장음표시 사용
181쪽
I st T v s Heroica nihil aliud est v m virtutum Mora- Demita lium eminentia. um non tam humana industria aequiri- v t-tur, qu m divinitus quibusdam hominibus e ceditur. ItU supra exterorum conditionem virtute sua positi ea praest clara facinora edimi. Quae imitari reliqui non pollunt Vn-M de pruter eximiam illam admirabilemque virtutem H
roes dicuntur.minime fand terreni. & omnium hominum amore laudeque dignissimi. Ea vero virtutis eminentia ex fine potissimum dependet, quem quo persectius virtus attingit, eo eminentior est. An verὸ hia Moralium virtutum eminentia dicenda si h Mica virliis p qη hinc Ita quidem. si loquendi usum spectemussae tantum heroicae virtutes appellantur, quae in genere morum eminentiores sunt, & in quibus praestare aliquid dissicillimum est. Olim vel fortitudine eminebant, vel temperantia. aut magnanimitate clarebant, quicunque neroes dicebantur ι cujusmodi erant Homeridi illi Heroes Achilles.Hector, Agamemnon: Item Romulus, Theseus. Themistocles ει i A genus quam plurimi alii. Nominiquam tamen etiam ji Herors nomii te censentur, qui arte sua admirandum aliquod opus praestiterunt, aut insigne in humanum genus beneficium contulerunt. Artis Medicae excellentia Asculapium. Musicae Orpheum Heroem fecit. Sapientia cum non virtus Heroica, sed divina credita sit. Sapientes non Hercessunt dicti .sed divini .Quippd Sapientis nomen,in inquit Plaao altis umest.
roicae, inquit, est excellentia quaedam & eminentia virtutis, quae humanam transtendit imbecillitatem , & ad Deum quamproxime accedere videtur, paucis haec virtus tributa est, qui itagni prudentia res perplexas & dubias sine errore, adiamitabili alacritate & constantia ; difficiles& arduas sine fatigatione & cum incredi bili felicitate: dissielles& periculosas sine
ostensione ad Reip. situ em ita gerunt, ut potius ad perfectionem divinam accedere videantur, qu in ad humanam imbecilliis ratem se dimittere. Heros ergb est, qui virtutis eminentia & perfectione in hae vita supra conditionem ha Danam eleva tui. Poetae Heroas Semideos ,ppellanti ex Deo & homine natos.
Vnde Dirtutis eminentia o stlendor oriatur.
V Irtutis Heroicae primi origo est amor honestatis, tum hominis vir- In amore
tute praediti natura. Cum enim honestatis amor magno ad supre- hMiestatis,mum finem, servore tendit.esie sine splendore non potest. Natura ve- tWaris cum per se ad honestatem est propensissima tum m ea facile virtus oritur . ae firmius haeret Multum quoque sublimis aliqua sortuna dignitasque
. iuvat. Nam non illustrat virtutem tantum .verum etiam promovet,perficit. praeclarὰ agendi oportunitates offert, exercendae virtutis instrumenta prae- Dei. Demum cum ex consuetudine virtus oriatur, ex ea quoque incremem tum & splendorem accipit. Eorum autem virtus amplius commendatur, qui perturbationes animi vehementiores devincunt. Nam earum eminens '
182쪽
.Auditamentum. EX natura & amore lienestatis. Vide- pulvere ,sudore , laboreque institutionis
ut peculiare Dei donum haec virtus, & exercitationis nemini contingit. Hine& sine Dei affatu non contingere. Hinc AleXander, tesse Plutarcho, non minus se
apud Luesanum Dialogo 3. Heros defi- Praeceptori, quam parenti debere profinitur, quod nec homo lit nec Deus, sed rebatur. Et Aristides interrogatus, qu utrumque simul. Ea propteν Heroes Dei modo justus iactus ellet, Plutimum , in- filii nominantur. Licet autem sit Dei do- quit, valet nostra diligentia studiosae j num, tamen sine indole generosa, sine ventuti.
etiam in foeminis Heroica esse 2irtus posit
HEroicam virtutem , virorum esse virtutem Aristoteles vult. Foeminam ait, animal esse laesum.& viro impotentius; & ctim firmissima in Hercii ea virtute constantia requiratur, tum vatium di miatabile semper Farmina est . inquit Poeta. Habet illa temperamentum humidum aeviscosum, quod celerrimῆ commovetur, & varias recipit figuras. unde s qui inconstantia solet. Virtus ipsa Heroica heroicum etiam exigit tempera mentum , videlicet ingenium acre & igneum, animum magnum , cor cxcelsum. corpus spiritu & calore plenum. Possunt tamen nonnunquam etiam Heroicae virtutis capaces esse taminae.cum animo & aflectibus sunt naasculae,& tales,quas natura fecit selertes. inuti ria litteratas, educatio piaF,experientiasapientes , ut ventae S. neca loquitur. An non Heroinae sunt.& clarissimam apud posteros laudem occupaverunt,Iudittha Semiramis,Camilla, Amazones.& eiusmodi quam plurimae aliae , quarum nomina nulla vetustas obliterabit φ Plenae sunt illustrium
sceminarum depraedicationibus Historiae. Illustrissimae vero Heroinae suerunt Divae illae Virgines, quae in Ecclesia Catholica virginitatem martyrii
palma coronaverunt. Additamentum. ' . SVnt capaces sinininae, sed non freque- lib. q. Heroicarum tamen mulierum vir-ter; animos habent communiter imbe- tus se ad virorum eminentiam habet si cutcilliores, turbulentiorcsque affectus. Vult eatum sexus ad virilem, & yt luna ad si etiam Deus hunc sexu in viris , ut pluri- lcm. In pueris capax indoles , scd non inum subesse, in quo miniis confidentiae dum in illa aetatula virtus ipsa. Talis in-N roboris est. Interdum tamen in foemi- doles fuit in Alexandro puero, Cyro,nis haec virtus, tanquam noviam quod- Davide, Catone & aliis. Fuerunt & Spudam sydu effulsiit. Uide exempla Heroi- mi aliqui hae virtute illustres , ut Iepthe , carum tanti rati im apud Plutarchum de Themistocles, Romulus, Carolus, Marinpraesaris inulieribus, & Lipsitum in Mo- tellus , Ioannes Austriacus&alii. nitis Politicis, & Coelium Rhodiginum
γitia Pirtuti Heroicae sint opposita Z
FEritas in excessu. Ignavia in desectu. Feritas vitium est quo homo e cussis rationis rectae judicio,omnique humanitate abiecta instar bestiae in omnis libi linis ac turpitudinis coeno volutatur. Inde bestialitas diu ci vulgo solet,& ferarum proprium est vitium. Ea seritate laborabat olim Heliogabalus. homo si naturam & nomen spectes : bestia si conditionem& mores .EI prandenti aut coenanti nudae puellae ministrabanti pellisum strarum aliquam nunquam in amplexum secundo admittebat. Feritatis nomiane censetur etiam nimia in Deum impietas; item quaecunque immanitas, quae vel edi morbo aut humorum depravatione oritur, ut in steminis ut
rum gestantibus, quae aut calcem, aut cineres comedunt , e si haec proprie . seritas Diuitigoo by Cooste
183쪽
laritas non sit, vel ex perversa natura, in in tyrannis; vel ex absurda quadam consuetudine, qualis eorum est populorum , qui nullis induti vestibus edi
Ignavia est quaedam ad omnem virtutis impetum ineptitudo. Talis erat Sibarii artim olim, quorum Lex haec suit. Nemo nes umfrugi esto.
FEritas & Ignavia. sita in quaedam lius, PhaIaris, Dionysus Tyrannus, Ca-
summa & extrema malitia, quae omni ligula, Nero, Tamerianes, loantra Basi- honestatis sensu carens, immanissima sce- lides,& omnes Tyranni. Ignavia quidam Iera perpetrat, & honorini infras bestias stupor est ad omnem honestatis usiam. abjicit. Feritate laboravit Cleomenes Re Ea Iaborant, qui porcorum instar invi- Spartanorum , qui suos sibi artus Miruή---tiorum & voluptatum luto involutantur. cavit, teste Herodoto lib. 6. Item Meyen-
A' Lius Spartianus , Neminem prope magnorum virorum optimum est itit m filium feciquiis . ait. fere enim aut ii nullos liberos habuerunt. aut tales, quibus carui se felicitas non parva fuisset. Equidem. ut ait Horat. Fortes creantur fortiburis' boisis; at 'ero quam id rarum/Testis est Davidis filius Ammon. suae sororis incesta consuetudine pollutus. Testis Absolon. testis Adonias eiusdem si ij. An non ii, patriarcha Iacob non optimos omnes suscepit filios ' An non Augusus Caesar suos liberos sibi esse carcinomata dicebat ῖ Sane divinae benignitatis dona. familiarum successionibus non alligantur,nec filio debita parentis est virtus. Ita vult ille, qui omnia potest , ut ejus justitiam in hac orbiculari rerum omnium conversione non minus colamus, quam poteritiam admiremur Est quaedam etiam hoc tempore mundi Senecta, quae paulatim in pejus ruit. Et quemadmodum morituri nascimur, ita indoles stirpium ae familiarum suos habent natales incrementaque dc consenescunt. Multum educatio prava nocet:& negligens puerorum cura magna hujus infelicitatis est causa. Si recta educatio non sit, facile etiam felicia ingenia degenerant. Aliquando lacte alieno corrupti in pueros mores invehuntur;& saepe blanda parentum indulgentia liberos reddit insolentes, Sed de huius rei causis non laboro. De virtutum Moralium natura sit jam satis.. -dditamentum.
S .Epe verum esse hic ostenditur, &variae exponuntur. Vide de hoc proverbio Erasmum Chiliade I. Cent. 7. Hominis in Odissaea aquas rara patrem es , staplurimas illis DCraterant, pauci superant prolitate a
Ex pla hie aliquati eruntur,&plura passim in Historiis obvia sunt. Quidam Physicam hanc causam adimunt, quod magni viri ad liberorum generationem segniores sint. Mollis educatio multum hic obest. Nam ut ait Poeta rBlanis patrumstriesfacit indulgentia natos.
Finis Commentariorum in Librum Tertium Instituti m Moralium.
184쪽
De Civilitate seu Morum compositione.
CAPUT PRIMUM. quid sit Givilitas , . in quo consistat e
Hr Lo so PH In Moralis non tamhm est Virtutis natiram explicare & eruditionem augere, venim etiam Mores conserae. 8c per virtutem perficere. Primus igitur vi tutis fructus est vitae morumque recta compositio, seu probitas animi.& Civilitas. Qui enim virtute praeditus est,pr bd vivit.& honestd eum omniinis se gerit. Probitatem praestant mentis inritas, de vitae seu actionum omnium justitia. Civilitas a tem est decens Morum & gestinam composito, quae, quia Μorum prima in homine cura est,negligi nunquam debet. Sinuidem ut ait Comicus res boni pulcherri m cultum. de , ut est θmbolum Conrardi Imperato ris, omnium mores suos iaprimis observato. ovidius. Prima sit in nobis morum tutela bonorum, Indicium modies nobilitatis habeat. Civilitatis inmites individuae sunt Honestas. 8: Humanita de quibus infra Extrema vero ejus sunt, Levitas in excessu, & Rusticitas in defeshi. Levitas est, qua qui praeter decorum disiluid in moribus exorbitat. Vnde leves ii sunt, qui aut nimis multis salutationibus . titulis, gesticulationibus utuntur; aut frequentiorem, niam deceat corporis inflexionem, vestiumque de g maum varietatem adhibent. Viles sand sunt isti. qui nimium Civiles. Imo quaedam est histrionica Scurrilitas eorum Civilitas i risu, non laude digna. Iudieio earent homines ejusmodi, i constantes sunt, .c imprudentes, quid pro temporum,personarum morum conditione deceat, non vident. Rustiucitas est . qua quis praeter decorum Moribus inconditis sese exerit. Rustici proinde ii sunt, qui nullo honesto gestu utuntur, aut sermone i quique seu comedendum seu bibendum sit,aut quidvis agendum aliud,urbanὰ nequaquam se gerunt.
185쪽
Additamentum. Ixiliuisis motis munditis, vultu. Omilis Anstupum decuit color. Et qui O gestu. victu & denique in lannone decorum observat. Offeta Civilitatis
sunt dare operam. I. ut corpus sit mundum, tersam , elegans, comptum, sed absque fiaco, minio , cerussa, unguentis, cincinnis,&aliis ejusnodi ineptiis. a. ut vestitus nec supra modum splendidus fit, nec sordidus.3 .Ut omnes emporis partes, potissimlim tamen caput, uti, labra, in nu' pedes, situm, statum, incessum, progressum convenientem prae se ferant. I primis autem, ut in destrendis honoribus tibi rus corporis, consermationes manuum , inflexiones capitis & pedum motiones cujusque nationis moribus sint consentaneae. q. ut vox concinna fit, fieoratio tempestiva, ci amspecta , & venusti. Et Denique ut cibus potuque dein Center sumantur. Ex quibus patet Civilitatem multarum virtutum quandam esse Complexionem, potissi inum temperantiae,
modestiae, mansitetudinis. Civilis Lit Alcibiades re laudem apud antiquos meritus est, quod omnium moribus sese Item Aristippus qui omni dam alius seu Plato,sed Strato de Aristippo, Tibi uni εe clamidem, dc pannucia serre datum est. Civilitatis quaedam pars
est gravitas,quae mores εc exteriorem ha bitum in conversatione ad cujusque di gnitatem de authoritatem studiose com ponit. Ea viros maxime Si senes decet, adolescentes ornat. Gravis erat Pericles, qui etsi popuIatis, authoritatis concilian dae 3c contervandae gratia raro in publi- . eum prodibat, nec conviviis intererat. Pompeius ob eandem causiun forum Semultitudinem declinabat. Incivilitas, in iis,quae civilitatis sunt,decorum plane n gligit. Ut Patrocles qui se per omnem viatam non Iavisse dicitur. Nimia autem Civilitas in iisdem decorum septa modum assectat, sieθe odiosa est, derisui exposita. Rectἡ Plautus in Mostella. Mulier recte olet, ubi nihil qlet. Et, Fucati comporis fucatus est animus. Gesticulationes corporis insolentiores, & fiequentiores pro uinin honoribus exhibendis; item tec uiationes lial de sessionis assi natae, &alia eiusmodi, ad implias hodie receptas
bus se aecommodabat. De quo Horatius,
De Honestate. Honestas . ut Franciscus Patricius definit, est animi electio frma &
stabilis. ea omnia agendi quae secundum virtutem sunt. Vnde Zeno praestantiam ingenii illam appellabat. Honestum autem non est id. stylii Min
quod populari fama gloriosum dicitur; sed quod detracta omni utilitate φων laudari jure potest. Est ipsemet virtus, ex qua splendor aliquis te illustris
honor provenit, cujus ea vis est, ut non tantum opera essiciat admiranda. verum etiam eorum auctores hominum omnium benevolentia dignissiuinos reddat. Tanta erat Sertorij honestas, Ut nec videre quicquam turpe, nec audire unquam posset. Quorundam suorum scurrilitatem non serebat. eos ad sales placidos .d: sacelos iocos adhortabatur. Recte san8. Nihil enim tum,inquit Cic.3. OVaciendum bono viro, etiamsi ex omni parte lateat,
etiamsi omnes Teos homines , celare possim-. Salgentis est proprium nihil curare , poenitere eum quod possit facere, sed splendid .constanter . graviter.
honestὶ omnia. Honestatem cui non colunt, viri esse boni non possunt . nec sibi tamen tantum nocent,ses alios etiam turpitudinis vitio inficiunt. proindeque ex hominum coetu exturbandi. Quam vero rarus est honestatis amor i Admittant nostra tempora hanc Senecae querelam in Rhet. Ecce,inquit , torpent ingenia desidiosae Iuuentutis, nec in unius honestae rei labore vi laturi somnus ianguorqaeinsomno languore turpior malarum rerum industria inuasit animosiantandi saltandique obscoena dia est minatos tenenti, ad muliebres blanditias extenuare vocem,militia corporis certare cum foeminis,immundi mo se extollire immunditiis, nostrorum adolescentium sucimen s,quisum expugnatores alienapudicitiae,immunditia negligentis sua. .
186쪽
Additamentum. Qui honestus idem bonus censetur. quod non idem cum honestate coniun- 'Ea vis est honestatis ut hominem Propterea viris excellentibus simi- Per tecte commendet. Neque enim amare les noxoptamus,quod in iis honestas splevitium potest, multo minus admittere, descat. Nihil hic addendium. Quicquid qui honestus est. Honestatis opera sunt, de omni virtute dxctum est, ad honesta- quaecunque virtutis;nec placet quicquλm, tem pertinet.
De Humanitate AFabilitate. HVmanitas est virtus , qua erga alios ossicioso humankerque nos ge
rimus. Hac qui praediti sunt,triplici rati ne ut praec,pit E latus cor siderare homines debent nimirum aut se praestantiores, aut inseri res aut aequales. Praestantioribus austultare obtemperateque debent. inserioribus recte consulere, aequalibus bene consentire. Quod cum fit laeta cum omnibus conversatio est.& contentio nulla. Est vero inter duo vitia Humanitas,unum in excessu est Morostas:alterum in desectu Blanditia. Morositas tune est . cum ita quis inhumaniter agit, ut alios torvo inspiciat vultu, Scomnia sua istre interpretetur. Blanditia vero est, cum quis pessimc factis a blanditur.5c ea nutu, verbis, vultu gestu approbat. Porro cum in hominum societate vivere sit necesse, videndum nune est, quomodo conversari ager que cum aliis Oporteat ita tamen,iat de Regum cum subditis conversatione, quae ad Politicam,de Conjugum inter se, de filiorum cum Parentibus, aut larvorum cum Dominis confressu, qui ad oeconomicam spectat. nihil hic
Humanitatis socia Assabilitas est, quae nostram cum aliis conversati nem gratam esscit. Spectari cum nostra tum eorum, cum quibus agimuLeonditio debet. atque ita considet adae omnes circumstantiae , ut neque nium is blandi in congressibus simus. neque nimis asperi. Vnde circa hominum conversationem A flabilitas versatur.colloquiaque, convictiam , dc actiones omnes moderatur, servata semper decori & honestatis ratione, ut grata omnibus nostra consuetudo existat. Illi placidi nimis sunt, qui ita aliis sese accommodant, ut omnia laudent Id cum commodi alicujus gratia iactant, Adulatores appellantur. Nimis vero illi asperi. qui placere aliis aut nihil aut parum curant, dissiciles in omnibus sunt, in omnibus contradicunt. Ursinus
Sis patiens, verax , comis , sermone modesuae, Sint tua laudatis seria dicta iocis. LI sultum quippὸ placent admixtis dulcia acerbo. iude sales gravibus, tempore gratus eris, Scilicet exitemum nemo laudabit utrumque Serius . aut nimiumstae locosus eris. Additamentum.
Artiam inge=1ms, quarum tibi ma a misPectora mes eunt, asteritas, fugit. Peregrinationes quoque multum ad humanitatem conserunt, & adeeris illam docent. Cyrus dicebat teste Xenophonte, Humanitatis, quam belli opera inulto sibi jucundiora uideri. In Augusto Caesare r ra quaedam humanitas fuit. In Magistra- ,
C Icero orat. pro Muraena, Comitas astabilitasque, inquit maximE conciliat animos hominum. Et in talio, Amicitia debet esse remissior & dulcior& ad omnem comitatem di ficilitatem proclivior. Utraq ; tum Humanitas,tua, Assibilitas 1 natui a multis insita est, nonnullis ex litteratu stladio quaesita. Ovid.2. de Pont. Adde quod ingemas didisse si liter artes, mores, Mc sinit et Ieros.
187쪽
tuum comitiis, ut unus e plebe suffragia ferebat.Nunquam suos populo commendabat , nisi hac formula , Si merebuntur Ingressus Curiam patres sedentes, nominatim singulos tautabat, discedens finguis Iix sedentibus valedicebat. Epaminondas apud Thebanos ita humanus erat , ut di ceret , Non esie discedendum e foro, nisi uix sibi quempiam fecisset amicum. Eo-em fere modo Titus Imp .cum inhil cuiquam denegaret, rogatus an tanti esset Imperium', ut omnia praestare posset Neminem oportet a conspectu Principis tristem abire debere. De Humanitate &Assibilitate, in Politicis maxime; stant enim istae, quasi dotes Politi conam. Olim, ut Suidas ait, divites cum pQuperibus lavabant, ut pauperes supellectile divitum uterentur. vhIlopsmenes Achaeorum
Pr tor cum aliquando venisset ad neminam quandam Megalensen , quae caenam absente marito parabat, obsoleta amictus ipse clamyde . Faemina illa , quae quidem Vraetorem ad caenam expectabat, sed quia illum non noverat, existin ans aliquem esse ex minimis& antecursoribus, petiit ab eo ut secum in caena instruenda operam
adhiberet, & ligna findere inciperet. Vbi Philopae menes continuo pallium abjecit,& lima findere coepit. Intelim cum hon
pes advenisset, subito admiratus, quia hoc rei est,inquit, o bhilopoemene 3 Tum ille , quid aliud ago, inquit, quam 'ii Odde rinitatis meae poenas luo p Sic re it Plutarchus in nus vita. Idem Plutarchus in Apophtematibus refert de Artaxerxe Rege, quod non tantum Iespsum a Tibilem adire volentibus praestiterat, verum dc uxorem sublatas Aulaeis vehi iusserit, ut ab tribus compellari 'asset. Apud Romanos tribuniti e fores neque interdiu, neque noetu es udebantur, ut planc perfugium& polatus ellent indigentibus. Nec licuit tribuno integrum diem ab urbe abesse, nisii in senis latinis, ut testes sunt Halicarnasseus lib. 8. Gestius lib. 3. Macr bius in Saturnalibus. Cavendum tamen nimium placendi studium , quod praeter modum per omnia quibuslibet ob equitur. , nullae honestatis dc utilitatis habita ratione. Velut ait Aristoteles lib. A. Eth. cap. 6.qood voluptatis causa laudat om- .nia, nec ulla in re ad vel satur, nec quemquam offindit. Hoc studium placendi nimium non fuit in Scipione , qui, Selvius Sulpitius Galba, & Aureliux in Senatu contcnderen , uter eorum adversus vii Λ-thum in Hispaniam mitteretur, libere dixit , Neutrum mihi mitti placet, alter nihil habet, alteri nihil satis est.
CV m natus ad societatem sit homo , perquam illi necessaria convem Regula satio est. Haec quemadmodum certis iiilli tui legibus debeat hic dicemus. atque inprimis generati m. conversa Prima Conversationis regula est. Teum sibi ante oculos semper ponere, cujus oculuae omniia videt, auris omnia audit, liber omnia di ta jactas
Secunda est. In omni congressu Iu auem, nemini gravem. paucis f. tmilia-
remst prabere. Si amicus sit, cum euomtur , utendum isto ad .gratiam ;s inimicus,ad p. attentiam, ut nimirum omnes bene Dolentiam nostram sentiant,
e r qui egent, benescentiam. Tertia ell. 1u omni conversatione VIIo destiam exbibere , qua gratiam mereatur Iingulari bonitate, re Ludem reportet grata conquetudine. arta est. Nihil ouod turpe sit ussim hominis gratia cicere, omnia pro omnibus, quae bonefaJunt, prastare veste.
T R duntur hic tres regulae generales
Addendum ad primam consilium cuiniusdam Arabis, qui dicebat hominem in omni loco, ne quid contra rationem agat, persuadere sibi debere, sepra se esse unum
oculum omnia videntem; unam aurem omnia audientem ; unam manum omnia
saltant . Hoc est Deum sibi ubique
Ad secundam illud Epicteti. Qui no- .
biscum versentur, aut praestantiores sunt, aut inferiores, aut aequales. Praestantio . ribus aus ultare & obte. rperare convcnit ; inferiotibus modeste persuadere saequabus consentire. Ita Stobaeus Serm. de Temperantia. Similia h. bet Cie. lib. 1.Oriciorum, ubi agit de Temperantia.
188쪽
Ad tertiam illud Curtii lib. 8. prosem vanda ubique modesti 1. Si homo est , inis quit , d quod es, semper te esse cogita. Ad quartam exemplum Publii Rutilii, qui ctim injustae amici petitioni resisteret, Et is per summam indignationem diceret, Quid igitur mihi opus est amicitia tua, si, quod rogo, non facis p Respondit, Imb
quid mihi opus tua, fi propter te in honesti liquid facere debeam p Valerius Maximus lib. f. c. q. Eodem modo P rises , ut est apud Gellium tib I. cap. amico roganti, ut falsum testimonium diisceret, respondit, Se amicum esse, sed es
De Coh Iersatione Senum, . Molescentunt.
SEnes in Adolescentum Consortio graves esse decet & humanos. Gra ves sint cultu vultu tu e composito; prudenter disserendo, praemeditata omnia loquendo , nihil temere effutiendo, non ad scurrilitatem sese abiiciendo, qua dignitas illorum vilescit Sc iresdetur; nihil turpe committendo ι neque enim ea aetas excusationem meretur,& Senum vitia sub quadam Naiestatis specie facild sese in adolescentum animos insinuant. Pru denter Cato , Ne aetatis tuae malis addas turpitudinem. Humani sint se viter monendo,& libenter docendo: pulchre Seneca. In hoc scire aliquid de sidero, ut alios doceam. Si cum hac conditione detur sapientia, ut ictam inclusam teneam, abyciam. Adolescentes cum Semibus agentes observantiam praestent & attenti nem, proinderive illis assurgant loco cedant, honorem exhibeant, non loqui ipsi importune praesumant, sed Senes audiant, a quibus haurienda pruden- tia, & capienda tractandorum negotiorum consilia. Non eorum senectutem. non exanguδ, deforme, arcuatum corpus irrideant, non insultent. Nulli exprobranda e I senectω , ut Bion aiebat, ad quam Metmes optast
pervenire. Senum notare & dicta oportet. dditamentum.
N hac conversarione requiritur in se- tum tractu temporis comparari, & ab e I nibus gravitas & humanitas ; in adolescentibus observantia Ac attentio.
Scire debent senes, quod vulgo dieitur , Canos temporis quidem argumen tum esse, non etiam Sapientiae. Item tria hominum genera muncio exosa elle, Pauperem superbum, Divitem mendacem,
Senem fatuum. Ideb quando cum iuvenibus su nt, graviter agere, & prudenter loqui debent, ac de iis potissimum, quae exein plis N instructioni vitae serviunt. Illud Apostoli considerare crebro debent. Cum essem parvulus, loquebar ut parvulus quando autem factus sum vir , exui quae erant p uli. Neque debent juvenes contemnere, sed aestimare , ut hoc modo eos ad honorandam senectutem ad3ucant. Et quia facta senum sunt quaedam data iuvenibus praeces a, videant ne morum intemperantia juvenes dissolutos reddant. Sint sobrii, casti, prudentes in dilectione & patientia, ut monet eos Apostolus. Nam Iuvenes eos vel imitantur, vel vident.
Iuvenibus, ut dici silat, Praematura barba evellenda est. Ea nimirum persu fio,qua sapere se putant. Sciant experim
perientia nalcI prudentiam. Ideo quando cum senioribus conversantur,ne nimium sipere velint,sed eos observent,& auscuta tent. Mentis oculus tum prius florere in cipit , cum corporis oculus deflorescit. Silentium medicamentum est juvenum. veterum quidam dicebat, o iuvenis vix etiam in tua causa loquere,vel cum neces.sitate fiteris adstrictus. Non aspernari s eietatem senum debent,nec irridere Pu
R. qui Eliseuin subsannabant , a duobus ursis sunt impetiti, & eorum quadraginta intersecti. Laudati fuerunt iuvenes Romani, olim, qui senes adeo reverebantur& honorabant, ut si quis vir esset aetate grandior,hunc ut patrem si femina, hanc
ut mattem, Veneraremur. Unde Satyric.
Credebant hoc grode nefas, O morte pian-
si juvenis virido non assurrepar ; osi
Placet in hac conversatione si juvenis genae verecundo colore a Ningantur.Is enim
color gratiam conciliat, bonae indolis te stimonium est, dc felicis eventus rerum
189쪽
De Con*ersatione Dostorum, Indoctorum.
I Te qui doctrina clari sunt, cum Indoctis agant, ut modestiam & huma nitatem ostendant. Eorum itaque est nolestiirritum indoctis sese ante-serre, nec suam sapientiam tumium jactitare. Arrogantia quaedam in. genia tacere tantum nesciunt. 3d ut sapere videantur . subtilia quSdam comamenta,quae qui adsunt. non intellifant, in medium i, lenis buccisi proserunt. Certo ligna quae multum fumant, parum calefaciunt ι & altissina flumina minimo sono labuntur. Nunquam qui doctus est: indocturii superbo contemnat i fratuletur vero sibi quod ex plebeiorum fece si ex situ . Quod si inconsideratum festo verbum indocto excissi.ho ilico solvi in eachinnos oportet, sed in sensum bonum Letorquere, aut benisnd excusare'. curent docti, ut de rudium hominum artibus operibu Rub'.quastum fieri otest cum illis agant, & sermones misceait: huos etiara pirast quesidoque operae pretium est . . ΤΠ
Indoctorum hoc ogkium sit. Inprimis Doctos 'ilitervent libnuando xla pretio habendo. Digni enim hisnoth sunt. 9uia Deus tam errex iis dhil hus nobilitavit. Deinde silentium piasterier potissilium cum Jε robus iij est
sermo, quas vix, aut omnino noti intelligunt: racere quippe ei convenit. qui quod apte loquatutinon habet. Habeat hic locum, Neistor vltra tre- Impudentes illi sunt qui quo messis sciunt eo arripi ius elamant. Viri docti non illos sed seipsos considerant, de quid doeeaρ, 'non quid illi esse fiant. Addita,entusti. i . IN conversatione a Doctis modestiam & humanitatem exigitnus , si ne arrogantia & jactantia ; ab indoctis honorem & observantiata erga Doctos. R ra esse Iblet Doctorum & idiotarum conversatio , aut certe non jucunda. , idiotae
enim doctis non delectantur; Docti s i-unt se ab illistin pretio non haberi. Simiistes sunt Idiotae Gallo illi Gallinacaeo, qui cum in sterquilino unionem repetisset, coiis'cto eo dixit, Quid mihi tam pretiosa re inventa opus eis p Me tritici granum oblatum magis luvaret. Sed, ut diei solet,lmorantia stultitia species est. Quidam Idiota elim diceret se malle intera retrices reperiri quam i iter Philosophos, respondit illi Pythagoras, Etiam sues lutum magis quam puram aquam a Mant. Sum tamen aliqui qui suam ignorantiam agnosςunt, & Doctos venerantur. Quandor in his doctus aliquis conriversatur , ita δgat, ut eos non contemne re videatur, n*n igmrantia exprobret, non suam scientiam iactet, sed humanissime cum iis agat, x velut aliud agendo, instruat. Hoc modo amorem illorum, &veneraxi ma excitabit. Vituperatus est Accius Poeta, qui doctrimis aded inse-
Iescebat,ut tasinum Imperatorem Poetarum Cullegium Aliquando ingredienistem , te noni t distratusveo quod sestes sejyonseret. Ceria quemadmodum ramus, quo magis onustus est fructibus ,. Ita magis ad terram inclinatur , sic quo est copiosior alicujus doctrina, ebniagis submittere se debet. Nam ut vi tutis , ita sapientiae fundamentum est hvmilitas. Non equidem volo abscotidi tam Doctorum scientiam esse debere sed ab condi tamen .ejus affectatio in convellationibus debςt. Ad Indoctos pertinet litteratorum conversationem expetere, & eos honorare. Qv ppe singularis prudentiae speciem praese ferunt, qui Litteratos pro pinicis habent olim fecerunt Alexander, Augustus, Maecenas, & postea Caroliis I v. Imperator. In hacvero conversatione optimum est Indoctis tacere; et si ii sint fere mores,ut qui minus sciunt magis loquan
tur . contendant, vociferentur. Inde na
tum est illud commune dictum,ROta qub vitiosiot est , eo majorem semper strepitum adit. contra vero litteratis hoc ac commodatur. Flumina profunda minoricum strepitu currunt. Intelleges Imperii naturalis est,Ut prii dentes imperent igno
rantibus ; ided Idiotae illis aequiescant sine contradictione , & quod'nesciunt libenter inquirant sine ignorantiae suae o cultatione ; Docti eos libenter doceant ta insultatione.
190쪽
M o R A L I U M Lib. IV. Tit. I.
hospitem in tempestate. Et apud Euripi dem in Alcesti de , Hospitem merito odi,
cui in malis advenit. a. Ella mode mIm,non garrulum,non curiosum.Om Ius Antonino Pio quaerenti unde columis
nas Porphyreticas in aedibus suis haberet, libere ei respondit,teste Iulio Capitolino, In alienis aedibus,o Imperator, & mutum& surdum esse decet. 3. Boni consulere quae prestita fuerim & exhibita. Hi ne Caesar com Mediolani esset in hospitis
mensa, caeteris nauseantibiis unguentum
loco olei, ut Plutarchus refert, vel oleum conditum pro viridi appositum, ut Sue tonius habet , avide comedit, ne hospitis
apparatum contemnere videretur. 6.Non
excedere modum nimia voracitate, qua de re multa apud Sapientem cap. 3 r. s. Mature discedere. Nec enim hospitem semper oportet esse hospi tem , ut ait Aristoteles 3. Rhetoricorum. Notus est etiam tritus hic.versus:
Post tres sape dies vilescit piscis er hostes,
Ni meo itus, vel ithecialιι amιcas. Adde, peregrinum debete erga hospitis sui domesticos certo quodam respectu esse, e que uti modestia , qua iiij ad amandum & aestimandum ipsum mutentur, Tria sunt, ut dicitur , maxime fugienda.
Medicus indoctus, Cibus bis coctus, Hos
De ton versatione virorum foeminarum. IN virorum cum inminis conversatione verba & sacta intra honestatis Myri i limites esse debent: in utrisque gravitas & humanitas appareat. Nihil roram. ergo viri dicant, quod obscanum sit. Nam castae anin ae etiam turpi uno verbo graviter sauciantur , quae castae non sunt,insam mantur. Si quid ambigue dictum sit, sano & bono sensu accipiatur. Vulgatum iam illud est
Sit sonus inle=Pesynnquam mala verba nocebunt. Sit maluae interpres, nunquam bona verba iuuabunt.
Nihil verd agant contra honestatem , imo nihil contra verecundiam. Sed quoniam in vitium ducit culpae fuga ,si caret arte.
Ita servetur grauitas, ut humanitas non amittatur: Hemina autem in virorum consortio sedatos & eastos exhibeant mores. Modus hic sit, ut loquela suas habeat partes & silentium, decus satio mulierum. Proinde ne rixis hc clamoribus Omnia repleatit; nec tamen 2tiam ita superbae sint, ut proloqui nihil velint,aut ad interr6gata respondere. Sit affabilitas cum verecundia
Additamenthm. . Virorum in eo ossicium est cum se
mirus adsunt, ut nec verbo nec facto honestatem offendant;taminarum,ut silentium servent, & castos mores cxlii beant. Tres sunt vulgatae sententiae. I. Si mundus absque sceminis conservari posset, nostra conversatio non procul a
Deo dissita foret. a. Nihil in mundo peius est scemina, quantumvis bona. 3. Malitia vita melioe est probitate sceminae. Quae quidem sententiae non in mulierum vituperium sunt dictae, sed id tantum significant, viros facilius peccare con e sando cum mulieribus etiam honestae famae , quam cum viris sceleratis. Accommodatur illis commune hoc dictum , Capra Iuvenis salem comedit, Vetula autem salem & siccum. Porro quod ad ossiciumvirorum erga seminas attinet, viri omnem sceminis honorem & reverentiam
exhibeant. Hinc a Romulo Romanorum
primo Rege promulgatum olim edictum, Ut viri prunum foeminis locum comederent. Nihil in contemptum earum est dicendum,cum nihil ipset libentius audiant, quam Iaudes suas, & facile omnia , non facile placentur. Si quid , quod non placeat, dixeris, manet alta mente repostum. Vitandae etiam cum illis contentiones &vincendi studium. Nam qui pertinaciter eum taminis agit, nihil aliud , quam ipsarum malevolentiam refert.Gaudent illae honore,de quodam sei vitio sibi exhibito, ubi opus est discretione. Quod ad ossicium taminarum spectat,
quatino in virorum conversatione sunt,
opus est inprimis, ut a multiloquio sis verborum abundantia sibi temperent; Uulo dici solet, Ubi eordis minus, ibi plus linguae. Nec verb isto tantum linguae retinaculo eas uti decet, sed & verba, cum opus est, &risinn, obtutum , mores quadam