장음표시 사용
81쪽
M O R A L I V M Lib. II. Tit. VII.
cte, tum-septemriCirem, io quibus re- gionibus plures absumit m institia, quam vel in Hispania , dec. bolitudo quoque nos facit tristiores cum nostra mala nobis ob oculos ponat sine aliarum De cupationum interpellationibus, δέ ut ea subinde n)ciliteatur, fici x. Qiod attinet ad effectus optime Menander: Multorum causa malorum Dinuus 90 ὲ est rura iniistitia ; propter hanc raim insania o
Multis, o morbiincinnabiles, Et viminasti per tristitiams*μs sustulerant. Idem, Non es tristitia , si quis rectὰ judicet, maj us malum id hominis natui ..Ph te non amor bum, inquit, longe facilius est, quam tristitiam serte. Hinc illa Symbola, Pythagorae cor ne edito. Angustum
amulum ire gestato. Prnverb. 17. cap.
Spiritus tristis exsiccat ossa. M. Tullius 3. Tusculanarum quaest. Cum omnis perturbatio, inquit, miseria est, tum carnificina est aegritudo. Habet ardorem libido, levitatem laetitia gestiens, humilitatim metus; sed aegritudo majora quaedam; tabem, cruciatum, afflictionem, foeditatem;
auerat, exest animum, planeque ςonficit. Exemplum apud Poet s est in Niobe, quae prae nbnio troerore in saxum versa dicitur. Et Hecula, quae in canem mutata itur, clan erus curror in rabiem &desperationem versus esset, Hus referenda o via Marcelli mater, cujus rigidis
simum moerorem Seneca in consol .ition
hd Marciam expressit. Nullum finem, inquit , per emne vi, suae tempus flendi gemendique fecit, nec ullas 3d lusit vςccssalutare aliqiuid adseuntes': hec avocari se quigem passa est, pillei ita in unam rem, detoihahit ais a. palix per omnem Vi- . tam fuit, qualis in funere. Non dicon ausa consurgere, se aisse rari re san , secundam orbitato ju Opsychrym in i mittere. Nullam habeti. imaginem filii charismi voluit, nusiam sibi heri de illes mentione oderat wmnes' rities, x in Liviam mast e furebat, quia: vi debatur ad illius filium transisse sibi promissa felicitas. nebris di sol tudini familiarissima, ne ad fratrem quiaem respiciens. Plura ibidem. videri etiam potest Nilus ora tione de stitia , & sanctus Chrysostomus lib.a.dc 3 .de Provi aentia, & episto.
De natura eorsim, qui Trstitia commoventur. TRistitia qui assiciuntur, eorum corpora terrenam quamgam naturam attingunt. Αtrae bili obnoxii esse soleiat, quos proinde Aristoteles, mit οἴ-
ait, non animo tantum , sed etiam corpore vexari, semperque me- vom atradicina egere , quod , assiduδ abrodantur, vehementer appetant, multum , t .sumant. parum concoquant. Proni etiam sunt ad invidiam, fraudem. avaritiam , ignaviam. Atque hinc eos Astronomi Satumo ignavo & homini. buq infesto syderi subjiciunt. Macilentos ac tristes fugiendos esse Caesar dicebat, quales erant, de quibus tum loquebatur Brutus &. Crassus. Tristes illi homines hominum coetus oderunt,comites stigiunt, litudinem amant, homis i. seipsos eruciant. Ideo dicebat Pythagoras. cor non es edendum , tristitia nimirum animum non esse excruciandum. Notum etiam alagium est, Arctum annulum negestato. Scilicet ne vixeris anxio. Poetae, ut quantum lamminis animo tristitia noceret,ostenderent, Prometheum in Caucaso monte religatum finxerunt, cujus cor Aquila roderet. Sed quoniam cogitatio cogitationem parit, cor eius quoque renasci dixerunt,ac si nunquam deficere perpetuoquo reparari. His de causis inutilis & indecora Principibus est tristitia . quod eum hominibus agere ipsi debeant, non vero aut coetus, aut sermones sugere. De amariori tristitia loquor. dditamentum. FRaras inhia libo de Sympathia c. I s.
tredit eos esse tristit obnoxios, qui contrariis aegrius resistunt,pre ad laeta obeunda si rid ei. Tales sunt senes, δὲ aegri, qui inletudii Qui nondum confirmarunt, quia pauci caloris lane, exania
deamation fit ine abundant, atque id oreb alieni sunt a j adequihusi unque tan. Plinius lib. 7. cap. '. de quorun dam severiori naturaagit. I runt, inquit, Cratam, avum Crassi in Puthis interem- prenunquam risisse, id Agesinum v catinas uesiciato Boisse inultos. Mera-
82쪽
tem clarum sapiendia eodem semper viis mirum sit, authores maximae sapientiae sum vultu, nec aut hilari magis, aut tuse Diogenem Cynicum, Pyrrhonem, Herais bato. Exit hic animi tenor aliquando in elitum, Timonem; hunc quidem etiam in rigorem quendam torvitatemque naturae odium totius humani generis evectum. duram de inflexibilem, affectusque hu- Iales etiam fiant iracundi, quod ira ad-manos adimit. Quales apathes Graeci vo- mixtam habeat tristitiam ratione mali OLeant multos eju3 generis eXperti , quodq; fendentis, quod bilem concivit.
si modo Tristitia sim Dolor leniatur.
Achrymis primo lenitur. Quippe per lachrymas melancholicus, qui caput occupabat humor, resolvitur. Et fletum cum malum qu dammodo ipsum existimemus, ille dum emittitur, dolor noster
c pl. Consolatione etiam amicorum mitigatiar. Eos enim tune esse amicostim . experimur i quod sand longῆ nobis gratissimum est. Ii dum voluptatem laeta narratione adferunt, non possunt non praecedentem dolorem minuere. Ae deinde quia miseriam serre quodammodo nobiscum videntur, potissimum si sps etiam aliquid patiantur. sublevari omnino videmur. Auersione Deinde imaginationis aversione. Cum enim sublata eausa esse tum tolli, Mi - sit necesse . & imaginatio praesentis mali tristitiae sit causa, illa remota,haec
Mitigant etiam tristitiam somnus & balnea. Turbatam siquidem natu- qm in stram vitae statui restituunt ,& membris motum suum antea impeditum reddunt, unde quaedam exsurgit delectatio , quae dolorem mitigat. Praete rea oblectamenta visus & auditus , musica, narratiuncula lepida, ambula tio in campis coeloque aperto, cibi calidi dc hum es. vinumque potitamum. Vnde illud , Da vinum masto. Ovidius 4. Trist. meos caseu : est quaedam fere voluptas, Eoletur lachrymis, egeritur . dοIor. Seneca in Troade. - Arbitrio tuo. Implere lacbr mis , fletur rerumuin leMat. D. Augustinus, ut ipse in Consessionum libris latetur , ut dolorem , quem ex matris Monicae morte conceperat, abstergeret. ipso funeris die in bal- neum ivit, parum tamen profuit. 'Ad somnum deinde se contulit, ac posteaquam experrectus est, magna ex parte mitigatum dolorem deprehemdit. Idem vero August. in Ioannem. Si paupertas angit ,fluctus mssimcis t. A dolor corporis inquietat, s usta calamitas vexat, is funt boni homines , qui nou Jolum gaudere cum gaudentibus ,sed flere cum flentibuae norunt , lenhuntur aspera , reuelanturgravia ,superantur adueria.. Auditamentum. I Achrymis, consolatione, aversone Quis post visis graism militiam .eint pau- imaginationis, somno, balneis. Cati- periem crepat 'sa vero tristitiae attendenda est ut oportu- vide Athenaeum initio libri secundi, &na sit curatio. Melancholicis institiam Macrobium lib. a. Saturnalium, cap. 8.excutit rerum jucundarum aspectus vel ubi ostendit vino ad rationis praescriptum narratio , iisque soli amoenitas caelique se- hausto tristitiam dilui. Idem est iudicium renitas captanda est. vinum quoque tri- de aliis humidis&esidis, quibus atra bi-stibus propinandum est. Ided apud He- lis tepescit, & paulatim diluitur. Quod sib os morituris praebebatur; item apud tristitia ex incursu mali alicujus externi Athenienses. Horatius lib. I. ode r8. proveniat, Optimum est cogitationem a- Siccis ava nam dura Deus pro suis ;neq; lio avocare, ut oblivio subrepat. Mag- Moriaces aliter dissuturus icitiaim nam vim habet cantus ad incerorem l
83쪽
vandum, dum animum suaviter seducit. de Chrysologus se . IO. initio, Omnes, inquit, qui arduas operum sublevant& lantur angustias,probant aὰ solatium
laboris datam nobis naturaliter cantil nam. Hinc nautae cantu superant marina
diserimina: hinc immensa pondera adducunt levamine canticorum: hine viatores colles arduos iacit transcendere vox sonorae hinc praeliatores ipsos piscedens cantus subire concitat amara bellorum. Ac ne multis, omne quod duri operis,
quod Iaboris, dulcis vincit & essicit cantilena. Chrysostomus in Psilm. I. Nostra certὸ natura usque adeo delectatur canticis & carminibus, Se tantam cum iis habet necessitudinem & convenientiam , ut vel infantes ab ubetibus pendentes, si Beant demiruntur, ea ratione sopiantur. Nutrices quidem certe, quae eos gestant in ulnis, iam abeuntes 8c redeuntes, &quaedam puerilia eis carmina decantantes, supercilia eorum ita sapiunt. Nocirca si
pe viatores meridie agentes jugalia animalia,hoc faciunt canantes,itineris molestiam illis canticis consolantes, &c. Ludovicus
vives lib. 3. de Anima multa simul complexusest his verbis: Tollitur tristitia vel malo sublato , vel reddito amissis bono, aut rebus laetis majoribus affuetibus, quas pluris aestimamus, quis illas, quarum ab sentia dolebamus. Diluitur etiam iis, qui tepefaciunt atram bilem,ut cibis calidis; potissimum vino, de quo est in Sacris litteris , Da vitium masto. Item oblectame tis visus 3e auditus, ut caelo aperto , Musica, aversatione cogitationis, narratiuniseulis lepidis, &c.
An deceat Pirim fortem maestum esse ac lugere.
Non decere sanὰ videtur , quod moestitia mollitiem animi ostendat ,
virtutem enervet . languidiorem hominem reddat. Iam ea olim Spartanorum puerorum disciplina fuit, ut ad aram Iovis caederentiar, ferreque plagas nne moerore ae lachrymis consuescerent. Nec inventus est unquam 'aisquam . qui ingemisceret. Qiaod si quis moeroris signum pstendisses, ita ab aequalibus ridebatur , ut aram iterum conscendere Patitiue plagas cogeretur. Qua consuetudine omnium Graecoriam sortissimi facti sum Laeedaem lii ipsae etiam taminae puerique , elim ab Antigono Macedonum Rege victi tandem emit, invitio animo fortunae muta tionem tulerunt. Vitio datum est Ciceroni. etsi tantae excellentiae viro, quod flens mutataque veste, ne in exilium abire cogeretur, peno singulos adierit. Nec sortior Cicerone Demosthenes, qui prae maerore animo cadens exilium subire potius statuit, quam judicio certare. Haec quidem hu-riami geoeris in rmitas est . virum tamen sortem non decet hac aegritudine perturbari, sed terrena omnia suam infra fortunam opinari. Decemvirales illae duodecim tabularum leges viris ae mulieribus senebrem setum prohibebant. Ingemistere tamen etiam viro aliquando concestism est, etsi perraro. Si interitus sit virorum vita & factis clarissimorum, eorum fama gloriaque lachrymas omnes abstergit, Nec serendi sunt graviter illi casus, quos nullo consilio vitare, aut vincere possumus. Communis legis, & humatiae conditionis recordatio levat dolorem, quod non satis decere videatur id lugere, quod omnibus accidit. Laudatur Lacaena illa mulier, quae
audita filii morte paene ridens gratias egit, quod filium eiusmodi peperi L sit ,qui pro patriae salute occubuisset. Eodem paene modo Xenophon cum
coronatus in sacrificio de filii morae nuncium accepisset, coronam deposuit, ubi vero sortiter pugnantem o ubuisse dictum est, eor nam recepit, actisque gratiis rear divinam facere perrexit. Innumera alia sunt e stantis in luctu animi exempla .me immerito notatus Cato Iunior quod mortem Caepionis fratris sui molestius, quam par erat, tulerit. Fateor tamen dissicile omnino esse, ut eorum, quos dileximus, interitus non triste in nobis
desiderium relinquat. Quam multis etiam gravissimis viris eiusmodi in occasone lachrymae eruperunt Hunianitatem hic dissimulare paeta nono licet.
84쪽
licet. Recth Chrysippus Sapientem quidem dolere dicebat, sed non torqueri , non cruciari, non demisso animo reddi. Insipientum dolores ratione carent, ut ajebat Architas Pythagoreus , Sapientum verὸ non ultra progrediuntur , quam ratio de rebus componendis Josticita permittit.
Additamentum. Otum est illud, Boni viri facile la- indignatione, prae commiseratione, honos o gaudio pro nant, & seu permode in
Chrysistomus hom. r. in epist. a. ad Timothaeum. Prorsus neminem inventis. inquit, tristitiae ac doloris exoriem , etsi alius magis, minusque alius doleat. Non itaque seramus graviter, neque nos ta . tummodditistia pati arbitremur. Neque enis fas est, ut homo, qui sit, mortalem
l chrymantur. Ipse mundi servator Christus flevisse legitur Historici quoque&Poe et viros summos lachrymas sudisse, aut ab iis temperare sibi non potuisse reis ferunt. Videri potest proverbium, Boni viri lachrymabiles, apud Erasmum Chiis lude a. centuria T. proverb. 64. N que sanὰ lachrymarum & luctus causae minus in viris sortibus possunt, quam in aliis. Non tamen eorum Iachrymae sunt ab ig- que hanc agat vitam, doloris angori inavia, timiditate, impatientia, vindictae sit expers. cupiditate,& desperatione ; sed a iusta
sint aduersu tristitiam remedia.
imum est venturi mali praemeditatio. Hinc Seneca, ' Praetuitati mali moPis ictus mensit. Et commune Verbum . THatraui minua fe-jiuut. Epictetus in Enchiridio. Si vis tristitia vacare, quae futur. funisse aestima, veluti iam accidissent. Secundum est ea, quae contingunt, mala, cogitare humana esse, quae tulerunt antea multi, & serent postea alii. Tertium est, cum malum evenit, aequo illud animo ferre Virtutis enim exercendae materia est & boni acquirendi. Tristitia in virtutis materiam trahere indolis est admodum generosae. Atilium Hi adiicis incresst. Latinus Philosophus. lacessita. Et certa Nazianzeni sententia, Multa tu-.lisse inagisterium es fortiter ferendi. Imo perstandi disciplina est, vacillasse. Si fortuna auferatur , cogita id evenire , ut constantius reponantur. Ferrum quo saepius canduit, durius est , nec radices altas agit seges, nisi quam nix alta oppressit. Quartum evocanda cogitatio, quantum fieri potest praesenti moestitia, & ad ea bona , quae aliquando quis habuit, vel habiturum se sperat. converienda. Imo .Adducenάus es animus ad alia studia , sollicitudines .
curias, negotia, loci, denique mutationes e mutaudus est. Medici cum purgare aut exsiccare catharrum non postiant, in alias corporis paries ipsum minori cum periculo derivant. Illi vero, quibus membrum aliquod ferro rescindendum est, aut exurendum, aut aperiendum, alio oculos essectunt. Quintum est revocare in memoriam calamitates eas. quas antea quis est expertus, & ex quibus aliquando , etiam praeter spem , evasiti ut hoc modo non minor spes, quam antea. concipiatur. Cogitandum etiam non minus fututum propterea malum, si tristitia percellamur ι nos autem mi serrimc per tristitiam esse consciendos. Additamentum. ιA Ddo ad allata hic renindia assuet culis seluti sunt, Pudent, vincti verodinem patiendi magmim esse ui- non dolent λ Et lumen illatum subito institiae lenimentum. Pulchre Themistius convivium clainorem applausumque pri apud stobaeum serm. Iar. Quomodo gaudio excitat, prius autem aeriS obscu- caput tonsiim levitatem & facilitatem ritas non molesia, nec tristisca videbatur percipit, comatum autem gravitatis sena oculis λ Nempe istorum Omnium una sum non evidenter exhibeep Lequivisse 'causi reddi delin, quod respueternatu
85쪽
ram paulatim constetudine & familiaria tutum esse argumenta. Neque enim, nisi tale saa ita incit silas, ut liniens aliis inrempestatibus, nautarumandustria a ruid non admodum aemὰ istat. Ubi vero paret ,&in ad vessitate potissurium virtus einde primi affectu Iiberatus & naturae elucet. Nec Mutium Manciam hodὰ restitutus Merit, maxime gaudet & ob- sciremus, nisi ob Porsenam non ocvisum lectatur. Statim enim re nobis commoda manum in ignem conjecisset; nec Attilii& oblectante Duentes , grave ac mole- Reguli tam celebre nomen inet, nisi Ca stum fuisse , quod praeceml deprehendia thaginensium crudelitatem constantia via mi die. Aliud remedium eus nostra cisset. Sane ad vessitas theatrum esse ritia opinione malum, quo Migimur. dimi- tutis videtur. Postren o sciendum est dotan mus; totum enim a nostra opinione lore dolorem non leniri, sed augeri. Hoedependet. Item sconsideremus ea, qMe referri possunt, quae desertitudine dip
patimur, naturae communis esse mala, lientia lib. 3. dicuntur.
quibus alii etiam sunt obnoxii ; imo vi
An tristitia si hominis naturalis.
NAturalis cend non est, sed nostrae inimica naturae rota est xbopb Tristimnione i imo tota est ab errore , dc abjecti animi semper est signum.
Si a natura hie affectus esset, eo homines omnes commoverentur.
Multa quae tristitiam nonnullis adserunt, eadem laetitiam aliis apportant ια eadem res ridere aliquos facit, alios flere. Flentibus qui adsunt, a fletu eos revorant. Imo qui tristes sunt, imbecillem saepd assectum suum dammant, & aliorum in adversitatibus constantiam laudant. Quis dolori suo
uctum suum accommodat una est , quae eventum futurum reformidat, inio. Tantum abest, ut naturae nostrae hie arictus suffragetur, ut etiam illi adversetur. Delet ille &extinguit, quicquid in nobis natura bonum pul- .elitumque finxit. Caput inclinat, adfigit in terram oculos, vocem inte cludit, membra concutit, ex oculis lachrymas extorquet. hominem vehit
statuam etait. Quam multi sunt, qui in Naturam in ue Deum ipsum d .alore aliquo perciti consurgunt, & quasi malo mussisti conquetuntur Ita 'impius est hie assectus, de nostrae conditiones ignorantiam in nobis arguit. Nati sumus & in hanc lucem missi, non ut legem naturae ponamus, sed quicquid evenerit, submisso de constanti animo excipiamus, Frustra fit, quicquid aliter fit. Decipimur sand , dc dum dolorem prodesse putamus,ciamnum sentimus. Non extrahit ex animo serrum , sed altius imprimit. Internus est hostis. 8c in nobis & ex nobis nascitur aliturquei proque hoe benescio pudore nos confundit, infamia eumulat, in tenebras cogit dc de
turpat. Quid ista luctus & tristitiae signa quid obvelata faeies quid vestes
sordidatae t Naturae sane nostrae dehonestamenta , quae ut viros parum d cent, ita eos emasculant. Considera tristem illam apud Poetas Niobem :Diriguit visu in medio : calor ossis reliquit, Lisbitur ' longo vix tanuem tempore fatur. Ita veth dictum. Grae bues loqviuntur, ingentes fluent. Et illud , Tris tiae extras ossa.Nec mald c tim Trifitia virum Evinuchum facit. Vnde non immerito Thraces foeminarum vestibus virum harentem indue, hant. Et primae iii Romanorum Republica leges eiusmoai lamentatio nes . ne Natura deformaretur , jure prohibebant. Celeberrimus ille olim pictor. eum in Ephigeniae sacrificio astantium amicorum dolorem vario gestu ac vulius immutatione expressisset. Agamemnonis parentis faciem velo texit. Rectὰ sanh , ut quam induxerat tristitia deformitatem , obvelareti Fietitiae tantum sunt, & artificiales pompae funebres, in quibus praeficae olim, conductae nimirum, ut lugerent, mulieres. Adeo etiam ab opinione sunt non a natura ejusmiai lachrymae, eo ramum fine, ut appareant.
86쪽
.Auditamentum. TItulo r. cap. 3. huius libri osten- re viris feminisque prohibitus fuit, etsi
dimus affetitus ita naturales esse, ut ingemiscere nonnunquam etiam viris c5- tamen voluntatis imperio subjaceant. Et cessum. In funere virorum illustrium nisvero tristitia non aliter naturalis dici po- ma& gloria rerum gestarum asstergerbtest, quam ex quadam complexione, ut lachrymas omnes debet, & diuturna e inter causas dictum est. Caeterum ad ino- rum memoria consolationem ad sene.
dum dedecet ,si non regatur, ut fuse hic Graves casus, qui consilio vinci aut vitari ostendimus, dum nimium illi homines possunt non graviter sunt serendi. Quip- indulgent, externo etiam apparatu, dc nihil praeter mortalium conditionem cum se in luctum effindit. Legibus I a. accidit, levatque dolorem communis letabulatum ejulatus fletusque funebris ju- gis de conditionis humanae recordatio. '
P g s est irascentis appetitus commotio ex objecta boni suturi specie proveniens. Vel est affectio ex imaginatione boni futuri orta. Cum enim quod obtinendum est bonum dissicultates aliquas, sed quae vinci superarique pos sunt, habere apprehenditur, excitatur in animo ejus co sequendi spes ouo minores vel pauciores sunt eae dissicubtat ex eo spes est major. Hinc ebrii multum sperant, quoniam cum h beant capita vaporibus repleta, consopitam quoque habent imaginati nem, nec quicquam sibi, quod arduum sit, repraesentant: puer item M dolescentes ob imperitiam dati sibi dissici id arbitrantur, Senes quoqueti nautae cum saepe votorum suorum compotes sint facti, sperare non cessant. Additamentum. CALIGER Spem ait esse ex piis. tionem boni. Ludovicus Vives Exercit.3sq. Spes, inquit, est fiducia, eventurum,quod cu-pua us. Alii affectum esse dicunt, quo corbonum futurum appetit, sique ad illud accipiendum aperit ac preparat. Apud Magyrum 6. Phys. cap. I 6. Est suavis motus cordis dilatantis &pmparantis seipsum ad bonum absens amplectendum cum venerit. Ut autem Spei natura intelligatur, quatuor ejus oblecti conditiones esse debent. Prima, ut sit bonum ; spes enim rion nisi ad bonum fertur. Secunda, ut sit futurum ; cum eniin praesens est, non amplius sper ur. Tertia, ut sit cum
dissi ultate conjun m ; quod enim quis facile consequi potest non tam sperat, quam habere iam se putat. Ulide Philoisophi observant cum aliquo timore spem esse propter dii scultatem, de quae objici impedimenta possunt, & in hoc spes aderiderio distinguitur, quod nullam sibi difficultatem repraesentat. inarta, ut ad sit verisimilis 1 persuasio superandi dissiculutatem illam,& omnia impedimenta. Mululum hie imaginatio potest, quae certam confidentiam parit, & animum vehementer excitat. Nec est opus ut cerib sciamus eventurum nobis bonum, ut illud sper
mus, .sed opinio aliqua & probabilis eo jectura fassicit. Saepe enim parva levisque
ratio spem in nobis excitat. Quaeres quinam ad sperandum maxime sint apti, seu qui facile sperent λ Respondeo iuvenes imprimis. Unde Aristoteles a. Rhet. cap. 2. Iuvenes sunt bonae spei. Ut enim temulenti, fie iuvenes calidi sunt natura. Simul vero etiam, quia nondum in multis opinione suntlapi iacvivunt ut plurimum spe. Nam spes futuri est, in moria praeteriti. Iuvenes autem fiatuo multum habent, praeteriti ord parum. Deinde ebrii. Ita docet Arist. 3. Eth. c.8. 8c in Problemat. sect. 3Ο. q. I. Horatius lib. I. epist. ad Torquatum loquens de ebrietate. Spes juber se ratas, in pratia trudit mem
Ebtii autem de iuvenes nibit fibi nimis a duum iuiligod by Cooste
87쪽
duum repraesentant. Praeterea, qui potentes habent amicos tanquam maxima ad Comparandam rem concupitam subsidia.
Ided, quod advertit Aristoteles etiam, pii ficilό in spem exiguntur,quoniam Deo se
charos sciunt, quo annuente nihil est imia possibile. Huc si istit proverbium, risii Iossup at , ut resere Sinesius epist. IN.
si nam Spei sint civi se, sui essectus.
p Rima Spei causa est, cum vinei dissicultas facili negotio potest. Dissi- Causaeuitatis si nihil sit . iasiderium exoritur.
Altera est experientia. Facit enim hate, ut aliquid fieri posse appareat. Unde Aristoteles, bonae spei ait esse, qui multoties vicerunt. Effectus Spei sunt hi. Nutrit nominem, eique animum addit, cor dila- at, & vigorem caloremque in membra omnia diffindit: ut nimirum quod sperat, alacriter & expedite prosequatur. Adsert etiam voluptatem. Bonum enim quod in spe est, quodammodo praesens est. D. Augustinus,2ui gaudet in iste tenebit e r rem , qui autem spem non habet, ad rem non poterit pervenire. Et Origenes ad Exodum homil. 9. Futurorum spes laborantibus requiem parit,scut in agone positis dolorcm vulnerum mitigat spes corona. Essectus omnes in omnibus complexus est Poeta Ovid. lib. I. de Ponto. Haec sic furerent sceleratas Numina terras In Tits invisa sola remansit humo , Hac facit ut vivat fossὸν quoque compede vinctus, Liberisque a ferro crura futura putet.
Haec facit, ut videat cum terras iandique nussas,
i Naufragus in mediis brachia 1actet aquis Saepὸ aliquem solers medicorum cura relinquit, Nec spes huic vena desciente cadit. Ortere dicuntur clausi sperare saluum, , . Atque aliquis pendens in cruce vota facit. Hac Dea quam multos laqueosua con ligantes
' sn espropositapassa perire nece.
ta se quoque conantemgladio finire dolorem .inguit, injecta continuisque manu.
Additamentum. Redulitas adipi endi boni,& subs- lans, ubinam, ait, tuus parens obiit e imisque alter patrem suum S o es majores in lecto obiisse responderet, subjunxit Nauta, Num tu tuum non times lectum ascendere sperandum igitur fAper.T bullus lib. 2. sinirent matri letho mala; credula vitam x Spes fovet, dimeliin cωforesemper ait. Spes alit agricolas, stes sulcis cressit Matis Semina, qua magnos ore reddin ager. Hac laqueo volucres, hac captat arandi Cum tenues hamos abdistante Mus Spes etiam valvi friarur compede vinctum. Crura smaniferro, sed ianit inter opus. Horatius lib. a. Od. xO.-. Non imalὲ nuru, OolimSis erit.
Quod attinet ad effectus spei, fuerunt o
Iim Philosophra sinu Elysici dicti.
dia ad illud obtinendum oportuna magnam spem hominibus adserunt. Lanis guet enim spes, cum nulla adipiscendi boni via superesse videtur. Quanquam in maximis etiam incommodis & diffieultatibus spes fere semper superat. Propterea Seneca lib. . de Benef. cap. 3I. Nemi nem , ait, ab excitanda domo, ruina deis terruit; & cim penates ignis absumpsit. findamenta tepente adhuc area ponimus, re urbes haustas siepilis, eodem loco condimus. Aded ad sonas spes pertinax animus est. Franciscus Petrarcha liba. de Remediis refert de Nauta quodam, qui cum esset interrogatus ubi pater ejus ob
isset, Ille, inquit, in mari obiit, & ibidem
avus, proavus, omnesque majores. Cum
que alter intulistit. & nunquid tu mare
laxaed non times Tum Nauta dissim
88쪽
qui vitam spe potissimum contineri assise men est a quo sonte, victus ratiomabant,&oblectatione illam consequente promanat. Nam spe lucri negotiator πι- abscisti virum fure tolerabit cin negabant, rios quaestus apgreditur,Nauserus secun ut refert Plutarchus . Sympos. cap. . dum cursum 1perans maria trajicit. At Philo initio libit de Abraham, inoniam, bitiosus spe bonorum accedit ad tractanis inquit, principium parandorum bono- dam Remp. spe coronarum athleta subierum spes est, etiam hanc tanquam publi- certamina. De selicitatis animum appliacam viam ostendit re aperit, anima Vri cane ad Philosephiam, quicunque sunt boni studiosa, quae primum amicum, spei dediti virtutum studio, quod ejus ope se
nominat hominem, vocabulum totius ge- putant perventuros tum ad naturae notineris commune tribuens et per excellen- tiam, tum ad vitae a stivae contemplativa tiam. Nam Chaldaei hominem Enosv uue perfectionem&c. Alibi, vocat spem eant, ae si solus vere homo sit, qui res alimentum animarum, & virtutem amasse.
bonas expectat, &bona spe se sustinet. tium. Cicero . in Iaetitiam laspes ho-Vnde manifestum est, quod spe carentem minem in miseriis consolari solet. Cato hominem non existimat, sed bestiam hu- Major spem , ait, ea quae magna sunt pu- manaso a praeditam, cui desit spes pro- silla facere , quae pusilla prorsus mula.
prium ornamentum humanae animae.Terin Theocritus:
tullianus lib. de Pudicitia. Consideremus Fidere,Mtte,decet,melius crassor Maleis, sementem cumprimis necestitiam , quam Sperandum est vitiis timeststes ullas ustis, fecit conditor ille in agro bono scilicet Nunc pluit, o clarus num Iuster ubere rationali anima. In hac praecipuum s
CAPUT III. quid Antiqui de Spe senserint.
PLurimi dulcissimam eam assinionum omnium esse dixerunt.Simon des Poeta Reginam hominum spem appellavit, tunc nempe quando eum ratione & virtute incedimus. Vnde Alexandro multa amicis la gienti cu Perdiccas dixisset,auid tibi νelinquis θ bone I HOL inyit sibi reservo. Existimabat quippe nihil ei deesse poste, qui per virtutem omnia se assecuturum speraret, & per virtutis ossicium benignus esset. Cujus sententiae suit etiam Perdiccas, cum Alexandro subjungit, Et haec quidem spes nobis tecum communis futura es. Quidam spem numerant inter virtutes de Theologis, quarum quidem una est, hic non agimus quod etsi ita non rectῆ. vim tamen quandam habet virtutis : & ut dicebat Plutarchus; Spes pascit exules, ita jam proverbium est, Spes alit agricolas. Interrogatus aliquando Thales, quid maxinth commune esset omnibus inquit, hanc enim etiam isti habent. qui aliud nihil. Diogenes spem in vita rerum omnium extremam; Bias omnium dulcissimam esse dicebat. Seneca vero in Epist iis . Spes, ait, est ultimum aaversarum rerumsolatium. Memori minimum t/tiit quisque ,Deiplurimum. I. Annes etiam sit in briatis ς Quae futuri boni cognitionem non habent, spe careoti Spes enim circa futurum est bonum. God tamen ita suturum est, ut quodammodo sit praesens, ad spem in brutis excitandam sussicere videtur. Ita sperant canes, cum seris inlidiantur. II. An a aesiderio spes disinguatur φ Omnind. Siquidem magnum est aliquando rei alicujus desiderium, cujus aut nulla. aut exigua, spes est. Diversarum etiani affectias sunt facultatum. Spes quidam est ventus, quo accenditur in homine desiderium, sed eum sumum non raro excitet, Iati nem & totalectum aliquando obnseat de cogitationem abripit. Multi dum sperant, etiam vigilanter somniant, ερ velut inter nubes pendent.
Praxo, nee sine causa, *em dixit esse 3. vati hist. Sicut enim somnium variis vigil - λμημα. Atanus lib. illusionibus mentem decipit, ira siles variis
89쪽
riis inragiliationibus animum eludit. Pli- ramus , quae non licet. limb, praeeuntnius lib.29.cap. I. Blanda sit, inquit, spe- Lmnia vigilantium, si nimirum vana sint. randi pruse, cu que dulcedo. Sinelius & assistit Nemesis vindex scelerum, ut lib. de Insomniis, constantiae medicamenin speremus tantum, quod licet. Caeterum tum appellat. Eandem nobis P tae per plura, quam par est, aut majora spe eo Pandotae pixidem repraesentarunt, in qua opere non debemus. Ut enim crura , sic sola spes remansit. Pindarus spem sen, spem quoq; non amplisis extendere conis iis altricem appellat. Olim autem venit,quam fieri commode potest ait Epitalem spei statuam fingebant. Primo, ctetus. Deinde notandum est illud Soer suscipit caelum, quia bona omnia a Deo. lis,Neque mulier sine viro,neq; bona spes Secundo , viridis est ejus palla; quia absque labore utile quicquam parit. Veteres spes omnia virere florereque t. Tese spem, sed incertam de fugitivam pingebis tib gerit fracta mortis tela,quia iam mur- imagine anguillae, quam manus per caudatem vincit. Quared, insidet dolio , quia apprehenderet, ut resert Pierius lib. 29. cum caetera mala in orbem evolarent, ipsi Nam sicut lubricitate sua anquilla, ita inis in lando mansit. Quinto, adest Si cor- certitudine sera elabitur. Certam autem nix, quae jem repraesentabant per anguillam folio, Hy b iam nequin iacere, i, erit. nculneo obvolutam; nam illud suas ais Sexto, Comites adsunt eventus bonus, B: britie anguilllam retinet. cupido praeceps,quia iacit, ut sepe expe-
ΙLlud inprimis Plauti in Mostel. e siderandum. Primum
Ingyerata accidunt magu Dpλ. quam qua speres. Proinde non abripiatur nimium, spe sua animus . illa inopinatis saepe eventibus lusa consumitur. Illud deinde Ovidii in Epistolis: Se dam uernant 1 sque timorque Mem. . Vnde dum multa sperat homo, & multa, mutua oportet. Sine metu enim spes non habitat, ut ait Franciscus petrarcha. Nam ut opposita spes timori est, sic aduerso de sonte oritur, & necesse est, quod sperare quis coeperit,
ejus contrarium ut formidet. a Praeterea cum sere semper eveniat ut laeta speremus, ea incerta esse num 'rertiam
quam obliviscamur. Hinc Sylius Italicus lib. I. Spes heu fastares t oblitaque corda caducum ortali quodcumque datur. Attendendum hoc quoque, futura sperantibuι sapὰ praesentia dilabi. R ' η Nam qui longinqua prosticiunt, ea quae sub oculis Iunt , non vident, ἐποui cras vivere destinant, hodie non vivunt, ut idem ait Petrarcha. Nondum est. cujus initium speratur. Vir sapiens spem perditam lucrum vocat, seque infinita cupiditate liberatum ab expectationibus vanis ad gaudendum bonis suis cogi gaudet. Hoc certum est levitatis & amentiae argumentum ingens esse, obvias emora. passim spes amplecti, & his pasci. Vnde qui sapit, ad illas est tardus. Experientia tardum ficiet. Credendum illud etiam , verὰ tantum bonam spem esse, quae de vero S τε bono rith concepta est. Itaque non tantum proponere sibi bonum oportet, sed etiam bene. Substrahenda saepe spei anchora est. vel in rerum humanarum fluctibus raptimo irelinquenda, ut liberam vitae proram gubernaculo providentiae ad salutis portum dirigamus. βιηὸθε ηδε misia habendo tramsit visa mortalis na --
Cogitet quisque qualis esse debeat, qui sperat. Spes impioνumperibit' Provemimum Io. Et inducis Nemria, Stesinet tanquam ianugo est.
90쪽
qua-vento tostitur , re tanquamspuma Varilis , quae'procesta dispergitur, re tanquam fumus, qui 2 πιπιο dijusus est. Itaque Proverb. I s. insperat in nomino beatus s.
uditamentum. DIvus Bernardus serm. I o. in Psalm. 9r. Tria, inquit, considero, in qui hus tota spes mea consistit, charitas in monis, veritas promissionis, potestas redis ditionis.Prodest ad spem regendam con siderario varietatis Arrianae, quae perimItat ima summis, facitque ut in secundis non nimium speremus, in adversis non desperemus. Hue ficiunt illi Senecae verissus in Thyeste: Nisis costiar m που feci sis, T ad Drre meliora lassas, Miscet in illa, prohibuque ciuis StareformMm ; notat omne fata m o tam divos babest faventes Crastis a m ut posset sibi polliceri. Idem Seneca epist. I 3. Quam multa non
expectata venerunt, quam multa expecta nusquam comparuerunt. Horatius lib. 2. Ode Io.
Sperat infestit, meruit secundisia Ateram sortem benepraeparatam. Pectus ; informes hymes reducit Iupiter . Um
Rebus metustis ammosus, atque Fortis σπενe,saflenter id C rabeι νον ta nimium secivis Turgida vela.
sim Isit Desperatio, es'. inde potissm- oriatur.
EsPERA Troest irascentis appetitus perturbatio ex objecta boni suturi, quod haberi non posse videtur, specie proveniens. Vel ut Cicero lib. . Tuscul. quaest. Desperatio est aegritudo sine ulla rerum expectatione meliorum. Oritur ex eo potissimum, quod quis delictorum veniam,vel auxilia ad salutem nulla amplius expectet. Vnde
speratio sit animae homicida, ut D. ait Augustinus, vel certa D. Ambrosius assirmati Tanta quippe vis ejus est. ut ad vim sibilit, ut Despi
insemidam , naturamque violandam impellat, quo quidem nillil esse terribilius potest. Addi amentum.
iEsr ERAT Io si Deum hil calamitatis accedere possit ad eum euin spectet , cujus misericordia V piena est terra , impia Se bla- . spheina esst ; si autem bona, quae esse&ncin esse possunt,stulta; si eaquet mulum , quo desperatio animam obruit. Hinc oritur moeror , angor, abjectio mediorum, & voluntatis plerumque retini roin contrariam putem. Unde Augustinus
fieri non possunt, omnino non culpanda. lib. de Natura &gratia cap. 3s. Quidam causa dciperationi; praecipua est impossi- 'in peccata prolapsi des, ratione plus bilitas boni obtinendi per intellectum rein pereant, nee solum menitendi negligunt praesentata, dum intellectus judicat bonii, medicinam, sed ad explenda inhonesta Scin quod sertur,non secuturum. Desper nescia desideria servi libidinum & seel tionem, quae de salute concipitur Anti ratarum cupiditatum fiunt, quasi perdant. chus hom. 27. perfectum at boli gau- si non fecerint, quod instigat libido, cum dium, appellat ; atque idcirco, quoa ni- eos jam mami certa damnatio.
Oeta, alia quadam Desperatione . . ESi & alia quaedam dei ratio, quae tantopere nequaquam perturbas.
Oritur illa ex eo, quod dissicultates bonum desideratum circumstantes vinci dc removeri non pota videantur. Et haec contrahit cor, revocat DiuiligeG