Enchiridion hermeneuticæ generalis Tabularum Veteris et Novi Foederis

131쪽

iet 4 S. 4ο. Allegoriae, imagines ,

imagines Apocalypseos. Ceterum cons. Lo th de Poes. Hebr. Lec t. VI - IX. p. 95 2O5.

Parabolae, seu narrationes rerum, quae quidem potuissent contingere, nunquam autem contigerunt, sed fictae sunt ad aliquid aliud significandum, orientalibus, et in primus Iudaeis adamatae fuerunt, ut non solum testatur Hieronymus in Matth. I 8. , sed etiam eXemplis comprobat V. et N. Foedus , et ipse quoque Thalmud , in quo plurimae occurrunt parabolae, et inter eiss quaepiam, quae affines sunt parabolis Iesu, ut de decem vir. ginibus, de divite, et de vinea, ac Iesus etiam Matth. II, 52. ultro profitetur, se non modo nova, sed et vetera proponere. Pleraeque parabolae quidem ad ornatum orationis, et inprimis, ad illustrandam doctrinam , atque ad excitandam attentionem et refleXionem usurpantur, ut IeS. 5, p. parabola de plantata vinea, quae mox explicatur, et a sesu Matth. 21 , 23 - 44. aliquibus mutatis et aliis adjectis ad rem adcommodatur, et eXplicatio quoque additur; sic porro parabola de Samaritano, vulneratum a latronibus Iudaeum curante, Luc. Ο, 25 - 37.; de Pharisaeo et publicano orante in templo, Luc. i8, 9 - 14.; de de bitore, Matth. 18, aa -35.; hae, inquΘm, Parabolae doctrinam tanto lumine collustrant, ut profecto clarius proponi quibuscunque aliis verbis noci potuisset. Quaedam tamen parabolae ita comparatae sunt, ut veritatem, quae nuda nimis Osseu disset, aliquatenus contegant, uti parabola Natha-

132쪽

pa rb a ola e et fabul ae. 125 vis a Sam. 12, I - 9., et Viduae a Sam. 14, 1 - 13.; atque Jesus quoque ipse ait Μatth. I 3, Io - 26. , se hoc fine loqui ad populum parabo Iis. Hujus generis est parabola Luc. I 4, I 6 - 24. de invitatis convivis venire recusantibus, et Matth. uo, I - 16. de operariis in vinea. In his res significava pro diversitate consilii vel docendi, vel attentionem excitandi, jam exponitur, ut a Sam. I 2.; jam reticetur, ut Luc. I 4, 16 - 24. Matth. IO, I - 16.; quod utrumque etiam in aliis parabolis

observatur, prout res significata abstrusior est,

vel facile intelligitur. Ita Iesus discipulis

suis explicat parabolam de seminante, ac de semine bono et Zizaniis segetis Matιh. I 3, 4 - 9 - 39. et 24- So. 36 -- 43. cons. et Matth. I 8, u - 35. ; eXplicatio autem desideratur Matth. a 3,31 - 33. 2P, I - 6. In quibusdam utriusque generis parabolis interpretes laborant. Ita nonnulli reprobant quorundam antiquorum interpretationem parabolae de Operariis, in vineam diversis diei horis coli ductis, quia illa explicatio de diversis ante Christum aetatibus, et de Iudaeis et ethnicis laetate Christi, sermoni praecedenti non respondet. Μajor est difficultas in parabola de infideli oeconomo, de qua nostro aevo permulti varia scripserunt. Jesus quidem ipse eam ita explicat . ut significet, divites prudenter agere, si divitiarum partem in pauperes conserunt, et eos sibi amicos conciliant, ut recipiantur in beatitudinem aeternam , quod et

Paulus divitibus aliis verbis I Cor. 6, II - 39.

133쪽

Is6 I. 4o. Allegoriae, imagines,

praecipit; sed desideratur aptitudo significationis; nam et se lazμων τvς αδικιας vel αδικος, ut V. I . ex oppositione αληθινος apparet, non sint divitiae injustae, sed falsae et fallaces, nihilominus disparitas magna est in eo, quod oeconomus infidelis de bonis domini sui amicos sibi praeparaverit, divites autem ex bonis propriis beneficia

pauperibus praestare, aliena autem restituere suis

dominis teneantur, quod, Judaeis ex lege Mos s. ut ex Luc. 39, 8 patet, uotissimum, a Iesu tacite ponitur. Similitudo solum in eo est: sicut dominus oeconomo credidit bona, ex quibus ipse sibi providus amicos praeparavit: ita Deus divitibus hona administranda Concessit, quibus sibi pauperes per beneficia divincire, et locum in aeterna beatitudine sibi procurare debent. Reliqua, ad scopum nihil facientia, significatione carent, et eXplicanda

non sunt ' .Fabulae . seu narrationes rerum, quae nec contigerunt, nec contingere potuerunt, sed sciae

sunt, ut aliquid aliud significe iur, rariores sunt in Bibliis , legitur tamen elegans fabula Jothami Jud. 9. 6 - Ωi., quae nulla dissicultate laborat. Brevior est illa 2 Paral. 25, 18. et 2 Reg. I 4, 9. Aliae fabulae, quae paucis altinguntur, aut ut nomiae sumuntur. Sunt poeticae, ut de orco , de sole e thalamo egrediente, de alis venti et aurorae, et

134쪽

Ia parabolae et fabulae. quae alia sunt similia in Archaeologia enumerata, quibuscum conferri potest Joh. D. Michaelis epimetron de imaginibus ex fabula poetica, insertum Lowthi praelectionibus de poesi Hebr. Goeti. II79. T. I. p. I 86 - 2.5.

Caput V.

Quid sit emphasis Emphasis a Quintiliano definitur Virtus orationis, altiorem praebens intellectum, quam quem Verba per se ipsa declarant. Est itaque emphasis augmentum . quod ordinariae Verborum significationi accedit, uti in vulgaribus illis: virum esse oportet; homo est ille vel homines sumus); Ut Uendum est, quihus exemplis Quintilianus subjicit: ., adeo similis est arti plerumque natura. V Altius spirat, quod Cato dixit, Caesarem ad evertendam rempublicam sobrium accessisse. Ita etiam cum David I Sam. 26, I g. Abnerum allocutus est:

nn N nonne vir es tu' et cum morti proxi-

135쪽

1a8 3. 4 I. Quid sit emphasis. mus. I Reg. Ω , 2. ad Salomonem juvenem dixit: nuria Dp r macte igitur animo, et

esto vir. Ita usurpatur quoque emphatice, ubi opponitur zηη vel , et idem sonat ac amplus, Spectabilis et cl iv es, ut et in

hac oppositione significet tenuem et plebejum, uti Ps. 49, 3. , ubi poeticus parallelis mus syno. nymus hunc sensum prodit. cons. etiam des. 2 , 9. et Prov. 8, 4. S. 42. Ρartitio emphasium. Emphaseos, ait Quintilianus L. VIII. C. 3.3. 5., is duae sunt Species: altera, quae plus signi- ,, cat quam dicit; altera, quae etiam id, quod nouis dicit. Prior est apud Homerum cum Mene ,, laus '), Graios in equo sedisse '), dicit, nam is vel bo uno magnitudinem ejus ostendit. Et apud se Virgilium: demissum lapsi per funem' '), o nam sic quoque altitudo demonstrata est. Idem Cyclopa, cum jacuisse dicit per antrum ,, immensum '' '), prodigiosum illud corpus,, Spatio loci mensus est. Sequens posita est in

,, VOee aut Omnino supprevsa, aut etiam abscissa.

Supprimitur vox, ut fecit pro Ligario Cicero:

136쪽

3. 42. Partitio emphasium. Illy quod si in tanta tua fortuna lenitas, , tanta non esset, quantam tu, per te, is in qua m, o b ti n e s. Intelligo quid loquar. Tacuit enim illud, quod nihilominus accip mus, , , non deesse homines, qui ad crudelitatem eum impellerent. V Abscinditur sermo per αποσιάπγειν, cujus exempla Quintilianus profert L IX C 2. I. 2., primum illud irae Aen. I. Is 9.: quos ego, Sed motos praestat componere fluctus; ac alterum solicitudinis et quasi religionis: an hujus ille legis, quam Clodius a se in Ventam

gloriatur, mentionem facere ausus e S Set Vivo Milone, ne dicam consule ' De nOStrum enim Omnium . . . non audeo totum

dicere. Prioris speciei emphas eos exempla habemus in Bibliis, tum in aliis, tum in sententiis, ut Vocantur, praegnantibus. Ita cum Ecclesiastes C. IO, IO. scribit: cor sapientis in dextera ejus, et cor stulti in sinistra ejus; nam cum cor omnis hominis in sinistro latere situm Sit, dicere vult, nullum hominem esse Sapientem. Sententiae praegnantes occurrunt quam plurimae, ut Ps. 3ι , 18. 32 conticescant in Orcum, i. e. conticescant vel quiescant descendentes in orcum, quod j im Chal

Ita etiam Ps. II 8, 6. exaudivit me in locum latum, i. e. exaudivit me, et ex angustiis deduxit me in locum am-

137쪽

13o S. 49. Partitio emphasium plum ' . Exemplum suppressae Vocis legitur Gen. 44, 4 - 5.: nonne illud, ex quo bibit sclominus meus 7 intellige. surati estis: Aliud. exemplum occurrit Exod. 38, 1 I.: in qua repetulanter egerunt Aegyptii, intellige, eadem re Jehova eos punivit, nempe aqua. Interpretes Bibliorum emphasim aliam fecerunt constantem, aliam temporariam; Verum prior commentitia est; nam si verbum quodpiam Constanter occurrit cum augmento significationis,

haec significatio, ita aucta, constanti usu facta est ordinaria, ut nonnisi inproprie emphasis dici possit. Exempla, quae proferunt, ad rem non faciunt, uti si dieitur Apostolus pro Paulo, aut poeta pro Homero; nam occurrunt haec nomina Apo- t Olu S, poeta, etiam, ubi de paulo aut I 6- mero Sermo non est; et hinc Rugmentum hoc significationis , constans dici nequit. Si vero in N. F. Vox χραττος in genere unctus, seu rex inauguratus) semper illum, a Prophetis promissum, celsissimum regem et reformatorem orbis, aut vita aeterna, perpetuo non simpliciter vitam, sed beatam vitam significat: significatio ita aucta est ordinaria. Hujus generis sunt omnes aut fere omnes illae emphases, quas quidam interpretes eX insolita a nobis phrasium orientalium compositione, aut ex Prima verborum notione exsculpserunt; excipiendae

138쪽

3. 42. Partitio emphasium. - 13 Itamen sunt allusiones ad primam vocum notionem, ut PS. 8, 5. 244, 3. et Ecel, 6, 1 o. ad notionem primam του n M, terrenus, et PS. 8, 5. 344, 3. 3 ad primam notionem του , imbecillis, de

mbilis, et persaepe ad notionem nominis quod dicit eum, qui semper idem perseverat, et

fidelis promissionum suarum custos est; emphatice autem adhibetur, cum dicitur: ego sum Ie- hova, aut aliud simile.

S. Q.

Emphases nequaquam frequentes. In nulla lingua, ordinaria verborum significatio crebro augeri solet; quare in lingu s quoque Biblicis emphases frequentiores exspectandae non sunt, et hinc merito explosa fuit emphasium captatio quorundam interpretum antiquiorum, qui fere omnes orientalium loquendi formulas, a nostris longius distantes, in emphases transformarunt, etsi nullum in eis significationis ordinariae augmentum depre hendatur. Ita et illas a Quintiliano Libr. VIII. C. s. S. I. coli. L. IV. C. 2. S. 3. commendatas Orationis virtutes, energiam scilicet seu evidentiam, vel talem repraesentationem , qua res a lectore oculis cerni videatur, porro similitudinem, et βραχυλο- γιαν seu brevitalem orationis, emphasibus accensue Tunt, quas tamen omnes Quintilianus ab emphasi ad curate distinguit, et esse dicit ornamenta Oratio nis, eique aliquam Vim addere, sed emphasibus minime accenset. Similitudines quaepiam hype

139쪽

as et S. 43. Emphases nequaquam frequentes. holicae sunt, Sed nequaquam emphaticae, ut Thr. I, I s. 'r Is C a magnum, ut mare, e St vulnus tuum: et Cant. 8 , 6. tuna no

nz N fortis, ut mors, est amor. Cons. et Zach. 12, 6. 8. Energiam, sed minime emphaticam, videas in verbis Prophetarum 2 Reg. 2I, 33., qui Deum loquentem inducebant: de tergam Ierusalem, uti quis d e t e r g i t pa t e r a m ἔdetersit eam, et pronam in faciem Vertit. Geminum est, quod Num. 22, 4. de Israe litis , qui repente reges, Sichon et Og, vicerant, et Tegiones eorum occupaverant, dicit Balah rex Moa-hitarum: nunc lambet coetus hic omnia circa nos, sicut lambit hos viridia campi.

S. 44. Emphases fictitiae.

Verum non solum , quas commemoravimu emphases commentitias, Sed et alias omnes, in quibus nullum apparet significationis ordinariae augmentum, esse fictilias, monendum esse censemus, uti I. emphases, quae praetenduntur esse reis Tum , quarum esse non potest nisi magnitudo et sublimitas, nullatenus autem emphasis, quae eSt Verborum; II. emphaSes troporum, quorum e SV decus et suavitatem orationi, non vero verbis significationis augmentum addere. III. Formae quoque verborum, ut dicuntur. intensivae, significatione

intensiva ordinaria gaudent, nullum itaque praeter

140쪽

S. 44. Em phases fieti tiae. Isa

ordinem accedit augmentum significationis; qui itaque eas vocant emphaticas, ignorant vim vocis.

Iv. orientalium Infinitivi cum modo Finito ejusdem vel cognati verbi, constructi, hauquaquam augmentum significationi addunt , sed ut Amira Gram m. Chald. Syr. Romae 3596. P. 27 .seqq.; Quadagno lius Bre v. Lingu. Arab. In fit. Romae I 642. p. 229., Mart et lotus Instit. Lingu. Arab. L. III. c. 3, , et Farchat Gram m.

Arab. manu Scr. docent, jam aliquam affirmationem aut asseverationem, jam morem vel modum, quo aliquid fit, 'aut etiam vicem indicant. quod ultimum tamen in Bibliis non obtinet; exempla passim obvia sunt '). V. Numeri plurales in vocibus quibusdam, quae in lingua Hebraica carent singulari, ut ουρανοι , ιδατα, , d P, empha tici non sunt. VI. Abstracta, quae ab orientalibus pro concretis aut pro objectis usurpari solent, attentionem quidem magis figunt in attributum, quod exprimunt, sed significationem ordinariam minima augent; emphatica itaque non Sunt, ut captivitas, pro captivis, camnities, pro cano, 2θ; ita etiam in N. F. prae putium venit pro ethnicis, circumcisio pro Iudaeis; - aut si Deus dicitur caritas I Joh. 4, 8, I 6., Vel si idola in V. F. dicuntur vanitas, et similia quam plurima, emphatica minime sunt. VII. Substantiva,