장음표시 사용
91쪽
go L. III. De jurejur. ex Rom. doctrina dierum fasorum nefasorumque tabulas r . Omnis etiam hyis amonum & interpretandi scientia apud collestium Pontificum erat; ex quibus constituebatur , quis quoquo anno praee siet privatis, qUa consuetudine annis prope centum usum elle populum , refert Pomponius a . Immo jus civile per multa secula intersacra,
catemonia qtie Deorum immortalium abditum ,
Iolisque pontificibus notum fui se, asserit Ualerius Maximus quod & confirmat Livius,
dum civile jus repositum in penetralibus Pontifctim evulgasse Cn. Flavium enarrat O. Denique praeter innumera, quae adhuc proferri potuissent testimonia, idem quoque adserit Cicero. qui, se expa tre audivisis, ait, Pomtificem neminem bonum e se, nis qui Ius civile co-sno et r). In tali vero rerum statu , quo incerto magis jure , consuetudine ac Pontificum auctoritate regi passus est populus, non solum iurejurando conventionali, quibus divinum judicium L arbitrium eligebatur, sine subtiliori aliorum probandi modorum regularumque indagatione plurimas definitas controversias, sed & omnem sacrorum eum in finem adhibendorum directionem Pontificibus , Deorum voluntatem cognoscentibus , traditam atque commissam fuisse , facile eo certius existimari potest , quum & aliorum
i Cicero pro Mur. c. II. 23 L. a. S. 6. D. de Orig. jrtr. 3 Valerius Max. L. II. c. S. ex. 2. 4' Livius L. IX. c. 46.
s Cicero de Leg. L. II. c. I9. antiquorum
92쪽
antiquorum hominum status e. g. Israelit rum & Germanorum fere conspirat.
Stabilitis sequenti tempore Pratorum judiciis, iuris jurandi tamen extra Iudicium delati ussus quodammodo servatus, pacti pratorii na
Postquam vero sequenti tempore, quum Pontificum in causis civilibus potestas , in despoticuin fere arbitrium degenerata, Odi se fieret, quod e cupiditate, qua populus evulgatos a Cn. Flavio actionum formularumque libros, antea nemini sero , nisi Pontificibus notos accepit, reputandum est , sensim cuia ratior judiciorum facies efformabatur, & au to cum hominibus litium numero Pratores, iuri dicundo destinati, ut scirent cives, quod jus de quacunque re obtineret, publica ediciata quotannis proponebant ; tractus quidem
jurisjurandi delati usus ad ipsa judiciorum
subsellia, eorumque necessitati accommoda tus est. Ea tamen mutatione jurisjurandi extra judicium delati usus haud plane subla tus. Sed inter utrumque judiciale nempe &extrajudiciale ea tum differentia obtinuit,quod posterius a libera semper voluntate descend rit, ideoque non illius delatio solum sed & a ceptatio aut recusatio adeo libera manserit, ut nulla ad illud subeundum aut reserendum Irim. I. F
93쪽
ga L. In Deiureiur. ex Rom. doctrina obligatio intercesserit I . In eo tamen cum judiciali conveniebat, quod susceptum etiam extra judicium jusjurandum Praetor tueretur,
i. e. pactum antea nudum nova qualitate eo usque, ut non exceptio solum, sed & actio inde oriretur, augeret, atque pacti pratorii
Descriptis V orisobris jurandi in judicio delati, quod itidem pacti indolem induisse, probatur
seneratim ex antiqua Iudiciorum Romanorum forma
Constitutis Praetorum judiciis jusjurandum deferendi facultatem inter ipsa judicia transpositam fuisse, jam indicavi. Maximum
enim remedium , Cajus ait , expediendarum litium in usum venit jurisjurandi relisio , a vel ex pactione visorum litigatorum vel exatictoritate judicis deciduntur controversa 3 .
Paulus in I. II. D. dejure r. ibi: jusjWa1μdtim, quod ex comentione extra judicium desertur, referri non potest. cons. Ill. G. L. Boehmeri et gantissima tractatio de auctoritasse iudicis circa jusjuran iram delatum set relatum l. 4.-Elea. jur. civ. T. II. p. 6 T. a) L. 3. L. T. L. 9. pr. S. I. a. D. de jurejαν. S. II. Inu . ae Act. cuiacius obf. LXXII. c. 7. L. I. D. de jurejurando. cons. Anti Faberis Rational. ad D. L. XII. tit. a.
c. Ea Edicti verba praeter alios in ordinem p
94쪽
illiusque usu hodierno. 8ῖΙta vero usum hujus jurisiurandi in judicio a
partibus delati describit Edictum Praetorium:
Eum, a quo jusjurandum petetur , solvere aut jurare cosam , si is, qui petet jusjurandum, se ratus sit jurare, non calumnia ea a id se posmiare. Si jusjurandum referre malet, quam jur re , pote statem faciam. Si is , qui jusjurandum petet, conditione jurisjurandi non titetur, judia citim ei non dabo G. Ergo eo modo a Ρraetoribus necessitas quaedam introducta , ut cum extra judicium omnia a libero tantum partium Consensu penderent, nunc contra, si in judicio jusjurandum delatum esset, illud, ata versario antea de calumnia sese purgante, a Cinceptari & praeitari, aut idem in adversiarium deserentem referri deberet, cui tertiam adis huc viam, nempe facultatem deferentis intentionem ordinaria contrarii probatione des. truendi, addo, quam jure quoque romano
jam ad eum effectum , ut jusjurandum declinari potuerit, competitisse, contra alios infra
Iuit Gerard. Nooditus Comment. ad Pand. T. II. p. 2 9. & 283. cui add. Jo. Gotti. Hein eccius ad Edire perp. t. 2. Op c. pOsb. p. 623. cons pirat Paulus in recepi. sentent. L. II. t. I. a P. Schulting. Iurispr. autejus. p. 268. ibi : In prietiniariis causis si alter ex litigatoribus jusjuranis dum deferat . atidiendus es. Hoc enim N compendio litium Τε' aeqtiuatis ratioue positum es. Deferre
Duurandum prior actor potes. Contrarium atitem de calumnia jusjurandum reo competit. Si, reus cum jurare velit, actor ei necessitatem jurisjurandi
venist, is hoc liquido appareat, actio in eum nora
95쪽
84 L. III. Dejurejur. ex Rom. doctrina
docebo. Verum enim vero quamvis ea ne cessitate, unam ex allegatis tribus viis elige di,.reo imposita , pacti notionem, quam tamen de surejurando quoque judiciali quavis
pagina inculcant legum verba & interpretum chorus , plane eversam esse, eamque potius inter figmenta referri debere, primo aspecta
videri posset; genuina tamen pacti & transa tionis judiciique divini supersi ructi indoles inter ipsa judicia salva mansit & argumentis
gravissimis demonstrari potest: quae vero algius quodammodo, quam quidem interpretes .nuda terminorum indicatione acquiescentes facere solent, repetenda esse puto. Igitur, cum antiquissimis Romae temporibus ob juduciorum inopiam & impatientiam maximan controversiarum privatarum partem pactis &Pontificum auctoritate finitam fuisse ostendi. tum sequenti quoque tempore, ex quo, au tis hominibus litibusque, tandem Praetorum judicia obtinuerunt, tantum abfuit, ut eorum libero arbitrio totos sese dederint homines , ad libertatem conservandam in minimis usque adinvidiam intenti, ut omnia fere Pra torum jura praeter annuorum Edictorum potestatem eo circumscripta inveniamus, ut cives a vi tantum priVata prohiberent, & quae in liquido erant, exequerentur, cum etiam causae controversiae ad ipsorum tribunalia deferrentur , illae quidem sub Praetorum auctoritate sed unice pactis N transactionibus finirentur, eoque libertas naturalis in ipsis judi. His repraesentaretur.
96쪽
Eliusque usu hodierno. f. XXXIX.
Spectatim ex indole analosta litis contesationis, . cujus vices jusjurandum in judicio delatum
Igitur eandem pacti notionem per omnia sere judiciorum genera sese propagasse coniatat. Speciatim litis contestatio in Jure sive
coram Praetore a litigantibus facta merge pa tionis , quae sub nomine quasi contractus omnibus nota est, formam habuit, qua in juduces pedaneos constituendos, litisque decisio nem ab illorum arbitrio exspectandam comia promittebant, eoque pristinam libertatem.
secundum quam unumquemque juris sui Aretinendi & dimittendi ipsum auitorem eta debere, dudum statuerunt, in medio iudicio conservari putarunt, cum quo principio reliqui litis contestationis effectus amice conspirarunt. Clarius adhuc patet illa pacti indoles ex ipsa judicum constitutione. Ea enim non nisi litigantium consensu fiebat, ita, ut vel is, qui ad judicium provocaverat, aliquem judicem adversario frae dic retur , huic vero talem judicem ejurare jus
esset, vel etiam a praetore posularetur aut sorte & urna assignaretur. In quovis tamen
modo consensu disceptantium opus fuit, qui inter se convenire debebant, ita, ut qui neutri displiceret, hunc postea praetor addiceret I). Ergo cum nullus decidendae causae i L. 8o. D, de judiciis.
97쪽
s p L. III. De iureiur. ex Rom. doctrina
praeficeretur judex, quem non partes ipsie approbassent, jam in aprico est, qualem pacti seu compromissi naturam judicii constituti in
seu litis contestatio, coram Praetore facta, comprehenderit, quam nescio, an quis ci rius unquam explicuerit ipso Cicerone, qui, neminem inquit, voluerunt majores noseri, non modo de exsimatione cujusquam , sed ne pecuniaria quidem re minime esse Itidicem , nisi qui imire adversarios convenis et i . Ideo in pluri-hus causis etiam intuitu judicum coram ipso
Praetore acceptorum antiquam arbitri nuncupationem sedulo servatam fuisse idem docet a . Immo jam illud, inquit, mihi quiadem mirum videri solet, tot homines tam infraniosos per tot annos etiam nunc saluere non potuisse, utrum Iudicem an arbitrum dici oporteret . Hisce vero de genuina judicii romani forma nil nisi veram pacti & compromissi naturam spirante praemissis, iam facillimum est, jurisjurandi in judicio a partibus delati, pa tique sub illo latentis indolem penitus co gnoscere. Sicuti enim litigantes in iis litibus. quarum causa ulteriori indigere videbatur discussione & probatione, si argumentis in Ltructi erant. litem contestabantur, i. e. invicem contrahebant, eoque compromitte bant, ut judex sive arbiter, de quo sub au toritate Praetoris convenissent, jam auditis testibus, inspectis instrumentorum tabulis, cognitisque caeteris, quae quisque ad inten- i Cicero pro Cluentio c. 43. ab Idem pro si. Roscio Am. c. 4.
98쪽
uiusque usu hodierno. ν 87tionis suae probationem & confirmationem
proferret, sententiam conciperet, formulae injurae acceptae accommodatam; ita contra,
ubi vel probationum subsidia deficiebant, vel & compendio litis atque brevitatis studio omnes ambages praescindere voluerunt, sine litis contestatione ad jurisjurandi delationem statim coram Praetore descenderunt, seu quod idem est, electo in locum judicii humani immediato Deorum judicio, ut Praetor secundum eum, qui jurasset, & vindictam istam miraculosam casu oppressae veritatis in eaput suum provocasset, sententiam ferret,
Denique ex ipsa iurisiurandi delati indole v νiis , illud evitandi modis, reo competentibus. Ne vero reus videretur absolute ad conis ditionem jurisjurandi acceptandam cogi, eoque contra liberam conventionum nat ram invitus ad specialem quandam pacti speciem adigeretur, tres illi patebant viae, ne se acceptationis, relationis, & litis contest tionis leu contrarii probationis. Ergo generatim Praetoris potestas in eo tantum vigila hat, ut sine vi privata legitimo modo i. e. pacto causam finirent partes. Ipsa vero ele
tio & propior pacti determinatio partibus idisis relicta, quae illud vel in jurisjurandi com
99쪽
88 L. III. De iurejuri ex Rom. doctrima ditionem vel litis contestationem dirigere poterant , quod egregie explicat ICtus Paulus
I), ibi r ex quibus causis non evitiar lisatus Iudicium accipere . nec jurare cosensis es, sedare non oportere, quia hoc jusjurandum in laia eum litis contesationis succedit. Iidem etiam j risjurandi ac litis contestationis erant esse
tus, & quamvis Ulpianus, ait: fi is, qui
temporaria actione mihi oblisatus erat, detulorie jusjurandum , ut jurem, eum dare OPOttere, oque juravero, tempore non Iberotur , quia post litem contesatam cum eo perpetuatur adUer Ius eum oblisatio, illis tamen verbis, tantum abest, ut utrumque pactum confundatur,
ut manifesto jurijurando tantum iidem esse tus tribuantur, qui alias litis contestationis
Hodie iurisjurandi delatio minime inter pacta sed unice inter probandi modos referenda es. tantur simul Practicorum errores. Quamvis hodie Romanorum principia de immediato Deorum judicio atque pactum jurisjurandi, quod illis superstructum invenimus , puriori religioni haudquaquam con-Veniat 3 delationis tamen usus sanae rationi haud affuersatur, verum non inter pacta sed unice probationis species referendus est. Cum enim Romani tali jurejurando non tam ad ab L. 28. f. a. D. dejud.
100쪽
eruendam veritatem, sed ea solum intentione uterentur, ut, si partes de jurejurando conis venissent, causa pro finita haberetur & tra facta, quoniam genuina hujus transactionis
indoles supra indagata f. p . in eo solum
versabatur, ut alter alteri sub conditione jurisjurandi jus suum remitteret, damnumque passum cum vindictae divinae . quam in hac adhuc vita in adversarii pejerantis caput exspectabat, voluptate quasi compensaret; facile existimari potest , Romanos quaevis pactorum jura e . g. de personarum habilitate , objectorum qualitate. tempore, irro
cabilitate, caeterosque pactorum effectus, ad jurisjurandi delationem transtulisse, eoque ipso in varias conclusiones religioni puriori manifesto contrarias incidisse, quae a nobis applicari non possunt. Ergo id solum rationi
convenit, ex Drisjurandi delatione aut rei tione , subsecutaque prae statione , exoriri Prob bilitatis fradum, qui ob aliarum 'robationum
defectum pro veritate juridica in subsidium ascipi potes. Varia enim occurrere possunt inter homines negotia, quae re quasi trepida& subito geruntur, ideoque nec testes,neo
documenta, nec alias circumstantias , ex
quibus posthac probabilitatum argumenta elici possent, admittunt. In tali vero causae statu praecipuum usum praestat jusjurandum, in commune fidei receptaculum ultimum que veritatis eruendae subsidium inventum f. Ia. Dum igitur sponte alter alteri juia o L. f. S, 3. D. de j-6scri