장음표시 사용
131쪽
rao L. III. De iureiur. ex Rom. doctrinanis corporis, morumve, Rc. opposuit, tum cui nullum plane argumentum ad eam exceptionem confirmandam allegavit , aut quaedam argumenta protulit, aut exceptio ejus est indolis, ut alia probatione , e. g. Oculari
inspectione doceri possit S debeat. Si primum
assu nutur, probata causa principali, merit Orejicitur exceptio tanquam frivola, quae neminimo quidem indicio stipata est. Quodammodo etiam usum jurisjurandi heic pro huhent rationes supra indicatae. Si fecundum , judex ili in aliquali exceptionis probatione a quiescere potest. Neque in tali causa rigor probationis summus esse debet. Constat enim, etiam sponsalia persecta, contra quae nil pi ne praeter animi aversionem allegatur, saeptias me ob metum solum tristis eventus dissolvi, & quidem recte, quoniam absoluta coactioneque possibilis, neque rationi ac fini m
trimonii convenit. Ergo multo facilior judex esse debet in dissolvendis sponsalibus, si exceptio valida opposita & argumentis quibundam firmata. Si tertium e. g. corporis vitium
objectum, tum & alias jusjurandum nihil
probat, sed omnia redeunt ad ocularem ins. pectionem. Si de matrimonio jam contracto sermo est, tum aut agitur ad divortium aut illius annuulationem. Causae divortii legitimae in factis illicitis &delictis gravioribus versantur. Ergo intuitu adulterii, insidiarum vitae structarum de malitiosa desertione sermo heic non esse potest, neque actori l. e. contra matrumonium, neque reo l. e. pro matrimonio jus
132쪽
issiusque usit hodierno. IaIJurandum deferendum. Obitat enim causae criminalis qualitas. Neque si alias saltem ob adulterium a tertiis intuitu satisfactionis privatae juris jurandi delatio cum limitatis effectibus gpho priori indicatis fieri posset, id ad causam matrimonialem trahendum est. Ergo respectu ad eam arcendi sunt conjuges a jurejurando, cui Obstat essectus vehementia Amatrimonii gravitas, cujus desiderium aut odium, ex rationibus indicatis criminalem inspectionem metumque poenae sere vincit. Accedit etiam , si causae divortii allegatae ameumentis & indiciis gravibus sustultae sunt.
aut totales animorum aversiones cum graviorum malorum metu apparent, neque heic
summum probationis rigorem exigi, sed in te dum ob praesumtiones & probationem mere artificialem, divortium decerni posse, imprimis cum praevidetur, alteram partem proba-hiliter laesam desertione vel quasi aliove modo divortio viam paraturam esse, quales pr tractiones publicam saepe privatamque civis ruinam conciliantes, judiciaque insuperinutili negotiorum mole obruentes evitandae ac praescindendae sunt. Si agitur ad annullandum
matrimonium, tum iterum iterumque omnia
oculari inspectione aliisve probutionibus expediri possvnx.
133쪽
xaa L. III. De iureiuri ex Rom. doctri
Reeensentur varia iuramentorum Decies , quiabus male peculiaris naturia a Practicis cocta , cum unice ad Iurisiurandi a partibus delati
degem referri debuisent. I. De jurejurando
Introduxerunt Icii perniciosam docendi rationem , dum ex quovis casu speciali, quo forsan a legibus, jurisjurandi delati mentionem factam esse, invenere, statim singulae. res jurisjurandi species sine ratione eiunx Tunt, utque de renova dicendi copia esset, inanium quaestionum turbas vi arcesserunt, Quod si vero generatim verum est, hujusmodi doctrinarum sectiones & disjunctiones scientias steriles reddere , cum a fonte & f mite communi non aluntur & sustentantur, tum id maxime in jurisprudentia nil nisi inanes gignit repetitiones, atque erroneas do matum multiplicationes. Ergo hanc doctri- 1 L. fin. C. de se infrum. ibi: is Si postul
tur ab aliquo in judicio, ut instrumentum non auis versus se ipsum, sed alium quendam producat , quod alteri prosit, idque producere recuset, ut qui damnum inde metuat; verum is . qui exhiberi Chartam petit, nequaquam eum Iaedendum dicat. sed pecuniam ipsam ab illis accepi ste qui per inctrumentum exhibendum coarguendi sunt , vult constitutio, ut is, qui habet instrumentum , id ipsum proferat, siquidem ex illius prolatione nihil ipse damni sensurus sit. Sin reapse detrimentum ei prolatum instrumentum asserat, nequaqum eum
134쪽
nam ad pristinam suam simplicitatem reduis nendam, & juramentorum ad varias plagas distractorum re unionem tentandam esse censui.
Spectat hue jusjurandum, quod Vulgo V cant fiditionis, quod nil nisi juris jurandi delati species est. Uarii nempe contingere pinsunt casus, quibus quis vel ab adversario , vel tertio documentorum editionem petere potest, quae si recusatur, aut eorum amminlio praetexitur, juris jurandi delationem desuper concesserunt Romani. Sed liberior pacti notio ea quoque in specie effecit, ut justo
amplior fuerit jurisiurandi usus. Scilicet non solum adfustum possessionis sed & ad ipsam ditionis obligationem varie dirigi potuit iu ius delatio & formula. Ille enim, qui conveniebatur, quasvis fere recusationis causis. jurejurando editionis docere potuit, e. x. se magnum & grave ea editione damnum,ut in patrimonio aut uirca famam aliunde passurum esse, eamque ob causam illam recusere i , documenti editionem eas perso-
cogi ad proferendum debere, cum ei magis expediet, id occultare. quam publicare. Quodsi in mat is, cui opus est instrumento, nihil ei fraudi ex eo futurum, duntaxat jusjurandum praestat: quod ex is mando se fidei suae detrimentum pati propter instrumenti exhibitionem. eam ipsam ob causam Proferre chartam recuset. Et quoniam sibi damno id
fore putat. Curioseis sacramentum praestet . atque
dicat: se non , quia pecuniam acceperit. vel quid aliud, non proferendae chartae causa , ves quid mu ineris promissionem habeat, nec metu illius , con-
135쪽
nas offensuram esse, contra quas nec alias altestimonium fercndum cogi posset; compararunt enim Romani editionem cum testimonii obligatione ci), Documentum contra fiscum allegatum iri ab adversario, cu
jus editionem privatis non licere G, se documentum sine culpa sua amisisse q). Delato jurejurando, saepissime quoque jus
tra quem instrumentum requiratur , nec ejusdem amore chartae exhibitionem recusare , sed quia magnum ex eo circa facultates suas detrimentum capiet. V I L. 22. l. c. ibi: is Nam in quas personas invitus quis testimonium non dicit, adversus easdem nec codices vel instrumenta vel quid aliud tale pro-Drre cogitur. Notissimi sunt autem ex legibus, qui adversus aliquos inviti testimonia d Icere non coguntur, scut&ii, contra quos aliqui testimonium perhibere non coguntur'.
a) L. 4s. S. s. D. dejure ci. Neque instruis
menta, neque acta a quoquam adversus fiscum edi oportet
3 L. 22. C. de . iniser. - Sed si quis iuret.
se instrumentum quod desideratur, non habere; prorsus id proferre , quod non habet. haud cogi tur. Sin ejusmodi sacramentuin praestare non sustinet, omnino cogitur, desideratum instrumentum exhibere. Quod si semet occultaverit, quasi qui nea jurare, nec instrumentum edere velit. Omne damnum , quod hinc emerget. ei, cui opus est instruis mento . de suo compenset V. 4) L. 6. S. a. D. de edendo. - Εxigitur autem ab adversario argentarii jusjurandum, non calumniae causa postulare, edi sibi. ne forte per superva.
136쪽
iurandum calumniae a petente praestari de mit, praecipue cum deferens interesse editionis nondum aliunde fatis docuit, aut editionem supervacua in esse, suspicio adesset
4 ; aut quis documentum antea jam ab adversario editum posthac falsitatis incusare Vellet, eumque in finem repetitam illius editionem exigeret s .cuas rationes vel quas habet, edi sibi postulet vexandi argentarii causa. L. 9. 6. eod. Caeterum omnibus postulantibus, ct jurantibus non calumniae causa petere . rationes, quae ad se pertineant,
edi iubet. paber Rationalia ad h. l. V s) L. ar. C. de . iuVir. δε Cum quidem in Ltrumentum protulerit vel aliam chartulam, eique fidem imposuerit, postea autem persona , contra quam ista chartula, vel instrumentum prolatum est, quasi falsum hoc constitutum redarguere nitatur: ne diutiuου dubitetur', utrum necessitatem ei, qui protulit, imponi oporteat, repetita vice hoc pr
ferre, an lassiciat fides jam approbata, sancimus, si quid tale eveniat, eum. qui petit iterum eam chartam proferri , prius sacramentum praestare. quod existimans , se posse salsum redarguere , quod prolatum est, ad hujusmodi veniat petitionem. Quid enim . si cum nosset, deperditam esse charistam vel forte concrematam vel nito modo diminutam, hanc requiri adsimulans & ad difficultatem productionis respondens, hujusmodi faciat petitio. nem ' Et postquam hoc ab actore vel petitore fuerit juratum & inscriptionum pagina apud competentem judicem deposta , tunc necessitatem imponi ei, qui protulit chartam, de qua quaeritur, iterum eam judicem criminis proferre, quatenus
137쪽
ras L. III. Dejurejuri ex Rom. doctrinae Jam vero iacile existimandum est , hodie cautiorem quodammodo juris jurandi editionis usum esse debere, quoniam id quoque unice ad probationis indolem redit. Nempe obligatio editionis a facto possessionis curatius separanda est. Prior est quaestio juris , ad quam jurisjurandi usus non semper spectat.
De eo enim, num petentis vere intersit, dOcumentum proserri, atque de obligatione adversarii ad edendum, instituta comparatione libellit aut exceptionis cum legibus praecipue constare debet. Ergo haec ad praejudicialia &quaestionem competentiae pertinent, quad monstrata demum jusjurandum editionis psti potest . quod regulariter solummodo ad se tum postellionis documenti, tanquam verum thema probandum , dirigendum est. Caet rum hodie de recusationis causis supra alleg tis , quibus editio declinatur jure romano.
atque de juris jurandi simul adhibiti usu ita
tenendum. Nempe posita editionis obligati ne , ob instrumenti proprietatem aut communionem aliudve jus in eo quaesitum , si adve sarius gravius tantum damnum aliunde meis tuens praetexit, interdum ad editionem abs lute non cogitur, sed tamen petenti solvere debet, quod ex documento interest , sicut
alias contumax in edendo effluxo termino pe Temtorio ad damnum resarciendum conde posti apud eum crimen falsitatis ventilari. Sin auistem dicat, non esse sibi possibile. eam ostendere, quia per fortuito casus hujus copia ei abrepta sit, tunc subeat sacramentum, Sc.'
138쪽
natur I . Ergo eo casu jusjurandum plano
superfluum foret. Tum vero, cum de eden do instrumento ex aequitate tantum naturali, quo c. illius essitiopolei ori non noceat, Pete
ii veroprosit, agitur, jultum esse potest jusjutandum cum formula supra allegata. Neque objiciendum , quod injuncta argumentorum, ex quibus alter damnum metuat, indicatione, judex ipse de veritate hujus quaestionis Cognoscere, eoque jusjurandum pricscindere possit. Ea enim ipsa speciali revelatione damnum sibi inferret. Ergo talis injunctio ridicula esset, sed judex eo casu generata damni metuendi praetextu jurato acquiescere eo magis debet, cum ea credulitas factis possedori cognitis superstructa est.
Editio documentorum non inepte comparatur cum testimoniorum obligatione. Id enim potest omnino aeque ac testimonium reverentiam certis personis e. g. patri debitam laedere, cum quis cogitur ad instrumentum contra illum edendum. Sed documenta talia
supponenda, quae tantum ex aequitate naturali petuntur, quae tum graviori & speciali ri ossicio e. g. erga patrem cedere eo m3gis debet, quoniam in tali nexu plerumque etiam in utrumque , filium & patrem , simul damnum redundaret. Ergo sussicit eo casu jurato assirmasse, se damnum in eum, contra quem ad testimonium ferendum cogi non posset, I L. Io. S. D. de edere . L. q. , 8. L.
o. II. pr. L. I 2. S. a. D. ad exbib. L. a I.
139쪽
I 28 L. III. De jurejur. ex Rom. doctrina
redundans ex editione metuere. Si vero de editione instrumenti aut petentis proprii aut communis sermo est ; tum cessat ille qualitatis testimonialis praetextus, & ex rationIbus ante indicatis ob existentiam obligationis abs lutae aut ad edendum aut praestandum interes.se jusjurandum plerumque exulat & superis suum esset. Verum genuinus casus adest, quo jusjurandum editionis usum praestat,
nempe si de facto possessionis documenti disia
ceptatur. Jurare enim debet, se documeniatum neque possidere, neque dolo aut culpa perdidiise, quatenus pro causis qualitate ad hanc quoque praestandam obligatus est, de quo antea ex disputatione super obligatione editionis constare debet. Denique nec juri jurando calumniae regulariter hodie locus est, quoniam interesse editionis & obligatio adversarii ex ipsa actione iali bello antea satis patere, atque simul existentiam documenti probabilibus quibusdam argumentis suffultam esse, supponendum. Reliqua ad generales cautelas de usu juramenti
calumniae, infra adstructas, redeunt. Caet rum relatio fieri non potest, quatenus de fa to adversario solum cognitio agitur. Sed contrarii probatione jusjurandum evitari posse , nullus plane dubito. Quod denique ad aminsonem documentorum spectat , claram lucem iterum inani regularum inutilium cumulo turbarunt ICti praetici, quas evitare P
tuiisent, si juri jurando editionis singularem
naturam non astinxissent, illudque a reliquorum juramentorum delatorum classe distraxissent
140쪽
xissent. Ego totam disputationem tribus casibus includi posse arbitror; scilicet i'. si probata existentia et possessione alter amissionem documenti igibus proyrii, cujus tamen editio ex aequitate naturali deberetur, allegat, tunc admissio ad jusjurandum delatum dubio haud obnoxia eit. Hoc enim probato amitsionis facto liberatur a pCestando interense. 2'. Si supposita eadem probatione existentiae & possessionis, de instrumento petentis proprio aut communi, quod e . g. alteri concreditum, sermo eli, tunc regulariter juris jurandi delatione non opus est , sed is qui exceptionem amissionis opponit, aut interesse simpliciter, ad minimum tenorem probando praestare, aut saltem casum fortuitum, eum-Ve culpae gradum, quem resarcire alias non teneretur, probare debet. χ'. Si dolo malo atque delicto alter petenti instrumentum surripuit, & eo probato ad amissionem provocat, tum cessat jusjurandum, quoniam ille simpliaciter ad resarciendum damnum obligatus est.
H. Jusjurandum manifestationis specificatio
II. Alter casus speciatim in legibus ab Im peratore Iustiniano expressus constitit in eo, quod, ut verba sonant, licentia danda sit creditoribus seu lescitariis vel Meicommissariis, si majorem putaverint esse subsantiam a defuncto derelictam , quam haeres in inventat io Icripsi, Tom. I. I