장음표시 사용
92쪽
XXXI. Bisit Deus: fiat mae, et Rota est tuae. lv. a. Hic primo Hebraeorum legislator, naturast Legislatorem loquentem et imperantem inducit. Vera voce Deum usum putavit Theodorus Mopsues tenus apud Philoponum s qui hoc deridet et absurdum iudicat. Nihilominus B filius Seleuciensis Theodoro adstipulatur, nec non Theodoretus 2 qui id a Deo factum asserit in gratiam Angelorum eι virtutum invisibilium,
tit scirent, imo iubente, ea quae non lunt Sub iSlere. Qui zngelos eorporatos putabant, quae multorum veterum opinio suit, non adeo a surde cogitare poterant, illorum caussa mundi opificem voce usum esse. Dum autem eos omnino spiritales facimus, supervacaneam in designandis operibus sonoram illam vocem esse intelligimus. uuocirca eommunis isto etiam veterum sensus est et multo magis recentiorum, nullam tum a Deo vocem editam suisse, sed figurato ita scribo. re Mosen, quoniam propter eos qui docentur utilius egre censemus Speis elatim figurare praeceptum, ait M. Basilius a. Theodoretus ipso 4 locutionem Dei ait esse eius voluntatem. Audiendus Ambrosius 4 α Ι'lea na vox Iuminis, non dispositionis apparatum significat, sed operaci lionis resplendet effectu. Naturae opifex lueom locutus csi et creaci vit. Sermo Dei voluntas est, opus Dei natura est. v uuaesitum est, cur Deus vocem nullam protulisse dicatur,dum coe-
Ioan . Philop. L. I. De opit. e. 22.2 Quaest. IX. in Gen.
a Orat. II. 4 Loc. et t. li uexaem. L. I. c. s.
93쪽
lum et torram condidit, uti deinceps in dierum singulorum operibus dicitur. Nonne magnificum exordium fuisset: In principio dixit Deus i. Sit coelum: sit terra; et suerunt coelum et terra' Ratio huius rei , praecipua saltem et magis obvia, haec mihi videtur. Verba Dei sunt eius imperia. Versio Porsica, ubi hebraeum habet Sil luae v. 3. . Sit tensio iv. 6. , sint liminaria, v. 14 , ponit, quasi ad alterum Ioqueretur Deus: Esto tuae Esto firmamentum. Estote luminaria. Iam vero non imperatur nisi his qui obedire queunt, non autem nihilo, i. e. non- Existenti quod, cum non Sit, Obedire nequit. Existentia quae sunt, quamvis ea irrationalia et inanima sint nec eius mandata intelligant, lamen Deo obediunt, quemadmodum magneti et manui magnetem admoventi serrum obtemperat. Non imperavit Deus materiae coeli et . terrae quae nondum exSi Stebat, Sed materiae ereatae atque exsistenti imperavit ut moveretur motu illo vibratorio qui lucem generat: aeri ut athmosphaeram formaret dividentem inter aquas superiores et inseriores; aquis ut ab illa Superficio terrae, quae adparero debebat recederent, etc. Optime igitur Moses inter creationem materiae in qua
.usus est verbo creationis et formationem rerum ex creata materia
distinxit. Ini rima illa operatione Deus operatur, non iubet: non enim sibi ipsi imperat. In secunda operatione operatur et iubet, quae tamen duo, quando de Dei operationibus in res irrationales agitur, unum sunt 2. Hinc confirmatur, Eum in principio coelum et terram socissam nihilo: secus enim unde haec divorsitas ' Cur coelo et terrae in principio Dominus non imperat' uuare ibi tacet, postea vero loquitur Silentio nempe succedit vox, quia nihilo seu non-existentibus existentes creaturast suceesserant' Scribit Hieronymus in illud Matthaei Imperavit ventis et mari. et Ex hoc loco intelligimus, quod omnes creaturae sentiant Creatorem. Quas enim incrcpavit et quibus imperavit, a sentiunt imperantem : non errore haereticorum qui Omnia pu-κ lant animantia, sed maiestate conditoris quaB apud nos insena sibilia , illi sensibilia sunt. . In Mati. VIII. ὶ
1 L. Ap rrphus Esdrae IV ita Deum loquentem indueit. V. g praee. 2 a In opere ereationis utitur verbo ereationis, quia in illo eorpora simplicitera produeuntur ex nihilo. In opere distinctionis utitur lioe verbo fiat, et seeiι:u quia illud non sit ex nihilo, sed est determinatio ad formam et locum: quod ex parte operis est proprie fieri, et ex parte artifieis proprie est sacere. M Alberi. H. Sum. P. II. Trael. xl. q. LV.
94쪽
Νon modo Augustinus S XX ll. , sed plures Ecclesiae PP. sic illas
Dei Ioeutiones I.' Gen. exponunt ut significent, Deum Per Verbum ea fecisse quae facta narrantur. Ita Irenaeus a, Theophilus Antiochenus, 2 Athanasius, a Gregorius Nissenus, 4 et Tertullianus 5. XXXII. Animadvertendum est, verba hebraica pressius ad litteram reddi: Sit mae, et fuit tuae 6, quam: fiat tuae et facια eat tuae. Prima versio magis indieare videtur agi hic de productione phaenomeni, potius quam de alicuius creatione aut formatione Substantiae. Τamen non puto per verba Mosis eam quas de lucis natura est, definiri quaestionem quam, ut cetera huiusmodi Deus hominum disputationi reliquit. Tantummodo Deus disit de tenebris lumen splendescere sit. Cor. IV l. Ianavero, si quis ab altero lumen postulat ut tenebrae dissipentur, nil hic postulat aliud, nisi ut locus uti ipse est, illuminetur ; quod fit vel senestras aperiendo vel lucernam accendendo sive accensam asserendo; non ille quaerit ut substantia quaedam imponderabilis e corporibus ubi latebat exeat, sed neque ut certum motum vibratorium acquirat aether qui ubique sit, adeoque et in suo cubiculo, disrusus. Volta irius putat se evertere Mosis narrationem, scribens, antiquos omnes credidisse non emitti lucem a solo sed tantum lucis materiam per spatium dissusam ab eo moveri: sed poStea demonstratum esse, lucem a sole emitti. At vero si Moses doceret lucem a sole non emitti, sed tum ab ipso Iumen generari, quum luci vel putius aetheri per spatium diffuso motum communicat; gratulandum ipsi Mosi esset, ut praecursori huius doctrinae, quae recentioribus opticis demonstrata videtur. Sed quid Moso antiquiores vel ipsi coaevi homines de luce Sentirent, omneS pariter, ut puto, ignoramus. Posteriores philosophi non omnes Iucem a solo Emitti negarunt; quin et nonnulli pro certo id habebant, uti Democriti et Epicuri discipuli, quod vel cx Lucretio 7 diScimus; at nemo neque ex veteribus, neque ex recentioribus illud
95쪽
ρον omissionis systema demonstravit. Addit Vollairius, lueem a Deo di
susam per spartium, ut a fotu commota mundum illuminaret. ei ipsa sic divideretur a tenebris diemque essiceret, non potuisse, antequam esset sol, ista praestare: hoe esse omnino lum physicae scientiae, tum rationi contrarium. 0uibus profecto nihil insulsius dici potest, aut physicae doctrinae ac rationi contrarium magis: immo et communi sensui et vulgari experientiae magis repugnans. An non apparet lux, neque tenebras pellit, neque ab eis dividitur, etiam quum sol abest, si eorpus quodcumque ignitum aut inflammatum adsit Aurorae boreales, montes ignivomi, magnae urbis aut sylvao intendium, se-stivi ignes arte elaborati, plurimis lugentes lacibus viae, aulae, urbes, templa, theatra an non lucem emittunt, an non tenebras fugant
Nemo ita bardus et stupidus homo est scanos etiam et seles testari poterami qui ignoret, lucernarum lumino e ubicula per noctem illuminari, satisque culinam et aulam,vel camini igne, splendescere. Qui modo igitur Volta irius lucem absque sole imaginari non poterat' Satis erat , primis temporibus a luce qualibet tellurem nostram aut magnam eius partem illuminari, ut esset dies: Diea enim Mosi lucis tum-Pui est, non tempus solis. Appellaviι Deus lucem diem su. 5. J. XXXIII. Multa do hac luce primae diei disputata suo t. Dubitavit Augustinus spiritalis ne illa an eorporea suerit 1. Ac si apiritualis fuit, non illa vera, ait 2, Patri coaeterna intellistenda est, per quam sucta sunt omnia, et quae illuminat omnem hominem; red illa de quu diei potuit: Prire omnium creata est sapientia. Multo minus corpoream Iu eum illam Deo coaeternam palerotur Augustinus, quam Graeci lyalamitae et Eugubinus posuero. Ita quo , quamlibet lucem siquisicet, ait ipse, faelum tamen et creatam dobemus accipere. ne spiritalem lueem 3, vel angelicam naturam, vel huius illustrationem interpretatur, aut eiusmodi aliquid. Sed corpoream et aspoctabilem Mosen si gnificasse, sere omnes credunt; atque hic est huius loci solus sensus littoralis.
Quae huius lucis occasione veteres seribebant, quum nondum in naturae scientia lacla erat lux, et nil fortasse in physicis luce orat ob-SCurius , ea nunc referre et examini subiicere, vanum Salteiu foret.
96쪽
Veniam antiquis. Physica lamen disciplisa sententiam quorumdam
velorum IIebrae una non improbaret, dicentium, luco in illam suisse lucum solis, quamvis torrae nondum conspicui 1. Hanc sententiam secutus est s. Thomas 2. ol post eum Augustinus Lugubinus a, Calliarinus, Nicolaus Caicia de Londagno 4. Quadros, et Pererius qui seripsit, et fortasse cum verilato, alio modo eam explicare conantes,
prope modum inexplicabilibus difficultatibus impeditos et implicatos
ιeneri. Putat Scheu Zerus o solis iam creati suaque lain luee fulgentis radios, cum densa quadam atque opaca OmniS generis corpusculorum commixtionc detinerentur, ad tellurem in principio non pervenisse: postea vero, opacis illis moleculis magna ex parte praecipitatis, penetrasse solarem lucem usque ad terrae superficiem, non tamen solis faciem telluri fuisse conspicuam eo quod magna vis aquei vaporis, ingentosque nebulae coelum contegerent. Plane ut et modo sit, quando nubilosum est eoelum. Ita sentiunt et Angli Scriptores historiae uni veryalia. Haec certo neque rationi, neque scientiae adversantur: densos autem vapores circa terram primis temporibus suisse agglomeratos,
bene indicatur in libro Iob XXXVIus . Verum cum in hae Seheuet
iii sententia ponatur iam a primo die spatium almosphaericum, seu laoc primum coelum , nonnihil pellucidum evasisse nec sere in se retinuisso aliud quam aerem et aquam: illud consequeretur, iam a primo ipso die eum sere statum in atmosphaera obtinuisse, cuiusmodioxhibetur nobis post opus diei secundi ivv. 6. 7l in quo almosphaera constituta narratur. Praeterea in hae sententia manifestatio solis dio quarto iv. 14 - 18ὶ fuit solummodo atmosphaericae closae eationis complementum, quod astra telluri visibilia secit. IIaee igitur desaecatio, obiectum divini imperii, saltem bis, atque opus saltem duorum Θsex diebus, primi nem po et quarti, fuisset. Sultem dixi: nam si iam a primo die atmosphaera erat nec illa valde a praesenti diverset, e Stoluerit multo magis uda; quodnam . quaeso, secundi diei opus fuit, nisi minus imperfecta eiusdem aeris desaecatio, qua illa atmosphaerael Ap. Male monialem. More Neoochim p. 276. Ed. Bolor L, et ManasSes a p. atat, luna h. l. 2 In II sent. dist. 13. q. uni e . ar. d. Sum. I. P. q. 67. ar. 4. ad 1.3 In Cosmopoeia. 4 Eaeam. synus. I. qq. 6, 7, 8. . Phys. Sucr. in Gett.
97쪽
portio, quae inter nubes et Inferiores aquas interiacet, diaphana evaserit' Uii sit quando humilior nebula resolvitur vel ascendit, sed coelum nube continua tegitur. Non videtur autem posse concedi, quod in Mosis narratione una eademque Operatio bis aut ter a Deo praccepta inducatur. Recenti0res quidam coniiciendo asseruerunt, Iugem hanc aetherem esse qui, in motu positus, undis suis lucem generat. Verum, ut dixi, aetherem a principio creatum una cum coelo et terra tenendum est Praeterea aether a luce dissert, uti aer a Sonitu per se enim non lucet, nisi in illo ab alio corpore per motus communicationem undae excitentur; adeoque per se nec diei potest , quod est tuae vel ea lor lucens seu tyni3, nec opponitur tenebris, nec appellandus est
erram post creationem magnam pulvisculorum o variis substantiis conglobatam congeriem suisse, Ioan . Andratas De-Luc I arbitratus est, qui Praeterea asserebat, aquam lum quidem extitisSe, verum non in liquido statu, ex desectu caloris qui, quemadmodum chymicis combi nationibus necessarius est, ita pariter requiritur ut Statum illum aqua obtineat. Igitur ut solveretur aqua, in eaque substantiae ceterae, necesse suit, ut pulverea illa congeries usque ad quamdam profunditalem ab tyne penetraretur, ex quo enata solutio temperio chymicis operationibus necessaria polleret. lanis, ait De-Luc, fit ex combinatione lucis cum elemento ignis: ergo oportebat eum aliis omnibus elementis lucem coniungi: ex hac coitione uua phaenomenorum omnium geologicoruni est Origo repetenda. Iamvero haec lucis copulatio cum massa terrestri a nulla physica caussa, quae nobis sit cognita, repeti potest. Ergo natura ipsa de prima Dei iussione a Mosa relata nos facit Certiores. Haec sanioris physico-chymiae doctrinis refellere haud disti-cile esset; sed hoc in Ioco id necessarium non puto. Satis erit animadvertere, haec omnino ad arbitrium sexcogitata esse; nec veri simila ideri quod, Si revera exstitit substantia illa quam De-Luc lucem appellat et adeo necessariam existimat, haec a Deo non tunc suerit creata, quum alias corporeas substantias existentia donavit. Praeterea gulS Seu calor luminosus, ad exsiccandam terreStrem massam et ad aquam In vapores resolvendam aptior est, quam ad aquae materiemestro - ι hist. pMys. de Ia terae a u. te pro . Flumenbaeh. Leti. 2
98쪽
liquefaetendam et ad alias in ipsa minoraleS substantias dissolvendas. Caloris vero gradus qui ad ebullitionem aquae sufficit, Iuminosi ea loris temperie longe est in serior; et licet ponamus gradum ebullitionis quoad solutionem illam fuisse non 100' C. 212 Far. seu 200 vel 201' c. respondentem pressioni 17 athmosphaerarum , hic tamen calor a gradu lucentis caloris seu ignitionis multum distaret: non igitur lucis Ni nomen mereretur. XXXLV. Facile, ut mihi videtur, quidnam fuerit lux hasio intelligitur, si legibus a Deo naturae impositis attendamus. Moleculae
elementares legi universalis gravitatis Obedientes, alterae ad alteram accederent neceSSB erat, atque ita quae ad tellurem nostram essor- mandam suerant a Creatore praeordinatae, globum hunc consociatae constituerent. Igitur, dum undecumque hae moleculae sibi invicem occurrerent , postquam altera ad alteram Satis accesserant, chymicae combinationes iuxta chyinicas leges coniici debebant. Itae simplicibus seu olementaribu S m0leculis miaeta eviciebantur: interque haec magna vis gignebatur vapori S aquei. Ac na ad hypotheses minime necessariaS coniugiamuS , divi uari POSSumus, eombinationes primas suisse eas , quae elatam minime requirunt tem periem , sed illa quae ordinaria est in tellure, etiam hyemali tem poro , Satis habent. Ita cum OXygenio , quando maximst contritum est combinatur serrum , idque non Sine emissione luminosi. caloris : uritur enim vere serrum atmOSPhaerico aeri expositum : ita etiam metalla quae niccolum , Cobaltum et uranium appellula sunt. In ordinaria pariter temperie cum ignis emissione chlorum an timonio stybio in aliisque quibusdam metallis , et iodium phosphoro ,
combinantur. Haec vel alia huiusmodi lucem aliquam generabant, simul quo temperiem elevabant: qua ex re novae combinationes oriri debebant, et lux et calor magis ac magiS augeri. Inter has novas combinationes , imo una ex Praecipuis, Putanda est suisse synthesis aquae, quae magnam vim caloris luminOSi producti; cumque maxima ibi adesset copia elementorum illorum ex quibus aqua constat l oxygenii scilicet at hydrogenii in in immensum calor et lux augeri novaeque inde allinitates excitari debuere. Potuerunt una cum aqua, vel ob calorem a nascente aqua productum, gigni ea quae dicuntur alearia
99쪽
sulphvrieum, pbosphoricum, et tu hurela et chlorureta elo. Ex his
combinationibus nova fiebant incrementa caloris et lucis. Interea istae syntheses et combustiones una cum lues et calore, quorum et essectus erant et causae , per Spatium diffundebantur. Plura addi possent; at necesse non est: haec enim ipsa fortasse nimia nonnullis videbuntur. Fingo nunc spectatorem aliquem in spatio collocatum, atque in tellurem recens natam oculorum aciem intendentem. Quid iste perspiciet ' Principio quidem nihil, quia tenebrae sunt super faciem abyrat: post cerium vero tempus lucem videbit . initio fortasse modicam ac Ionem, at celeriter crescentem ei brevi prae nimio fulgore alium quemcumquo oculis visum prohibentem. Ergo natura ipsa ad id nos adducit, ut lateamur, unam lucis ad paritionem primum in telluro phaenomenon fuisso. Nequis in hoc quidquam casu vel temere accidebat, sed omnia imperio regebantur et sapientia Creatoris. Dicebat Deus: sit luae, iubebat nimirum lucem, h. c. calorem luminosum sive ignem adparere et tunc et postea , quandocumque chymicae combinationes satis validae fierent; eiuSque imperio obtemperabant corpora , quemadmodum et nunc in luminosis combinationibus, quae sunt combustiones, Obtemperant. Sacer scriptor causam tantum primam, nempe Dei imperium,ot effectum visibilem indieat; do aliis effectibus tacet. Cum enim non id sibi praestituisset, ut cosmogoniam aut chymiam doceret Hebrae-os , no erat fini suo necessarium ut de ceteris institueret formonem. Ni salior, haec Iux mosaica adeo manifesta adparet, ut aliam lucem studiose quaerere, idem mihi videatur ac sumosam ex vili adipe laedam accendere dum sol in meridie resulget s.
uane explicationem exposui in dissertatione edita Romae anno 1839 in annuli uelle seiente relisiose Vol. Vill lase. XX lv, hoc titulo: Saggio suila Cosmo- sonia Eglaiana , quae gallice edita est Parisiis Iun. us Philos. ehretienne. 8so. T. f. p. for , 24S; nec non in alia Bononiae edita: Osservarioni sullacosmogonia. V. Nuoui annali delle relena a naturali 1S47. Dieembre. Cl. De. brer ne euius eosmogoni ea due trina a nostra non parum distat, seribit tainen: α Cotto agitation des molecules eleiaenisti res et leurs combinai sons pro duisis rent une immense tu iniere horaee auiour de la terre . a Theorie Biblique dala Cosmostonis par P. I. C. Debrsyna doct. en medie. . . pretra eι resiste ua delu Grande Troppe. Paris. ISὶ8. P. T3.
100쪽
Sublimitatem huius locutionis: Fiat luae, et falla eat tuae admirahatur ellinicus illo seriptor acris iudieii 1 in Iudaeorum testistatore divini Numinis potenιiam pro dignitat6 declarante. Mnne magis inuasis sermone admirabilis est sapientia illa qua paucis verbis de-eIarat id quod tandem post tot saecula nobis scientia revelat'
Iingua arabica, interpretatur inflammavit, ussit. Nec nova est interpretatio haec. Gregorius Nissenus primam illam lucem putavit suisse ignem qui ex informi et confusa mole, Dei nutu et imperio, subito prodiit et repentino lumine omnia collustravit. Etiam Severianus Gabalilanus 3 et s. Ioan . Damascenus lucem illam, ignem suisso
crediderunt. His adde quod Luo. Xlv, φῶς Iux ὶ ignem significat,ot optime vulgata reddit: et Sedebat cum ministris ad ignem. n Revera vulgo ignis nomino intelligimus rem in statu combustionis luminosae vel ob maximum calorem ignitam. Animadvertendum est, Mosen non dicere, Iucem hanc fuisse in coelis, quod scribit uv. 11, 15, 17 do solo et astris, sed generatim, iubente Deo, lucem suisse. Putabat Petavius in vastissima illa nebula et vapore, quam aquam et abyssum scriptura nominat, hane lucem adparuisso , quod Iulio Africano et Bedae placuisse scribit. Verum nec eam tantummodo in tollure aut supra faciem terrae Moses ponit, sed indefinita locutione utens. nos non prohibet quominus incendium Ionge maius, vel etiam universalem conflagrationem menti nostrae repraesentemus, quam et analogiao argumentum probabilem lacero videtur. Nos tamen de tellure tantum agimus. Ceterum imago illa nil triste repraesentat, sed potius magnificum quoddam, nee laetitiae minus quam maiestatis plenum spectaculum. Innocens enim incendium illud erat, quod non modo nil damni asserebat, sed et aquam et alia suturis viventibus utilia aut necessaria progignebat. Ait, nec semel, s. Ephrem β, potuisse Deum stirpes non solum
I Auctor Ithri Da sub Iimi genere orationis , qui Longini nomine ei reumfer