장음표시 사용
431쪽
DE D lv NATi ΟΛΚterrebunt. Quoru in omnium causas si a Chrysippo quaeram, ipse illo divinationis auctor, numqua in illa dicet sacta sol tu ito , naturalemque rationem omnium
reddet. Nihil enim fieri sine causa potest; nec quidquam sit, quod fieri non potest. Nec, si id factum est, quod potuit fieri, portentum debet videri. Nulla igitur portenta sunt. Nam si, quod raro sit, id pooten
tum putandum est, sapientem esse, portentum est: Saepius enim mulam peperisse arbitror, quam sapientem suisse. Illa igitur ratio concluditur: nec id, quod non potuerit fieri, iactum umquam esse; nec, quod potuerit, id portentum esse: ita omnino nullitin esse portentum. Quod etiam coniector quidam et interpres Portentorum non inscite respondisse dicitur ei, qui ad eum vetulisset, quasi ostentum, quod anguis domi
vectem circumiectus suisset: ectum esset, inquit, ostentum , si anguem vectis Circumplicavisset. M HOC
ille responso satis aperte declaravit, nihil habendulnesse Portentum , quod seri posset. XXIX. C. Gracchus ad M. Pomponium Scripsit, duobus anguibus domi comprehensi s. haruspices a Patre Convocatos. Qui magis anguibus, quam lacertis, quam muribus 7 Quia sunt haec quotidiana. angues non item. Quasi vero reserat, quod fieri potest, quam id saepe fiat. Ego tamen miror, si emissio seminaci
anguis morioni asserebat Ti. Graccho, emissio autem maris a nauis erat mortifera Corneliae, Cur alterutram emiserit. Nihil enim scribit respondisse haruspices, si neuter anguis emissus esset, quid esset suturum. At mors insecuta Gracchum est. Causa quidem , CPQ
432쪽
do, aliqua morbi gravioris, non emissione serpentis. Neque enim tanta est infelicitas haruspicum, ut ne casu quidem umqua in fiat, quod futurum illi esse dixerint. XXX. Nam illud mirarer, si crederem, quod apud Homerum Calchantem dixisti ex passerum numero belli Troiani annos auguratum e de Cuius honiectura sic apud Homerum, ut nos otiosi convertimus. Loquitur Agamemnon:
Forte Miri, et duros animo tolerate latores, Atigiaris ut nostri Calchiantis δεω quoiamtis
Scire , ratosne habeant, an Danos Pectoris oratis. Namque omnes memori portentiam mente relenrant,
i non funes is liquerunt Itimina fatis. Argolicis prim tim tit oestita est classilias Atilis, Qtiae Priamo cladem , et Troiae. Pestemque ferebant: Nos , circiam latices gelidos Ῥtimantibus aris, Aurigeris diuum placantes niamina ratiris, 3 Stib ρω nno timbrifera, fons unde emanat aquai . Vidimus immnni specie tortiaque draconem Terribilem , Imis tit pulsu 4 penetraret S ab arar
eal Calehatilem ex pas erum tiaraneam
ulli Troiatii atatios auguratum, quam aruspices ex seminae anguis emissi ne Ti. Gracelii moriem praedicentes, ego haud assequor i nisi sorte , quae bie dieii, oon inagis de coniectura a Calchatile saeta , quam de ipso Ostenio velli intelligi. Sie eerte satis Omnia congruenL Dixerat nimirum su
pra, ostenta miranda non esser ni
hil enim habere singulare praeler in- enitam , et a certis causis iisque naturalibus, quamvis sorte incognitis, prolicisei. Iam pergit. et fatetur, il-bad Homeri ostenium c de draconepotissimum in lapidem eonverso, vid. Hi siti. eap. utique lare miraudum, si verum esset, quod nimirum res non ali usu modo quotidiano, sed ab ipsa tiatura abhorreat. Cet. vid. supra I, 33. Apud Ilomerum autem locus exstat, Il. II, 299 seqq. Η-T. I Si ita seripsit Cieero, memoria lapsus est; apud Homerum enim ista loquitur Vlixes. 3) Aurigeris... tauris. Vielimarum apud Veteres eoru ua auro induet solita, vulgo notum est. Quem ornatum, uomero quidem aliis locis frequen
433쪽
Qui ρlatani in ramo foliorum tegmine sePtos Corr uit Puttos : quos quum consumeret octo, Nona super tremulo genitrix clangore Molabat; Cui ferus immani laniavit viscera morsu. amne, tibi tam a teneros volucres matremque Per mis, Qui luci ediderat, genitor Saturnius idem Abdidit , et duro formarit tegminα saxo. . Nos autem timidi stantes mirabile monstrum Vidimus in mediis diuum oersarier aris. 4Tum Calchas haec est fidenti Moce locutus rQuidnam tomentes subito obsitipuistis Aehiui 'Nobis hare portenta deum dedit *se creator , Tarda et sera nimis, o sed fama ac laude Perenni. 6Nam quot aues tetra mactatas dente Midetis , Tot nos ad Troiam belli exant labimus annos rQuae decimo cadet , et Poena satiabit Achisos. Edicia haec Calchas: quae iam matura Didetis. T
Quae tandem ista auguratio est ex passeribus . nn DO-rum Potius, quam aut mensium, aut dierum I Crii
autem de passerculis coniecturam facit, in quibus D ullum erat monstrum; de dracone silet, qui, id quod fieri non potuit, lapideus dicitur factus I Postremo , quid simile habet passer annis Τη Nain de angue illo, qui Sullae apparuit immolanti,s utrum-
Cantabr. et edd. veit. - Τueturmis. vulgalam, quam reduxi. T.
υποπεπYη atec: infra quod longe subsistens Cicero , neseio an assequi m-n ano sermone haud potuerit. Hoetet. 2 Viseera. I. e. corpus, s. ipsam. Et haee quemadmodum pleraque, ut simplieitis, ita melius Homerus: aetiis ρυγος astu au taχυῖαv. ID. 3 Da vis. eonj. tili iam. i Nos aruem... viris. Et hic quaeisaam de se Tullius, quarum vestigium nullum uomarus habet: υ'aσταους , οἰ- .
6) Nimirum ex Troia capia atque
8 Iloitingerus eoni. cinni. q) lsia non ad postrema modo, sed omiaino ad totam O,lenii illius ΠΟ-meriei . maximo varo deaeonis in lapidem mutati sabulam spectant, quam se haud credere, supra suerat professus. Itaque plena Oratio talia quae-
434쪽
que memini, et Sullam, quum in expeditionem edu
cturus esset immolavisse , et anguem ab ara exstitisse , eoque die rem praeclare esse gestum, non
havuspicis consilio, sed imperatoris. XXXI. Atque haec ostentorum genera mirabile nihil habent; quae quum facta sunt, tu in ad Coniecturam aliqua interpretatione revocantur: ut illa tritici grana in os pueri Midae congesta; aut apes, quas dixisti in labris Platonis consedisse Pueri, non iam mirabilia sint, quam coniecta bulle: quae tamen vel ipsa salsa esse, vel ea quae praedicta sunt, sOP-tuito cecidisse) potuerunt. De ipso Roscio potest illud quidem esse salsum, ut circumligatus fuerit angui; sed ut in cunis fuerit anguis, non tam est mirum, in Solonio praesertim, ubi ad lacum angues nundinari 4 solent. Nam quod haruspices responderunt, nihil illo clarius, nihil nobilius lare; miror, deos immortales
histrioni futuvo claritatem ostendisse, nullam ostendisse Ascicano. Atque etiarn a te Flamini una ostenta collecta sunt. Quod ipse et equus eius repente Concidam fuerit 1 Ne a Dero est, quodvistentiam memores de angiae, Mi Sialiae immolanti apparuit, longe diMerisatim quidem illud vi ameriori , atque mirahiti nihil hahens. Huxet. -- Videmp. lib. I, cap. 33. D v.
sine ae saliuo , forte quem indurat, ut putet Cieeronem hie, ut supra I, 32, scripsisse 1 tim in e edi ionemearetaliam ediacturus esset: eo magis,
quod similes praeeedentis voeis trais eius Deile videri possint hane ah sumpsisse. Simpliei tamen verbo siesaepe utitur Livius , ut I, 23 r m resal alvitiωis eaeiDie Mellitim. D u iam p/ Oa me ad Maum potest. Ilaret. I Εenestiua malebat Moeantur.
3 Codd. Ball. aliique nonnulli, et
suspectum. Pro quo visitii quidam amicus, probante Lambino . eoniecit, ni tiri a Davisius vel inlacri, vel meis ridiari. Wophensius verbum retinen feram in forum mutat. Gesnerus in thesauro h. v. librorum leet onem tuetur, explicaris, convenire magno numero, velut qui nundinas celebrant. Beete. Nimirum nundinari proprie di-eebantur rustiei nono die, insemisso rus e, Romam Menientes. Maerobius , fiat. I, 36. Ipsasque -ndinas Glossae
435쪽
DE DIVINA TlON Ederit; non sane mirabile hoc quidem l Quod evelli primi hastati signum non potuerit; liini de fortasses signifer evellebat, quod sidenter infixerat. Nam Dionysii equus quid attulit admirationis, quod emersit
ex flumine 2 quodque habuit apes in iuba Sed quin
brevi tempore regnare coepit, quod aCciderat casu , vi in habuit ostenti. At Lacedaemoniis in Herculis sano arma sonuerunt, eiusdemque dei Thebis valvae clara Sae, Subito Se aperuerunt; eaque scuta, quae fuerant
sublime fixa , sunt humi inventa. IIorum quum fieri nihil potuerit sine aliquo motu, quid est cuc divinittasea Potius, quam casu saeta esse dicamus XXXII. At in Lysandri statuae capite Delphis exstitit Corona ex aspecis herbis, et quidem subitu. Ita nocenses, ante coronam herbae exstitisse, quam con-Ceptum esse se uten uerbam autem asperam, Crudo ,
RVium Congestu, non humano satia. Iam quidquid in Capito est. id coronne simile videri potest. Nam quod eodem tempore stellus aureas Custoris et Pollucis , Delphis positas, decidisse, neque eas usquam ΓEPEI tu Sesse dixisti; surum id magis factum, quam deorum videtur. Si inive vero Dodoneae improbitatem historiis graecis mandatam esse demiror. Quid minus mirum , quam illam monstruosissimam hestiam urnam evePlisse, sortes dissipavisse Τ Et negant historici, ac daemoniis ullum ostentum hoc tristius accidisse Nam illa praedicta Veientium , si lacus Albanus De dundasset, isque in mare fluxisset, Roma in peritu
etiam interdum seriptores merealiam dicunta ui Noster, Tvse. v. 3 1 Prisahagrariam rem radisse: similem siἷi DLu i oi iam homιntim, et mercatum etina, qtii haberetur . maximo itid tim vis
paratia . totitia Graeciae celibritiae. u. Davisius ita disiiuguere maluit. nune Z censes. 2 Et negant. Partieula hie admi rationem prodit , eum contemptu et irrisione. IluTT.
436쪽
LlBER SECUNDUS, CAP. 32ram; si repressus esset, Veios: ' ' ita aqua Albana deducta ad utilitatem agri suburbani, non ad arcem urbemque retinendam. At paullo post audita vox est monentis , ut providerent, ne a Gallis Roma capere tur; ex eo Aio Loquenti arum in nova via consecratam. Quid ergo Z Aius iste Loquens, quum iam
nemo norat, aiebat et loquebutur, et ex eo nomen invenit; Posteaquain et Sedem . et aram , Et nona Cu
ia venit, obmutuit Quod idem dici de Moneta potest: δ qua, Praeterquam de sue plena, quid umquam
aeoniti sumus 3 XXXIII. Satis inulta de ostentis. Auspicia restant, et sortes eae, quae ducuntur, non illae , quae Vati- ei natione scinduntur, quae ora cola verius dicimus: de quibus tum dicemus, quum ad naturalem divinationem venerimus. Restat etiam de Chaldaeis. Sed primum auspicia videamus. Dissicilis auguri locus adeontra dicendum. Marso fortasse, sed Romano sa-cillimus. Non enim sumus ii nos augures, qui avium reliquorumve signorum observatione futura dicamus; et tamen credo, Romulum, qui urbem auspicato con- idit, habuisse opinionem, esse in providendis rebus δugurandi scientiam errabat enim multis in rebus antiquitas ;) quam vel usu iam , vel doctoina, vel et ustate immutatam videmus. Retinetur autem , et
Ril opinionem vulgi, et ad magnas utilitates rei publieae, mos, religio, disciplina, ius augurum, colle-ἶii aucto citas. Nec vero non omni supplicio digni P.
Peareius. Vulgo plene distinguitur post aesentiam. T. - Vel sine parenthesὲ hunc eumdem sensum eontextu edito ad,etibi posse putamus. Si tamen a ... immutatas Midemus legere velis, iam omnino aberit disseultas. B.
437쪽
DE Divi NATiONE Claudius , L. Iunius , consules, qui contra auspicia navigarunt. Parendum enim fuit religioni , nec patrius mos tam contumaciter repudiandus. Iure igituo alter populi iudicio damnatus est; alter mortem sibi ipse conscivit. Flaminius non paruit auspiciis: itaque periit cum exercitu. At anno post Paullus parnit: num minus cecidit in Cannensi pugna cum exercitu XXXIV. Etenim, ut sint auspicia, quae nulla sunt; haec certe, quibus utimur, sive tripudio, sive de caelo, simulacra sunt auspiciorum, auspicia nullo modo. Q.
FABI, TE MIHI IN AVSPICIO ESSE VOLO; respondet, AUDIVI.
IIic apud maiores nostros adhibebatur peritus, nunc quilibet. Pe Pitum autem esse necesse est eum, qui
silentium quid sit, intelligat. Id enim silentium dicimus in auspiciis, quod omni vitio curet. , Hoc intelligere persecti auguris est. Illi autem, qui in auspicium adhibetur, quum ita imperavit is, qui auspicatur, DI
CITO, SI SILENTIUM ESSE vIDEBITVR ; nez suspicit, nec circumspicit: statim respondet, SILENTIUM ESSE VIDERI. Tum ille, DICITO, SI PASCUNTUR. - PASCUNTUR. - Quae
aves 7 aut ubi 2 Attulit, inquit, an cavea pullos is,
qui ex eo ipso nominatur pullarius. Hae sunt igitur uves internuntiae Iovis: quae Pascantur, necne, quid.
refert ' nihil ad auspicia : - sed quia , quum pascun
tur, necesse est, aliquid ex ore Cadere si et terramnuimus, appellatum esse, si quid Esset in more aut diseiplina augurali delietum. ΗΟ6. 5 Iloe diei ii nihil referre ad auia spicia, paseantur, tieene, tales nimirum pulli, qui in cavea asserantur. Quippe quum same eneeti asserantiae vid. cap. pros. , non posse inderite signum capi rerum gerendarum.
via cinnisa , lamen eram maiore rei-ptillicae pia te prostris a est. Haee Ninue. Fel. e. 26. Sed Liψiis, lib. XXII, esp. 42 : Patilias utitim ei sua Monte emisiui, Ptini quoque ampleto non viduixissent, Mutinetiari iam esserenti porta signa collegae iussit. Dav. 3 noli ingetua coni. adessa i v I ia. iam supra ad 1, 37 mo
438쪽
LIBER SE CUNDUS , CAP. 34 43 ,
pavi re, terri pavium primo, post terripudium dictum est: hoc quidem iam tripudium dicitur. Quum igitudolla cecidit ex ore pulli, tum auspicanti tripudium
XXXV. Ergo hoc auspicium divini quidquam ha
bere potest, quod tam sit coactum et expressum Iquo antiquissimos augures non esse USOS, argumento
est, quod decretum collegii vetus habemus, omnem avem tripudium sacere posse. Tum igitur esset auspicium, si modo ei esset liberum , 4 se ostendisse: lum avis illa videri posset interpres et satelles Iovis. Xunc vero inclusa in cavea, et fame enecta, si in offam pultis invadit, et si aliquid ex ore cecidit, hoeiu auspicium , aut hoc modo Romulum auspicari solitum putas 3 Iam de caelo servare non ipsos Censes solitos, qui auspicabantur 7 Nunc imperant pullario: ille renuntiat. Fulmen sinistrum auspicium optimum habemus ad omnes res, praeterquam ad comitia: quod quidem institutum rei publicae causa est, ut Comitio
rum, vel in iudiciis populi, vel in iure legum, vel in creandis magistratibus, principes civitatis essent interpretes. At Ti. Gracchi literis Scipio et Figulus
ut auspieiis , Mia ex ea necesse erat alisti a Geidere, quod rem itim δε- certi. Haee Fesitis Quin et rei ditim stimum , a vietiam ad rem ordien- optimo esse docet Servius ad
vicanii unus lanium adesset, malitra ed. vietor;ana, nuntiatur; argia itus litam veritas, quum, ut liene inmnel Ernestius, non de uno auspicante, κ4 de genere loto sernio sit. I IUTT. -- alii nuntia in Ilaih.
se. Liberam etiam, non pullos Uliam eavea inelusos, sameque ene ineios. IIOTT. 3ὶ Davia. si modo essed ei Merum. IIoitingero in mentem venerat lege. re t si modo aia esset li3ertim. 4) I. e. ut penes principes esset. Iudicare , an eomilia habere fas esset, an secus. Supra enim 8r In nostris, inquit, eo entiari a serjltim hiae nuas , IoMe tonianu, flati me, comἱ-tia popiat hiabere nefas. me for tisse
439쪽
DE Divi NATIONECOss. quia in nugures iudicassent, eos vitio creatos esse , magistratu se abdicaverunt. Quis negat augurum disciplinam esse 2 Divinationem nego. At haruspices divini. Quos quum Ti. Gracchus propter mortem repentinam eius, qui in praerogativa reserenda βsubito concidisset, in senatum introduxisset, non iu-Stum rogatorem suisse dixerunt. Primum vide, ne in eum dixerint, qMi rogator centuriae fuisset; is enim erat moi tuus: id autem sine divinatione , coniectura poterant β dicere. Deinde fortasse casti; qui nullo modo est ex hoe genere tollendus. Quid enim scire Etrusci haruspices aut de tabernaculo recto capto, aut de pomoerii iure potuerunt36 Equidem assentior
C. Marcello potius, quam App. Claudio; qui aut bomei collegae fuerunt; existimoque ius a tigurum, etsi divinationis opinione principio constituitam sit, tamen Postea rei publicae causa Conservatum aC retentum.
a) id est . augurium arte de re. gulia constare, quas Tib. Gracchus migraxerii. Hoet T. 3 Quum ad consulem, rogato rem a. praesidem comitiorum , sunsragia cetituriae praerogativae, i. eius, quae prima rugabalur, referret. ID. Alii habeo l. regniorem comi riortim a quod intrusum puto ex I, 7, quamquam eadem vox additur de dial. Deor. II, 4. Sed hie Cicero eam eonsulto omisit, ut ambiguum esset, utrum comitiorum, an centuriae ro galor intelligeretur. Viide stat Iin haeeatibiicli: Ade, ne in eum dixerint, qui rogalor cenuriae fuisset. Rogatur nimirum Mnrtiriae . distinguendus a rogalore eomitiorum , is erat, qui ci- es rogaret, quem suffragiis suis crea tum vellent. Hori.
5) Beele ale Dauis. Vulgo poterat. quod locum habere posse vix videtur, ob sequentiar deinde fortiasse casti. Coniectura autem hoe dixerunt aruspices, si quid hatiebant. quod sequerentur; e. e. si ex subita rogiso. ris eentiariae morte eviniecerunt, co miliorum rogatorem Iustum non esse easti vero, at temere line emit suerunt. IIOTH. - Vulgatae lectioni
nostrae accommodatissimum adscribi posse sensum pulamus, si vox coniecturia uominativum easum obtineat. B.
spatium quoddam circa Bomae moenia relictum, et extra urbem et intra,
in quo nullas aedilicare domos licebat;
440쪽
XXXVI. Sed do hoc loco plui a in aliis; nunc ha
c lenias. Externa enim auguriit , quae sunt non tam
artificiosa , quam superstitiosa , videamus. Omnibussere avibus utuntur: nos admodum paucis. Alia illis sinistra sunt, alia nostris. Solebat ex me Deiotarus percontari nostri augurii disciplinam, ego ex illo sui. Dii immortales, quantum disserebat i ut quaedam essent otiam Contraria. At ino ille his semper utebatur; nos, nisi dum a populo auspicia accepta habemus, quam multum iis utim 2R Bellicam rem administrari maiores nostri, nisi auspicato. noluerunt. Quam multi anni sunt, quum bella a proconsulibus ot propraetoribus administrantur, qui auspicia non habent I
Itaque nec ninnes transeunt auspicato, nec tripudio
auspicantur. Nam ex acuminibus quidem ,δ quod tO- tum auspicium militare Iest, iam M. Marcellus, ille
ibi aulem auspicia eapiebant augures.
) Sinistra auspieia Romani iam
tia quam mala dixerunt, sed la meri proprie bona. Nam sint retim auis spἱeium a sinendo derivani Fesius et seruitis ad Vig. II, 693. Uie eerio in bonam partem videtur aecipiendum. Inoo.
u; a umquam uit, nisi in magi, eaii. s maioribus ereandis. Illi enim au. spirato creabantur. Nos aute in ipsos. υἰ auspieia habeant. In rehu gerendi, ἰlla haud eonsulere di atque Prae. loe.a holla administrari plerumque a magistratibus, quἰ auspieia non ha-h-ant , adeoque nee possint illis uti. - Μox Urim mia iam sign. quam raro, ut saepe . In. 3) Nam eae a minutis, Mil. mori lium, interprete Desmareto. - Quid sitit auspieia ex amminius, non con stat. Gesnerus in thesauro prohat Cerdae opἰnionem ad Virg. Aeneid. VI, 99, de rostrorum aeuminibus intelliilentia. Alii intelligenda suspicantur acumina spiculoriam, ensium ae pilorum , vel magis, vel minus solito splendentium: alii aliud. Sed soriata,se ista optime ad phaenomena quae dam electricae. quam dieiant, materiae vi o2pl Ieanda retuleris. Ε quo genere est illud quod Livius narrat, uis . XXII. gebant metum prodigia ea plastatis sinitii loris seriator in Sestiis miliai a aliquor apietilia, in
Maedinia stilem in nuus circum rati
ingilias equiti Sejionem, quem manu renueriar, cloisse, etc. Idem XLis l. 4 3 i Fro estis in dismo L. ADei M. aevi, quam filio militi emerat, interditi pias duas horas arsisse, ira in m-hil eius amitireres Quis, Seu illis.