장음표시 사용
131쪽
vi plantarum copia : varietas in his non magna: nullum ex mani-κ malibus, avis nulla; verbo, nullum animal densas has sylvas ani-u mabat D. Ila Adolphus Drognturi s. Opponunt quidam, plantas solari lueo indigero ut inbur aequirant , ac praesertim ut earum soli a vires eant. Obiter advorto , viridantia illa sol tu nostrum neminem vidisse. In vulgata quidem lo-gitur: Germinet terea herbam Direntem, ni vox illa virentem non adparet apud LXX, qui reddunt, herbam pabuli, nec in versi O-nibus Syra, arabica , Samaritana, persica ; nec apud Dii Leton Glonathan. Hebraeum potius interpretandum docti putant, herbam teneram vel parvam, sive herbulam. I ro pleniore autem responsione, plura ex physicis adduci possent. Sumciet tam on admonere, me solis lucem a tertia clio non ex eludere s g XXXIX , XLVll ὶ,
licet negem eum Mose, Solis faciem ante quartam diem torrae adparuisse. Iamvero debiles Solis radii per nubes meantes, satis habent virium, ut virescere faciant solia et vegetationi inserviant immo melius id. praestant quam ignis radii, certe magis Iucentes, quibus ad calefaciendum vel illuminandum utimur. Revera in deusissimis sylvis et in eorum centro, ubi numquam. directi Solis radii penetrant, virides arbores videmus. Et in iis regio uibus ubi Solis facies sere semper nube velatur solia tamen virescunt. '. '. νSupervacaneum videtur inquirere , utrum Stirpes eiusdem spe ciet omnes ex una oriantur Eut ex duabus , quoad species illas
in quibus organa foecundationis non sunt in uno eodemquo individuo ut, puta, in palmis. Idem, quod ad bruta spectat , inquiri potest. Linnaeus quidem contendit u Initio rerum, ex omni specie si viventium unicum sexus par creatum suisse s Philos. Bolan. y v. At id non facito demonstrari potest, quamvis non improbabila vi dentur ; Deus enim non solet por sis immediata lacero, quod Perleges a Se positas obtinere potest: cuiusmodi est incrementum et uissus to viventium 2. In Genesi corte nillil quoad haec legimus. L. Divinus liber docet tantummodo Deum iussisse: Producat terrai consideraι. sur Ia natura des ugilolauae, qui ont eouueri ta superses de tu terre aua diverses epogues de sa formalion - Instit. ae. ues sciences. Parist. XVI. P. 423.2 Romano. La selenea delι' uomo inferiore. Vol. IlI. Teologia.- rapoli 18 9 P. 385.
132쪽
herbam i pressius ad lit. herbereat terra herbulam, facienιem semen et lignum pomiferum etc. Atque, Obediente creatori natura. nudit. herbas ot arbores terra esse productas. Nec quoad stirpium Originem, humana scientia plura nos doetet. Et ipsa, nisi velit es- sectus admittera absque sua ratione , in imperio et voluntate Creatoris primam vitae et planiarum caussam quaerere debet. Perquisitionibus ipsa suis confirmat, terram ante animalium ortum plantis convestitam luxuriantemque suisse aliquid de quarumdam regni Vegetantis familiarum relativa aetate determinare conatur. at ubi ab ipsa postulamus, ut modum nobis quo primae stirpes ortae sunt edisserat; obmutescit illa , et silentio ipso suo eloquens, tamquam inclicem in coelum intendat , ab alto id repetendum plamat. Ac loquax eum sit satis aut plusquam satis , dum in coelestium globorum aut maris aut montium sormationem inquiritur; si de grano ainapis interrogetur vel de prati nosculo vel de mi uuta herbula, eius superbia deprimitur, veluti si ab his parvulis sed mirabilibus creaturis sibi dictum audiret: e me usque venies eι non proce S am-a plius, ει hie eonfringes sumentes fluctus tuos 1 η. Modo, ut ait Tullius , terra remen tepefactum complexu auo difundit, eι elicit herbescentem eae eo viriditatem quae , nisa fibris ει irpium, aensim adolescit. At semen unde est . nisi ex planta ' Planta vero undenam, nisi e semine progerminat' uuid ergo praecessit, semen aui planta' Est illa vetus , ac seria simul et iocosa quaestio : utrum prius Oxtiterit gallina an ovum ' et Sio et animalia, ait Augustinus K potest incertum esse , utrum ex ipεis semina, an ipsa ex seminia bus : quolibot tamen horum Prius, ex terra certissimum est. v Igitur huc usque , opem ferente analogia eorum quae videmus, et zOrum quae homines in physicis experimentis operantur gradu longe minori, tum etiam divinando quod maxima illa ac antiquissima phaenomena esse potuerint naturae legum consectaria quaedam et eius ordinis asi cursus rerum , qui nunc est, veluti peculiares casus ,
his, inquam , auxiliis adiuti, aliquid de prima mundi historia intelligere conati sumus. At nunc analogia experimenta quo deficiunt, naturas leges obmutescunt; nihil prorsus hisce praesidiis de vitaea Iob XXXVIII, II.
133쪽
initio comprehendera nobis datur. Vilam n uae gigni non videmus nisi a viventibus : adeoque de prima eius origine a scientiis, quae observatione rerum nituntur, nihil omnino sp rare Possumus. Maleriam , ut dicunt, brutam in organicam transformare, nisi ex ira vivens aliquod corpus, prorsus nescimus. Itaque nihil aliud naturalis scientia concludere potest , nisi Deum voluisse ex creata materia fieri plantas et semina , Sive semina et plantas; et ita factum esse
Putavit, ut iam vidimus g VII , Augustinus, hoc die terram germinasso tantum caussa liter et potentialiter herbam et lignum: i. o. produeendi accepisse virtutem. duae appellari solent vires aut vir lutes a Deo naturas inditae , ipsi sunt numerosae rationes incorporalia ter eorporeis rebus inleaetve et intimae rationes quaa, tamquam seminaliter, spartit Deus in actu creationis , quum disit et suetarunt ', quae doctrina obscurior mihi est. Nam, si rationes istae sunt leges per quas Creator et nunc naturales Operatur essectus, quum. e. g. plantas noVas producit, aut spectus per semina multiplicat ut secunda Augustini innuere videtur desinitio , non intelligitur curtiae leges primos illos effectus non amplius producant, scilicet aut sine semine plantas facienter semen , aut sine plantis semina. Nee sacro textui satis consormis videtur germinatio illa, caussalis tantummodo et invisibilis: nam post divinum imperium statim ait: Et protulit terra elc. Verum, ni fallor , parva aliqua immulatio huius sententiae, et eam cum textu Geneseos et hunc cum geologicis observationibus, quae' veluti naturato quoddam Commenlarium illius textus habendae sunt, per bellis conciliat. Sie itaque rem statuamus. Deus in aeternitate sua plantarum , uti et aliarum rerum omnium , creationem decrevit: decretum vero hoe dio tertio promulgavit, ut ita dicam, suis ipsis verbis, i. e. essi caci imperio, quum primas e terra plantas produxit. Vegetato ita quu regnum tunc Ori. h'lur eOSque primo stirpes terra proferebat quibus clima illud . illa terrena , illa aeris conditio, quae tunc erat, conveniebant, Eas que proferebat vi praecepti quod accepi rat a Creatore, fortasSa is alam mediante aliqua eausa secunda que tu Ipso praeparavῆraι. Si aliqua nobis incognita ration9 ad hunc essuetum tellurism disposuit
134쪽
Dum haec serent, nonno dicere possumus simul creatas in caussa productasque polentialiter et seminaliter species ceteras, quibus tum tandem germinatio ipsa resera abalur, quum aliqua alia periodus o sequentibus advenisset eaque simul rerum adiuncta attulisset quae vitae et propagationi earum suturae erant opportuniores latis ipsis speciebus quae tertia die actu conditae sunt, individuanquaedam plantae actu, aliae vero omnes nonnisi caussaliter exstiterunt , productione earum ac germinatione in aliud tempus dilata. Itaque esseclus divini imperii ultra hane puriodum suso extendit ; nequo id de secundo solum imperio v v. 11. et 12. i dicendum puto , sed et de illo v. s. i, quo aridae detectio imperatur ; nam et
post tertiam periodum terras ex aquis emersisse, dubitare non possumus : et id summopere probabile est evenisse per eas ipsas caussas quibus prima terrena. detecta Suni, earumque Vi legum quae, a Creatoro ab aeterna Sanelao cum essent, hac die patefactae sunt. Itaque, pari ratione asi de Planiis, licebit nobis assirmaro de terris, quasdam hac die ac tu , celeras vero cauSSaliter tantum atque invisibiliter hae die ipsa super aquam fuisse elevatas. Novi Augustinum non adprobare 1 si forte quis dicat, non omitoldini qenus tertio die creatum, sed dilutum aliquid quod sexto crearetur , quum homo faelus est atque in paradiso constitulus. Frua stra, ait, per singulos dies tam diligentur distincta sunt omitia , si si purmixtionis dierum pol0St ulla suspicio residure, ut cum fierinst ba et lignum diei tertio sint attribula . aliqua ligna etiam sexton dio Scriptura lacuerit n. Nec ego Iaudarem profecto eum qui duplicem plantarum creationem saceret, eo quod do planus a Deo conditis iterum sermo sit C. II, 4, Seqq. Sed nequo Augustinus, ut credo , improbaret, qui unam poneret vegetantium creationem eam 4 que die tertia totam utique potentialiter iactam, sed et actu inceptam, et per sequentes dies continuatam et evolutam; haec inquam AuguSlinus non improbaret, si nobiscum viveret et hanc duci rinam ex naturae notatione deductam esse intelligeret. Qui haec probe norunt et Augustinianam interpretationem hexaumeroniS Sequuntur. per longissimam temporis periodum plantarum formationem distribuant necessu est. Ili autem ab Augustino ipso didicerunt tertiat De Gen. ad lit. Vl. 4.
135쪽
dio caussa liter eas factas universas I postea vero viribiliter in opare pertinente ad temporum curtum, sicuι -quenunc operatur. Facile quisque videt, in operibus huius diei post vesperum suisse mane , vi vocum hebraearum si X lj attenta. Commistis sa 'ν
fuit aquae cum terra, quum proprium et distinctum locum terra non habebat, et aquae operiebant et inebriabant 1: aridam item eom-miaelio inter materiam quas enormanda Brat in plantas et quaa in flatu materiae brutae debebat manere : distinetio itaque nulla inter organicam materiam et inorganicam. Hane commixtionem excepit duplex diuisio inpal , aperitio et partus primogenitorum. Diviaum est inter mare et aridam: apertum est mare multis in locis et parere visum est primogenitus inter terras: rursum terra aperta
est plurimis in locis, et stirpium primvenitas in lucem edidit, ae primo organica ab inorganica materia in terris distincla est. Ut pione Mosis doctrinam de tertiae diei opere et de plantarum sormatione assequamur, inquirendum nobis Superest in insignem locum ex Gen. III ac sane dissicilem. Postquam Hoses sex merum opificium cap. I deseripsit, mox in sequenti omnia universim colligens ait v. 4: et Istae sunt generationes coeli et terrae si . e. nativitas seu α sormatio coeli et terrae , quando creata sunt, in die quo secit Do- si minus Deus coelum et terram .. v uuae verba non primum diem Hesignant, ut quidam putaverunt, nam creatio coeli et terrae fuit ante omnem diem, et de luco nulla hic est mentio; sed intelligenda videntur de tempore illo quo Deus, post creationem ex nihilo materiae universae, coelum et terram usque ad ereationem hominis, ad quam descendit v. 7.ὶ elaboravit atque perfecit: id enim vox fecit. Hebraeis ipsis interpretibus, signifiearo videtur. Addit Moses v. 5r g Et omno virgultum agri, antequam osset in terra, et et omnem herbam regionis priusquam germinaret. Non enim plue-d rat Dominus Deus super terram: et homo non erat, qui operareia tur terram. V. 6 sed fons IN aseendebat e terra irrigans uni- α versam superficiem terrae. B Ita vulgata. Iam multiplex oboritur ex hoc loco quaestio. cur, in generali et perbrevi repetitione divinorum operum, peculiaris herbae et virgulti mentio est ' Certumne CSi, iunc pluviam nondum descendisse Τ cuiusmodi fons ille suit 'et cataeissmul aridam inebriacit. Reeli. XXXVIII, 28.
136쪽
Multi enim eum versionibus arabiea et Psrsi ea vaporem pro sonio ponunti aut nubem, ut est in versione samaritana, in Targo un-keIos ; et in aliis paraphrasibus chaldaeis. Insuper, legendumna est eum vulgato aliisque interpretibus: eι. P mcendebat: aut potius eum Arabico: nec vapor ascendebaι Hebraeorum aliqui, uti Κιm-kius, repetendam hie putant negationem ex commate praecedenti. Non saei lis 8st his quaestionibus eerta responsio.
Primas dubitationi Potavius respondet is a uilii Moses videtur, miri-α fieum illud et stupendum quod die tertio contigit, diligentius in-α euleare voluisse, quod stirpes et sala, sicca ex humo nec ullis aquisa aut imbribus irrigua, germinaverint, eaque obtendente Sa nuba a consola sint, quae nubes pluviae et irrigationis instar fuerit. v Ipso putat, nubem illam vaporemque esse primigeniae aquas reliquias quae, in nebulam attenuulae interposito aero, ab inDriora, aqua dιυidebantur; quas nubes alebat tum ειirpea atque herbas siue imbribuatillis, solo incubitu atque fotu; ingenti miraculo, et uocul αι ius rilso, posteris eommendando. At si revera sine aquas ope herbae et arbores germinarunt atque creverunt, hoc suit ex uno omnipotentis voluntate, non ex nebula quae solummodo fovendo illis prodesse non poterat nisi insuper in, terram. usquo descenderet, aut aquae humorem in eam demitteret, si vo id sensibili rationa noret sius in sensibili. Igitur nullum per nebulam hanc miraculum Deus patravit. nullumque de hoc indicium in verbis Mosis extat. Cur plantarum hic Moses meminerit, uescio. Foria sis quia do arboribus Paradisi, in quo Deus hominem posuit, mentio statim erat facienda l xv. 8, 9 in, et quia illae utilos nobis summopere sunt, et maiori uos admiratione inter mi opera percellunt, si animalia excipias quorum formati post Paradisi descriptionem innuitur v. 19. Recentiores aliqua suppositum nostrum negant et cont8ndunt, punctum P0Si versum quartum ponendum, , ει cum . hoe nil habero commune versum quin tum ; ita ut legatur . a Fecit Dominus Deus coelum et teream. Et omne virgultum agri nondum g Emim erat. ..c DUI. Pluviam tunc descendisse, Moses aperte negare videtur. Alta
men apud Male monidem legimus 2: α Sapientos nostri obser ant,
137쪽
st quod Deus herbas et arborea e terra domum produxerit, postea vi quam pluvia illam rigavit: quod dicitur, et vapor aseendit de terra si continusit narrationem rui prioris, praecedentis illud: herbeseu te terra herbam. Hinc transtulit Onkelos: Et nubeε ascenderat e tera ra cle. n Ceterum possibile est Statum primitivum illius atmosphaerae, nobis non Satis notum, pluvias prohibuisse; aut saltem eo tempore admodum raro luti et modo sit in quibusdam regionibus pluisse; aut demum, numquam cecidisse pluvias super ri-d1m, i. e. super terraS e quibus mare re esserat, quae forsan post primam emersionem non multum extendebantur, i nam do primis' hisce terris loquitur v. 5. : non pluerat super terram J; donec, multis iam plantis exsistentibus iisque propagatis, tertiae periodo quar
Dosectus pluvias videtur poni ut caussa cur plantae non ortae Essent aut germinassent: non enim pluerat. Verum hoe esse nequit; nam plantae non fuerunt ante recessum aquarum, ae per id tempus pluvias desectus certe illarum germinationi non obfuit; postquam vero recesserunt aquae, copiosum vaporem pluviaθ lceo suisse docemur. Nec de particula Q. enim, valde solliciti esse debemus, qua ut mitti lar in versione arabica , ubi est tantum, non pluerat. Par- , lieula autem illa multiplicem habat significationem. Aliquando significat enim i aut quia 2; et saepe vertitur ut 3: saepe etiam indicat quum, quando δοῦ et non raro dici lud interpretanda quamuis, etsi do et aliquando certe, profecto, omnino etc. 6.
Meem IN Vulgatus eum LXX et syro reddit fontem. Augustinus suspicatur 7, fontem illum esse multos sontes qui regiones quis- quo suas irrigabant 8. Communius Hebraeae linguae periti et orientales versiones reddunt vaporem v, vel nubem quae est vaporum
1 Gen. II, 17, III, 5. 49.2 Gen. III, 14, 17; XXX, 14. a Gen. XVIII, id; XXIV, 4. Ex. XVI.4 Gen. IV, 12.5 Ps. XLVIII, 18. Gen. VIII, 21.5 V. Christ. Stokium clavis linguae sanetas p. 323. V Do Gen. ad. lit, V. C. 9, 10.S Iia Philo. Ita etiam Niolaus Papa ad Micha.I.m Imperatorem v Ut Aquila, Pererius, Molina, Del Rio. Dioili
138쪽
uisibilium tolle elio. Et ra quidem vara, ubi copiosa est evaporatio, ibi valde udus est aer, rorisque tanta copia herbas humectat, ni bene pluviae desectui suppleat. Equidem non credam, minorem evaporationem et minus copiosum rorem in terris primo detectis fuisse, quam modo sit in oris Aegypti, aut Erythraei maris et Sinus Persici, aut in Chiliensi, aut in Brasiliensi littore, quac nune loea propter roris copiam celebrantur. Terra primi temporis dicitur arida, comparatione habita terrarum quas adhuc aqua tegebat, sed illam aridam inebriaverat universalis Oceanus, et calor ea tem pestate fervebat magnus ; omnia praeterea , ut videtur . vel alluserant, vel prope littus: quapropter magna omnino debuit esse evaporatio. Eae si quidem regiones, celeris paribus, copiosius irrorari dicuntur quas mare alluit, vel quae prope Iacus aut flumina sitae sunt; tum eliam ea loca ubi venti a maris plaga.spirantes dominantur, nec non regiones aequatori proximiores. Fortasse minoreo tempore, quam modo sit. disserentia inter diurnam nocturnamquatem periem, roris proprie dicti copiam minuebat: verum quo minus roris decidebat, eo magis crescebat in aure vapor elasticus et concretus qui pluviae vice tangi poterat et, ceu sons, terras irrigare. Vulgatus sequutus est LXX quibus frequens est. sicut et Ν. Τ. Scri- Ploribus, ut πηγήν sontem pro qualicumque humoris eruptionapotiant l.
Cornelius a Lapide 'N ait esse qui stitem vel inundationem, puta aby3sum a illam primigeniam aquarum. atque ita locum verti poSSis In did sprimo mundit quo fecit Deus coelum et terram, omne virgultum agri s hoc enim est 'ret'. ut putet Ex. ix, 20J oondum erat in terra, et omnis herba regionis nondum germinaverat, sed inundatis, Seil. obunus aquarum, quae a terra videbatur emergere veι ascendere, irristabat et legebat totam terram. Etiam versio syra, Targum Pseudo-Ι0nathae, et Hierosolymitanum reddunt nondum, ubi Vulgatus babet priusquam, cum LXX Interprotibus necnon Samaritano, Arabo et Persi eo. At ponere pro aseendebat, quod habent interpretes omnes, videbatur emersere vel ascendere, violentum est, ni fallor , et Parum
1 Grol. in h. l. et in Maret V, 29.2 Hanc interpretationem ampleeitiue P. Ios. Romano, sed dis In v. 4. latiori Fensu sumendum iudieat, at necessario extendendum saltem ad tres dies Iba uis tι-aa Glι Uomo Interiora vol. III. Teologia. p. 397.
139쪽
congruit. Certe nunc aquae maris quae laniam sphaerae terrestris partem oecupant, non videntur emergero vel ascendere e terra. Pe
tavius ad defensionem eius sententiae quam retulimus g Llὶ ait,
ascendere heic idem esse atque eminere, εupra consistere, eleυatum esse e sed nullum exemplum pro se assert aut testsem. Quae prae sertim opponuntur interpretationi de ρurgite , sere omnibus inter pretibus ignotae, duo sunt. Primum quia huno sensum convenire voei hebra teste non probatu p. Iubi xxxvi, 27 a Vulgato quidem haec vox gurges , sed ab aliis Explicatur nubes aut vapor aut parvae qui ι usqua E a vaporo concreto vix disserunt 1. Secundum et praecipuum , quia omnino rationi opponi videtur: pluvia enim ibi ponitur veluti quiddam quod plantis utilo esse poterat. innuitur insuper, hominem, si is adfuisset, operari terram potuisse. Ouae quidem absurda sunt, si illud tempus deseribitur quo tota aquis tellus operiebatur. Foe undassetne pluvia aquarum abγssum' Potuissetne homo ibi arare, serere et metere' Cur vero, nec id paucis verbis, dicitur, defuisse eo tem,pore arbusta agri et herbam regionis' quod, in illa explicatione, physice necessarium nemo non videt.
LUl. Nuno vero quid dicam de illa negativa particula , qu8m non
tendit, negationem in originali textu suisse, uni antiquo codici quem nobis oggerunt quemque lecium dicunt a Saadia , Opponam universos codice3 qui supersunt, eliam samaritanos, et antiquos codices quibus usi sunt tum LXX tum ceteri qui versiones bibliorum concionarunt,ut Hieronymus et alii veteres: si dicunt, negationem subaudie uitam e4se et alibi ab Hebraeis subaudiri, respondeo ab Hebraeis subintelligi negationem, vel quando ex contextu ipso sermonis, quod et in nostrisiit linguis, manifesto patet eam esse supplendam; secus intolerabili lora equivoca e8set locutio, praestaretque iacere quam ita loqui J, vel
qua udo, iuxta morem po eos hebraicae, repetitur in Secunda commatis parte quod in prima dictum est, omissa negatione, uti et de aliis fit vocibus ex prima parie supplendis. Ita in Ps. x Lili, 19: Eι non receιsita Oui auferi stillas pluviae, et essundit imbres ad ἰnstar 9 institum. Ita Vatis. LXX reddunt: sui numerat at illas pluviae, ει estundit eos qui ιatim. Vide, si placet, Pin edam et alios in Iob XXXVI, 27.
140쪽
retro eor nostrum ei neci declinasti amitus nostras a via tua . Iamvaro, evidenter intelligendam esse negationem in Ioco quem pertractamus, quam sere omnes interpretes et expositores ne suspicati quidem sunt, intelligi posse, nemo, puto, assirmabit, nisi sorte ex praeconcepto animi iudicio quo sibi quis persuaserit, ingens hic a Mosa enarrari miraculum: herbas nempe atque arbusta sine ullo humoris adiumento, quum tellus maxima ariditate squalesceret, germinasse atquo adolevisse. Si dicam ex: gr: hac tertia dis nullus erat piscis in aquis, nec ullum animal supra terram gradiebatur, aut per coelum avis volabat,saei te intelligitur , et in hoc tertio membro negationem subintelligi. Si vero dico: hac dio nullum erat animal in aquis, nullum in terris, et stirpes germinabant super terram: quis nisi stulto dicet, in hoc tertio membro intelligendam negationem, idque certum et evidens esse' Parallelismum aulom, ut vocant, pocticum si quis in his versibus reperira vult, sunt hi a praecedentibus separandi , alque ita ex hebraeo verti et disponi debent :Et omne virgultum agri nondum erat in terra, Et omnis herba regionis nondum germinaverat:
Non enim plueraι Dominus Deus super terram, VINI Et non homo ad operandum terram: IDINI Et vapor ascendebat de terra, nEι irrigabat omnem faelem terrae.
Nempe ascendebat de terra ut irrigaret), et silescendendo in terram
irrigabat. Aliquando ex inciso vel membro priore negatio in posterio re suppletur, ut animadvertimus, at numquam ex alio versu 2. Sed uti parum rationi philologicae negatio illa eongruit, ita adversatur omnino rationi philosophicae: nam, ex paulo ante dictis, vaporis exhalatio non modo aliqua sed magna esse debebat et terrae faciem abunde irrigare.
Ilis adde quod, ut haec negatio in trudatur, necesse est, ut statua mus siccitate squalentem eo tempore terrae superficiem, quod sino
I Iin Ps. IX. 1s Hebr. Iob III, 10 t XXX, 20. Is. XXIII, a. In qiis exemplis
negans partieula suppletur ah interpretibus. 2 4 Dubito an negatio repeti possit ah uno versu ad alium. Exemplo earet. v Dru Siu S. V. Uri enda ap. Poli in Synopri.