Enchiridion hermeneuticæ generalis Tabularum Veteris et Novi Foederis

91쪽

84 S. 27. Loca para II ela. Locus vero de hirco 'NU Lev. 16, 8. 2a., in quo

prorsus alia est syntaxis' et verborum constructio,

Parallelus nostro non est; frustra igitur ad ipsum Provocant. - Ιta etiam omnia illa artificia, quibus recentiores quipiam, qui rationalistae dici amant, donum linguarum extraordinarium in ordinarium mutare conati sunt, vana esse apparet, Si diversa loca conferuntur ' . Nam si donum erat ordinarium , et credentes illas linguas peregrinas olim didicerant : unde erat illa admiratio audientium t Act. 2, 5 -- I 2. Io, 44 - 45. Admiratio nasci non potuit ex solo affectu . quo laudes Dei eloquebantur, ut taceam, id dici non posse, I in guis novis aut peregrinis loqui, aut etiam simpliciter linguis loqui pro ratione diversarum nationum audientium. Act. I, 3 - II. Donum uaturale, quod studio et diligentia acquiritur, Simon ille Magus non adeo ambiisset, ut pecuniam offerret. Si sibi conferretur potestas, aliis hoc donum largiendi, Aet. 8, I - Ω5. Repugnat haec mutatio doni extraordinarii in donum ordinarium, etiam illis

locis . in quibus Iesus donum linguis peregrinis lO- quendi, promisit; profecto non est pollicitus, locuturos esse linguis , quas didicerunt, aut discent, Narc. I 6, 7. Act. 2, 33. cons. et Act. 1 . 4- 8. Linguae, quas credentes didicerant, non Potuerunt quoque I Cor. I 4, 22. dici-ου τοι σπιστε σιν αμα τοις απιστοις , nec facile Act. 39,

92쪽

3. 27. Loca parallela. 856. dici potuit, credentes et bapti Eatos nonnisi impositis manibus Ρauli accepisse Spiritum Sanctum, et locutos fuisse linguis. Ita quoque, si omnia loca, in quibus Jesus de sua persona et dignitate loquitur, Conseras, miraberis, esse pos ge, qui divin latem Eius impugnant, et loca quoque Apostolorum de hac ipsa agentia pervertere student '). Quod si res vel historia altero Ioco paucis,

vel obscurius narratur, altero vero pluribus aut clarioribus verbis, aut cum pluribus adjunctis refertur: per haec ipsa, prioris illius loci obscuritas illustratur. Hinc libri, qui ut plurimum easdem

historias exponunt, Perpetuo conferendi sunt, ut libri Paralip curae non cum reliquis antiquis libris historicis , et Evangelia inter se, ex quorum collatione quam plurima Ioca Obscuriora lucem capiunt, ut non sit necesse , quod aliunde liquet. exemplis

confirmare.

S. 28. Ratio inveniendi loca parallela. Ut loca, quae parallela sunt, detegantur, libri attente legendi, et non longo interposito temporis intervallo saepius relegendi gunt, ut recen tibus in mente. dissicultatibus, quas chartae quoque commendare juverit, facilius loca alia, verbis vel

re similia , quae obscuris lumen affundere pos Sunt, Observentur. Haec via est publica, qua loca Teperiuntur non solum ea, quae verbis et loquendi

93쪽

u8. Ratio inveniendi loca parallela.

formulis sunt similia, sed etiam illa, quae narratione rerum sibi respondent. Ad cognoscenda vero loca verbis similia, etiam alia brevior patet via, usus inquam librorum, qui nomine Concordantiarum insigniuntur, et omnia loca exhibent, in quibus UOX, aut phrasis Occurrit, ut uno obtutu circumspici et expendi possint. Ad usum prostant Buxtorsi Concordantiae V. T. Hebraicae I 632 Basileae, et Concordantiae Ρarti. cularum Hebraicarum a Noldio collectarum, a Tympio cum 'nimadversionibus editae lenae I 734. Graecae N. F. Concordantiae ab Erasmo Schmidio 1638 Vitembergae editae sunt. Haec opera quidem non nimis saepe Sine fructu consuluntur; a tamen non sunt, nec esse possunt ita comparata,

ut non plura restent loca parallela, quae nonnisi diligenti et repetita Iectione librorum adsequi possis. quia significatio a sub Strata materia et aliis adjunctis pendet, quae in libris Concordantiarum non Observantur. Ita quidem eX Concorda uti is sensum formulae loquendi Ps. 119. Io 9., adductis Io cis claris Iu d. tu, S. I Sam. I9, 5.:28, 21. Per ei pies, idem valere ac in discrimine vitae versari; ast et 'P, Ps. 119, 22. 26. 3.

non simpliciter esse discere et docere, sed cl i s-cere et docere observare mandata et

praecepta Dei, non ex Concordantiis, sed ex lectione locorum PS. IM, IO. et Deut. 2O, I 8.

doceberis, ubi integra phrasis ny Poc rid, occurrit. Ita etiam Gen. ZI, 29. tr. et , non ex Com

94쪽

3. 28. Ratio inveniendi Ioea parallela. 8 cordantiis, sed ex lectione Deut. 28, 32. Mich. a. I. Prov. 3, 27. Neb. 5, 5. percipies, prorsus idem esse, ac illud Aeneid. X. 773.: dextera mihi deus est, et Statii in Theb. ΙΙ : virtus mihi numen est et ensis, atque potentiam significare. Sic quoque, quid sibi Velit Gen. 33, Io.: vidi faciem tuam sicut faciem Dei, nonis nisi ex diligenti librorum sacrorum lectione perspicies, ubi Observaveris, eos, quibus apparitiones contigerunt . timuisse, sibi mortem imminere.

indicare voluerit festa sole innia, nonnisi ex lectione locorum Exod. 3a , i 3. ΕZech. 2O, I 2. colligi potest. Anniversarium diem nativitatis, Job. I, 4. per , quilibet die suo, significari, non ex 'Concordalitiis, sed eX sola diligentiori con. sideratione Iob. 3, i. m a te di xi tui ei suae, nempe nativitatis, perspicitur. Quod de uxore Loti Gen. 19, 26. legitur: in , et facta est statua salis, lucem non capit, nisi integro loco I Sam. 25, 37 --38. collato, ubi

de Nabal dicitur: Πκ N n , et ipse factus

est lapis; et nihilominus narratur, decima Sequente die primum mortuum fuisse. Ita quoque de Israelitis, sinum Arabicum transeuntibus, diciis

a qua ipsis murus, seu instar moenium,

quod non nisi ex ipsa lectione a Sam. 25, 25. pers Pi cies, ubi servi Nabalis de militibus Davidis dicunt r3 tu 3 n nuin, moenia erant nobis. Fre-

95쪽

88 S. z8. Ratio inveniendi loca parallella. quentem phrasim nptri 2, in manu potente,

coactionem significare, e X plicat locus Exod. a 2, 3. coli. 6, 1. Sed ne infinitus sim, manum de

tabula. Parallelismum locorum, quae eandem rem referunt, non Soli libri, qui easdem historias narrant, sistunt, Sed permulta quoque alia sunt vaticiniorum, Psalmorum, et epistolarum Ν. F. loca, quae de eadem historia, quae in libris historicis tracta. tur, agunt, et assidua lectione discenda, et demum cognita, conferenda sunt, quo tu negotio persaepe verbalis quoque parallelis mus Se ipse offert, ut quum filii Davidis a Sam: S, I 8. salutantur qui per legem MoSis sacerdotes esse hon poterant, ac x Paral. 18, I 8. dicuntur fuisse primores, quod voce I, proprie P ro p i n qu i, nempe Deo aut regi, exprimi potuit; ita quoque,

si x Sam. 24, 2. Deu S, at 1 Paral. 2r , I. Sa audieitur incitasse Davidem, ut populum conscribi juberet; si Marc. 7, 29. Iesus ait, daemonem ex filia exgressum esse, ast Matth. I 5, 28. puella convaluisse refertur. Cons. et 2 Sam. 6, 2. cum 1 Ρarat. I 3, 6.; 2 Sam. 24, I 6. cum I Paral. 2I, 16. Interdum historia eXpressionem aliquam alibi obviam, illustrat, uti si PS. 2, 7. re X compellatur

filius Dei, et Ps. 89, 27 - 28. potentissimus reX dicitur primogenitus regum, quod eX a Sam. 7, 14. Iumea capit; ita etiam nomen riin' ex historia Exod. 3, I 4 - II. 6, 3. eXplicandum est, etsi

96쪽

S. 28. Ratio inveniendi loca parallela. 89

aetate Apostolorum aliter explicari solebat, Apoc. i, 4. Cons. et Psal. 89 , ΩΟ - 38. cum a Sam. 7, 4 - i . et 1 Paralip. 27, 3 - 14.

S. 29.

Cautelae in collatione locorum paralis

Ielorum.

Loca, quae reperta Sunt Parallela, ex omni parte diligenter lustranda sunt, ut perspiciatur, an reapse sint similia, an vox vel loquendi formulare vera sit eadem vel similis, eadem syntaxi constructa, et an etiam de eadem, vel simili re usurpetur; dein etiam qui locus sit clarior, in quo quidem ra; o est difficultas, si modo mens non sit praejudicatis opinionibus occupata, quod ipsum nostra aetate satis frequens est, qua passim videas theo Iogos loca obscuriora ad sententias philosophorum adcommodare, et loca clara eX iis pervertere. si locus parallelus, qui confertur . non omne dubium

tollit, plura alia, si fieri potest, loca similia conquirenda sunt, uti supra S. 27. de voce Pn et aliis pluribus praestitimus. Sic etiam, si Deut. 24, I. CauSSa ad repudium sufficiens, dicitur 'an nrignuditas rei: intelligendum esse ingratum aliquid, molestum, e XOSum, apparet ex Deut. 23, 25. , ubi e XOSa et molesta excrementa hominum in castris. hac expressione compellantur; hoc quidem sufficit ad sensum figendum, dubitanti autem Subveniet locus Malach. 2, 16. , ubi dicitur:

97쪽

S. 29. Cautelae in eollatione eam . Mirari subit, theologos Sensum phras eos, qua Deus dicitur esse eum a l iquo, Matth. 28, ΩΟ- Non perspeXsse, cujus tamen permulta in v. et N. F. clarissima loca parallela occurrunt. E contra

bona adprecabituo Israel, dicendo: faciat te Deus sicut Ephraim et Μenasse, ne in quaquam , ut contendunt quipiam, parallelum est phrasibus III 3I' ari, Vel Gen. 22, 23. 18, 18. 28, I 4., nec formulae 32 ann Gen.

22, 18. 26, 4.; hae enim formae proprie passivae aut reciprocae sunt: benedicentur ve Ihenedictos felices) se re eulabunt, ut manifestum est ex Deut. 29, 38. Jes. 65, 16. Jer. 4, 2. Ps. 72, 17. , nec ullus est locus, ubi hae formaevi contextus necessario significarent , alteri benedicere seu bene precari, aut sibi invicem bene pre

cari , ut forma m l. o. Gen. 48, go I. Ubi

praeter unum nullus alius locus opem fert, dubium, quod forte superest, per diligentiorem collationem contextus tollendum est; ut si quis dicia ab EZe

donec veniat, cujus est judicium, i. e. regnum, rect Pse parallela esse Gen. 49, 1 O.

nis Hia' 'a 'ν sic enim legendum esse, Vix dubium est) donec veniat cujus vel cui

98쪽

locorum parallelorum. 9 est, elliptice nempe t οῦν, seu sceptrum ' . conferenda sunt praecedentia, in quibus regia dignitas, V. 9. consueta Orientalibus imagine leonis et leaenae, ac V. O. sceptro indicatur; qui vertunt, donec ingrediatur sua, nempe suam ditionem , quae ipsi in Palaestina contigit, provocant quidem ad sequentia, in quibus de ea sermo est, sed non Observant, Sensum esse frigidum et languidum,

ac v. II cum Io. nullo nexu cohaerere, Sed F. II. manifeste novum inchoare sermonem.

In locis. quae eandem rem, iam pluribus. jam paucioribus, jam clarius, jam obscurius, referunt, solerter dispiciendum est, an res sit reapse prorsus eadem, an Vero quibusdam tantum adjunctis similis, quod nequaquam regulis, sed diligenti attentione indiget. S. So.

Loca parallela ejusdem libri et diverissorum librorum. Parallela ejusdem authoris et libri loca aliis quidem praestant, eandem tamen vim probandi habent etiam loca aliorum authorum et librorum. dummodo reapse similia sint, et circumspiciatu ne forte verba et loquendi formulae, aut horibus. regione, aut tempore nimis distantibus, per secu. Iorum seriem , aut ob regionum aliorumque adjun

99쪽

9a S. 3O. Loea parallela ejusdem libritorum historicorum diversitatem, aliquam vicissitudinem subierint, et alia notione aut alio sensu usurpatae suerint, uti Supra I. 9. I. nonnunquam accidisse, exemplis ostendimus. Alioquin et hujusmodi loca aliorum librorum et authorum, firmum suppeditant argumentum, inprimis si plura, aut omni ex parte clara sunt, ut uSum loquendi affatim compro-hent. Imo huic parallelismo innituntur omnia illa, quae in Hermeneutica speciali U. et N. F., in Introductione tradenda, de testimoniis directis et indirectis praeeipiuntur. Itaque ex Ies. 33, 22. recte

deducitur, pῖn Gen. 49. Io. et aliis locis esse

legislatorem aut gubernatorem. Ita quoque eπeollatione Luc. II, 22 - 3Ο. 2I , 2O - 32. Pla

num sit, locum Matth. 24, 4 - 5 I. integrum agere de eversione Ierosolymorum, uti etiam Matth. 24, 34. clarissime iudicatur. Quapropter dubium

non est, etiam loca V. F. sensum similium locorum N. F., comprobare eo magis, quo magis res disceptata et confecta est, scriptores N. F. uti notionibus verborum et phrasibus v. F. Ita si Deus in A. F. dicitur cum aliquo vel cum aliquibus esse, quod frequentissimum est, IOS. I, 5. Ps. 9I, 35. Gen. II, I. 21 , 22. 26, 3. 28. EXOd. 3, 12. 4,I2. etc., et nihil aliud indicat quam auxilium divi. num ordinarium vel extraordinarium: eadem phraseos Wis obtinebit quoque in N. F. Matth. 28, 2 . Luc. I. 28. 58. 66. Aet. 7, 9. Io, 38. 13, 2I. 14, 27. Rom. I 6, 2 O etc. Sic etiam ex Iob. 38, II.

100쪽

et diversorum librorum.

liquet, quid sibi velint portae inseri, πυλπιαδου, Matth. I 6, I 8. cons. et Ies. 24, 9 - I5. EZech. 26, 2 o. 31, I 4 - II. 32, 18 - 33. 3, 13. Verum id nequaquam universim valet ἔquaepiam enim in N. F. nunquam sensu V. F. recurrunt, uti eum Psaltes saepius Deum orat: iudica me, i. e. jus mihi dic de caussa adversariorum, et libera me, PS. I , 9. 26, 1. 35, 24. 43, t. 71 , 3. GODL ltri Jer. 22, 17. Pro V. 3 , 9. Ps. 54, 3. etc., quod in Ν. F. nulli bi obvium est. Plura quoque e contrario sunt in N. F., quae in v. F. fustra quaeres; atque aliqua alia in Ν. F. sublimiori sensu, quam in V. F. usurpantur, uti Messias seu Christus, filius Dei, vita, mors.

Ιd omne ex collatione plurium locorum, e X con textu orationis, et ex substrata materia discernendum est. - Ρhrases vero aliarum linguarum, quae prorsus nullam habent cum linguis Biblicis et cum rebus in Bibliis commemoratis conneXionem, seu sum sacrae Scripturae nequaquam probare, sed duntaxat interdum aliquatenus illustrare possunt,

uti si dicitur spiritus Ieho vae induisse G i. deonem Jud. 7, 34. , aut Spiritus induissest mas a m I Ρarat. II, 18. , aut si Deus dicitur induisse decorem et gloriam PS. IO4, 3., aut pascua dicuntur induisse gregem ovium Ps. 65 , 34. , aut Iobus 29, 4. dicitur induere justitiam, quibus similes sunt Latinorum phra Ses, induere speciem judicis, Tacitus Annal. XV.9. animum bonis artibus induere, ib. 44. .