장음표시 사용
161쪽
nem emeretatur, qua destituitur. In mo tu enim puro ac limplici debet esse absque fuco species authoritatis & pondus aeravitatis. Nimirum plenitudo dc mode-hiae, ut ait Tertullianus lib. de cultu
Lib. III. Tit: U. Isticem. cap. I3. Emanat ab animo in habitum , & eructat a conscientia in supersi ciem, ut & seris inspiciat quasi supellectilein stam. Fabius sib. II. cap. 3. Mores ex voce atque actione perlucem, ait.
T X. stessiuncula aliquot circa Modestiam.
Ora madestia in appeteuo conservandis honoribin sit regulis ρΗxe nimirum , 'austos ambitiosὶ vendri, delatos a viris bonis D. olim d fendere. Is demum solidus est honor, qui invito desertur, qui se intro ingerit suspectae fidei est. Acquisitis honoribus acquiescere m destiae est, non immodicos appetere. Ambitio modum non habet, & jactantiae. insolentiae, ostentationis est parens. Nihil sibi nimium tribuendum est.
que vera & solida sunt, ignorare non velle. Amare & investigare sapientiam.nec nimium sapere velle.
citare offendere,iales immoderatos . turpes,& ineptos nunquam proferre, omnia rectae rationi .etiam ridendo jocandoque congrua dicere. 2ui in verbo non ossendit, hie perfectus est.
des,nec exquisitae munditiae. Sit moderatuS vestituS,mundus, aptus corpori,
ad usum eonveniens, non ad stultitiam & ridiculam ostentationem. Decomm& status cujusque modum attendit, Turpe est quicquid est praeter m dum. Archidami filiae cum estent Dionysio pretiosis vestibus donatae. recusavit ipse pater, ne iis indutae turpiores app3rerent. Nunquam satis commendari Modestia potest. Est temporum Magistra, α Donii .est scientia oportunitatis & idoneorum omniunt ad agendum, di ille sapientissimus est . qui modestia praecellit. Metiri seipsum modestia homo debet, ut cum plurimum liccat, minimum existimet decere. Vbi ...hia modestia deis. ibi indignatio semper est praesens & discordia. Gravitatem Mia piae se fert modestia: maledicta & obtrectationes ita placide perseri, ut fia. malo audire non curet, bene facere gaudeat. Intra gyrum ossicii ae rationisse tenet;in praeclaro iacinore monumentum sui ponit, non in Statuis,aut arcubus triumphalibus. Euripides. Heu . heus Modestia quomodo utique pulchrum quid. Et gloriam bonam inter mortales adfert IVerδ Menander dixit, Sulam Modestiam promptuarium esse virtutis.Cum duplex decretus esset Mario triumphus, triumphare sine Catulo Collega noluit Dion Syracusanus cum rerum potitus esset, e vestem, nec mensam mutavit, quod insolescere in prosperis turpissimum judicaret. Metire quisquis voles umbram tuam, cum fortuna non crescit. ι-dditamentum.
AD primam quaestionem referenda
sunt, quae diximus tit. q. n. a. de Appetitu honoris. Quod attinet ad regulam in sermone servandam, Thales apud Laertium lib. I. Pauca verba, inquit, sapientis animi sunt indicium. De Catilina Salus ius satisi quentiae, sapientiae parum. Aut silendum, ait Pyt fiagoras, aut meliora silentio pro serenda. cavendum ne joci nostri acerbiora scommata sint. Duplicem ait salem esse, Mercurii & Momii;illum vocant niscetias blandas, honestas, iucundas ; hunc iocos mordaces,turpes, molestos. Habenda ratio personarum. Non frustra lingua in udo eu, quia facile labitur ait Augusti nus. Antiochus Homilia Io3. virtutem silentii ait esse sapientissimarum cogitati
Quod attinet ad cultum eo oris,M
162쪽
sonius lib. de Vestimento ex antiquioris alicuius doctrina sic ait. Volebat etiam
tego en v nun temperante m corpori quς- rere non sumptuosum, nec exquisitum.
le enim & calceamentis eodem modo utendum esse aiebat, quo panoptia; nempe defendendi corporis gratia,non ostentationis. Sicut igitur ea optima sunt arma, quae firmissima, quae tueri indutum iis maxime valent, non insignia Ze splendida ; ita amictus quoque εc calceolum usus, qui fit corpora commodissimus, Optimus en, de non is , qui stolidorum oculos possit in se convertere. Decet enim tegumento ipso praestantius & sortius emcere id, quod tegitur, & non imbecillius. D. Cholostomus vult spectari originem,
vestium. Vestes, inquit, nobu sunt datae non ut iis ornemur, sed ut nuditatis fi ditatem occultemusmon ut talibus induamur, qvie nos maiori turpitudini, quam
ipsa nuditas, exponant. tirualis Epig. in Pannicum. Pectere te mlim, se nec turbare rapitis, Nec tibi mitrarum, infla tibi barba re
Nola virum iamiam, patinice, nolapas. Seneca lib.7. t. qq. cap. 3I . Quicqli id, inquit, est iani moris extinguimus laevitate Ec politura corporum. Muliebres munditias abiecessimus, colores meretri cios , matronis quidem non induendos, viri sumimus.Tenero de molli incessu suia pendimus gradum a non ambulamus, sed incedimus. Exornamus annulis digitos; in omni articulo gemma disponitur. motidie comminiscimur, per quae virilitati fiat injuria, ut traducatur, quia non potest exui. Habenda quidem est ratio personarum dc conditionum drgnitatuminque, sed tamen ut ait Seneca 3. de Benef.
cap. 28. Eadem omnibus pi Incipia, rari dem origo. Nemo altero nobilior , nia
cui rectius ingenium, & artibus bonis aptius. Et Sidonius lib. I. Epist. IO..kr bens de Pragmatio. Erubeicebat formae dote placuisse, cui merito ingenii iusse-cisset adamari. Et verae optimus quisque
morum praestantius pulchritudine placet.
ιυνθῶ. Erec dia Modestiae eos est.& turpidinis staenum. Eius color virtutis
V est color. Aliquando affectus est, aliquando virtus, aut virtuti contur. juncta. Si affectus , est perturbatio ex malis prasentibus aut futuris. quae infamiam inserunt,proveniens, seu timor dedecoris Si Virtussalis est quae dedecoris atque infamiae metu nos viiijs avocat. Illi cognatus est pudor, qui est iustae reprehensionis quidam ingenuus timor, quo retenti recta etiam & honesta agere erubescimus. Discrimen vix aliquod hic est. Verecundiae adversatur Impudentia , qua decorum & vitae honestas negligitur.& ad vitia quia non timentur, aditus aperitur. Pudori ipsa quo' linpudentia adversatur Sc rusticus quidam pugor, qui nimius est.& iusto m jor in honestis timor honestatem de decorum quasi resormidans.Tum Uerecundia autem,tum pudor decori cultos est.& parens honestatis. Imb vi tutum omnium est condimentum gratiam adgem & suavitatem. Huss cietate tutiores ipsae sunt virtutes. ει clim bonae sit indolis signum, quamdiu in animo durat tam diu locus est bonae spei. D. Bemardus.stuam pulchra
re quam spondida morum est verecundia in vita vultu adolescentis stquam vera D' minime dubia bonae s i nuntiae. bona indoiis index φ Vivadisciplina, expugnatrix malorum, propugnatrix puritatis innatae, Jucralia gloria coonscientiae famae custos, vita decus,virtutis Iedes, virtutum primitiae naturae lauae, D' insigne totius bonem. Idem soror continentiae, inricium columbinae simplicitatis tectis innocentia Iampas pudicitiae mentis imgiter lucens.Convenit haec virtus omni aetati, ordini, sexui ι adolescentes tamen & inveniles animos maximξ decet. Nee sollim in factis. sed in ipso quoque sermone spectatur, de prima b d loquendi disciplina est verecum
dia quae nihil immirificum , nihil indecorum admittit. Tacebat in periculis Susanna,inquit Ambrosius, γ' grauius.verecundiae, quam vita damnum
tutabat,nec arbitrabatur pericula ludoris tuendam salutemsui Pro loque
163쪽
batur, cui poterat casta verecundia eloqui, refugiebat ora virorum intue i. Soerates hortabatur Iuvenes, ut haec tria ha re ut Prudentiam in animos tintia in linguaserecundiam in vultu .Haec facit,ut quis matu, etiamsi solus suerit,nec faciat,nec dicat. Primum enim est revereri seipsum, quod qui facit, eoram aliis non erubescit; honestὰ enim & decoro se gerit. Excitauit usrecundia Demosthenem, ut bteis linguae vitium conjectis in os calculis mendaret,vocem angustam frequenti montium cocensu solveret, ad sp culum domi componeret. Quippe verebatur ne quid indecenter μgeret. Sand enim ea vis est pudoris & verecundiae, ut a turpitudine reuocet.& acti
nes ad honestatem mmp at. νAdditamentum.'ΕPictetus apud Arrianum lib. 3. cap. In mure o. rgens retita sit puta His ore,eta. in deseripsisset latebras & tegu- cis3 putans te ter a roscida colla feras. merta scelerum quae impii peccaturi cis Nil tibi plinthigiatrihias, quamstemma Planr ait, probo pudorem esse pro domo, ι ., Di te sentis, cubiculario, fenebris, quibus septus, tec- inicquid amare libet, hinc tui crecilia. eusque ficiat duntaxat, quod iustum est, Nefas est huicitam sacro manus negares. sum reveritus. Caeus Sophista ver consilio, quando & ipsa, quae icquitur,cundiam dicebat esse vestem virtutis. Py- qua tuosi decoris dote redimita, nobili- thias Aristotelis filia rogata, quis color tatis Vel amplificat bona,vel suggerit.Betinet opti iis, Is, inquit, qui prae pudo- nardus sem. 86. in Cantica. Quid ama- iE , in hominis ingenui vultu efflorescit. Histi, verecundo adolescente λ Quam Theognis negat thesaurum ullum pudC- pulchra est haec splendida gemira morum re maiorem reponi posse. Quintilianus yn vita & vultu adolescentis p Quam veis lib. I 1. cap. 3. Nihil, ait, ad concilian- ra 3c minime dubia bonae nuntia ei, Miadum gratius verecundia. Nazianzenus nae indolis index v ga disciplinae est illi, carm. 63. vocat bonum ruborem florem .qui pudendii dicti jus imminens. lubri- amabilem. Ennodius lib. I a. informans car artus motus acturque leves coerceat, adolescentes studia litteratum capessen- conplusii insolentes. Ibidem appellat il-tes. Ad disciplinarum, inquit, arcem pro- Jam Sori rem continentiae, Iampidem pu-
petantes matrem bonorum operum ama- dicae mentis,' pu stricem malorum ,
te verecundiam, quae ita ex se variarum gropugnatricem puritatis innatae, speci species virtutum foecunda de virgo par- gwri m conscientiae,famae custodem, tulit, ut impudentia procax & corrupta 'm decvis virtutis sedem, virtutum pri- vitiorum. Haec nos hac voce , ut ad eam mitia naturae laudem, insigne totius h
hendatis, hortatur. nesti. Thigite candentes rose ode murice vestres,
Alpis deni moram pandite de facie. s
Oudsit Iustitia communis, quod ejus of rum,quae
V s T 3 T 3 A Communis una, particularis alia Anstitui rυμεῖ. solet. De Communi hic primo. Iustitia igitur Communis Institus Deneralis ut definit M. Tullius r. Rhet. Es habitus ani- ommunis mi communi utilit.ite conservata suam tuique tribuens dignitatem .Eam ipse Dominam & Reginam Virtutum omnium appellat,quod tibi omnes suo apphitu complectatur, Wi Mearum comitatu sit persecta. Per quam, proinde, ut Ari
stoteles ast: nomines apti redduntur in iuue agendum, do generis humani
164쪽
societas eonservatur. Alij Virtutum omnium complexionem esse definiunt. atque illum iustum este volunt,in quo omnis virtus reperiatur. Certo nihil aliud mihi esse videtur,quam habitus animi ad diuinarum humanarumque legum obseruationem inclinans. Qui enim diuinum humanumque tus observat nullaque ex parte ossicio suo deest. Iustus vero dici potest Talis vero ut quis existat,uirtute omni praeditus esse debet,& secundum uniuscuiusque normam vitam suam & vitae actiones instituere. Quoniam vero universalis haec virtus ad omnia.quae lege sunt statuta, propter commune bonum sese
extendit .dici legalis solet. Ejus ossicium est efficere,ut qui subditi sunt,legibus obtemperent, unicuiaque, Deo imprimis & Patriae debitum cultum obsequiumque praestentiqui vero praesunt leges obseruari curent.& commune Reipubl. bonum promoveat. Ita sit, ut omnium oscia comprehendat, & virtutum ali nam
actiones ad communem utilitatem ordinet, circa Ius Omne Versetur , voluntatem perficiat.unicuique,quod illi debetur, reddi curet. Partes. Ejus partes sunt,Religio, Pietas,observantia,Veritas, Vindicatio Gratia de quibus sigillatim infra. ii IP cσω. Praecepta Communis huius Iustitiae generalia sunt duo. Fatere bonum , α declinare a malo Cum autem omnis homo quamdiu vitae huius aura frui tur. tribus omnino debitor existat, Deo . sibi, proximo suo, seu hominibus. alijs ab hac Iustitia tres sunt supremae leges i eum cole, Te sum. nosce, proximum tuumscut teipsum diaige. Restino ε Deus colitur,lioncstd vivendo seipsum quis noscit & reveretur. amicitiae ossicijs quivis homo diligitur Qirae omnia ex iis . quae dicenda sunt, postea intelligentur. Porro antiquissimum Iustitiae communis praeceptum est,ut rationi pareat appetitus. Imo Iustitiae lio' se adamentum est. Imperium Rationis & Μem
iis esse debet.obsequium Appetitus & sensu sivi hoc modo sibi ipsi imperet
homo. Prius enim est sibi ipsi imperare quam aliis legem dicere; quod pra . cipere nesciat, qui non sit obedire. In hoc Iustitiae originalis cardo voti Vitur , ut concupiscentia Ratbonis judicium sequatur, & omnes animi in homine facultates nutum ejuI observent eaque existat tranquillitas,ut ii mo totus sit suus. Deo ad has ea .honestatem amet alteri non iaciat,sibi fieri quod nolit. D. Bemardus rustiise huius communis partes & officia comis plexus est. Iustitiis es reddere unicuique quod suum es. Tribue ero triburqu sua sunt, veriori. . quali. Infeνiori. Redde Traliato reverantiam re
obedisutiam' quarum altera cordis, altera corporis es.Tribue AZquali con-
filium quo ignorantia erudiatur is auxilium,quo in mitas iuuetur. Tribue jubiecto custodiam. υt post cavere peccatum ; ν Hyciplinam, ut quod
mimV ciauit minime maneaι impunitum. Idem iure , & cxplicatius Anselmus. Institia es animi libertias, Iribuent unicuique Dam propriam dignitatem, maiori reυerentium , pari concordiam , minori disciplinam. Neo obedientiam.sibi sui timoniam, inimico patientiam, eg no operosam mi
X Aristotele Iib. 3, Eth. cap.
I. colligitur haec Iustitiae Vniversalis des emptio. Iustitia universilis est obedientia erga leges honestas, quae publicam privatam que utilitatem spectant.Item h-.Est vir
tus perfecta ad alium Telata , perfecta, in quam , quia virtutum omnium quaedani
complexio est, secundum Theoguuci Leujus versim hinc citat ibidem Aristoti νDiu 'sese virtutes commet mmy. Ad alium referri dicitur, quia non tam sibi, quam aliis consulit. ' unde Cicero a, de Rep.roxas spectat, &totum se ad Ilenas utilitates porrigit Ae explicat. Hanc ob causam reliquariantishmmina & R gina virtutum. Ha κγ lib. q. ge Rep. dicit esse consensioneiax minium animae ficultatum,
165쪽
cultatum, in qua ratio praeest, sed appe- l . . titus obtemperat. Ex his colligitur Ini in ahominem Isinbiis antri, stitiam universesem nihil aliud esse,quia Elicis, of ioiareuissaticla taliae, malitiam totam, & illam quidem ad alios D propter uritimilem, mi 1 feraram
relatam. Seu esse legum omnium diutura Exurnum id ita. Pi
narum, naturalium, re politicarum vi datu Indiae populi fithil liud a Dii, lationem. sns, quam Iuliniam precatamur, quod Aristoteles s. Et h. cap. q. aliter Iustia ab hac caeremi bonorum genera abessetiam in genere definit esse habitum, aquq . nunquam possent. Agesilaus cum quaero iustis agendis idonei sunt homines, &j tur , utra p erenda esset justitia an soriaste agunt, & justa volunt. Et capite s. tirudo, Nullus, inquit, ibistudinis usus eiusaem libri Iustitiam esse dicit, secun- foret , si omnes xjustitiae operam darent. dum quam justus ad agendum per ει- Ipse Aristo ex ha virtutismi ore niumctionem id, Mod justum, promptus & praestantissimam iustitiam esse eontendit paratus esse dicitur. Qua ratione,seu sen- ut nec ve erus, nec Lucise ad . di adsit contrario, Injustitia erit habitus, quo mirabilis. 3iuste agere possunt homines. α i justa a- , - Ossicia, pr rimaque huius vittatis, &gunt,&injusta volunt .distitiam ita CIau- partes clare hic exponuntur. dimus commendat in Theodosi Consu-
fcium, quis fistΙVstitia Wrticularis est vinus, quκ suum cuique tribuit.de suo 'quemque
officio fungi iubet. Seu ut Vlpi mus. M perpetua volun- αι iis Aum ruit tribuendi . Inclinat enim & fronat ipsa voluntatem particul ad perpetuo cuique tribuendum quod ipsi ex ver iliaque obligatione de- res. betur.idque ad aequalitatem. Illam Plato qppellat fulcrum tauitatum, Pythagoras ornamentum virtutum, Cicero perum pub: bcnd constitutarum animam,Civitatum normam legum condendarum regulam. Hane solam
Paedalii apud Indos a Dijs immortalibus petebant. Et quod sol in coelo est, quod e M in humano corpore, quod pastor in grςge quod in exercitu Imporator. quod in navi gubernator,noc in amcenissimo sinutum horto Iustitia est Sublata justitja non tam vivunt mφrt les,quam spirant tantum, & quanquam longa aetas eHuxerit, minimum tamen vixisset videtur. qui justo p tum vixerit. Iustitia hominum vita dcfinienda est.dsequi vivere anhelant, iis praeterquam quod justum est,nihil omnino faciendum est. . L: et Iustitiae materia sunt inprimis persedae quibus jus suum tribuendum est. λυteria deinde fes illae, quae sulit Ius ipsum cuique debitum. i, et . t -' Mi. Ossicium est jus suum cuique tribuend0 commune i Reipublicae oonum procurare, sicque nemini nocere,& pro omnibus velle. Finis vero est commune bonum,quod um sibi constat cum quod suum est quisque possidet. Atque hine ut Philosophus ait F. Eth. omnium minutum selia iustitia tu bonis alienis dicitur quia nou ad suum commodum d ad aliorum omnia confert. Aliorum enim commodis Gilitati seruit aut: incipis aeMt Reipub. Originem ejus Cicero in Rhetoricis ostendit. Initium, inquit, iustitiae essa natura prosectum ; deinde quaedam in consuetudinem ex utilitatis ratione venerunt: postea revi natura μofectas re a consis tudine otia 4
A Liam hic' vi ni definitio lib. x. bituali posse aeeommodari. IustitiHes h Instimulonum iurispassim recepta bites, seeundhri, quem aliquis ebi stanti est. Thoenas a. q. Goare r. in δο perferita voluntate jus suuin cuique hvic justitiae in is nsti m ex vlia tribisti. Et hane eandem prope esse dici .piano retulisset. diciscam sic jussim his τι aristotelica,qui lib. s.Eth.traditur supra
166쪽
Lp.a nobis relata.Ηamoth constantia& cipiendus. In eaddin ius suum cui re tra- perpetuitas intelligi debet pro tempore, buere, est debitam omnibus exibi vere. quo pinceptum de jure euique tribuendo Et quemadmodum viriures aliae inter e urget,aut ex prudentis judicio congruum cessum & defectum colastitutae mediocri- est. Siquidem justitiae habitu non consti- ratem servant sit a justitia haec in bonis Zetuimur in perpetuo ad hanc virtutem fortuitis malis aequalitatem eruit, nee spectante. Quare in Ulpiani definitione plus nec minus accipit aut tribuit, quam
per voluntatem habitus voluntaris est ac oportet. . . m .
stitiastis sus partes seu steries Iustime particulariis pCVm Iustitia in eommutari iis distribu disque *bus mediocritatem
observet. duabus partibus continetur, quarum una Commutati justitia est . altera Distri,itiva dicitur. Commutativa Iustitia est, quae in commerciis ac negotiis a qualitatem observat Seu quae in contractibus,obligationibus.& commutationibus uni cuique quod litum est tribuit. Hujus regula est Arithmetica proportio. neque enim personarum, sed rerum aequalitatem attendit, rerum comm lationem ita corrigit, ut neutri parti injuria inferatur. Nam quemadmodum in Arithmetica proportione aequalitor distare a se invicem termini debent , nee ullus alterum, qui vicinus est, superare ; ita in rerum commutationibus qui permutantes sunt, aequales utrimque partes sortiri debent nuda & simpliei spectata aequalitate. Hoc ut iustd fiat, opus est viri prudemtis judicio, qui circumstantias & rerum prαium diligenter perpendat. .ssistimatur rerum pretium vel copia , vel inopia. Accrescit illud tam ehatitas est annonae . decrescit cum vilitas est. Attendi etiam rerum honitas debet. quae in fruina proveniente cernitur 'item communis huminum opinio seu aestimatio.Taliti quisipd plerumque res sunt,quanti aestimantur. cessus Iustitiae huius est.nimium luerum ciam nimirum pars una phis aufert, quam debet. non sine alterius iniuria. Desectus est damnum , quando minus accipit pars una, 'uam debet, incon modoque lassicitur. Vnde fit ut Commutans Iustitia Gebiti fetfibuendi rationem habeat, non honoris distribuendi Distributiva Iustitia est, quae in distribuendis pro cuiusque merito pr. mijs &poenis aequalitatem observat. Seu quae pro factis unicuique quod suum est tribuit. Cum autem iacta vel bona sint, vel mala. pro bonis praemia redduntur pro malis poenae; sicque una Iustitiae Distrubuentis pars est Remunerans altera Puniens. Regula ejus est Geometrica proportio, in qua maiorum minorumque numerorum aequa ratio spectatur. Spectat axe Iustitia potissimum ad principes & Magistratus quorum est pio cujusque diagnitate meritoque ossicia & munera distribuere , item poenas pro aelictorum ratione constituere, ut aequali jure cives regantur. Necessaria tamen omnibus ejus cognitio est, tum ut quisque suum in Republiea locum remunus intelligat seipsum noscat, nec insolentius efferat tum ut alteri suum
Iocum ae munus tribuat relinquatque. .
Duae hic constituuntur, Commutartiva, de Distributiva. Nam ut ait stoteles lib. s. Eth. cap. a. Oamis in ter homines eommunio duabus potissim in rebus continetur, ordinatione per sonatum ,& rerum commutatione. In his domίnatur aequalitas , qua*, ut ait Iocaste
apud E uripidem in Phoenitas, Sempexamicωs minis, Civvates *ivitatibin, MLederatus confoederatis imiocin devincit; clim quod aequale aera tiginmum sit inter homines. Quippe ἰ aequale nonficit bellum, ut ait Solon teste Plutarcho iv cjus vita. Hoc ut vetares Ignificaro in serie signorum Zodiae, . Virgini, quae Astrae est, libram apposuere; quam eandem eodam sensis Mihincitas transitim Drohibet, ut est apud eundem Pluta chum
167쪽
chum in puerorum institutione. Commutativa justitia sic appellatur,
quod commutationes rerum re contractus moderetur. versatur enim circa contractus,in iisque aequalitatem h6nstituit,non Geometrica , sed Arissimetica proporti ne, nulla personarum, quae contrahunt, hibita ratione. De ea aequalitate, si controversia oriatur, gd judicem itur, qualitatis emendatio postulatur. Gultituitur hoc exemplum perspicuitatis causa. Emit quispiam libros aureis demti, nee Bibliopolae sitisficit. Hic inaequalitas oritur, justitiae huic contraria. Emptor hibet plus, seu lucrum, libros nempe αPecuniam, adeoque viginti aurem ;di tot minus habet, seu damnum, nihil
inempe eorum , quae in contradu, cum Ii-Hos tradiderit, nec pecun Ieceperit.
lane iraequalit tem corrigit iustitia comis mutativa, de decem aureos adimit empto iri, ut Bibliopolae fiat suis. Unde naicitur miaium inter lucrum & damnum Arithumetida proportione situm .Reperietura tem hoc medium , s excellus lucri supra .damnum in duas partes secetur , & altera damno adjiciatur. Vel si damnum & lucriam in unam redigatur summam . ejus dimidium erit ipsuin medium. Via de Aristoteles lib. s. Eth cap. q. Iustum, inquit, 'elle inedium inter lucrum de orithum,nisi
aliud thontaneum fit. Hujus ustitiae effectus sint, qύaestus sine injuria, pax sine discordia, possessio proprii juris sine invidia. De hac loquitur Deus Deuterono mii cap. 23. Non habebis in sacculo di .veris pondera , majus & minus; nec erit in domo tua modius major & minor.PO- .dus habebis iustum & verum , & modius aequalis 3c vetus erit tibi. Item Levitici c. 19. Nolite ficere aliquid iniquum in regula , in pondere , in mensura , ii, statera. Hac iustitia commendati olimsuerunt. I. . Apollonius Alabaudensis dicendi Magistet, qui cum ceria mercede doceret, non patiebatur inidoneos ad eloquentiam apuit se operam perdere, sed dimitebat, &ad artem aliquam, cui apti erant. addi Leendam hortabatur, teste Cicerone I. de . oratore. a. Mutius Scaevola Pynti sex ximus idemque Iurisperitus& orator summus,cum aliquando fiandiam emisset, eumque postquam vidit, pluris aestimaret, quam emerat. addidit pretium majus, ut .c. lib.3. c. refert. 3. Pythagoricus
quiψam Philosophus,cum emisset calceos repletiuiti die sequenti solvere deberet , ubi paratus solvere Sumre vita functum i*tellexit. Gavisusprimo, sed mox cum angi conscientia de isset, progressus
ad sutoris tabemam oretium calcetolum, meam conjecit. dixitque, Tibi vivit, aliis qui mortuus est. Ita reteri Erasmus. q. xabius Maximus captivos quosdam redemerat intermsita nummorum pactione, quos cum Senatus redimere non vellet, ipse sandum suum, ut satisfaeieret vendi dit. ,
te eni4ib. I. Eth. cap. 6. est , quae perso nasbrdinat, & unicuique convenientis .secundum dignitatem Geoinetrica pro :mui me in nati situr haec circa opei ras, ossicia, Pecun a , opes, honores, pIae : mist , enas, quae inter homines disper tiri solent, im ita tamen, ut non omisyibu, ria, sta aequalibus equalia, ininqttilibus inaequalia praebeantur. varii e vim sunt ili Repub. per narum gradus de ordines, quotum habita ratione haec justitii pro cujusque dignitate, virtute,
.cffici , multis, convenientia decernit, aliis plura, pauciora alus ι sicque person rum de retuis aequalitatem efficit. Per
hane j itiam Respublicae florent, cumiti iis vinus sonoratur, vitia contemnu
tur & phctuntur; qua de re Plato de Legibus, i secrates, Plutarchus Si alii. Pomro ut applicetur proportio Geometricii ad Iustitiam Distributivam,r.Instituenda est collatio personarum de rerum inter se. a. videndum quibus apti sint rebus, cum non omnes omnia posumus. 3. Singulis convenientia sunt allignanda. Quare si de Castris regendis agatur, Ciceroni Marius est anteponendus si de Rep. pacis tem pore , Cicero Mario praeferatur. Alexandet Severus Imp. non ambientibus, sed recusantibus Magistratus committebat, quod hos ad Remp. gerendam aptissimos esse diceret, teste Lampridio .Antigonus, ut refert Plutarchus in Amphregmatiribus, Thrasyllo Cynico petenti dragmam, Non est, inquit, munus Regium ; cuMἱIle Da eri talentum, diceret, Non est, inquit Rex, Cynicum tale Munus accipere. Archelaus, cum quidam ab eo p culum aureum peteret, jussit illud Euripidi dari. Tu quidem, inquit, dignus cs , qui petas, seu hic, qui accipiat..
168쪽
nasariae. Illud E plexa primum. Serundum
Otusex Ius, quae Ium praecepta ' iIVs generatara sumptum duplici specie constat, Naturali Positivo
Ius naturale est, quod omnibus hominibus a natura insitum est . ean demque semper, & ubique vim obtinet. Seu est quoddam recti iusti, que praeceptum in hominum conscientia relictum. Atque, ut cum Cicer, ne dicam δεμ nonscriptasta nata lix,quam non didicimψ, iaccepimin .l timus, verum ex natura ipsa arripuimω, bausimus. expressimus ad quam hon doriri . sed fam non in Hituti Ad imbuti sumus. Dennit illud Vlpianu 2tiou natura omnia animalia Acuit. Verum quomodo capacia Iuris sunt bruta , quae solis naturae stimulis incitantui, nec iure quicquam faciunt, nee injuriam inserunt ' An sine ratione jus esse potest y Errat . inquit Seneca lib. a.de Da.qui animalia in exemplum hominum adducit, quibus pro rationes impetin bomini pro impetu ratio es. Dividitur Naturae Ius in primum deseeundum , seu in illud quod primo insitum est nobis. & illud quod postea. Primum est ad cujus notitiam & Observationem per primam Naturae imclinationem homo, qua homo est. disponitur. Tale est, Deum esse colem. dum, parentes honorandos liberos educandos. Secundum est, ad cujus n litiam & observationem tar secundam naturaei inclinationem homo . . societatis humanae membrum est componitur Hoc diei ius Gentium so let. quod omnium voluntate sine lege vetustas comprobavit. natura ita diactante. Tale est pactum servandum ke .legatos non esse laedendos , quicquid denique hominum omnium moribus sine scripto receptum est. Ius postfivum est praeceptum aliquod supremi Magistratus auctoritate sancitum. Fundatur in Naturae Iure , & ad eorum , quibus sertur .utilitatem accommodatur. Continetur legibus ipsis, ex quibus legitima iura cognosci oportet. Dici Civile solet. 3'd singularum sit Civitatum. Dividitur autem in Ius stxistum, & Ius aequum. Ius stristium est lex nulla habita eircumstantiam ratione considerata .& prout scripta est accepta. V eant illud Ius scriptum .seu Ius absolutum. Ius aequum est seriptς legis habita
circumflantiarum ratione moderata temperies. Ηxe ars est aequi & boni. Iuris praecep a sunt uia. Honeste vivere. Derum non laedere, Suum ui que t=ibuere. Primum est Modestiae. secundum Temperantiae, tertium Iust, tiae. Hones j vivere secundum Stoicos est cum virtute consentire ac morbbus non esse distblutis. Alterum non laedere. ad famam salutςmque alienam spectat. Suum cuique tribuere . ad id, quod interest: resertur. Quanquam haec Iur sprudentiae stulto relinquo.
m. i Iustitiae partitis in Diuinani, dilaturalem, Ciuia. lem, Iudi talem. O Vadrifariam etiam dividi commod8 Iustitia potest, ut prima si
Divina. secunda Naturalis,lenta Civilis. quarta Iudicialis. Haec part tio ex iuris divisone oritur. Divina Iustitia est,cujus participes a Deo iacti sunt homines, Se quae illos ad ejus agnitionem obligat ac compellit Nimiru ut tanquam mundi hujus& omnium in eo rerum conditor conservatorque credatur,agnoscatur, ciniatur. A quo omnia sint. cujus omnia sint sine quo nihil sit Recta ista de firma summi Dei ratio est, justa jubens,injusta prohibens. Naturalis Iustitia est ipsum Naturae Ius stabile perpetuumque.Soli homini competit.qui nus legem secutus seipsum inprimis alit, tuetur, gubernat; deiade ex se genitos, ac tum euentibus secio,vel morbo, uti necessitate laboranti Diuili do by Cooste
169쪽
borantibus adest. Postremo humanitatem conservat, & omnibus prodest. Praecipit haec Iustitia, ut naturam quae recta honestaque sequens a viiijs abhorret, ducem habeamus. Ciuilis Iustitia est Ius ipsum Positivum , quod summi constituunt Ma- qi taciti sistratus. Conservat communem utilitatem,& suata cuique tribuit dignita- tu.
tem, idque per Reges & Printi pes, qui morum magistri censoresque sunt, qui proinde viros optimos Magistratibus praeficere, & justas ferre leges de
bent .nec permittere, ut vitia in Civitatibus radices agant.
Iudicialis Iustitia est.quae in jure dicendo seu Iudicio exercendo versatur. Iudicium autem est recta justi atque injusti iudicatio. Opus igitur inprimis est, ut quid justum aut iiij usium sit leges decernant, tum ut per hanc Iusti
tiam suum cuique tribuatur ι absolvantur innocentes, puniantur rei. Quamquam haec omnia videri iam ex supra dictis nota possunt.
Consulendi hae de re potissimum Iurisperiti, apud quos variae Iuris diis visiones , & de criptiones leguntur. Ius Naturae ab Aristoteles. Et h. cap. 2. Et I. Rhet. c. I 3. definitur elle Ius, quod sem per & ubique vim habet ; sicut ignis, Inquit, & hic & apud Persas urit, nee ab opinione pendet. Apud Lactantilico lib.
6. Divinarum Institutionum cap 8. Tecta ratio naturae congruens diffusa in omnra, constans, sempiterna, quae vocat
ad officium jubendo , vetando a fraude deserret.Author hujus Iuris est Deus, qui
rerum agendarum & fugiendarum noti tiam quandam animis nostris impressit, dein Decalogi tabulis postea expressit. Ejus potissi anim praeceptum est, od tibi non
vis fieri, alteri ne feceris. Hoc ius negarunt olim Pyrrho, Carneades, Cynici, nec aliud agnoverunt, quam consuetudine, lege, opinione , constitutum , sed delirarunt. Praeter Scripturarum Sacrarum authoritatem luculenter illud aserat Cicero de thgibus, omnium, inquit, quae m. hominum doctorum disputationibus versantur, nihil est prosecto praestabilius, quam plane intelligi nos ad Iustitiam es Ieriatos, nec opinione, sed natura constitutum esse ius. Lib. v. qq. Tuscul. do cet nos a pueris rerum insitas & quali consignatas in animis notiones habere. Et lib. a. de Nat. Deorum , Omnium, ait, commenta delet dies, naturae ludicia confir
Ius Gentium illud esse dicunt, quod
naturalis ratio inter omnes homines constituit. & quod peraeque apud omnes custoditur.
Ius positivum est decretum legitimae poteibitis non pugnans cum jure naturae, addens iis circumstantiam aliquam probabili ratione, non necessario definiatam. Mus ergo Arma est, cum Iure natu
rae convenientia. Cicero a. de Legibus, est justorum & injusto tum dis uictio ad antiquissii Dam illam & rerum omnium prim i pem expressa naturam,ad quam leges hominum diriguntur, quae supplicio improbos assiciunt, de defendunt, ac tueri tur bonos. Pulchre Demoli henes Orat. I. in Aristogitonem .Lex est inventum &donum Deorum, decretum vel 5 Prudentu.n Virorum, coercitio deiciorum consul id vel inconsul tb fictorum , commune pactum civitatis , ad cuius piaescii
prum omnes vitam instituere oportet. Quare quaecunque lex naturae dc rectae r tioni contraria est, sex est non lex. Le
gem, ait Aristoteles 3. Polit . qui praeficit Reipub. Deum & rationem praeficit; qui
vero hominem , non nisi belluam. Poribus or& authomas positivi juras est a ratione probabili , auctoritate Magistratus, Ac tein potis diuturnitate. Qua de re Aristoteles a. Polit. c. 6. rite res Legislato res legum suarum Deum semper auth rem runt. Mynias AEgyptius Mercu rium , Minos, Iovem, Lycurgus Apollinem, Zamota is vestim , Numa Egeriam Nympham. AEquitas est virtus, quae Iustiti im sev ram mitigat, vel poemam inserendo mitiorem , vel condonando prorsus offensam probabili ratione. Ius Summum est, ouando leges non malitiose quidem & faudulenter contorquentur , sed tamen stricte retinentur &prae, isὰ, nec ab iis transversu iri unguedis ceditur, licet propter rationem piobabilem adhiberi mitigatio possit. Sic L. D mitius Siciliae Praetor in crucem sustulit pastorem, qui aprum venabulo confixum adserebat, quod contra Prae oris evicta cum telo ibisset, ut est apud V de tum lib. s. cap. 3. Usus est summo iure Manlius
Torquatus Bel lo Latino Consul, qui fi-Ο a lium
170쪽
lium secuti percuti iussit, quod explora- quod in genere lata est. Seu id quod prae
tum missus bc ab hoste prouocatus contra ter scriptam legem justum est. Quare est Consulare edictum pugnesset vicissetque. quaedam moderatio Si ben ignior legis in Valerius lib. a. cap. a. terpretatio. Haec autem moderatio tan- AEquitatem Publicani Aristoteles 3. tum ad Ius Civile spectat, cum Naturae Eth. cap. Io. appellat Iuris legitimi seu Ius nullam correctionem admittat.De his legis correctionem, quatenus deficit, eo omnibus vide Iurisconsultos.
Eligio est virtus qua iustus vetus de Deo cultus tribuitur. Seu, est Iu stitia erga Deum. Secundum Ciceronem, es quae Superis,ae
cuiusdam natura, quam diuinam vocant,curam ceremoniam adfert.
via dicta Dicta est, Isidoro teste, a reliMndo, quod nos liget Deo, & ad tutium illie,hibendum obliget. Pietas dici solet. qua nimirum Deum colimus. Ea lemnati omnes. & in hanc editi lucem sumus, ut justum ac debitum illi obsiquium praebeamus. i ηρ ossietum Religionis est. vnire homlnem Deo Conditori suo, cum quo quamdiu eoniunctus manet, tamdiu perfectus est. Finis est Divinae Majestatis honor Quippo illi ae soli gloria omnis debetur . quam eX animQ Velle, atque Omni conatu procurare hominis est. Hae virtus omnis Iustitiae initium & sundamentum est ι necessaria vero . ut iusta ae fraudis expers vita degatur. Arcet enim ab improbitate. dum iust8pi que viventibus felicitatem aeternam proponit, & delinquentibus terminam dum nunquam suppli ium. Ab hac est illa. quam habemus, rerum divina. rum s ientia. Ejus vim aliquam animis insitam mortales omnes habent: unde ab orbe condito nulla unquam tam barbara gens fuit, quae non religionem siquam, etsi falsam, coluerit. Divinique Numinis metu jusiurandusti fidemque servaverit,di ab injuria prohibita sit. Vera maioribus nostris a Christo Iesu illuxit. & ad nos usque integra incorruptaque peruenit. Et hie Christianorum felicitas est, vero non falso cultu, verum Deum ad
sitium Contraria Religioni Superstitio est,quae vano inanique cultu Deum ho-cMitro norat Hac decepta vetustas sere omnis suit. Dctestabilior Superstitione Imrium. pietas est,quae Iusiurandum contemnit. Blasphemiam evomit, Religionem aspernatur, Epicureos aut Atheos homines essicit. Porro ut religio persectast in nobis, inprimis comparanda vera certaque Dei cognitio est. Nam ex coanitione oritur honor. Quomodo autem de Diuina Majestate sen ima. dum sit id quid de ea fide tenendum . Christiana nostra Catholicaque Religio docet. Audiat Ecclesiam quisquis Deum ig:aorat. Deinde cogi.itum Deum honorare par est. Nimirum colendo, illique serviendo. otii inmin pulcherrimus Dei cultus es, inquit Seneca. Nequaquam tamen receptum publico cultum fas est aspernari ι amplecti oportet, & promovere cim :, tum solemnibus caeremoniis, dc venerando
duitamentum cum pura mente colatur Deu
quodam apparatu honoretur P Rimum hominis debitum est colore Deum. Circa hoc debitum versatur Religio, quae Pretas in Deum est, virtutum n oratium eminei missima. Ejus dignitatem & splendorem egregie Philo lib. de Charitate aperuit. Solent, inquit,
pietatem comitari virtutes caeterae, a qua
non magis divelli possunt, quam umbra
a corpore, quod in sole versatur. Enumerat deinde virtutes, quae Religionem comitantur, Sc vitia quae oriuntur, ubi illa non est. Et Isidorus Pelus lib.3. Epistolaam. Q inadmodum in corpore vale tisr puITritudinis pars est oculorum pes chrinido, ita in animo praecipua pulchritudinis pars est pietas. Ratio tantie in hac virtute