si immutentur aquae, ut bibant cogendae eXorandaeve sunt. Nec nisi spatiosa in cubitant laXitate : Varia namque somno Visa concipiunt, ictu pedum crebro; qui nisi per inane emicuerit, repulsu durioris materiae clauditatem illico affert. Quaestus ex iis opima praedia exsuperant. Notum est, in Celtiberia singulas quadringentena millia nummorum enixas. Ad mularum maXime pBrtuS, aurium reserre in his & palpebrarum pilos ajunt. Quamvis enim unicolor reliquo corpore, totidem C. Plin. Vol. V. ' H

120쪽

C. PLINII SECUNDI

tamen colores , quot ibi fuere , reddit. Pullos ea rum epulari Maecenas instituit, multum eo tempore praelatos Onagris: post eum interiit auctoritas saporis. Asino moriente viso, celerrime id genus deficit. LXIX. Ex asino & equa mula gignitur mense tertio decimo, animal viribus in labores eximium. Ad tales partus equas neque quadrimis minores , neque decennibus majoreS legunt: arcerique utrumque genuS ab altero narrant, nisi in infantia ejus generis, quod ineat, lacte hausto. Quapropter surreptos pullos in tenebriS equarum uberi, 3sinarum-Ve, equuleos admovent. Gignitur autem mula ex equo & asina, sed effrenis, & tarditatis indomitae. Lenta omnia eis, ut vetuliS. Conceptum ex eqUO, secutus asini coitus, abortu perimit: non item ex asino equi. Feminas a partu Optime septimo die impleri , observatum est: mares fatigatos melius implere. Quae non prius, quam dentes, quos pullinos appellant, jaciat, conceperit, sterilis intelligitur;& quae non primo initu generare coeperit. Equo &asma genitos mares, hinnos antiqui Vocabant: contraque mulos, quos asini & equae generarent. Observatum, e duobus diversis generibus nata, tertii generis fieri, & neutri parentum esse similia : eaque ipsa, quae sunt ita nata, non gignere, in omni animalium genere : idcirco mulas non parere. Est in

Annalibus nostris, peperisse tape: Verum prodigii loco habitum. Theophrastiis vulgo parere in Cappadocia tradit: sed esse id animal ibi sui generis. Mulae calcitratus inhibetur vini crebriore potu . In