장음표시 사용
141쪽
rate isse quidem lintabitur,tanquam suosAut etiam minores si consecutur. Seneca os nanimi est magna contemneτe , mediocria maste, quam nimia. Nimirum ubi honor e sistit. Porro magnanimus nemo esse potest, qui nω idem sit vir bonus. Eius enim finis est honor, qui non nisi virtute paratur, Ec virtutis est praemium. Declarauit hoc M.Marcellus,qui ita Romae Honoris templum exstruxit, ut ad illud nisi virtutis aedem , aditus non pateret. Non lucrum aut praemium magnanimus spectat, sed gloriam nec effanditur laetitia nec dolore remittitur
Magnanimi hi sunt mores. Nihil nisi virtutis excellentiam admirari,& quod per naturam fieri potest.non magni sacere. Iudicium mentis firmum omnibus in negotiis servare. Nihil simulare dissimulareque, ut majus aut minus quicquam appareat. Non opinionem , sed veritatem sequi. Palam amare palam odisse: nihil clam agere.& loqui manifestd. Subiectis & supplicibus parcere , contumaces comprimere. Honore magno a viris bonis oblato modice delectari,ob res parvas d
Beneficium beneficio majori compensare. Neminem unquam, aut vix rogare ι sua industria assequi velle. In Magnis pariculis, ubi honor agitur, Vitae non parcere; parvis pertinculis se non ΟΠerre. Cum principibus excelso animo agere, cum mediocribus modesto. Operam suam alteri libenter praestare. Cunctari semper nisi e teritatem res magna postulet. Non ad alterius, nisi amici, nutum vivere. Injuriarum non meminisse ι vilis enim est, qui persequitur. Non facile admirari quicquam, nisi virtutis opus. De hominibus aliis non cupide loqui Mee aliorum dictis moveri. Leo aulatratum eianum vix lentus resticit. In rebus parvis aut necessarijs nec supplicare, nec conqueri. Honestum semper utili praeserre. Tardo uti ingressu, voce gravi, oratione sedata & stabili. Magnanimitati contraria sunt duo haec vitia Mimia animi elatio.& nimia eiusdem abiectio. Stultum est insolenter ac ineptὰ sese iactare offerre iuei turpe vero indecore se demittere, laborem fugere, in praeclaris rebus languere. praetereὶ praesumptio,& gloriae inanis ambitio. Praesumptio est nimia virium suarum confidentia sum quis quod supra vires ejus est aggreditur. Ambitio est inordinatus honoris appetitus vel ex re non licita,vel ob eam,
quae non conueniat. dditamentum. AGNANIMITATEM aliqui
definiunt virtutem, quae cir ca honores magnos modera
te amplectendos vel negligendos versatur. Secundum Picolomineum graduq .cap. 21.Est mediocritas re vi componens appetitum irascendi,& in magnis honoribus id constanter praeeli gens , quod decet. Hinc Aristoteles 4. Eth. cap. 3. magnanimum illum esse, ait,
qui magnis se dignum judicat , cum magnis dignus sit. Aliquando capitur pro
communi virtutum omnium assectione aqua vitiose perturbationes exprimuntur,&ad praeclara quaeque tenditur. Cicero 3. de Finibus, Qui magno est animo, inquit , atque forti , is omnia quae in hominem cadere postunt, despicit & pro nihilo ducit. Materia propria Magnanimitatis est Honor,qui inter externa dona maxumum ; maximis autem dignus est magna nimus .Honorem vero appetit & sequitur, accipit, custodit, negligit. dimittit, ut 'portet. Si hac virtute omnes sere alia-
142쪽
rum virtutum conatus irriti sunt. Nam ip- Deorum numerum esset relatus, Si pol si est quaedam generosa mentis erectio stili , inquit , Deos facere, primum vos adversut difficultatem in virtutum exer- ipsos tacite Deos. Idem cum insolemnicitatione consurgentem. Sed quoniam ludo minus honoratum accipeie locum omnia ad hanc virtutem spectantia abun- jussus esset , ostendam , inquit, non loco de hic explicantur, ea exemplis tantum viris, sed viros loco dignitatem adferre. sunt illustranda. Plutarchus in Laconicis. Augustus Caesar, Magnanimus erat Alexander Magnus, cum Mimo pronuntiant, si Dominum aequi cum moneretur, ut in Olympiis cursu quum & bonum i populus, quasi de Im- certaret, Facerem , inquit, si Reges ad- peratore dictum foret,applausisset, edicto versarios haberem, teste Plutarcho in A- Fetuit,ne Dominus vocaretur, etiam altis Iexandio. Idem cum adhuc puer aegerria beris suis, ut testis est Suetonius. Tiberius
me ferret patris victorias, Nihil sibi reliin Caesa noluit nisi a. ilitibus Impeiator qui fore, dicens,si pater omnia subegisset; appellari,& crebro dicebat, Se Dominum alii vero dicerent, haec ipsi parari omnia este servorum, Imperatorem militum, respondit, Parvi se ducere, quam late re- Principem reliquorum. Cumque Senatus
gnei,si gloriae parandae materia eriperetur. Novembrem mensem, quo natCs erat, Ti-
Idem vetuit,ne a quoque pingeretur, nisi herium vellet appellari, ridens ait, Si vo- ab Apelle, nec a quoque in aere sculpere- bis Caesiares tredecim fuerint, quid facieis tur, nisi a Lysippo, artificibus praestantisia tis ita Dion .simis. Fibus L. Fabii Maximi Consul cum Extrema magnatiimitatis sunt nimia in via patri occurrisset in equo sedenti, elatio seu arrogantia &putillanimitas. Inmita lictore iussit descendere ,&si quid cidit in nimiam istam arrogantiam Alexin vellet Consulem pedibus accedere. Tum ander Magnus, qui sistidio Philippi pa- Fabius subith desiliens filium amplexus, tris Iovem Hammonium sibi patrem ad Sentis, inquit, fili, quibus imperes , dc scivit. 8ι spreto mortali habitu , Decis ae quam ingentem susceperis Magistratum. mulatus est. Vnde Lacedaemonii, cum a Ita Plutarchus in Fabio. Iulio Caesari ma- Graecis postulavi siet, ut Deus haberetur, gnanimitas excitauit Iachrymas, cum Ain hoc fecerunt decretum, Quoniam Alexinlexandri Magni res gestas legeret,qui con- ander vult eIse Deus, esto Deus, teste AE veis ad amicos, Hac aetate, inquit, qua liano lib. a. Item Caligula , qui se inter nunc sum, Alexander devicit Darium, Castorem & Pollucem exhibuit adoran a me verb ad hune usque diem nihil ad- dum,tamquam Iovem Latialem. Noctuin huc praecIari facinoris est gestum. Cum que plenam & fulgentem Lunam ad am Xerxes in Graeciam venisset, profugi qui in plexus & concubitus vocavit. Quoties dana Arcades rogati sunt, quid Graeci a- fulmen de coelo cadebat, lapides ipse ja-
serent, responderunt illi, eos agere O- ciebat proclamans,An tu me interficies,aut
IImpia & certamina Gymnica equestrisq; ego te Sic Dion Xiphilinus, Suetonius. speiSare. Rursus cum peteretur, quod Item Commodus Imperator, qui urbem,
praemium certaminum istorum esset, re . Senatum , exercitus, Commodianos v
ipondissentque oleagineam esse coronam, luit appellari. Pusillanimis veto fuit Pe tum Tigranes Artabani filius, Papae, in- seus Macedoniae Rex ab .Emilio captus, quit, quos in viros induxisti nos ad pu- qui ad victoris pedes abiectissime provol-gnandum, qui non pecuniarum certamen vetatur. Item Claudius Imperator,qui a agitant, sed virtutis.Ita Herodotus in Ura- Graeculo oratore cum dictuin esset, Et tunia. In honore contemnendo magnani- senex, & tu stultus es , non ausus fuit hoc mus fuit Agesilaus, qui cum a Thiasiis in eonvitium ulcisci.
An probandum si moderatum honoris o glori e studium p
DIssimulare vel occultare naturam nemo potest. Insxit illa animis nostris gloriae cupiditatem , quam euellere nec ars potest, nec leX, nec supplicij metus. Vltima haec est tunica, quam mortales exuunt. ut veterum quidam dixit. Animum cingit, animum excitat,incensum ad limnorem rapit. Quid ergo rejiciendum omne honoris Ibidhim y Nequaquam sand moderatum. Tolle gloriae appetitum. & honestatis studia iacebunt. Nemo ad praeclara inflammatur.nisi laudis cupiditate. Haec in discri
men trahit pro patria ι haec utili honestum inteferre jubet.haec ad inadium
143쪽
r o R A L I V M Lib. III. Tit. IV. 333
launortalitatis incitat. Ex hoc sonte Duces sortitudinem .Legi satores pru- dentiam. Philosophi Sapientiam , Oratores Eloquentiam sumpserunt. In pueris in viris in senibus laudis est amor. Nec ab illo alieni sunt Darbari .nec illum contemnunt,qui tamen contemnunt. Est unicum parandi honoris instrumentum honoris desiderium. Nemo deses, qui glcsiam cupit, ignavus est, qui nullam appetit. Regna non erunt, aut tae honor debet: Sit tamen Mois hie modus, de citra ambitionem appctitus. Nolo enim gloriae studiosum si imalas artes sectari, aut ab aura populari pendere. Nolo ambitiosum , qui nee priorem serat, nec parem. Quippd ubi immodica gloriae appetitio est. nee quies animi est nec virtutis excellentia. Inservit aliis, qui ambitiosus est.& vitae suae dominam multitudinem habet. PRobandum esse hic docemus. Cicero
pro Archia, Trahimur, inquit, omnes laudis studio, & optimus quisque maXime gloria ducitur. Et lib. i. Oficiorum, vix invenitur , ait, qui laboribus susceptis periculis De aditis non rerum gest
nim suarum mercedem desideret gloriam.
Hi ne Philosophi libris, quos scribunt de
contemnenda gloria, nomen suum inscribunt. Hinc opifices post mortem nobilitari volunt ό Et Phidias sui similem spiciem inclusit in clypeo Mineruae, clim inscrtare non liceret. Nee quisquam a M sis tam aversus est, qur non mandari ver sibus aeternum suorum laborum praemium patiatur. Thelmistocles, teste eodem Cicerone , cum quaereretur, quod acroama, aut cujus vocem libentissime audiret; ejus inquit, a quo sua virtus optimc praedicaretur. Et Alexander, ut refert Plutarchus, ad Achillis tumulum eonsistetis, O te felicem, ait, Achilles, qui laudum Maarum Praeconem Homerum invenisti. Ad hunen ituralem appetitum accedunt honoris' splendor, magiiificentia, voluptas,& alia, quae homines ad honorem magno impetu rapiunt. Porro viam parandi honoris docuit Heraclitus,cujus sententia est apud Ciceronem a. offerorum , Uiam ad gloriam maxime compendiariam esse, ii quis bonus esse studeret. Et Socrates, Si quis, inquit, id ageret, ut talis esset, qualis ha- heri vellet. Itaque honor bonorum est
virorum, & a bonis. Hinc Hector Naevianus,apud Ciceronem lib. I s. familiarium Epistolarum , a patre lautiatus ob linguinlares animi virtutes; Laetus sum , inquit , laudari me abs te, o pater , laudato viro. Ea enim jucunda laus est , quae ab iis proficiscitur, qui ipsi in laude vixerunt. A cedit, ut ait Cicero a. quaestionum Tusculanarum, quod honor alit artem , dc omnes incendimur ad studia gloria , iacentque ea semper, quae apud quosque
improbantur. Erat turpissimi, voluptatiabus deditus Themistocles adolescens ad huc , sed ad virtutem Mileiadit trophaeis
fuit excitatus,teste Plutarcho in elus vita. . Scipio Ahicanus etiam, cum Xenophon ten, Socraticum in manu seirpet haberet,
laudabat semper illud quod diceret, eoiadem labores non aeque graues Imperatori
esse,& miniti , quod ipse honos laborem
leviorem faceret imperatori. Iterum 1 hemistocles, eodem Plutarcho teste, cum instaret Olympiae celebritas, eo pros ctus in studium processit chm omnes Graeei ludi on,issili in illum oculos conjicerent, & diem solum in eo spectando con sumerent,&'cum plausu adrnirationeque tantum virum perNiinis ostenderent, laetus ad amicos dixisse fertur, Seiam Iaborum Omnuos, quos pro Graecia suscepisset; fructum mberrimum reportasse. Plura de honiae lib. q.
M Agnificentia, definiente Cicerone. est magnarum & excelsarum ro
rum cum ampla quadam propositioire cositatio atque administra. qmd sintio. Distinguitur . Magnanimitate, quod haec in actione virtutis magnitudinem spectet Magnificentia vero in opere extemo illam attendat. Pars proinde quaedam est Magnanimitatis, & ab illa parvo discrimine se-' cernitur. Ejus opera sunt quaecunque magna, dc 'publico usui servientia, Vt templa collegia, coenobia. & id genus atque hinc magnis uti sumpti-π
bus dedet,& in illis cernitur. Philosophus 4.Eth.-sumpturi inspaitfacit
144쪽
in res veI p --,vel mediocres. ε non magn. cara sed qui in res magninis demum magnificus es judicandare. Servandum ver4 hic decorum. Nam eo tem Philosopho teste. Magnificentiae es vi tus injumptuum magnitώ-dine struans decorum. Ita vero sumptus magnus esse debet, ut ad rem ipsam sit accommodatus,dignus erit reipsa semptu si sumptu res sit digna. Magnifici offetum est magno sumptu res magnas essicere,ubi ratio suadet, & copiosae pecuniae aflectum moderari Me aut suscipere opus non au. deat, aut susceptum reliruiuat,aut inchoatum non decore perficiat. Nimius pecuniae amor praeclara impedire opera solet: illum magnificentia vineis.& tegit. Peccant vero & magnifici non sunt, qui sumptus, ubi nee ratio, cdecorum exigit, profundunt. Indecora enim est ejusmodi diligentia. Item qui in res paruas magnos ficiunt sumptus. Nam hi tumi iactantia sese ostetant . strue ex cinnamomo convivis ignem, steme histrionibus purpuram projiee e mensa in fluvium argentea vasa Mihil minus. quam magnificus es Error hic est, non virtus, stultitia est. non splendor aut magnificentia .Quod si vel avaritia . vel animi quaedam angustia necessarios operi magno sumptus neget , tollitur magnificentia. Nec excedere proinde, nec deficere
potiet. Regula sit ratio ipsa.& dedecorum.Non quanti constet, se quam pulchrum hisogitandum est. Admonebat Regem situm Isocrate ut in ap. paratu splendidissimus semper esset.& in ijs rerum sumptibus magnificem tiam ostenderet, quae perpetuum ex se friatam praeberent. Iulius Caesar noque impensae unquam pepercit, ut amicos sibi conciliaret. Graecas Latinas. que bibliothecas singulari munificentia ornaviti publicorum aedificiorum
magnam omnino laudem meruit. Alexander magnus: ut erat Regijs omnibus virtutibus concinnatus, ita magnificentia ex elluit, & urbes quam plurimas incredibili sumptu condidit. Anaxagoras ClaEomenius cum Periclem instrueret, magnificentiam ad capessendam popularem potentiam plurimum valere dicebat. Regia haee sane virtus est, a qua qui abest, vix laude dignum quicquam praestat.Gloriabatur proinde non immerito Augustus Casar, quod Romam lateritiam accepisset, marmoream autem relin
queret..Additamenis . ARistoteles lib. 4. Eth. cap. a. Ma- tanum , quo nullum in orbe magnifice gnificentia,inquit, est sumptus seu tius exstruxit. Semiramis , quae ut Baby- impensa in magnis decora. Notae viri Ma- lonem conderet, cutias muri inter orbis gnifici partim ad decorum partim ad miracula sunt relati, ter decies hominum magnitudinem, partim ad impensam sp i millia ad opus eonficiendum adhibuit. ctant. Ad decorum , quia scientiam de- ruerunt autem septem Orbis miracula , cori habet, & consentaneos operi sumin a. Dianae Ephaesiae templum. a. Mauseptus ficit ; erogat non ad ollentationem , Iarum seu Mausoli sepulchrum. 3. Ios.& tamen eum hilaritate. Ad uagnitudia sus Solis apud Rhodior. 4. Iovis Olymnem, quia expendit copiose, largiter, pii simulachrum. s. Muri Babylonici. s. prolixe, nec ad calculum ; id attendit, ut Pyramides in AEgypto. . obeliseus S opus pulcherrimum & decentissimum re- miramidis. Ad haec addunt aliqui Archia linquat. Ad impensam, quia illam hono- vum Cyri, quod arte prodiga Memnon ratissimam aestimat, quae pluris aestimatur fibrieavit illigatis auro lapidibus. Capi- in rebus vere magnis. Ea veia magnae tolium Romanum, quo nihil orbis vidit sunt, quae diu umae, de cum publiea uti. ambitiosius, teste Marcellino. Hortos Iitate, nec eos tantum qui in rivissent, Petales Babylone. Denique Salomonis sed omnem etiam posteritatem delectant. Templum Ze thronum seu solum Re- Cic. lib. a. octe. Meliores, ait, impen- gium. Hodie etiam in Hispania Esinitialetas esse. muros, navalia, portus, aquam n conditum a Philippo II. Rege, & Hia in . ductus, & omnia, qu e ad usum Reipub. Gallia, Germania, Italia, alibique opera pertinent. Exempla Magnificentiae sunt, rarissima, quae vetera non aequant modo,
145쪽
atdificavit e lapide qiladiato, quod inminum quadraginta millia cupiebat, in cujus dedi ratione ludos dedit in Citeo,
an quibus Leonesso. dc I 8 Elephanti cum amatis viris certabant, idq; diebus quin que. Valerius Maximus lib. . c. 3. Hiero Rex Siciliis victis ad Thrasimenu Roma . nismisit trecenta millia modiorum tritici,
ducenta hordei, auri pondo ducenta quadragini Alexander in Asiam trajecturus omnia amicis distribuit . devicta Asa omne aes alienum totius exercitus disibia
vit, cuius impensae summa erat novies mille o ingentorum septuaginta Talentorum, teste Plutarcho in Alexandro. Omnes denique Imperato Reges,Principes, qu urbs extru erunt, ut ex Hi
storicis Geographicis constat. Irem qui in Episcopatus , Acisemias, Collegia , Monasteria sumptus obstupescendos ad nominis sui immorialitatem fecerunt ι
quorum omium temporum Annales maα
Fiducia. FIducia, quam Fidentiam M.Tullius appellat est sima animi eonfisio
Seu est virtus,per quam magis & honestis in rebus certa cum spe multum animus sibi fidit. Distinguitur ab audacia cagnato illi vitio, quod comitem habeat prudentiam,& consilio iudicioque utatur, illa vero impetu & temeritate seratur. Subeunda enim pericula diligenter antθ eon. siderat,moderatam animi vim adhibet, quam ratio regit. Contraria Fidiciae est Dissidentia.dejecta nimirum animi constematio. Cum Persa quidam iactantius Spartanis diceret,eos die sequenti prae telorum multitudine soblem non visuros,in umbra,inqui ,Leonidas,comi rodius igitur pinabimur.
Vincendi initium fiducia est ait Pindarus. Eam a diuina mentis ratione profieisti putat, a qua sutura nonnunquam praescire videmur. Scipio cum oppidum humili loco situm obsideret, prominente illine Veneris, templo, iussit illue profiteri vadimonia,tanquam tertio post die jus ibi redditurus.
Ita praesens erat ejus animus, & suo sidens consilio. Antonius Imperator, cum a matre.quod ingentem vim auri consumpsisthi, reprehenderetur, nudatum bstendens gladium, Desne, inquin, de pecuniasusticita esse, quamdiu hunc habebimus,deerit nihil nobis. Cavendum vero ne in superbiam abeat
. Additamentum. Eneca Epistola ro . praeclare expresesit, quomodo cum hac fiduciae virtute hominis natura consentiat. Vnus est, ait,
hujus vitae fiuctantis& turbidae portus,
eveἡtura contemnere, stire fidenter, a perte tela fortunae adverso pectore exciis pere, non latvantem, nec tergiversantem. mgnanimosi nos natura produxit ,& ut
quibusdam animalibus fetum dedit, quibusdam subdolum,quibusdam pavidum;
ita nobis gloriosum &excelsum spiritum, quei einem ubi honestissime, non ubi tit- lissime vivat; simillimum nrando, quem quantum mortalibus passibus licet quitur aemulaturque. Profert se, laudati &aspiei gestit. Dominus omnium est, Nupra omnia ea. Itaque nulli se rei submittit, nihil illi videtur grave, nihil quod virum incurvet. Est apud Dionem orat. fidentis muni simulachium ex Dio gene. Uir generosus, inquit, labores putat esse aiaximos suos antagonistis, semperque amat cum his pugnare , ram n 'ctu,quam interdiu; non pro apio, quemadmodum mulieres, n uepto oleastro aut pinu, sed pro felicitate & virtute. Ne quem reformidet, non optabit alteri fortuito congredi, sed ultro provocabit
omnes ex ordine, cuinique fame conten
det & frigore ,sitimq ae sustinebit, & visegis si ita oportet caesus, & sectus, & ustus perseret, & nihild magis debet manus. Paupertatem autem dc exitium &contemptum ,εsimilia nunquam existi
mabit sui gravia , sed valde levia a & vi rum perfectum interdum illis ludere, quemadmodum pueri solent talis, de variegatis globis. Exemplum fiduciae dedit Centurio quidam qui a Iulio Caesare mis sus Romam, cum intellexisset Caesari imperium a Senatu non p rogati. admota
ail resis cupulum manu, Hic utique pro rogabit , a t. Caesar in eampi, Pharsalicio pran turus Cajum Crassipum decem tur. M a mariam
146쪽
mamina Ductoren rogavit, quid depugnae eventu speraret, Tum ille dexteram Protendens, Vinces, inquit, o Caesar, εο me vivum aut moriuum laudabis, vicie Ciesar ε: Crastinum, quL-pugnando occubuerat , pto contione laudavit. Modesta iamodum fuit fiducia Androliadae Spartani, qui ad eum , qui se viridebat, quod elaudicans in aciem Prodiret, ait, Ut pugnem, non ut 1 riam , in aciem descendo. Senserunt o Din quidam Stoici fiduciam rei eventum praesagire. Usus est magna fiducia Apestes in Alexandrum Magnum, qui cum ad ossicinam saepe veniens depictura unperi-.ic loqueretur , ilentium ei indixit, quoa
apueris colores terentibus videret .m to modesti et te fiducia debet, ne in at in gantiam abeat. Zetixis cum Helenam
pinxisset, fidentet , sed arroganter quo que dicesiat, nusinodi sisimam se animo comprehensum seisse , qualem De heda eoelisi partu ediderat . nec Iiomerus duvino ingenio exprimere potuerar. Nimia fiducia cepe Reges sibi nocent & Regnis suis. Nocuit Alexander, qui m itusn Babylonem intraret , monentem contes msit,&ea in urbe paulti instobiit. Idem Iulio Caesari evenit, cum primonitus es set, ne Idibus Martiis in Curiam veniret , ubi tribus & viginti ictibus confossus in
P Attentia est rerum arduarum ae dissicilium voluntaria diutumaque honestatis vel utilitatis causa perpessio. Ita M. Cicero. Posita est in volun- . tate.& irascentis animi facultate adiuvatur. Et cum sit firma constans. Aue rerum humarum tolerantia, quicquid adversi accidit aequo animo perfert.Finis ejus est honestas; quae cum a st non tam patientia est,quam mi mi quaedam durities,ubi adest gratissima & Deon hominibus est. Maaeria ejus mala sunt,quaecunq; evenire possum. vel certe tristitia animi'. Michio, qua oceuienti efficiunt mala in morbis.in morte.in columeliis, & id genus. Ossietum ejus est,quidvis quod adserae moerorem potest . aemo animo perferre non turbari non succumbere seu injuriae sintsea quivis fortunae ea. ius. Patiens enim dum patitur,vincit ,& dum injuriam negligit. eam sirp rati non sibi sumit. sed Deo vindictam committit. Ingerant sese calamitates, non frangituriin exilio, in paupertate in servi inesen orbitate . in morbis , in caecitate non desperat. plena est miseriis & aerumnis haec vita, sed patientiae robur emollit.. Patientiae contraria est Impatientia, fuga nimirum honesti laboris Ecdoloris i vel certd potius, animi mollities. Haec dolorem metuit, malum Omne reformidat, ideoque succumbit. si injuria illata sit aegro& molesti fert. Vera patientia nec lachrymas novit, nec querimonias. Pati mavult. qu m improbe vel indecoro agere.quod ita ratio suadeat. Eschines philosophus cum lateris dolore graviter torqueretur,nunquam ingemuit, rationis autem & virtutis vulnus graviter εc acerbe tulit. Prose, nemo ad praeelarum facinus est idoneus, nisi qui ad rerum asperitates patientia occallavit. Haec in bello magni oneris vehiculum est. in pace justitiae & aequitatis. Haec cujusvis doloris est remedium. Haec facit ut mala mrendo vincere non minor sit victoria quὶm resistendo superare. Haec essicit, ut pulcherrimum sit vindictae genus . victo ignoscere: bis enim est victus, virtute & armis. Vulgatum est,Ἱ ν omnia latoribus vendunt. At qui impatiens est vel laboris. vel doloris. dupIitem non strendo seri dolorem , quod non minus graue sit cedere dolori. qu,ῶ ipsemet dolor. Peti patientiam una in bello est ad victoriam via:quam quia tenuerunt Lacedaeasonii Graecorum omnium ex inopibus & paucis, evaserunt sortissimi. In Patientia lando magnas virtus radices agit.Omni malofectius est ugere: habet enim malum fortunae maculam .at luctus,animi dedecus. Quid vereris hostem, o timide.& impatiens hostis in animo tuo Q. Metus omni hoste capita-- . . lior
147쪽
hor est In patientiae regione optima Virtutis schola est. Hic discitur in pau
pertate abundare patiendo; eum esse fificem, cdus animus adversus mala obduruit patientia: Virtutis florem & gloriae firmamentum unicam esse patientiam i eum qui vincitur laedinitus conviti js esse victore ipso meliorem: solos eos esse miseros, qui dolorem non ferunt; neminem nisi patientem. .esse liberum,Pertinax l virtus est patientia, riam omnia vincit & cum patiens obduruit, hoc tantum dicit , Perpetere , d Cor, nam tu longe alias prauioris talisti. Stabilitas bonorum consiliorum & actionum honestarum est conservatrix. .
Perseverantia, ut vult Cicero, est stabilis & perpetua in ratione iano considerata permansio.Haee est fida patientiae comes, & in omnibus adjutrix. Illi contraria est levitas, seu instabilis rerum humanarum gubernatio. Oritur haec vel ex animi mollit te quae temere dissicultatibus cedit; vel expertinacia in sentetitia, quam mutare ratio jubet:
Additamentum. . :PAtientia, apud Lypsium lib. I. de
Constantia c.4.est rerum,quaeculaque
homini aliundὰ accidunt aut incidunt voluntaria Ac sine querela perpessio. Ejus est seruare mediocritatem in ferendis doloribus & rebus adversis, praesertim in iis,
quae Plaeter meritum nobis accidunt. Tolerat autem mala , quae honeste tolerari
Possunt, & quorum necessaria perpessio est ι idque moderate iacit & decore ; de
tamen eadem, cum opus est, depellere, ut oportet, conatur. Est haec vitius necemistia, dissicilis, fructuosa. Necessaria, quia, ut Herodotus ait, Malorum Plena est te, ra , plenum mare. Et ut Pindatus Ode 3. Cum uno bono mala duo hominibus Dii immortales dispertiuntur; & illa quidem stulti eleganter serre non possunt, sed S pientes , qui foras bona vertunt. Dissicilis eis, quia , ut ait Pythagoras, magna petitia est aliorum ferre imperitiam, in t fert Stobaeus Sermone 39. Et apud eu
dem Serm. s. Menander eum optimum iesse dicit, qui plurimum pati reneque
possit. Fructuosa est, quia aerumnas reddit levissimas& toleratu facillimas. Unde dicitur vitae antidotum & domitrix malorum omnium. Et Archilochus apud Stobaeum Se . I 28. Dii, inquit, malis insinabilibus apposuerunt fori in patientiam. Plautus in Cratyllo, . uus animmus optimum est aerumnae condimentum.
Mnus animιs in re visu est diminum aetati.
Publius Mimus, Cuiusque doloris rem
νι , si Imussit patientia, Quisquidcorrigere est nefas. vulgati sunt hi versiculi. Nobile vincerassi rem est patimiis; Uncis QEi patitur. Si vim re , e pati. In proverbia iam abierunt hae sententiae
Sustine & abstine. Ferendum est speran dum. Malum est magnum terre non pota se malum. Nec inepte Terentianus senex in Adelphis Actu I. Scena I. Do, pr termitto, non necesse habeo, omnia meo Ure agere. Ejus imaginem quandam e hibet Plinius lib. 8. cap. I. in Capellis. quarum una cum in angusto ponte alteri
facta esset obvia, procubuit, & proculsati se puta est,ne ambae in subterfluentem fluvium deciderent. De Patientia Seneca in Hunibus fere Iibris suis fusissime. ROferri etiam huc possunt, quae circa dolorem & tristitiam lib. a. diximus. Sugg
runt historiae omnes exempla virtutis hujus. Gymnosophistae olim eodem in loco perstare solebant ab ortu ad occasum uiaque solis, qdem immotis oculis intuebantur, & ferventibus arenis alternis pedibus insistebant, teste Plinio lib. 7. cap.2. Demosthenes a quodam lacessitus convitiis Nolim, inquit, tecum in hoc genus certaminis descendere, in quo, qui vincitur inelior est victore. Ita refert Stobaeus de
Patientia. Phocion cum ad mortem duceretur, quidam in os ejus expuit, tum ille ad Magistratum conversus ait: Nonne vestrum aliquis coercebit hunc tam indecore se gerentem Idem moriturus filio nunciati jussit, se per omnes obtest ri Deos, ne unquam hujus iniuriae velit meminisse. Ita Plutarchus. Sacrates, ut . refert Glianus lib. a. clim ei quidam calcem impingeret, amicis indignantibus, Quid si me , ait , asinus ealce reriret num illum in jus vocarem Idem accepto c
Iapho , inquit, Nescire homines quando cum galea sit prodeundum. Plura de illo apud Laertium,& de aliis apud Valerium
Maximu*1 lib. 3. Perseverantia tum aggrediendo, tum
148쪽
sustinendo opus coronat .Eius tantum est tibi. Quoties experiti voles, an aliquid decus, ut ea exclusa nullus eo torum ctum sit, observa, an eadem velis nodie. st fructus. Vnde D. Bemardus,Inchoan- qine heri. Mutatio voluntatis indicat a-tibus, inquit, praemium promittitur, sed . nimum mutare aliubi, atque aliubi appa- perseverantibus datur. Et Maximus Ty- rere, prout tulit ventus. Non vagaturtius Dissert. 3a. Sicut toti terrae stabilita- quod est fixum & sundatum. Istud si tem immobilitatemque si demas, Soli pienti profecto contingit ; aliquatenus &contra motum cursumque si tollas suum , proficienti provectoque. Quid ergo in-esentiam tollis utriusque t eodem modo terest Hic cominovetur quidem . non ta- bono illud si demas, quod exquistissi- men transit, sed suo loco nutat; itIe nee ι mum in re est, perseverantium dico, na- commovetur quidem . Tandem Epistolaturam ejus sustulisti. Nee enim pro tem- rao. Maximum,inquit, indicium es in pote, sicut fama corporis . florere potest Iae mentis fluctuatio , & inter simulati bonum. Seneca Epistola 3s. Profice, in- nem virtutum amoremque viciorum a quit,&ante omnia hoc cura, ut constes dua jactatio.
Constantia est virtus , per quam in proposito bono stabilis est an
mus. Parum admodum a Perseverantia distinguitur. Ejus autem in
eo ratio consistit. quod in bono proposito sibi constet homo. semperque similis permaneat. Perseverantia vero in eo est tota , ut quis in bene caeptis pergat de ad finem usque perduret. Adversatur illi Inconstantia, quae hominis est in bono proponto mutabilitas. Qiii enim propositum s
ci id mutat, inconstans est. Constantis viri ossicium est quam semel amplexus fuerit virtutem conservaren'e leviter mutari.Ideis praeceptum hoc sevitur: quantum
fis,i potest sed quantum perferri syumendum. Item est, quod .grande es opuae
tardὸ aurediendum; deinde perseueranter progrediendum. Certo multi s runt sed non multi perserunt:plurimi incipiunt, pauci perficiunt. Unde magno olim fructu Gymnasia dc Ludi fuerunt, in quibus Constantiam Pers verantiamque pueri discebant. Magna hae in re naturarum est diversitas Quidam in praelio sunt is vi, in lecto constanter aegrotant,ut Graeci; nonnulli in bello sunt pugnacissimi. in morbo statim ingemiscunt, ut multi Gauliae populi. Constans verὰ fuit Cajus Marius qui medico secandum erus d landumque ita praebuit ut nullum mutati vultus signum appareret, nec sustinendo ingemisceret. Sesthaec constantia, quaedam est eorporis patientia. qua clarissimus olim Anaxarchus, qui cum in concavo saxo serreis malleis
tunderetur,tunde tunde,aiebat, Anaxarchi vasculum, Anaxarchum autem
nunquam contundes. Cernitur etiam in eo , ut eum quid deliberatum iudiacatumque est secundum Prudentiae & Virtutum aliarum regulas, in eo stet homo praesenti constantique animo, nee illecebris voluptatis. nee ullo dolore abducatur ab honeuo. Epirotarum Resi Pyrrhus, ut Fabricium Romanum suas in partes pelliceret, magnam inprimis auri vim obtulit i ille sprevit inomiter deinde & amicis verbis alloquutus est eum . & inter loquendum dimitti elephantem annuit, qui elata supra Fabrici j caput proboscide horrendam vocem emisit,ille nil,si territus, & constans. heri, inquit, pecunia me corrupisti, neque hodiὶ elephantis barritu conterruisi. Ita vinei vir constans non potest. Et utinam civilibus in actionibus Omnium hic animus esset. Illustris est constantiae Pomponij gloria. Hic bello Mithridatico graviter sauciatus ad Regem est perductus , qui Dic να-
so Pomponi. m.apuit, si per me diligenter curatur fueris . nunquid eris exinde
mihi amiciar φ Tum Pomponius. Ero tibi amicus. si tu populi Tmani amicψfureis: An scu me quoque inimicum habebis. Admiratus viri co stantiam
149쪽
stantiam Mithridates, quam diligentissimῆ eum curavit. Multa elusmodi stat in historijs digitissima posteritatis admiratione exempla, sed omnem sortitudinis patientiae, constantiae laudem Divi Martyres occupaverunt, dc Ethnicis praeripuerunt.
Additamentum. . Haec virtus a veritate & honestate nec pollicitis nec minis,nec spe,nec
metu, nec praemiis,nec poenis avocari hominem patitur. Virum . constantem graphice depinxit Horatius lib.3. od .3. Iulum o tenacem propoliti virum
ciuium ardor prava jubentium , Nm vultus inI famis tyrami, Mente quatit solida, neque Auster, Dux inquieti turbidus Adria; Non Iulminantis magna Iouis manus. Si fractus illasatur orbis Impavidum ferient ruinadis
Exempla passim obria in histor is sunt. Antoninus Imperator siti similis semper
fuit, nec unquam est mutatus. Bonus e tam erat, non simulatus, ut ait Di n. S crates , teste Laertio , nec in adversis, nec in seciandis vultum unquam mutavit. Fabius Maximus illustre constantiae exem'
plum dedit, de quo illud Ennii est:
Virus homo nobis cunctando restituit rem, Non pomebat enitarumores antes utem.
Item Papinianus, qui a Caracalla Imp. maluit obtrii ncari, quam caedem G etae ab Imperatore jugulati excusare. Dicebat enim non tam racile esse paricidium excusare,quam committere. De Catonis constantia & aliorum vide Usetium Max.lib. 3. Porro vir constans potest interdum cita tra levitatis crimen aliud consilium cape re, de institutum mutare, cum humantus errasse se videt, aut publicum privatumvo bonum aliud exigit. Dies enim diem docet, & curae posteriores plus habent prudentiae, ut vulgo dicitur. Cicero pro Plancio, Nec eniam , inquit, inco stantis puto, sententiam tanquam al iquod navigium, atque cursum ex Reim tempestate moderari. Et Publius Mimus, Honeste seruit, qui tempori succumbit. Deis mades eum in dicendis sententiis incoi stantiae argueretur, Mihi, inquit, saepe contraria i sed Reipub nunquam adversa dixi, ut refert Plutarchus in Protagora. Selis Senex ritentianus in Adelphis Actus. Scena . Nanqsam ita quisquam benesta ructa ratione ad vitam fuit,inis res, sau, Uussemper aliquid appor
aliquid moneat, at qua te scire credas
nescias, . Et qua puraris prima, in expediendo repa dies.
quid sit Temperantia, quae materia, quod Oocium eius Z
EMPERANTIA, ut M. Tullius definit in Rhet. est rationis in libidinem atque alios non rectos impetus animi summa & moderata dominatio. Vel, est mcneratio cupiditatum rationi obediens. Ii Ejus materia voluptates sunt corporis. quae gustu tactu-
-ve, X cibo, pocu, aut re Venerea, percipiuntur. Illae enim
cum hominem longissime a ratione abducant. & bestijs quodammodo similem essiciant coniunctie semper cum dedecore aliquo & turpitudine. si modum excedant. Necessaria virtus haec fuit ' quae voluptates rationis imperio subiiceret. & modum in iis refraenandis constitueret a alias odisset at- que abigeret, alias dispensaret, & ad sanum modum, ut ait Seneca , redi,
Ostietum est cupiditatem restaurare de voluptates moderari. Hoc ut praestetur, videndum est,quid ad vitam commodὰ degendam naturae necessi-
i exigat, quae cum paucis contenta sit, laesio illi sitisse. Hoc cognito ec- M hibere
150쪽
hibere intra naturae modum oportet tum appetitum, tum immoder
-- Porro Uirtutum omnium, teste Socrate, saluberrima est Temperantia. mmdatis publies priuates, societatis humanae conciliatrix,& qui ingcilium, valcludi
temper . nem, ac modestiam in homine per universum vitae curriculum conservat.
- Gratissima sano Deo virtus, cum temperatὰ modesteque vivere diuinum quoddam sit Osseium.Illa est, quam Peripatetici Prudentiae conservatrioemappestant, quaeque ut rationem in expetendis fugiendisve rebus sequamur.essici de illud nobis Solonis proponit, He quid nimismia est, quae in actionibus humanis dominatur, & sine qua nihil caeterae Virtutes aut sum, aut pollunt,dum vel metas transillant,ves vix d suis sedibus egrediuntur. Opomtet enim temperate prudentem esse, temperato fortem & iustum. Illa est. per quam eupiditatibus imperat ratio,quae est animi nostri fraenum,quae est regula omnia ad naturam, necessitatem, sanitatem, simplicitatem com
Additamentum. O R et Iet a nomen tae virtus busdam aExum liberat. a. omnis viri est, quod voluptates temperet eis fundamentum est, di custos; unde pe-ae moderetur. Unde illam allia nu virtutis a Μenandro appellatur, apud qui definiunt esse virtutem, Stobaeum Serm. s. 3. Consere ad erudi- quae mediocritatem servat in expetendis tionem di Sanientiam, Anima enim sicca fruendisque voluptatibus, & perferendis est sapientisma, ut ait Heraclitus apuades oribus, q ui ex abs tia voluptatum Stobaeum Serm. s. q. Metur valetudi- nascuntur. Objectum temperantiae fa- nem, juxta regulam enim Celsi multi maciunt voluptates εt dolores inprimis , deis Di morbi curantur quiete & abstinentia. inde cupiditatem nutrimenti & gener s servat Respublicas, quas lupus evenit. tionis, quam cohibere secundi m rationis unde, ut ait Valerius,.Capua plus noenitregulam haec virtus debet. Tum gustum Hannibali, quam Cannae Romanis. Ledc tactum, cibum, potum, & amatoria. Graeci Troiam ceperunt non nisi vino Nos uno verbo voluptates designamus; somnoque sepultam. Et scythae ebrii hnam circa dolores quaedam est fortitudo. Cyro sunt victi. Denique verissime D
Forma temperantiae, mediocritas est v mocritus, mperantis,quae jucunda sunt.
luptatum. Imagines ejus sunt bellet auget. ut ait Stobaeus ibidem, Et Focra-Phon Chimaeram eonficiens, Perseus -- tes frugale animum conserebat viae brevi ducae caput abscindens. Ulisses obliniens & amoenae , quae parum habeat molestiae, Cera sociorum aures eontra Syrenum canis sed plurimum voluptatis, teste Laertio. tus dum scopulos praetervehitur. Tem- Idcirco inter virtutes principatum tenet Perantiae essectus sunt. I. Acuit animum, ratione necessitatis dc fundamenti, quod cujus robur est teste Pythagora , &.quem sine ea nihil aut parum sit reliquarum vir voluptatibus corporis tanqua clavis qui- tutum.
si quot sint Temperanti. e partes seu species t
rectum haberi nihil potest conservat. Nonnulli Philosophi alii duabus tam
tum partibus Temperantiae latitudinem comprehendunt. Frugalitate. & Castitate. Quod Frugalitas cupiditatem nutricem moderetur, sitque duplex, vel Abstinentia,vel Sobrietas. Illa in cibo modum rectae rationi naturaeque cuiusque convenientem tenet.haee in potu modum praescribi . Castitas autem,quo pacto a Venere illicita abstineres: in licita modum observare deinbeamus,doceat. Iterum alii partitionem hanc sequuntur, ut quatuor sint Temperantiae partes. Abstinentia cirea cibum. Sobrietas circa potum:Casti
Cicero tres Temperantiae partes assignat,Continentiam , quae cupiditatem ac voluptatem refraenat . Clementiam.quae odium remit-