장음표시 사용
131쪽
uti imantem esse oportet, et quidem reliqua astra . quae oriantur in ardore caelesti , qui aether vel Cae, Ium nominatur. Quum cni in alio Dum animant iram optus in terra sit, aliorum in aqua, in aere aliorum.
absurdum esse Aristoteli videtur, R in ea parte, quae sit ad gignenda animalia aptissima, animal gigni Dial
Ium putare. Sidera autem aethereia in locum Ohlinc Ial: qui quoniam tenuissimias est, et semper agitatur, Et viget, necesse est, quod animal in eo gignatur, id et sensu acerrimo, et mobilitate celerrima esse. Quare quum in aethere astra gignantur, Consentaneum ESt, in iis sensum inesse et intelligentiam. Ex quo esticitur, in deorum numero astra esse ducenda.. XVI. Etenim licet videre acutiora ingenia, et udintelligendum aptiora eorum, qui terras incolunt ORS, in quibus aer sit purus ac tenuis, quam illorum, qHi utantur Crasso Caelo atque Concreto. Quin etiam, cibo
quo utare, interesse aliquid ad mentis aciem putant. 4Probabile est igitur, praestantem intelligentiam in
o Vulgo qutim igitur. Aod enim
quod nexus postulat . e eod. Reg. ,ubstituit auctore Wal ero ite itidi estis.
a) Ille Philo,ophi trietis iniuria
temporum periit. At in lib. li dis Caelo cap. 42, stellas et di etipietinis A eit. Plutaretius de Placit. Philos. lib. V, cap. 20: Esete
animanti hus abstinentia , quae quum ob alias causas, tum ad acuendam mentem ri ingenium alendum sui tin,illula. Da v.
132쪽
I lBER SECUN Dus, CAP. t 6 i 20 sideritius esse, quite et aetheream mundi partem incolant, et murinis terrenisque humoribus, Iongo in
tervallo extenuatis, aluntur. Sensum autem aStrorum
atquo intelligentiam maxime declarat ordo eorum atque constantia. Nihil est enim, quod ratione et numero moveri possit sine consilio: in quo nillil est temerarium, nihil .varium . nihil fortuitum. Ordo
autem siderum et in omni aeternitate constantia, neque natura in significat; est enim plena rationis: neque fortunam , quae amica varietati constantiam respuit. Sequitur ergo, ut ipsa sua Sponte, Suo Sensunc divinitate moveantur. Nec vero Aristoteles non laudandus in eo, quod omnia, quae moventur, aut natura moveri censuit, aut vi, aut voluntate; moveri autem solem et lunam et sidera omnia; quae autem natura moverentur, haec aut Pondere deorsum, aut levitate in sublime ferri: quorum neu trum astris contingeret , Propterea quod eorum motus in orbem circum quaque ferretur. 4 Nec vero dici potest vi quadam maiore fieri, ut contra naturam RStru moveantur. Quae enim potest esse maior 3 Restat igitur, ut motus astrorum sit voluntavius. Quae qui videat, non indocte solum , verum etiam impie faciat, si deos esse neget. Nec sane multum interest,
D Marelandus Ep. Cfit. ad Fe.llave p. 25, corrigendum opitiabatur
temeritutem; Davisitis autem neeesai. ratem. Neuirum vulgalia praesereti dum
dum ess : est enim expers rationis Mil. natura. Sed veruiti est plenia, relatum ad eoniaiantia.
Bed. Vulgo eis vaferreta . - Nam quum terra et aqua deorsum sera Diatur , igitis autem sursum: hi motus prosaeiseuntur a natura, seu naturali Beeessitate. Sed tertium genus motus.
quod si in orbem et compositum est ex duobus prioribus, antiqui philosophi tribuerunt animis, per Euinque motum estiet volebant cogitatἱonem: quod genus motus a recentioribus physicis magis illustratum est. M TH.
133쪽
utrum id neget, an eos omni pro uratione atque actione privet. Mihi enim, qui nihil agit, esse omnino non videtur. Esse igitur deos ita perspicuum est, ut, id qui neget, vix eum sanae esse mentis Exi Stimem. XVII. Restat, ut, qualis eorum natura sit, ConSideremus. In quo nihil est dissicilius, quam a Corasu tudine oculorum aciem mentis abducere. Ea dissicultas induxit et vulgo imperitos, et similes philoso Phos imperitorum, ut, nisi figuris hominum constitistis, nihil possent de diis immortalibus cogitare. Cuius
opinionis levitas consutata a Cotta non deside cat ora-lionem meam. Sed quum talem esse deum Certa no-
deinde, ut in omni natura nihil eo sit praestantius; ad hanc notionem praeSensionemque nostram, nihil video, quod potius accommodem, quam ut Primum hunc ipsum mundum, quo nihil fieri excellentius potest, animantem esse et deum iudicem. Ille quam volet Epicurus iocetur, homo non aptissimus ad iocandum, in inimeque resipiens 4 patriam, et dicat, se non ΡOsse intelligere , qualis sit volubilis et rotundus deus; tamen ex hoc, quod ipse etiam Probat, Dum quam me in Ovehit. Placet enim illi esse deos. quia necesse sit praestantem ESSE Bliquam naturam, qua nihil sit melius. Mundo autem certe nihil est melius. Nec dubium, quin, quod animans sit, lia beatque senSum et rationem et mentem, id sit melius,
) Rotione in rus. aliquot invenit
a) Sie Clelie . Vulgo praesensis
nam notione me. Sehutgiua eum Boindoes e eod. Glog. praesensionem praenotionemque. T.
plerisque libris Naa. Sed verum es resipiens quod ex Ursini libro primus reposuit Davisius. - Pro respici Cicero seripsit resipiana, quod idem est ae redolens, i. e. in eo ne odor quidem apparet aliteὲ satis et se,u i. latis, ela. saeeliae. UITT.
134쪽
quam id, quod his careat. Ita esticitur, animantem
Qua ratione, deum esse mundum , concluditur. Sed haec paullo post facilius cognoscentur ex iis rebus ipsis , quas mundus esticit. XVIII. Interea, Vellei, noli, quaeso, prae te ferre, Vos Plane expertes esse doctrinae. Conum tibi ais, et culindrum, et pyramidem pulchriorem , quam spham ram, videri. Novum etiam oculorum iudicium habetis.
Sed sint ista pulchriora duntaxat aspectu; quod mihi tamen ipsum non videtur: quid est enim pulchrius ea sigura, quae sola omnes alias figuras complexa continet, quaeque nihil asperitatis habere, nihil onsensionis potest, nihil incisum angulis, nihil anfractibus, nihil eminens, nihil lacunosum 2 Quumque duae formae praestantes sint, ex solidis, globus sic enim παθα/ interpretari placeb); ex planis autem Circulus , aut orbis, qui graece dicitur: β his
duabus formis contingit solis, ut omnes earum partes sini inter se simillimae, a medioque tantum absit extremum, quantum medium ' a summo; quo nihil seri
i) Vulgo duriore verborum struis
elura animaratam sensus mentis Orci
nia mundum esse compotem; in eod. Clog. omissis verbis miandum esse, te gitur animanum esse senstis meruis rationis eo Olem, unde veram te citonem e naeetura eruit Ileindorsius,
quam in ordinem recepi. a) Asperi aut opponitur saevitas rostensio autem est aliquod impedimentum quod tae iii resistit; anu etigias, i. e. quasi rupturis, aperturis; eminens, idem Est quod exstans, quod item dieitur exsiliense lactinos , in
3 Sie olim statuit pythageras:
coniectura rescripsi pro vulg. qtion- tum idem. - Fenest. desiderari ait quatiliam ah eodem sum tim, vel eum Davis. legendum esse meditim, vel saltem quian iam ipstim a summo. Heind. dedit medium ex eerta Dauisti eonis ieelura. Ma. - Idem h. l. refertur adaeeidens mediam, itaque mora erat opus, ut Davisius paeo idem vellet sert-bere medium. UITT.
135쪽
DE NATUR L DEORUM potest aptius. Sed si haec non videtis, quia num qisam
eruditum illum pulverem attigistis; ne hoc qDiclom physici intelligere potuistis, hanc aequabilitat in
motus, constantiamque ordinum in alia figura non potuisse servari 2 Itaque nihil potest esse indoctius, quam quod a vobis assirmari solet. Nec enim hunc ipsum mundum pro certo rotundum esse dicitis: nam posse sieri, ut alia sit sigura; 4 innumerabilesque mundps, alios aliarum esse sermarum. Quae, si bis bina quot essent, didicisset Epicurus, certe non di
ceret. Sed dum palato, quid sit optimum, iudicat, caeli palatum ut ait Ennius non suspexit. 4XIX. Nam, quum duo Sint genera Siderum; quin rum alterum spatiis immutabilibus ab ortu ad occa-
Non modo ea O et Helis, Neriam etiam obvieti et mLisetilo re de AEsses. Claudian. de Cons. The d vs. 4 26rnMenia aethereos gignomem pia recuratis. Noster de Arehimede Tuseul. I L. V. e. 23 Humilem hom-ω- a m ere et radio editatu . Ibi tio, plura. Locutionis ratio est, quia geometrae veterea in mensa pulvere conspersa siguras suas seu deseribebant. Vide Aristophanem. Nub. vs 77. Dav. - Pro ne revo eavit Neindois viri ne e eod. Bed. et Edd. Mara. et Ase.
2 sie Davisius legi volebat pro
τυlg aequalitatem. idque recte e eod. Red. reeepit Heindors. 3) lia Heindois. e cod. Glog. Vulgo ut sit alias Fia. 4 IIuie loeo illustrando pauea quaedam monuit Hier. Columna ad Ennii Fragiti. pag. 327. Sed rem plane conseiunt ab eo praetermis verba varionis apud Augustinum, Cixit. Dei lib. VII, eap. 8 r Poliarum.
peliarit. Quin et more suo lusit Clemens Alexandrin. quum Paed. lib. II. cap. 4. ait: Ημἰ, δὲ τοῖς θη--τοις τε, βρ tu τηυ ἐπουράυtoυ. αραιωγκη τῆς cno του ΟΥPA NON γαστρος. οὐραγος ibi relaum denotat. quod quum non animadverterent interpretes, elegantiam loci nullo modo ceperunt. Hae de re sertur elegans Theocriti Chii ne ita. Exstat apud Athen. lib. vlli, eap. 34. Iline abunde liquet, unde Tuli us ausam arripuerit ἱ andi; almulque eonstat, eos eo diees inscientia librariorum temera tos esse, qui caeli patitium notas exbibent. Da .
136쪽
sum commeans, nullum umquam Cursus sui vestigium inflectat; alterum autem continuas conversiones duas iisdem spatiis cursibusque conficiat: ex utraque re
et mundi volubilitas, quae nisi in globosa forma esse non posset, et stellarum rotundi ambitus cognoscuntur: Ρrimusque sol, qui astrorum obtinet principatum, ita movetur, Ut quum terras larga luce compleverit, easdem modo his, modo illis ex partibus opacet.
cit ; nocturnorum autem spatiorum eadem est aequabilitas , quae diurnorum; eiusdemque solis tum accessus modici, tum recessus, et frigoris et caloris modum temperant: circuitus enim solis orbium v et xx et ccc, quarta fere diei parte addita, conversionem conficioni annuam : inflectens autem sol cursum tum ad septemtriones, tum ad meridiem aestates et hiemes efficit, et ea duo tempora, quorum alterum hiemi senescenti adiunctum est, alterum aestati. Ita ex quatuor temporum mutationibus, omnium, quae terra marique gignuntur, initia causaeque ducuntur. Iam solis annuos cursus spatiis menstruis Iuna consequitur: cuius tenuissimum lumen facit proximus accessus ad solem, digressus autem longissimus quisque plenissimum. Neque solam eius species az forma muta luvium crescendo, tum desectibus in initia recurrendo, sed etiam regio, quae tum est aquilonia, tum australis. In lunae quoque Cursu est et brumae quaedam
et solstitii similitudo; multaque ab ea manant et fluunt,
137쪽
DE NATun A DEORUM quibus et animantes alantur augescantque, et Pube.
scant maturitatemque assequantur, quae oriuntur e
XX. Maxime vero sunt admirabiles motus earum quinque stellarum, quae salso vocantur errantes. Nihil eni in errat, quod in omni aeternitate conservat progressus et regressus, reliquOSque motus constantes
et ratos. Quod eo est admirabilius in his stellis, quas
dicimus, quia tum occultantur, tum rursus a Periuntur, tum adeunt, tum recedunt, tum antecedunt, tum subsequuntur, tum Celerius moventur, trim tardius, tum omnino ne moventur quidem, sed ad quoddam tempus insistunt. Quarum ex disparibus motionibus magnum annum mathematici nominaverunt, qui tum esticitur, quum solis, et lunae, et quinque errantium ad eandem inter se comparationem Confinctis omnium spatiis est sacta conversio. Quae quam longa sit, magna quaestio est: esse vero certam et definitam necesse est. Nam ea, quae Saturni stella dicitur, Φαιυωυque a Graecis nominatur, quae a terra abest plurimum, XXX fere annis Cursum suum Conficit. In quo cursu multa mirabiliter ossiciens, tum antecedendo, tum retardando, tum vespertinis temporibus delitescendo, tum matutinis rursum se ape-Piendo, nihil immutat sempiternis saeculorum aetatibus, quin eadem iisdem temporibus essiciat. Iulia autem hanc propius a terra Iovis stella sertur, quae Iiαέθοιν dicitur: eaque eundem XII signorum orbem annis xu conficit, easdemque, quas Saturni stella, essicit in cursu varietates. Huic autem proximum
138쪽
inferiorem orbem tenet Πυροεtς, quae stella Martis appellatur: eaque IIII et XX mensibus, VI, ut opinor, diebus minus, eundem lustrat orbem, quem duae superiores. In sca han autem stella Mercurii est: ea λβων appellatur a Graecis; quae anno sere vertente signiferum lustrat orbem, neque a sole longius Umquam unius signi intervallo discedit, tum anto vertens, tum subsequens. Insima est quinque errantium, terraeque proxima. stella Veneris, quae ροσρορος graece, Lucifer Iatine dicitur, quum antegreditur solem; quum
subsequitur autem, Hesperus. Ea CurSum anno Conficit, et latitudinem lustrans signi seri orbis, et longitudinem ; equod idem iaciunt stellae superiores: neque umquam ab sole duorum signorum intervallo longius
discedit, tum antecedens, tum SubsequenS. XXI. Hanc igitur in stellis constantiam, hane tantam tam variis cursibus in omni aeterni late convenientiam temporum, non possumus * intelligere sine mente, ratione, Consilio. Quae quum in sideribus inesse videamus, non possumus ea ipsa non in deorum numero reponere. Nec vero Stellae eae, quae inerrantes vocantur, non significant eandem mentem utque priadentiam ; quarum est quotidiana conveniens constansque conversio : nec habent aethereos cursus, neque Caelo inhaerentes, ut plerique dicunt physicae rationis i mari. Non est enim aetheris ea natura, ut vi scia stellas complexa contorqMeat: nam tenuis ac perlucens et aequabili calore suffusus aether non satis aptus ad stellas continendas videtur. Habent
legendum eensuit Graeee Eampos . Lagina insper. - Superius addidi quae ante ex Edii. Cl.Hei; exeἰdἰi fortas e in Emestina ; nam vetustiores pronomen habent. T. 2) Possumtia restituit Ilei dors e eod. Clim. Vulgo possum.
139쪽
DE NATURA DEORUM igitur suam si1haeram stellae inerrantes, ab notiterea coniunctione secretam et liberam. Eurum autem pe-Temnes CurSUS atquct perpetui, cum admirabili incredibilique constantia, declarant in his vim et mentem esse divinam: ut, haec ipsa qui non sentiat deorum vim habere, is nihil omnino sensurus esse videatur. Nulla igitur in caelo nec sortuna, nec temeritas, neC erratio, nec vanitas inest; contraque omnis Ordo , veritas, ratio , constantia. Quaeque his vacant, ementita et salsa plenaque erroris, ea circum terras infra Iunam, quae Omnium Ultima est; in ter-xisque versantur. Caelestium ergo admirabilem ordinem incredibilemque constantiam, ex qua Cons rvatio et salus omnium Oinnis Oritur, qui .Vacare mente
putat, is ipse mentis expers habendus est. Haud ergo, ut opinor, erravero, si a principe investigandae veritatis huius disputationis principium duxero. XXII. Zeno igitur naturam ita desinit, ut eam dicat ignem esse artificiosum ad gignendum progredientem
via. Censet enim artis maxime Proprium esse, Creare
et gignere; quodque in operibus nostrarum artium munus efficiat, id multo artificiosius natu Pam erigere, id est, ut dixi, ignem artificiosum, magistrum artium
sie edd. Mars. Ase. Ele. quod eum Ilendorso restitui. Davisius e Cleeiel eonieetura el eod. Elieris. pr eo dedit Dori fas, idque Eenestius
giam viri praestantissimi Ioa . Cleriei eon ieeturam reeopimus, quam diserte firmat HS. Eliensis. natio est,
quod constantiae, non Manilns, Ri Ma rietas opponatur. Supra cap. 46: Fortuna, amica Marietari, eontion iam re-
viae. Item de Div. lih. li, cap. 53: Ipsa Marietas, ne est propria fortuis
nae. fori se esse causam, non nisu
riam esse docet. D v. - Bestituit Neind. et b/ne defendii leelionem innitus, quam K inde rv. l. quoque ferri posse putabat; neque enim senilari in seqq. opponitur constantia , sed fortunae ea opponitur. temeritori ratio, errationi ordo, Manilii Merirna. Ex n leis ha-heni Dario4ris ecidd. D. I. et M. Uulga . interea retinemus Ma.
140쪽
reliquarum. Atque hac quidem ratione omnis natura artisciosa est, quod habet quasi viam quandam et sectam, qUam sequatur. Ipsius vero mundi, qui omnia complexu suo Coercet et continet, natura non artificiosa solum, Sed plane arti sex ab eodem Zenone dicitur, consultrix et Provida utili tutum opportunitatumque omnium. Atque ut ceterae naturae Suis seminibus quaeque gignuntur, augescunt, Continentur; si e natura mundi omnes motus habet voluntarios, eo natusque et appetitiones, quas ὀρμας Graeci vocant, et his consentaneas actiones sic adhibet, Di nosmetipsi qui animis movemur et sensibus. Talis igitu Praens mundi quum sit, ob eamque causam vel prudentia, vel providentia appellari recte possit graeco enim προγεια dicitur , haec potissimum providet, et in
his maxime est occupata, primum ut mundus quam aptissimus sit ad permanendum, deinde ut nulla re egeat, maxime autem ut in eo eximia pulchritudo sit Atque omnis ornatus. Dictum est de universo mundo; dictum est etiam de sideribus: ut iam propemoduin η appareat multitudo nec cessantium deorum, nec En, quae agant, molientium cum labore operoso nC molesto. Non enim venis et nervis et ossibus continentur, nec iis escis aut potioni hus vescuntur, ut aut nimis aCres, aut nimis concretos humores colligant, nec iis Corporibus sunt, ut casus 4 aut ictus extime-
e se est nostra risionis regia et Diar hortim nos hominum Melam atque inris lavia PQ sequimur. Et pro Coeli 4 e. 4 7 r niam serium en ionemque Dilae remagis quam Merbia se titi sumtis.
Quintillati. III, eap. 8: Ie rideamur
α) Cod. Glog. ut iam prope in eoindem apparent; etii ab alia manu suis perscriptum prope in oetitia. Inde Deindors logendum e se arbitraturiat iam prope oetidis amarent. 39 Sie Uein dors E eodd. Red. et Clog. Vulgo tir ais casus.