장음표시 사용
111쪽
tuta non sent a sic enim seipsinitiatura quae tradi s blent, perveniunt sine longo quasi luderet, & instabilis esset. Has Phi- magisterio.& bonesta complexi sunt,ciun
losophi rationes illustrant de confirmant primum audierunt. Vnde ista tam rapacia fines eius Interpretes. Neque refert, virtutis ingena, vel ex se fertilia Idem
quod Platonici virtutum alias naturales, in eadem Epistola : Quid erg6 p non qui- alias morales constituant; per illas enita dam sine institutione subtili evaserunt non nisi facultates nativas de benE assectas probi, magnoque profectus assecuti sunt,i intelligunt. Aristoteles quoque dum de dum nudis tantum praeceptis obsequun- virtute naturali loquitur, dispositionem tur λ Fateor, sed seIix illis ingenium iuit, animi& proclivitatem aὰ illam intelligit, & salutaria in transitu rapuit. Porio etsi a vi cap. xl. lib. 6. Eth. ubi sic ait: Simili lii aliis ad virtutem snr,peiores , non tari modo Virtus se habet icut prudentia: men virtus illis insita est ι sed quaedam cum calliditate; non idem quidem , sed virtutis duntaxat semina, quae, si cultum simile taesen quid est. Ita,virtus naturalis, accesserit;lastas tandem fruges dant. Hin cum ea, quae proprie virtus dicitur. Om . Seneca Epistola 73. Semina , inquit, in nibus enim singuli ex moribus esse quo- corporibus hutrianis divina disperia sunt, dammodo natura videntur. m & justi . quaeέ bonuMultor excipit, similia orig-δe temperantes ,&λrtes sumus ,&can ni prodeunt ό At paria hii , ex quibus orta statim ab ipso ortu habemus. ra sinit, surgunt. Et Apuleius lib. de Phia Quaeres, an ergo alii aliis ad virtutem a losophia ex sententia Platonis docet, hortatura sint aptiores Respondeo id vertia minem ab stirpe ipsa neque absolute boia fimum esse , juxta illud Senecae Epistola num , nee malum nasci; sed ad utrumque Ut 'dii immortales nullam didiserem proclive intentum esse. Habere quidem
virtutem, cum omni editi, & pars naturae semina utrarumque rerum cum nascendι eorum est,ella bonos; ita' quidam exho- origine copulata, quae educationis disciaminibus egregiam sortiti inὸolem , in ea, plina in partem alteram debent emicare. r
A ι ergo γirtus frequenti actionum honestarum exercitio io confletudine acquiratur
A Cquirendae virtutis haec una cert hue via est Inprimis opus est
culto quodam Dei beneficio, ae ςancti Spiritus' gratia. Sine hae enim neri nihil restd potest, Deinde lecto mentis iudicio parere M oportet, &adsonestum libera voluntate connitu Tum adct diligentia Massiduus honestarum acti qm 'sus. Prosecto nemo unquam veras viri ut rilli di lino munerς consecutus est. Quam ob causam vero plato virtutem
a Deo dari 1 natura nobis ingenitam . in Menone scribit.Illud vero etiam e tam est . creb is a tionibus Aon sola cognitione, virtutem compa- a
ari. Vn- philosophus iuste agendo iustos nos effςi ait; & temperantra agendo temperantes. R. senibus assiunibus assuescendo trici. Nimirum quemadmodum vulso dicitur.5 cribendo fit riptis. ἐν fauersitando faber Sapienter, motode Antisthenes inrautem esse rem operum dicebat Et Democritus plures exercitatione bonos seri, quam natura. Pantoliolidas testa
tus , c qi Itheniensium Gymnasi' disputantes de Virtute philosopho
audivis. a num placerent quae dicta erant, interrogaretur, Prc re, inquit, - l . . t Ipro fusunt dil=utationes istased inutAes piam vobis, qui virtutem habeto' se Din orefactis nou ostenditis. Testis est Plutarchus in Apoliteg. Ita libri in vet- bis virtus est. sed in iactis, & iactis acquiseitur. si Mese quomodo virtutem exercebi=, qui tartuitem nondum acqui it 8 2μέ- Cerid etiam agere iun8 potest, qui iustus nondum est. etsi non, ex Iustitie MAE' habitu. Quaedam enies in nobis sunt naturalia ad vinulem semina, per quaei 'honestae nonnullae actiones a nosis produci postlitis, unde tandem eortar- 'dςm exercitio 'irtutum nobis habi generatur ae corroboritur. t a tari iones,quib- ν isti com rat negiam sirit rationis ci m ijs, quin suisu postea ex mirtute munturi omina ed hoc tamen est discrimen, Eae, quae i
112쪽
dissieultatem .luctam habent,quae veth habitum e sequuntur cum quadam facilitate, voluptate, ac tranquillitate pesectionem obtinem. Atque quemadmodum ex cibo exercitijque corporis r*bur comparatur: qui utem iam robusti euaserunt,copiosio* uti cibo.& grauiora subire sustineriniexncji in possunt ι ira ex abstinent in v. g. voluptatum orit u temper tia, mi autem
de tranquillitate antini,consuetudinem actionum votat difficultatis mollimentum.
Omne, inquit , vimum pessinin descendit a Patie Iumisiuru sed &Ethnia, et idipsum intelJexerunt. unde Bias apud Laertium Si quid boni egrais ad Dηu refer. Et cidero lib. a. de Natura De Mun: Nemo magnus sine aliquo affatu diri vino unquam fuit. Merit. proinde Pindariis s. Ne eonam, Ad summum vixi tis culmen veneruo , qui linorethdegustisrunt, Dei tamen benescio. Cluusimc vim ro Sapiense. 8. Cum scirem, inquit,quod ialiter non possum esse coorinens, nisi Deus daret, adii Dominum & deprecatvisi illum. Posito divino mixilio princia pales villusum cause sint Iudicium me
iis, & libera voluntatis electio 3 djuva tes 8c ministrae, in quibus tamεn multum momentisium est. Naturati Institutio .. .,Nini iraturio tria venistis est νiit , ait Tum accedere frequens actionum hone- Plut rchus lib.cle tranq.anidit, alias isn statum exercitium debet. linc Aristoteles vis, ut aegrotis, dicendum foret: Quietus a. Eth. cap. 1 Qe facies si 'I.disceri . in diatis m ne tuis, miser. itibus, ea tactentes discimus : ita quia Ulia
1rtqs cir sa voluptates ac dolores V rsatus;hi inui ejus sunt materia Chusi finiin virtus circa petiturΜtionem aliquam occupetui, & omnis perturbatio cuin aliquo dqtare voluptateque sit, fit ut ipsa qumque circae voluptates cdolbres cerna ur. Accedit quod circa stam virtus,
quibus humana: actiones aut atrisuntur, aut iudicabur, id verε non aliis fit rebus, quam voluptate d*oreque. nqui dein vir probus turin voluptates fuit , dol et i opus in. subitiimprobis vestis contra, noa si 'de ea mat a qu pn Virtus respieitit sermo ea est boniani illud, quod rationes con- laneum est. Finis His tutis est hominis felicitas. studiosa amore existit mee re placete Deo Ideo enim' voluntas re ἡ 'tationi obteiata rat . ue Deo, qui
113쪽
. ho num est , seu ipsum honestum: lino/ ipsa sibi finis est. Silius italicus lib. I 3. I a qui - γι rima onerι es. Atque idcirco virtus etiam sola propter . sisya est perenda. Ovidius lib. a.d . P R. E L 3. ad Maximum. I Ne mercede care , per DPepetet
Der erasis virtus hiramisaea bonis.
Reserenda porro est ad Dei gloriam 8e
universe Reip. silutem. Deus virtutum operibus horiolandus est, Respub. iisdem juvanda, 'non domo incienda. Senecilib. x. ds Clamentia. Quam inelaus fuit non nasa: ti quir, qu&n publicu inals
lescentiae sit educatio. Uth Misto lem lib. a. Eth. cap. 3. Cum ve85 etiam nihil dissicilius sit, quam volupratibus & dolori ribus obsisterea ecte circa haec versari vi tus dicitur , quae semper circa Micillimi occupatur; lin4 in rebui adverss vitutiam potirimum exerit, & iis inclarescit. Lucanus lib. s.
lota vistuli ;Dadet paristia taris, Larius est,piatus 1 gm M. co sat Dii 'in Seneca in Hereule Purente. lminia radiasina . qM4 vietis erit 3 Ovidius. : Istra laret boris celsa timi comta retis, 'Dre virtus, arguiturque malis. od attinet ad finem virtutis, felicitas
si modo Virtus diuidatur REc dita in philosophorum Moralium scholis haee virtuti diuisio est,
ut quatuor ejus sint Partes, Prudentia Iustitia i sortitudo Temperan tia. Virtus enim vel perficit rationem,& Est prudentiai vel voluntalem de est Iustiti lives anetitum concupiscentem, & est Temperaritia : vel rastentem.& est Fortitudo. Appellantur hae V inu es Cardinalas quod cae- . . itetarum viriliti eiurudam sint sustentacula & catarim. .i . . ' . 1 .ii. .
Plato Vm te; in I Enimam.& pedissequas ditii dit. Domina vel pniden tia est qua reliquae omnes ortum habent,de dependent; vel Iustilla , quae, Diui ut Philo Bux ai .H nises in se continet omnes, & qua nee Hesperus, nee Platini.
Lueifer in admirabitidi Pedi que sunt morales omnes virtutes. 'Idem Plato.Maerobio teste. Vinutes alias constituebat politicas, ut prudentiam, Temperantiam .Fortiminem,auae viros ad res ciuiles bene gerendas aptos reddunt: lias puri torias, quae nomines a deprauatis animi. quae in animolam inordinatis arictibus libero permanenti alias denique exemplares. quas residere diuina in trieti in dicebat. Vesum haec graduum virtutis quaedam est distincti SNonnulli vhlatim duntaxat virtutem fecere, prudentiam, quae ratione multiplex sit,Temperantiaque dicatur,cum voluptatibus modum ponit; Fortitudo cum timorem d audaciam compescit, atque ita de caeteri omnibus. Est & bimembris alia virtutum diuisi ut aliae Intellectus sint,aliae unia. uvoluntatis Virtutum Iedes laic attenditur Non improbanda haec diuiso est, illi. illam autem pri m. Aommunem retinemus. Qilippd-yis virturitis contisprur,&norm vitae. Vnde D.Augustiivas lib. de Spiti t. dc Ani. ATνmientio scit, qui daebeat acerii Tein semitam habet tantra prostrea inari disim coatra a iuersa.Justitiam, quasit, quid cuique debeat reddMe. li,em Itidlapri. P, udentia est in rigendu ; Temperantia in utendis, Fortituri iis reteranus II Utitia in 'distribuendis. Pulcherrima lim viri tum est quadriga. se in i num. Ο i' h sei,
Trasin 3 in uni, 'o virnarum di alios adsertiminem eviresiam, firmit usiavitas inax in amplectumae in iis inimi sae, imperanciam c. edituunt lan eloco quadripartitai passim e cepi a ; item a Ciceroος dc ifinec pam ω.dita. Ad divisionis rationem adde, quod ad prudentiam pertineat rectitudo rati nis, d aequalitas rustionum,circa pressio. .seisia a Meo . l uaeratur vero inter virtutes morales Praulantia, Maintelliatiu --eat, quia-erarum vir--um est tegula, Mea eius praescrip ncta geri necesse elhquae ad rectos mores spe t.
114쪽
23irtutes omnes morales inter se sint connexae. Ν. Exas inuicem virtutes esse non pauci θ Philosophis credunt. ita ut qui
una praeditus est smnibus ditatuae esse videatut Qui enim honestatemi omnem constanter appetit,omnem possidet virtutem , ,eam vero is appetit.qui vel unam virtutem moralem desiderat.Unde Seneca Epist. 68. Issic est iudiuidum iste comitatin virtutum.2miquid bonesi si,una virtur facit , sed ex comitis sententia. Imo virtutes tanquam quaedam honestae vitae elementa ponunt. dc indi Glubilem earum concoratam constituunt. Iustitia tanquam quaedam terra est suo rigore fructuque. Temperantia limpidissimo suo ornatu velut aqua est , & magnanimitas suo spiritu velut actitandem Prudentiae lumen ignem componit. Atque haec Quatuor sunt Om
nis honesti ossicij principia quae a se inuicem sine pernitie separari non posse
videntur. Prudentia si Iustitiam deserat. fit malitia: Iustitia si a Prudentia recedat, tantum hallucinatur. Quid magnitudo arsimi sne modestia λ arrogantia est. Quid grauitas sine comitate ρ vilitas est. Quid verecundia sine i genua libertate λ torpor, segnities, imbecillitas. Quid magnanimitas taemansuetudineῖ ferocitas est Communi igitur quodam vinculo in er se comtinentur.& temperamentum unum esiiciunt. . Constituendum tamen est, necessarium inter virtutes omnes nullum esse
N s vinculum. Quippὰ diuersam singulae rationem & materiam habent, adem exercere quis liberalitatem potest qui sortis non sit, & pro patria non occumbat. Et cum singulae frequentibus comparari actionibus debeant. Maesse omnium lc catenata series non potest. Quouum tamen communia quaedam sunt .virtutibus omnibus principia, eorum ratione connexae qum dammodo . videri possimi. Deinde quia vix perse sunt, nisi coniurastae. Hinc D. Gregorius in Morat. Nee prudentia vera se, qua iusta tempe- νάus, i fortis non est; nee temperantia perfecta, quae fortis iusta,-prudens non est nec fortitudo integra, quae prudens iustis,o temperans non est. Fit etiam nonnunquam .ut vita exerceri sine altera non possit, quod utriusque materia concurrat. Ita si quis castitate praeditus. si id ei mors,nis in flagitium consentiat, proponatur, opus est sortitudinis . cursu. Verum ex o
casione hoc tantum. ι Adaeitamentum. V Ideri connexae possunt, non tamen' sunt, ratione enim & materia ut hic ostendimus, dis ingui,ntur. Quod si dari posset vir omnibus numeris peia bis,d bio procul in eo virtutes omnes tanquam annuli in torque invicem se devincirent& implicarent. Nam una aliqua virtute, persci ratio Absolvi voluntas, subigi omnino appetitus non potest, si reliquae de sint. At vero multi inter homines viri boni , sed nemo quadratus est absque invidia , hoc est, nemo absolute per fisus est, ut Simonides dicebatat tradit Aristoteses. I. Eth. pc I o. Non male Propertius lib.
a. Eleg. I a. Unicuique drisit vitium seram crearo.
Rus sensu dixit Horatius lib. I . SMm. PNam vitiis. ne rogine rascisin. optimi iste est, dia minimis v restr. voltis sust Alexinde Magnus, sed super
bus, ebriosus, iracundus, crudelis. A mantes patriae Cicero & Demosthenes, . sed ambo timidi-injuriarum impatie , t s. Alia innumera sunt se tionis hujus exempla. Et cum . virtutum habitus crebris actionibus parentur, paucissimorum vitae ratio fert, ut omnium virtutum' adtiones edant. Sieut etiam qui laesus soculatus esse potest, &qui claudus agiles manus habere, ita nil vetat, quin tempe rans timidus ese possit, &cum manui tudine ignoramia sit.
115쪽
An saltem eum pruientia χirtutes omnes smi coniunct. e.
NErant nonnulli. quod proposito ratiunis hidicio adhuc libera rema- - - neat voluntas. Affirmanduin tamen videmr.Nam, Philosopho teste, meam ut studiose quis seu secundum virtutem atat, seire inprimis debet se prudentia studiose agere, ac virtutis opus moliri. id vero scire nisi per prudentiam c- stanon potest . cum eius ossicium sit docere, Quid, ondo, & quomodo sit Mendum. Deinde cum bene agere nemo positi, niti eius actio rectae rationi sit consormis. rectaque, omnem a prudentia rectitudinem accipit. Quam obeausam non simplieiter in mediocritate posita virtus dicitur, sed proutvli prudens praescripserit. Ex quo si ut virtutum Omuham materiam Prudentia attingat, quae cirea res omnes versatur, Omnium dictatrix mod eatrixdue vi tum est Prudes ia, y qua omne consilium & omnis honesta voluntas est. Et quemadmodum oculus nune hunc, nunc illum col rem intuetur . ita nunc huiqs. nunc illius materiae sese applicat. modumque agendi praescribit. Vt non immerito dixiste videri possit Socrates.Virtutem nihil aliud esse, quam Scientiam:Vitium nihil aliud, quam ignoran tiam. Cuius opinionis cum essent Stoici, Virtutem diuinorum humani rumdue notitia e stare censierunt. Atque eodem pene sensu D. Bema dua de Consid. libr. r. Considerationem,quae prudentiae pars est, Virtutum omnium originem,ac quasi fontem constituit Purificat enim mentem, a sectus regit.astic ira diligit, excessus corin, mores componit, vitam hon sat de ordiriat.Plura apud illum.
ARistoteles io. Eth. cap. g. afirmare videtur.Prudentia,inqui cum vir tute,& haec cu Prudentia iuncta est: siqui- de Prudentiae principia ex virtutibus in ratibus, rectitudo verb moralium virtutum est prudentia existit. Eadem videtur sentientia platonis apud Alcinoum c. 2I. Instit. Seneca Epist. Q. Clini aliquis, ait,
tormenta fortior patItur , omnibus virtu
tibus utitur, fortasse, cum una in promyeurit, & maxime appareat patientia. Caeterim illic est fortitudo, cujus patientia de perpessio, & tolerantia rami sunt. Illi e est prudentis,sine qua nullum initur eonsilium ; quae suadet, quod effugere non possis, quam syrtissime serre. Illic est conis stantia,qua disiςs loco non potest,& er positum nulla 'ui extorquente, dimittit. tale est individuus illa comitatus virtu-ιum. Quicquid honeste fit, una virtus facit, sed de consuli sententia. Haec verbita intelligi debent,ut statuamus virtutum
actiones cum prudentia conjungi, nomitem earum habitus cum prudentiae babi. tu. connecti necessario. Neque enim se quentes illae actiones, quae prudentiam pariunt, ilicd virtutes omnes alias mor les inducunt. Philosophus 6.Eth.cap. 13. Ea quae proprid virtus est , ait, non sine prudentia existit. Unde etiam omnes vise tutes prudentias esse inquiunt. Et Socrates partim recte quaerebat, partim errabat. od enim prudentias esse omnes viri tes opinabatur, errabat. Recte dicebat,
quod non sine prudentia eas esse asserebat. id deinde ex virtutis definitione demon strat. Sanὲ prudentia animum ad Omnes virtutes disponit. Sic Aristoteles . Eth. p. xo. ut idem simul de ptudens &ineontinens sit, fieri nullo modo e otest ;qui enim prudens sit, eum fimul&pr bum esse motibus, demonstratum est.
An Dirtutes Scisn s diutius durent.
SI Virtutum Seinstinumque materias spectemus, cum de rebus ne Liariis Scientiae sunt , Virtutes autem circi actiones tot mutationibus V 'Mimilis occum v f iotire ae diutumiores videst Selemiae porint. πς exemilest, in Em' at undamia . cum illud e templutionis in Scietitia non tam Sminuum sit quam inionis in vi te. it ut diutius in nobis viri
116쪽
aes sint . quam Scientiae. Dum studium remittitur, Scientiarum & Artiuiri fere semper obliuiscimur;non item,si virtutum aliquo tempore exercitium omittatur, Virtutes excidunt. Accedit quod in e gressibus.in cibo & potu, in actionibus quotidianis oceas semper stse Vinutum exercendarum prae sentet unde fit, ut consuetudine, frequentiorique exercitio magis in nobis Virtute quam Scientiae confirmemur.
Virtutes scientiis esse diutumiores rationibus hic confirmatur, Seneca virtutem incorruptibilem esse perperam Epist. 1o. asserit his verbis. Eo maiori nimo ad cinendationem nostri debemus accedere, quod semel traditi boni perpe, tua possessio est. Non dediscitur virtus. Contraria enim mala in alieno haerent, ideo expelli fle extirpari possunt. Fideliter sedent, quae in locum suum veniunt. Virtus secundiim naturam suam est; vitia inimica & insecta sunt. Sed quemadmodum virtutes receptae exire non possiant, facilisque earum tutela est, ita initium ad illas eundi arduum. Eiusdem erroris suis
Philo Iudaeus, qui I isto, quod deteri
potiori insidietur, vinutum aeternitutem commentus est, etsi singulae in sing t lis pereant. Sicut, inquit, post musici cu iuspiam aut Grammatici, musica, Graminmaticaque horum, cum ipsis periit, sed μ
deae manent harum artium, duraturae una cum mundo in perpetuu, uxta quas prae
sentes posterique fient Musici aut Gram matici , ita elum singulorum prudentia , teperantia, sortitudo, justitia , aut in uni versum sapientia si tollatur, nihilominus in hujus universi natura immortali prudentia , immortalis, & virtus incomptibilis insculpta est, juxta quam & nimia probi censentur,& erunt in posterum die. Qui equid vero illi hac in re delirent, certum est virtutem corrumpi quod experientia tum docet, cum ab actionibus vir tutum cessamus, aut contrarium vitium induimus
Θω Virtutis dimittas, quae γis eiusdem. Diuinis V dignius, nihil laudabilius est. Quippὰ Vinus Laus ipsa
l iri istis . N Dignitas est,quemadmodum Vitium ipsum est vituperium .Qsi et si dum quid eius imperio geritur,sibriosum est, quicquid eius coloribus tinnit . situr, pulchrum iniqui equid eius illecebris imbuitur, laudabile est. Rebus , . enim omnibus,quae laude censentur audem ipsa & decus tribuit, sibi vero illud suo iure meritoque vendicat, aliunde non accipit. Vnde pulchre tavere Claudianus:
Ipsa quidem Virtur 'etium fibi . solas latὸ
Fortunae secura nitet. 1ec fascibur vilis iErititur , plausive petit clarescere vusti. '' Nid opis externae cupiens, nil indiga laudis, Tiuitise animosa suis, immota cunctus ibus, ex alta mortalia deficit arce. Plane gloria sine Virtute ignominia est, nec verὰ laudari quicquam potest, quod extra Virtutem est. Illam. veteres Deam secerunt, ut osten derent eum, qui Virdinem violat. Deum ipsum violare, & qui Vinuti paret , Deo parere. Iidem Virtutem non viri, sed sceminae imagine etais runt , quod sola Virtus viros pariat. Audiatur ipsa de se loquens apud Si,
ia se cluctuae lauro perducit ad astra triumphuxi
Casta mih min. D' cel flant coste penates. . Amplius dicam. Deo simillimum nominem virtus facit sola vem ipsa cum Deo nescit errare. Illam qui possiidet.viuum est Dei simulachrum., Et cum sola eius possessio constans perpetuaque sub dc vicissitudinis expers,illam Di iti by Cooste
117쪽
iam qui habet .nod periculum timent sed dede s Hanc solam Bias in patriae direptione nugus at portabat, cum Omnia sua se serre. secum proclamaret. Tanta vero Virtutis vis est, Vt inter mortales is potentissimus iure sit censendus, qui praeditus est virtute, cui Crinia cedunt, & in cuius numero malorum omnium est interitus. Potest vir bonus bona omnia a sum mo rerum omnium opifice Deo .accipere,ab Romine nulla mala. Cumque multi inopiam timeant,& pauci vitium, virtus armatura est aduersus egea
statem so quZd virtuti fortuna succumbat. Imo sui virtutem habet. potest
in periculis timeri non potest timere. Lorica mes ipsa est aduersus timorem i& clim hominem perturbationes exagitant,firmissima in virtute findata cautio est. Una virtus tantum omnia malorum genera excludit ieetae miser potest, qui aduersus temorum injuriam stipatus est virtute. Negabant olim Stoici sine virtute essici beatum quenquam posse Quid mirumpVna res est virtus, inquit Seneca, quae nos inamortalitate donare potes,
Audiat igitur Iuuentus,& Virtutem colat i Virtu*m dico, non imagi: nem Virtutis. Nihil autem aliud est eam colere, qu m animo comprehendere tenereque. Qui illam aspicit,probat;qui cogRosciti amat. Nee s lix est uni alicui Virtuti studere.Bono circuitur est , inquit D Ambrosius in OTSi Iustitia Paerit Prudentia inuenit Ortitudo vendisat, semperant . pupisi: ut Iustitia sit in assectu, prudentia in inteste ι . Fortitudo iu ecto Temperantia tu esu. Dicam cum Ouidio lib. a.de Ponto. Disciti eR , fateor,sed tendit in arduia Virtuae, Et talis meriti gloria maior erit.
Additamentum. Contexitur hic virtutis encomtum,
quam omnes laudant, nemo vitu perit, pauci amplectuntur; & tamen nullus et , qui selicitatem , quae a virtute est , non ambiat. Sed nimirum sensuum ill cebris pellecti mortales, sensuum oble menta sequuntur , quasi cum Deo expostulatentur, quod bestiae editi non sint, aut difficultatein subiugandi appetitum resagiant. Nulla tamen in re honestius collocari labor potest,qui quanquam in gnus est, suavitate tamen etiam magna conditur. Basilius oratione de legendis Gentilium libris. Prope omnes, inquit, ut aliquid de Sapientia, sive modicum, ve multum dicunt, quisque pro vitibus laudem scriptis suis prosecutus est. Quibus sane obtemperandum tentandumque, ut ipsa vita , quae commendant, exprimantur. Itaque qui opere confirmat eam Philosophiam,quae apud alios verbis tantum commendatur, is sane sapiens est. ini autem verbo tenus sunt Philosoph ti, nec vita sermonem sunt comitati, umbris comparandi, &simile aliquid pictoribus prae se ferentes existunt, qui homi innis pulchritudinem in tabulis imitantes, talem Uingssint, qualis vere reperitura Quoniam magnifice quidem virtutem laudare, & in medium longos de hae se mon es facere, privatim verci voluptatem temperantiae praeferre, &rem male in
tam,justitia potiorem habete, similem ego dixerim histrionibus, qui in Mena,sibulas agunt, & ut Reges ac Principes, saepse
numero ingrediuntur, cum nec Reges nec
Principes,&forsan omninb ne Iiberi qui dem existunt, ita ille. Quare supersed mus his logioribus virtutis laudibus, quae apud Scriptores passim obviae sint. illud tantum addimus , quod Socrates in Ap logia edidit. Esse homini hoe maximum bonum, singulo quoque die de virtute sermonem habere. De ea vide Stobaeum in Eclogis Ethicis cap.a Epictetum variis in locis,& ad illum Arrianum, Ze Simplicium ; item Ciceronem, Senecam , δύ os, qui suis scriptis maera virtutis enco
118쪽
R v n x N Tt A est virtus. qua quid honestum aut turpe quouis in negotio sit cognoscimus. Vel . vi vult Marcus Tullius, Est rerum expetenZaram fugien rumqDientia. Quia nimiru' est illa ipsa recta mentis humanae aflectio. qua homo, quid hi actionibus expetendum tugicndumvehi.quid verum aut sillum . quid ad selieitatem utile, cognoscere, sbiliue comparare studet. Cognoscit bonum .ut illud eligatur, malum,ut vitetur: proindeque rerum agendarum ratio est.& mensura resulaque virtutum earum, quae sunt in voluntate. Tota vi νeius in rerum bonarum & malarum desectu cernitur. Atque ideo Calliditas a Comificio in Rhetoricis ad Herennium appellatur, non illa vitiosa, quae fraudis est parens, sed quae cum honesta aliqua utilique dissimulatione subit. Iamblichus ex similia platonis pulchrd ita illam describit.& ossicium
eius ac materiam notat. Prudnitia mitiatum Princeps es, reliquis omnibur
utitur ipserum orditiem , modum, di sticissionem in proentiά, tanquam oculus quidam mentis visiquaque lutiat mus sendit.Sectandum Arist talem IB.6. Eth. Es recta ratio bittam. Et x Rhet. Est mentu virtuae, qua de bonis ac malis quae ad felicitat si Attilent, bene possumnae coisilere. Cae tenim prudentia humanae vitae est magistra de soli.qui illam habent, vitae degendae sunt gnari. Per eam sunt in pace ingenij & doctrinae ornamenta, in armis comi nis vitae & publicae salutis firmamenta. Novum maximi prudentia syemper, inquit Menander. Hapc sacrae litterae serpentis figura adumbrant Cum enim duplex sit haec vita. agenti una, intelligendi altera utriusque serpens est imago. Ille ut caput tueatur .serienti totum corpus ex ponit, quod vitam quasi omnem habeat in capite constitutam. Hominis vi ta cum in ratione, non in sensibus .posita sit, rationis custos est prudentia, directrix dc regula morum, ocul in omnia videns, salvitae, dc ars bene. Vivendi . .
RisTOTELEs 6. Eth. cap. s. Prudentia, est habitus cum Ve- ra ratione activus, circa ea, quae huinana sunthona. D. Thoua. a. a. qu.
T. art. s. Prudentia est recta ratio agibi. Iium. Agibilia vocat actiones humanas liberas. Plato lib. 3. deLegibus , Ducem; Pythagorici oculum de matrem viri tum omniuiti esse diκerunta Unde Bion apud Laemo lib. q. c. 7. Prudentiam , ait,tanto caeteris virtutibus praestare,quanto reliquis sensibus pia stit visus a nam o Uli praelucent toti corpori, nec ulla v reus est absque prudentia. Etiam s. Eth.
c. Xa. Vocatur animae ex virtute operan
tis oculus. A D. Crysostomo in psalmum 33. lueetaxanimae, Regina cogitationum, magistra eorum , quae bona sunt & hon M. Maximus Tyrius Disienatione F.
Prudentiam, ait, non aliter, quam ma-ixen. familia ex rationis praescripto omnia
ingere in familia proborum. Aristoteles a. Magnorum Moralium, Prudentiam commendat,tanquam Architectum que dam virtutum , dc sapientiae velut Atriensem, toti virtutum. familiae Praesectum, dispensant eaeqμe in ea, & praescribentem munera singul9num,ut sapientiae tanquam Dominae . Wh bito assectuum tumultu,& omnibus dota i rectu compositis, ad supctiones suas, de Iiberum altissimarum rerum prospectum paret, enubilatis iis, quae ossicere poterant. Libro autem fi Eth. cap. I 3. virtutem absque prudentia
nihil aliud esse dicit quam celerem homi nis validi visu destituti progressionem .
119쪽
quae illi in praeeipitium&exitum expedia demiae doIio anteponere, respondit setissima prolapsio est. DAmbrosius lib. de prudentiae stillat' pleno fortunae oceano Paradiso Divitem utilitatem appellat.Νa- praeelecturum. H.ic de re vide Synesium etianetenus in iambico de Fortuna de Pru- Oratione de Regno. Themistium Ciat. dentia, approbat dictum illius, qui ava- . Iamblicum Epist.ad Aphaleum de Piu ro contestanti se fortunae guttam piu- dentia ,&passim alios.
stiret . qice sint prudentiae ooicia.
TRia sunt praecipua, bene consultare sapienter iudicare,recte impera--miare. Verbo dicam,quae ad felicitatem faciunt, comparare Aristoteles. 6. Eth. Prudentis ait proprium opus esse. recte consultarei quod ideirco facere debet,quia Prudentiae propositum est,quid igendum sit. dete. Vnde cemitur ipsa potissimum in iis, quae in deliberationem eadunt. Ad bene autem consillandum inuestigare necessaria omnia ad finem oportet,& eircumstantias, ad quod non ingentum tantum acre, verum etiam plurimarum cognitio rerum requiritur, cum ab uti longo prudentia existat Atque ita fit, ut ad recte deliberandum opus si quadam veri inquirendi
solertia experientia praesentium cognitio .multarum rerum memoria Nimirum ut praeterita repetantur, praesentia cemantur , futura pracaueantur.
Histe Isocrates.Stobaeo teste,dicebat, meram prudentiam debere praeteritorum meminisse, agere prasentia , futura cauere. Consultationem sequitur Iudicium, eum videlicet post diligentem veri inuestigationem maturam-oue deliberationem quid,quo loco empore , modo, quibus aliis circumstant ijs agendum sit,ut quod molimur virtutis opus, honestum, laudabileque existat. constituitur ae decernitur.Quod ut fieri facilius ae felicius possit. prodest non parum nouisse prompta'ue in memoria habere veterum sapie itum sententias, & confirmata multis experientijs axiomata. quae velut quaedam certissimae sunt actionum regendarum regulae. Vbi iudicatum est. restat imperare seu pracipere ut deliberationem executio consequatur. Frultra enim fieri aliquid debere iudicatur, si non fiat. Quemadmodum autem tardὰ sensimque deliberandum est, ita quae deliberata sunt exequi confestim oportet. Egregium est Senecae lib. . de Viri. monitum, Τν-en-
proprium est examinare confidia re misi fasiaci credulitate adfalsarrolabi. De bise nou desinias GedJustensam tenesententiam.
Additamentum. Consultatio,iudicium & Imperium,
rustus sunt seli officia Prudentiae. Α-xistoteles ε: Eth .cap. . Prudentia, inquit, circa humana bona versatur, atque ea, quae in consultationem cadunt. Pruden Tis enim id maxime opus esse dicimue, ut Tecte consultetur. Cum autem Consultationis labor ad formandum de rebus judi- Cium tendat, ut voluntati praeluceat , fitiat iudicium Prudentiaeqlioque sit a s.
Et quia etiam parum prodest recte judica-- , ii in intellectu judicium sistat, nec ad
opus progrediatur, necesse est accedere1mPerium, quo recte deliberata iudicat que executioni mandentur. Quippe mulcorum est inanis prudentia, dum sapienter judicant, & segniter exequuntur. Qui t
Iis est, similis eu, inquit Aristoteles th. cap. IO. civitati,quae omnia quidem, quae fieri debent, decernit, legesque bonas hisbet,sed iis non uritur .Quomodo Anaxandrides Philosophus Athenienses sugillabat, quod de condendis praesaris legibus admodum solliciti essent. non vero deservandis. De modo consultandi hie aliquid praeseribitur, & iam lib. r. diximus. Aliquas cautiones suggerimus. Inprimis
sciendum magnam consilii de iudicia partem in tempore positam esse ut mouet se neca Epistola 1. de eonsilium sub diem , ut bonum sit, nasci debere, aut nonnunquam sub manum.Captandum igitur rem pus idoneum, quo cerebrum vaporibus vacuum sit, aut minus prematur. Sie fietui. res melius intelligantur, de iudicium sincerius seratur. Hanc ob causam Plato, ut testis est Galenus, deliberaturis vini
usu interdicebat , etsi Persae in mensa ακ intel
120쪽
inter pocula deliberarent, apud quos ta- phi 3.Eth. cap. 3. Ad magnas res conses-men inebriari per legem nefas erat;sed ni
mirum . . ut ait Tyrius Maximus Dissere. I a. modicus vini usus, non aliter quam leum igni infusum, animos eorum ita e citabat,ut nec ardorem penitus restingue bat, nec ultra, quam neces le esset, accenderet. Praeterea considerahdum est, quid in eiusmodi causa vel occasione hie aut ille vir cordatus fecerit. Unde Epictetus cap. e I. Enchridii. Cum aliquid negotii tibi tuturiam est, inquit, cum aliquo , ex Proceribus praesertim, ipse tibi propongo, quid in ea re ficturus fuisset Socrates, autrino. Ita siec, ut te ratio non deficiat, qua id , quod objectum fuerit, rite administret. Est &.neces Iaria rei, de qua dein liberatur , notitia peritiaque. Dio Chrysostomus orat. 26. Quisquis, ait, non susscienter ulla de te eruditus est, nequescit, ille neque deo ea re consultare idoneus est.oportet eri maximam adhibere curam, ut prudentiam atque eruditionem adipiscamur, quo nobis proclive sit de omnibus rebus considiare, scireque quid ex quoque consilio boni liceat expectare ,
neque in his falli. De adhibendis inconsilium prudentibus alia, est illud Philos
tores etiam adhibem consaevimus nobis
ipsis dissidentes, quasi sussicere ad ditarianendum nequeamus. Et Socrates apud Platonem in Protagora, Ne existima me alia de causa tecum disserere velle, nisi ut ea, de quibus quotidie ambigo, inter nox despiciamus Recte enim Homerum dice re arbitror, Conveniant bini, melior sententia constat. Hemistius Orat. 3. Cui audienda muIta sunt,3e videnda muri multorumque simul capessenda cura est, huic pautae admodum aures duae fuerint, aut oculi duo, unumque corpus, & unus animus. Plura ille ibidem. Maximum vero est , 1 Divino Numine iudicii lumen postulare. Sic ipsi Ethnici, antequam consilium inirent, hostias immolaiant, de de Divinis rebus prius, quam de humanistractabant.Ut conciliato Numine uberi rem ad capiendum consilium lucem nan
Quod attinet ad e silium in amna --piendum , etsi ita aliquando sit necessiis Hum,optime faciunt qui iam pridem ante prospexerunt deliberaruntque, quantum humana fert imbecillitas, quia in una quoque eventu sit facto opus.
P Rudentiae partes triplici in genere sunt. Ae primi quidem generis sunt
quae prudentiae subi jciuntur,videlicet Prudentia politica, quae Ciuitatem seu Rempublicam respicit. Oeconomica , quae ad familiam regendam est: Monastica, quae priuatam hominis directionem spectat, de isti. a. de qua potissimum Philosophi Morales agunt. Politica illa Prudentia seu
gubematrix,vel extendit se ad leges. quarum est essectrix ferendo, aut moderatrix exequendoivel ad militiam, ius administrandae rationes tradit. Secundi generis sunt, quae prudentiam ipsam constituunt & absoluunt. hae nimirum, Memoria per quam animus praeterita repetit, seu eorunt. Memori . quae legit audiuit, expertus est, reeordatur. Quippe quid in praesenti negotio expediat, ex praeteritis non raro colligimus, & multa legisse est quan-I experientiam habere. Intestigentia per quam ea, quae sunt,animus per spicit. in enim praesentium notitia, adeo necessaria, ut recte iridicare ne- providem praesentem rerum statum non intelligit. Prouidentia, pertia. quam , quod futurum est,antequam eueniat, videtur, Nam ut prudenter aliquid agatur uturos euentus, qui ex opere sequi possunt, considerare dili, Ratiis. genter oponet. Tatio quae est expedita quaedam ratiocinandi facultas i seu unum ex alio colligendes promptitudo. Sine hac languere prudentia viae m Rit tur vomitin, promptus nimirum ad discendum in his. Et hic pru- β' ' multum psomouet, solertia seu SagacitaF, quae est extempor Iis ad aliquid probandum ratiotrix inuenierida ficultas. Saepe enim eapiendum ex tempore consilium est, 'ac tune utile est subita velut conte rarem assequi,& breuissimo tempore consilium expedire. Circumstectio, a Cur ta nimirum citc instantiarum consideratio. Id enim sollieitὰ videndum est, ne q- in opere faciendo desit,cum unius nonnunquam circum- . stantiae