장음표시 사용
401쪽
set, naufragio esse periturum; divinasset profecto. Nulla enim arte alia id, nec sapientia scire potuisset. Talium ergo rerum, quae in fortuna positae sunt, praesensio, divinatio est. VI. Potestne igitur Garum rerum quae nihil ha hent rationis, quare suturae sint, ulla esse Praesen
sio 7 Quid est enim aliud sors, quid fortuna, quid
a Cieerone di,ptitantur, philosophi eum in disserendo aetamen . Ni fallor, moti semel desiderabis. Quod enim dicit, diuinationem earum rerum esse praesensionem, qriae in soritina positae sint. a. quae nihil hahoatii ra. tionis, quare susurae sint, id quopaeio in Marcelli naufragium . quod ad hoe rerum soriuilarum gentis refert, eonveniat, ipse viderii. Si enim nihil habui, et raticinia, quare esset
Uliarum, certe numquam evenisset.
quidem Mertim fuisse ex iaeternierate, ,ea intiati, id essetantes non hia isse dieii, id sane argutitia, qtiam verius diei iam censeo. Ea nimirum , quam Hie I , inritas ctaeterna, si ex perpetua illa eausarum maseitur eolligariorae, eerte a remotissimis quibusque , ad proximas causas easque esticientes, seri progressionem De eesse est, ita, ut, quemadmodum Quintus supra I . 55. dixerat, si quis moriolis IMssi esse , qui colligationem causarum Omis nitim per spieiae animo , nihil eram prinscio filiis. sin autem dicerei, ae iaternam illam verila em a causarum naturali erilligatione esse seiunetam . quid tandem sit, aut quo. sitrida mento nitatur, intellectu omnino. ii disseill mum. Atqui sane Cicero,
quemadmodum iam visum erat Carneadi, negabat, Omnia an lecedentibus eausis, id est, naturali eolligatione eon serie eon eateque fieri, propterea quod, si ita foret, nihil eisei in nostra potestate: quod quidem negans hodie. quia philosophum L. Ai-eera audeat Praeterea . quae de rerum fritii artim natura hahel, ea neque accurate satis, Deque constat ister dieta sunt. Nam quod negat, quae e ne sim se stiria, ea esse fritillia
e . 7 , id nimirum de iis moliri
valet, quae simplieiter atque absolute formita dicuntur, e quo genere nihil quidquam eorum est, quae fuerunt, aut sutura sunt. Foriuitia vero illa. quae propterea sie diei mus , quia hominibus, eorum causas igniarantibus, talia necesse est 1ideri, haud minus
402쪽
Casus, quid eventus, nisi quum sic aliquid cecidit,
sic evenit, ut vel non Cadere atque evenire, vel
aliter cadere atque evenire poluerit 3 Quo modo ergo id. quod te inere sit caeco casu et volubilitate 3 fortunae, praesentiri et praedici potest . Medicus morbum ingravescentem rutione providet, insidias imperator , tempestates gubernator; et lamen hi ipsi saepe saliuntur, qui nihil sine certa ratione opinantur. Vt agricola, quum florem oleae videt, baccam quoque se visurum putat: non sine ratione ille quidem ; sed nonnumquam tamen sallitur. Quod si sal
luntur ii, qui nihil sine aliqua probabili coniectura
ac ratione dicunt; quid existimandum est de coniectura corum, qui ex iis , aut avibus, aut ostentis, aut oraculis, aut somniis sutura praesentiunt Τ Nondum dico, quam haec signa nulla sint, fissum iecoris, corvi Cantus, volatus aquilae, stellae traiectio, a voces su- Tentium, Sortes, somnia : de quibus singulis dicam suo loco : nunc de universis. Qui potest provideri, quidquam staturum esse, quod neque causam habet ullam, neque notam, cito suturum sit Solis desectiones, itemque lunae praedicuntur in multos annos ab
tamen orta sunt . atque necessariolutura. propterea quod ex certis cau
sis sunt apta, a quibus ea ipsa gigni. plane fuerit necesse . Atqui notitiisi huius generis fortuita ab iis ititelligi, qui di, inationem rerum fortuitarum esse dicunt, clarum est. Quae quina divina metite ex causis suis, vel remotissimis, possint intelligi, du-
hium sane non est. Humanae autem
menii, quibus argumentis hanc prae,aeientiam dixi nationis patroni vindi-eetii , id quidem viderint ipsi. Atque
i,ia, quum enucleatius diiserere insiliuium nosti una nou potiatur, ta mon attingonda eensui. quoniam inprimia disputationia Cieeroniana haee pars a Proposito fine mihi visa est
mobilitote eoni. Cillielmus 'suciditi eod. victoris repererat nMilitore. 2ὶ Sehula. eleeli partieulam Vr. auertire Davisio. Repugnant Ilollitig. ei Clericus ; ideoque eam reduxi. T. 3ὶ id est, Helia evidens, si Erne alio ei IIollitigero eredas. At nusquam Cicero, de Chaldaeis loquens, de qui
bus nune, stellarum cadentium ineuin
403쪽
DE DI vi NATIONE iis, qui siderum cursus et motus numeris Persequuntur. Ea enim praedicunt, quae naturae necessitus perfectura est. Vident ex constantiSsimo motu lunae, quando illa e regione solis facta incurrat in umbram terrae, quae eSt metu noctis, Ut eam Obscurari necesse sit; quandoque eadem luna, subiecta atque o p. posita soli , nostris oculis eius lumen obscuret; quo in signo quaeque errantium Stellarum , quoque tem
pore sutura sit; qui exortus quoque die signi alicuius, nut qui occasus laturus sit. Haec qui ante dicunt,
quam rationem Sequuntur, vides.
VII. Qui thesaurum inventum iri, aut hereditatem venturam dicunt, quid sequuntur7 aut in qua rerum natura inest, , id suturum7 Quod si haec, eaque quae sunt eiusdem generis, habent aliquam talem β necessitatem ; quid est tandem, quod casu fieri, aut sorte fori una putemus Τε Nihil enim est tam contrarium rationi et constaratiae , 7 quam sortuna: ut mihi ne in deum quidem cadere videatur, ' ut sciat, quid casu
a) l. e. ea quibus Musis natura libis, intelligi potest. Ilori. 5) Dauisius male hal vidiquam tamen
Quod Da visio placet, nee ego sper nam. Sie atip. 6r Quid enim aetaueti aura, quid fortunia, qtitu eius eic. IIoria γ) Ratio est sine dubio rerum eonnexio, seu vinculum illum causarum esseeiorumquer constantia, immutabilis rerum ordo, qui eam connexionem aequitur. In.
8 Ad hune loeuiti respieit Aia. gustitius C. D. lib. 5. cap. s. Sextus Empiricus Adv. Mathemat. p. 317rta δει τοit τυχηροῖς citrein viai Taς
Naturae necessitas. l. e. eerta lege deseriplus et constans astrorum cursiis. Boo.
a Quae est meta noelia. Plinius, Ilist. Nat. II, 0, deseelionem lunae explicans, m is iram est, inquit,tiihil alitata rasa novilem , qtiam terrae gram: figuriam ararem timbriae . at milem me ae ac tu hine inMerso. IIane vero umhram terrae. non modo meistae similem, sed ipsam meram novita
a Cicerone diei, paullo videri possit iamletitius, nisi similia aliorem seri-plorum obvia essent exempla. quae Ludai Davisius. ID. 3) sie Lambiti. et Davis. vulgo
mendose inPentra tim. Ernestius reiseepit inυeniendum, ui est ira eod. Ilog.
et Cantabr. et ale etiam Holling.
404쪽
niet. Sin certe eveniet, nulla sol luna est. Est autem fortuna. Rerum igitur lactuitarum nulla est praesensio. Autis negas esse fortunam, et Omnia, quae istunt, quaeque sutura sunt, ex omni ueternitate desinita, dicis esse fataliter, muta definitionem divinationis, quam dicebas praesensionem esse rerum fortuitarum. Si enim nihil lieci potest, nihil uccidere, nihil evenire, nisi quod ab omni aeternitate certum fuerit esse futurum Puto tempore; quae potest esse fortuna qua sublata, qui locus est divinationi 3 quae a te fortui. tarum rerum est dicta Praesensio. Quum quam dicebas, omnia, quae fierent, sutura vo essent, satocontineri. Anile sane et plenum superstitionis suti nomen ipsum. Sed tamen apud Stoicos de isto salo in ulla dicuntur, de quo alias: nunc, quod necesSE est.
IlI. Si omnia fato, quid mihi divinatio prodest gQuod enim is, qui di, inat, praedicit, id vero suturum cst: ut ne illud quidem sciam, quale sit, quod Deio
tarum, familiarem nostrum ut necessarium ex itinere aquila revocavit. Qui nisi revertisset, in Co conclavi ei cubandum fuisset, quod proxima nocte corruit: ruina igitur opprcssus esset. At id neque, si sutum fuerat, effugisset; nec, si non fuerat, in eum casum
incidisset. Quid ergo me adiuvat divinatio 7 aut quid
noMiσθαρ τηου προαγορευσtu. Noli sunt , qui earia , quam Cicero tuetur, sententiam temporibus hisce uostris aperie defenderunt. D v. I. e. perpetuo ordine ae seria causarum, sic, ut eausa causae nexavem ex sese gignu . supra I, 55 II.
2) Iia Da is. e eod. Reg. et Canis labe. Vulgo Deiotti m necessa iam nostram. - Libri editi repraerintant alii necessarium nos rem, ulli familiarem nori m. Ex lectionis varietate veri,imile fit, eodices olim necessa ritim inter et fiamiliarem sueluasse, donee tandem ut sagi ius lacliam est, titiumque coniungeretur. RATia.
405쪽
DE Di VIN Tic Eest, quint me moneant' aut sortes, aut exta, aut ulla praedictio 2 Si enim satum suit, classes populi Romani bello Punico primo, alteram naufragio, alteran a Poenis depressam interire; etiamsi aripudium solistimum pulli fecissent L. Iunio et P. Clodio consulibus,4 classes tamen interissent. Sin, quum auspiciis
obtemperatum esset, interiturae. classes non fuerunt,
non interierunt salo. Vultis autem , omnia salo. Nulla igitur est divinatio. Quod si satum fuit, bello Punico secundo exercitum populi Romani ad lacum Thrasimenuin interire; num id vitari potuit, si Flaminius consul iis signis, iisque auspiciis, quibus pugnare prohibebatur, paruisset3 Certe non potuit.β Aut igitu non salo interiit exercitus; mutari enim sata non
vinai;onem nihil mutare pcisse, prinplerea quod fatum sit inevitabile. lam quaerit, si salum fuerit, exer-ellum populi romani ad lacum Thea. si metiuiri interire , an ea elades potuerit vel ulla eat; ne evitari 3 Elie- spondet, cerra pomis. id rogo, num possit respondere is, qui dixerit, salum esse immutabile Z aui is, qui
statim sie pergit, si Into interiuexereum , etiamsi MIemperasset ati. spieiis , idem mensti m fisses. Em aut ciam Peareio, addita negatione .sie leg. eerte non metae: aut, quod Davἰ,iri visum, verba illa , eerte m-rtiis , delenda. Quod posterius quia magia plaeel, uneinia illa putavi eo genda. Celerum in hoe loeo disso-rendi subtilitatem desiderantea divi nationi, patroni, Deile Tullium resel. latii iis, quae ex Chrysippi perscitia ipse de Fato, 33, ad hutie modum disputaviit Ui ediam sunt in να
Me quid siocru, siae noti Iecerit, si- ) 3Ioneam Da is. e eodd. Paris. Ball. et Med. Vulgo m eant. 2 id est, auspieium feeundum, quod agnoscebatur, si quid ex ore pulli paseetilis eadereti ui ex hoe Ciceronis loeo eclligendum est, de Divinatione lib. II, cap. 7ar Quum igitis ossis iam Moidie eae ore miti,
tum ampleanti iri diam solistimtim nuntianti Tripudium otiin terrai'tidit et terriparitim dicebatne ex verbis terram poMire i. e. serire. B. 3) Iloliingemis arbitratiae verba L. Itidio ei P. Godio eoris uiatis tran Ponenda esse post , erba Aelio Ptini primo. - pro Ctidio, alii Ciailio.
1) Post atilem inserendum putabat
M l. e. nihis est divinati . s. minime prodest, quia satum mulare
6) Certe potui . Peareius, iratidvulgaris iudici; vie, reeie vidit, haec stare ratin posse. Nempe Cieerci hoe capite docet, si omnia salo fiant, di
406쪽
POssunt: aut, si sato quo l certe vobis ita dicendum cst , etiam si obtemperasset auspiciis , idem eventurum fuisset. Vbi est igitur divinatio ista Stoicorum 2 quae, si fato omnia fiunt, nihil nos admonere potest,
ut cautiores simus: quoquo enim modo nos gesseri
mus , set tamen illud, quod suturum est. Sin autem id potest flecti, nullum est satum. Ita ne divinatio
quidem, quoniam ea rerum suturarum est. Nilii Iuutem est pro certo suturum, quod potest utiqua Procuratione accidere, . ne fiat. IX. Atque ego ne utilem quidem arbitror esse nC- his suturarum rerum scientiam. Quae enim vita suisset Priamo, si ab adolescentia scisset, quos eventus Senectutis esset habiturus Abeamus a sabulis; propiora videamus. Clarissimorum hominum nostrae civitatis gravissimos exitus in Consolatione collegimus. Quid igitur 7 ut omittamus superiores; Marcone Crasso, putas, utile fuisse, tum, quum maximis opibus sontianisque florebat, scire, sibi, interfecto Publio silio , Oxercituque deleto, trans Euphratem cum ignominia et dedecore esse pereundum 3 An Cn. Pompeium , censes , tribus suis Consulatibus , tribus triumphis .
inius eu moriendi dias. At si lea δε- sit, Naseerum Uedlatis Liatio; non poraris diei, sise fuerit Gitis edim
here, siae non seria: e titilia enim res est, eg oonsaliatis: sic enim appeliat , quia ita fatum ait, ea con hiis tartim eum tisera I sitim, et ex ea Oedimm moereti ram. P a. si esset diis
Davis. delevit. 2 Non simpliciter μανα rea diis eii , sed evenium eorum designat, eo Platae modo, quo si p. I, 5s, nihil est fetum, inquit, Mod non sturtim forii. Που. 3 I e. espialione sacrificiis aut caerimouiis saeta. uinet.
407쪽
DE DIVINA TlONE maximarum rerum gloria , laetaturum fuisse, si scis-
amisso exercitu; post mortem vero Ea CDnsecutura ,
quae sine lacrimis non possumus dicero 7 Quid Nevo
Caesarem putamias, si divinasset fore, ut in eo senatu , quem maiore ex parte ipse cooptasset, in curia Pompeia , ante ipsius Pompeii simulacrum , tot centurionibus suis inspectantibus, a nobilissimis civibus, partim etiam a se omnibus rebus ornatis, trucidat is ita iaceret, ut ad eius corpus non modo amicorum , sed ne servorum quidem quisquam accederet: quo cruciatu animi vitam acturum fuisse 2 Certe igi- 'tur ignoratio suturorum malorum utilio P est qHuin
scientia. Nam illud quidem dici, pra osertim a Stoicis , nullo modo potest: Non isset ad arma Pompeius; non transisset Crassus Euphratem; non suscepisset bellum civile Caesar. Non igitur si tales exitus habuerunt. Vultis autem evenire omnia salo. Nihil ergo illis prosuisset divinare; atque etiam Oinnem fructum vitae superioris perdidissent. Quid enim posset iis esse Iaetum, exitus suos cogitantibus8 Ita, quoquo se verterint Stoici, iaceat necesse est Omnis eorum sollertia. Si enim id, quod eventurum est, vel hoci modo, vel illo potest evenire; sortuna valet plurimum. Quae autem fortuita sunt, Certa eSSe non possunt. Sin autem certum est, quid quaque de re , quoque tempore futurum sit; quid est, quod me adiuvent haruspices, quum res tristissimas portendi dixerint X. Addunt ad extremum , omnia leviuS ca Sura, re-
Seiret. Sie Davis. eum ed. Aegratia tandem tr. Alli aliter. Sod ietor. et Nab Parἱs. Reg. Ball. nihil opus vulgatum mutare. Nam a) Tati. Faber eoni. M a satelli a litus Pelti,iaeum, ubi oecisus est Pom-Aemmiorum tr. Davis. se iri celoce peius, reete poterat soli tido voeari.
408쪽
nihil levari ve divina potest. Hoc sentit II Omerus, spium querentern Iove in inducit, quod Sarpedonem silium a morte contra salum, eripere non posset. Hoc idem significat graecus ille in eam sententiam versuS:
Quoa fore Paratum est, id summum exst erat IOPem . .
Totum omnino satum etiam ) Atellanio versu iure mihi esse irrisum videtur. Sed in rebus tam severis non est iocandi locus. Concludatur igitur ratio. Si enim provideri nihil potest futurum esse eorum, quae easu fiunt, quia esse Certa non possunt; divinatio nulla est. Sin autem iccirco possunt provideri, quia
certa sunt et satalia; rursus divinatio nulla est: eam enim ta sori uitarum rerum esse dicebas. Sed haec fuerit nobis tamquam levis armaturae prima orationis excursio; nunc cominus agamus, experiamurque, si possimus Cornua commovere disputationis tuac. 'XΙ. Duo enim genera divinandi esse dicebas, unum artificiosum, alterum naturale. Artificiosum constare partim ex coniectura , partim ex observatione diuturna: naturale, quod animus arriperet aut exciperet extrinsecus ex divinitate, unde omnes animos haustos,
aut acceptos , aut libatos haberemus. Artificiosae divinationis illa sere genera ponebas , extispicum , eorumque , qui ex fulguribus ostentisque Praedicerent,
3) Etiam Oiliosum iidebatur Hol- lingero. Becie lameti defendit IIe relius. ε) Insiitutam a re militarὲ metaphoram persequi iur. Postquam igitur eontra dix Inationem quaedam generatim dispulasset, quam dicit, sibi
fuisse. tamquam levis armaturae ex cursionem , iam pressius actuma est,
singula divination a genera exeuliensiui qui iam non solum infestare hostes, sed ἱn fugam vertere decreve-τIi, quod haud dissiculter oneeetit is, qui cornua, M. alas repulerit. Ilia Tr.
409쪽
tum B Igurum , eorumque , qui signis, aut ominibus iterentur, Omneque genus coniectu tale in hoc sero genere ponebas. Illud autem naturale, aut concita-
per somnum sensibus et curis vacuo, provideri. Duxisti autem divinationem omnem a tribus robus, a
deo, a fato, a natura. Sed tamen quum explicare nihil posses, pugnasti commenticiorum exemplorum mirisca copia. De quo primum hoc libet dicet e. IOC
aut casu veri, nut malitia salsi fictique osse possunt. Argumentis et rationibus oportet, quare quidque ita sit, docere, non eventis, iis praesertim, quibus mihi
XII. Vt ordiae ab haruspicina, quam ego rei pN-hlicae causa, communisque religionis, colendam censeo sed soli sumus; licet verum exquirere sine invidia,
mus, si placet, exta primum. Persuaderi igitur cuiquam potest, ea, quae significari dicuntur extis,
Verbum fiatiuere involvit aliis
quam abundantiam saeilitatem, aedo ita sere dieitue, quae sine labore sunt, et a pleno et eone talo peetore proseiacuntur. Igitur perquam Me m-m date adhihelue de praedietionum illo genere , quod non artem , verum instinetum quemdam divinum sequi. lue. In. γγ VMem primum reduxi. Non nullorum eiad. fide. male a Da υi,iopulum. Omissa nimirum est a cor xeeloribus imperitis, qui in sequentibus ae indum aliquid desiderarent. Aod hane partieulam absolute saepius Potii. pro ante omnia. Non sequente
deinde , dudum viri doeli observa. runt. S;e de osse. I, 28 latam
5 I. e. neque temere assemanti. neque neganti. sed Aeademieorum more musas conserenti, ut . quid probabile sit, inde Eliciatur. Io.
410쪽
LIBER SECUNDvS , CAP. 12 407 cognita esse haruspicibus ' observatione diuturna 8 Quam diuturna ista fuit 2 aut quam longinquo tem pone observari potuit 3 aut quomodo est collata in te ipso quae pars inimici, quae pars L iliaris esset: quod sis sum periculum , quod commodum aliquod ostendere ty An haec inter se haruspices Etrusci, Elii,
Aegyptii, Poeni contulerunt 7 At id, praeterquam quod fieri non potuit, ne singi quidem potest. Alios
enim alio more videmus exta interpretari, nec esse unam omnium disciplinam. Et certo, si est in extis aliqua vis, quae declaret sutura, neceSSe est, eam
aut Cum rerum natura esse Coniunctam, aut consor-
mari quodam modo numine 4 deo Pum. Atqui cum εrerum natura tanta tamque praeclara in omnes Partes
motusque diffusa, β quid habere potest Commune, non dicam gallinaceum sei sunt enim, qui vel argutissima. haec exta esse dicant , sed lauri opimi iecur,
2) Selinir e Dauisti Pearciique con. ieetura, eod. Med. semala, edidit ini-- . T. -- Quae pars inimici, quae pars fia illiMis esse . Supra ad I, 10, vidimus stium in extis, lineam suisse , quam sibi sngerent, exta in duas partes dividentem, quarum allera ad hostes. aIlera ad sacrifieantem , eiusque amicos pertineret. Hane posteriorem fissum familiare appellabant. vid. eap. seq. Vnde probabile st,fimilioris in hoe nostro loco non seis eundi , verum primi easus esse. Neiaque tamen ideo Peareii aut Da i,iJ, quae pars inimiea legentium , probem
Coniecturam , etsi ras. Med. sematam auctoritate. IIOTT.
etiam Davisin. Vulgo niamini, quod servavit ilouingis. Lihri eomplures
male nomine. - Numine deorum. I. e. necesse est eam vim ex omni rerum natura pendere, et deorum quodammodra parere voluntati. Vulgo diMinia eum rerum Natura. Al de eognatione eum deorum turiae. 4 5 Die) demum agitur. 5) l. e. in omnes paries motu te lectimo dissusar quod de divino numine ex mente Stoicorum accipiendum esse, iam elarum est, ut admonitione non egeati unde lectio Erneis stina plurimum firmatur. tamdem fere senientiam supra I, 4s, isto versu expressam legimus i Mente edi, ina ea fiam terrasque peressu. ΗΩΤT. 6 Quibus multa arguantur , s. signiscentur. Ita de Legg. I, s r moeuli nimis argvii. qtiemadmoetam rani. mo asseeti simus, loquuntur: et is ,