장음표시 사용
271쪽
Vetusta bare Tabula intereidis 1 sita in aliquibus ψS. Cod citardicitur exstare Arretii in Iasilica , sub Statua C. Marii.
C. MARIUS. C. F. COS. Vii. PR.
TRA SORTEM BELLUM CUM IVGURTHA REGE NUMIDIAE COS. GESSIT. EUM CEPIT ET TRIVMPHANS IN . SECUNDO CONSULATU ANTE CURRUM SUUM DUCI Ivs SIT TERTI VM COS. APSENS CREATUS ET D COS. TEUTONORVM EXERCITUM DELEVIT V. COS. CIMBROS. FUDIT. EX IIS ET TE UT O NIS ITE RUM TRIVMPHAVIT REM PUBLIC . TURBATAM SEDITIONIBUS TR . TR . PL . ET PRAETOR. IARMATI CAPITOLIUM OCCUPAVERANTVI. COS. VINDICAVIT POST LXX. ANNUM PATRIA PER ARMA CIVILIA EXPULSUS ARMIS RESTITUTUS VII . COS O FACTUS EST DE MANUBIIS CIMBRICIS ET TEUTONIS AEDEM HONORI ET VIRΤvΤI ET VICTOR FECIT VESTE TRIVMPHALI CALCEIS
g. Magnorum Ducum bellica virtus, quamvis interdum saevitia , ferocitate , deterrimisque animi morbis obscurata
fuerit , magna tamen in laude , & admiratione apud omnes semper fuit, nec sine aliquo honoris monumento popsteris commendata , quod haec Tabula declarat praeconiis C. Marii insignis: quem virum neque propter dignitatem Diqitigod by Corale
272쪽
laudare satis quisquam commode , neque propter crudelitatem abunde vituperare potest. Sed singula in marmore scripta , quae ad Historiam , &ad eius laudes pertinent, exponenda a nobis sunt. C. Marius , municeps Arpinas, humili atque obscuro loco natus, nulla maiorum commendatione , amplissimos honores coninsecutus est 3 in quibus, ut auctor est Sallustius de Bello Iugurthino n. 63. adeo praeclare se gessit, ut amplioribus semper dignus haberetur. Cicero eius conterraneus Lib. II. Tusculanarum Quaest. iam nem rus eum , Florus Libro III. Cap. I 6. mbιlitatis inimicum fuit tradunt. Sed Valerius Maximus Lib. II. Cap. I. g. IT. eum non esse damnandum rigoris rustici crimine scribit. Plutarchus , qui vitam eius scripsit, durum, & bellicosum animum ei naturam eiunxiΩse narrat , adeoque laboris patientissimum . E numero Seis natorum eiectus , duas in petendo honore AEdilitatis repulsas passus est , tamen quod fortassis nulli contigit, Consul, summo populi studio, septies creatus est,& quidem his absens . De eius Consulari dignitate scripsere Plinius Lib. XI. Cap. 43. & Florus Lib. III. Cap. 3. Primum igitur, septimo post Praeturam anno, Consul sa-ctus est eum L. Cassio Longino , anno ab Urbe condita DCXLVI. ut testatur Cicero Libro de ossiciis III. & Casisodorus. Causa cur factus fuerit Consul, cum a spe coninsulatus longe abesset, haec fuit, auctore Velleio Patercuis Io Lib. II. e. XI. Matius Legatus Metelli re minatus Metelis si lentitudinem, escit, ut, eum commeatu petito Romam venisset, Uia erearetur , bellique paene patrati a Metelia , qui bis Iugum iam arie fuderat, siumma remmitteretur sibi. Metelli tamen, γ' triau bus fuit clarismus, es meritum s minis pue cognomen Numidisum induum. Cellius Lib. XII. Cap. v. meminit orationis, quam Metellus habuit in tesumpho suo . In Africam igitur cum exercitu profectus, obtenta extra sortem ea provincia , quae iam Q. Caecilio Metello sortissimo viro contigerat, Iugurtham Numidarum , Bocchum, lugurthae socerum, Maurorum reges, primum te vibus proeliis, demum acerrimo bel-
273쪽
lo fudit, vicit, & armis exuit. Iugurtham postmodum, vivum a Boccho , Sullae opera , accepit, deque eo triumphavit , & Romam , quod vix credi poterat , ante currum suum duci iussit, cum duobus eius mi is, auctore Salluissis , Plutarcho, Floro Lib. III. Eutropio Lib. IV. orosio
Lib. v. Cap. I 4. Fuit enim hoc in more positum Romanorum ut in triumpho victus , & captivi victoris currum
ἶraecederent, de quo luculenter disserit Alexander Centatum Dierum Lib. v I. Cap. 6. Contigit hie triumphus in . secundo eius consulatu cum C. Flavio Fimbria , anno DCXLIX , quem consulatum absens accepit, & Libya a citus , iniit Kalendis Ianuariis, anni apud Romanos initio, teste Plutarcho , quo etiam die de Numidis , & Rege Iugurtha triumphavit, ut legitur in Fastis. Romanis legioni-hus secundum Contui C. Marius aquilas primus proprie dedicavit, teste Plinio Lib. X. Cap. 4. Sallustici in Iugurthino , & Plutarcho. In eo triumpho auri septem & tria millia pondo Romam delata fuisse seruntur . Argenti autem non signati quinque millia septingenta octogintaquinque pondo . Numismatum vero , drachmarumque septies mille,& viginti octo myriades extitere. Post pompam Marius Senatum in Capitolio convocavit, ac, sive ignorantia, quod eum mos patrius fugeret , sive quod sortuito se faceret , incivilius habitu triumphali ingressus est . Sentiens
autem Senatum aegro animo id sere , statim assurgens , suscepta purpura , ad concionem rediit , ut narrat Herru, Plutarchus . Tertium Consul absens creatus , anno DCL. collegam habuit L. Aurelium Orestem , cuius consulatus mentionem faciunt Plutarchus , qui reliquos ordine recenset, Plinius
Lib. II. Cap. 39. Cassiodorus, Florus Lib. III. Interim tb
moris Romae tantum suit, quantum vix Annibalis tempore, Punicis bellis. Nam Cimbri vastatis omnibus, quae si
ca Rhodanum , & Pyrenaeum sunt, per saltum in Hispaniam transgressi , ibique multa loca depopulati, a Celtib Tis fugantur . Reverti in Galliam , hellicosis Teutonibus se
274쪽
coniungunt. Marius, flagrantissimo plebis studio, adversus eos Consul, & Dux ereatus, severe , & rigide milites in disciplina militari continebat 3 aequitate interim patefacta cum iudicasset sororis filium C. Lucium , quem Trebonius
multoties tentatus, ne pudicitiam Violaret, constanter repulerat , iure caesum fuisse. Tertium consulatum in arparatu belli consumpsit; non ausus congredi cum Cimbris, donee invicta illa rabies consenesceret, Floro teste Lib. IV.Cap. 3. Illi, tripartito agmine , defendente castra Mario. per Alpes, claustra Italiae transturi, Romam se capturos confidunt. Marius, mira velocitate occupatis compendiis, praevenit hostem , prioresque Teutones sub ipsis Alpium . radicibus assecutus , ad Aquas Sextias duobus proeliis deo levit , in quibus caesa traduntur hostium ducenta millia , capta nonaginta 3 ut in Epitome LXIIX. ex Eutropio Li-hro V. Floro Lib. III. Cap. 3. Haec gesta sunt in quarto C. Marii consulatu. eum in Luctatio Catulo, anno DCLI. Consul quintum eum M . Aquilio iactus, anno DCLII. Cimbros , qui per Noricum profligato Q. Catulo Proco sule irruperant in Italiam , collatis signis landitus delevit scaesa traduntur hostium centum quaciraginta millia , capta sexaginta . Marius totius Urbis consensu , & acclamationibus exceptus, pro duobus triumphis, qui osserebantur, uno contentus fuit 3 dum interim servata Roma, & Italia, laeti omnes Romani cum filiis atque uxoribus Mario, & Diis Servatoribus domi libarent, ut narrat Plutarchus. Marius, ut in secundis rebus mansuetum se praeberet, cum Q. Catulo triumphare , gloriamque cum eo communicare instiis
tuit 3 quem triumphum laudat Iuvenalis Satyra VIII. a Silonio adductus in Commentario in Fastos , & Triumphos
Sextum iniit Marius Consulatum cum L. Valerio Fla eo , anno DLlII , obsequiis populi , maximaque omnium
benevolentia laudatus. Sed turbata eo anno Republica seis
ditionibus Tribuni Plebis, & Praetoris, quas describit valerius Maximus Lib. IX. Cap. . Plutarchus, Appianus, alibli a que,
275쪽
que , Marius seditionis auctores Glauciam Praetorem , Saturninum Tribunum Plebis, & Saufeium Quaestorem in Capitolium armis prosecutus obsedit, & incisis aquarum fistulis ad deditionem compulit, ac contra fidem omnes interfecit, Saturnini vero aedes ab imis fundamentis diruit.
- Anno DCLXV. L. Sulla , & in Pompeio Consulibus ,
C. Marius cum bellum civile excitasset, quod ei helli gerundi contra Mithridatem, regem Ponti, provincia demanis data non esset, armis Sullanis urbe eiectus, in Minturnensium paludibus iacuit; a Minturnensibus captus, ac postmodum dimissus, in Africam delatus est. Post haec accersitus a Cinna Consule , urbem cepit , eamque caedibus ocrapinis vastavit, ut memorant Appianus Libro I. Velleius
Libro II. Florus Libro III. Cap. at. Epitome LXXVII. &XXXX. Inde , primus omnium Romanorum , Consul VII. creatus cum Q Cinna , anno DCLXVII. eodem die quo magis ratum iniit, Sex. Licinium Senatorem de saxo deiici iussit, editisque multis sceleribus, Idibus Ianuariis decessit,
teste Plutarcho , duodeseptuapinta annos natus, domuntia
relinquens collectis opibus refertissimam , fortunamque suam identidem erudelem appellans, quod ante quam consilia, & desideria sua peregisset, mortem obiret. Marius aedes suas prope Forum exaedificaverat, ut a pluribus etiam aliis, suae partis cultoribus, limina frequentarentur. Habuit & apud Misenum magnificas aedes, atque
effeminatiores, quam talis viri dignitas, qui tot bella gesserat, pateretur. Quo vero tempore AEdem Honori , &Virtuti victor fecerit, incompertum mihi est. Post quintum eius consulatum id evenisse puto, cum Cimbros fudisset deque iis, & Teutonibus iterum triumphasset, ut in Arretino hoc elogio narratur . Neque vero , ut id quoque dicam, scriptum tuisse puto in hoc marmore, ut in aliquibus MSS. legitur, AEDEM . HONORI. ΕΤ. VIRTVTI. ET . VLCTOR. quasi es Rctoriae AEdem communem dedicaverit.
Nam de Atae Victoriae facta a C. Mario , nullam apud
veteres scriptores mentionem fieri observo , Uerum . memo
276쪽
ratur Asides Honoris,& Virtutis a Vitruvio Lib. III. Cap. I. & in Prooemio Lib. VII. quam omni cultu C. Mutius a chitectus perficit. In haec lora vide Philandri adnotationes. Hoc triumpho adeo gloriatus est Marius , ut triumphali habitu , & calceis patriciis hanc AEdem facere , seu deducare voluerit. An vero id fecerit eadem veste triumphali . nempe toga picta , & tunica palmata, purpureo colore i signi , quibus usus fuerat in triumpho , itemque calceis pa triciis , qui mullei dicti, vel a suturis, vel a colore rubro d& puniceo, ut Balduinus ostendit de Calceo antiquo tae. X. minime id adfirmare audeam. Fortassis lege lata a Tribunis plebis saetiim est ut omni triumphantium cultu in
hac AEde dedicanda uteretur ι quo honore cumulatus legi tur Cnaeus Pompeius apud Paterculum Lib. II. c. 4o. cui concessum est , lege lata , ut in Ludis Circensibus corona au rea, N omni cultu triumphantium uteretur; in scenicis auistem praetexta, coronaque aurea , quod ille non plus quam semel usurpare sustinuit . Propria vero vestis eorum qui Diis sacrificia , vota , & dedicationes faciebant alba , oclintea erat. Fuit etiam in usu triumphantium alba vestis , ut
observavimus in veteri inscriptione adlata in Columbario . sive Monumento Libertorum , & Servorum Liviae Augustae pag. 333. in qua legitur ossicium M. Cocceii Ambroissi Liberti , qui Imperatoris fuit PRAEPOSITUS . VESTIS: ALBAE. TRIvMPHALIS. sed diximus Imperatorem fortassis usum suisse ea veste non in triumpho , sed in triumphalibus ludis, & spectaculis, vel etiam in cenis, quae post triumphum praebebantur .
AEdem Honoris , & Virtutis constat ex hoe lapide factam fuisse ex manubiis Cimbricis, & Teutonicis. Veteres manubias dixere spolia quaesita de vivo hoste nobili me
deditionem , ut auctor est Pedianus in tertia contra veris rem 3 eratque haec praeda Imperatorum , ex qua quod vellent facerent. Aulus Gellius Lib. XIII. Cap. 23. manu bias esse vult pecuniam vel ex hoste captam , vel ex praeda vendita redarum . Alii e contra simpliciter pro quali.
277쪽
eumque praeda , nec solum ab hoste , verum etiam a cive
petita . Vide Turnebum in Adversariis Lib. XVI. Cap. I 3. Devictis Cimbris , Teutonis, & Iugurtha Numidarur rege, deque his actis triumphis omnium nobilissimis, quam raeclarum , & illustre fuerit C. Marii nomen in Romana
.epublica declarant in eius honorem aeternitati consecrata monumenta, posteris quoque maxime clara perenni scriptorum testimonio. Eius siquidem tropaea , quae hoz tempore in Capitolio condita sunt , posterorum admirationi consecrata memorantur a Plutarcho in eius vita , a Velleio
Paterculo Lib. II. c. s. a Vitruvio, loco superius descripto.& a Sidonio Apollinare in Endecasyllabis ad Magnum Felicem , quae cum L. Sulla disiecisset, a C. Iulio Caesare restituta fuere , ut narrat Suetonius c. 3I. Quo vero in loco
primum posita fuerint haec tropaea , ostendit Famianus Nardinius in Descriptione Romae antiquae Lib. IV. Cap. a. neque ad Traianum Augustum , de Dacis triumphantem , pertinere posse diserte , & luculenter ostendit Fabretius, Cap. IV. cie Columna Traiani pag. Ioa. & sequentibus . Haec ipsa tropaea , Ornatus caussa , statuta supra a
cus Aquae Marciae , velut in nobili fastigio , expressa visuntur in nummis; quorum unum , haud se emam, pr tulit Golletius in Fastis ad annum Urbis DCLIll. pag. i 3 . ex quo perspicuum est ea C. Mario quintum Consuli , de Iugurtha . de Ambronibus Teutoniis , Cimbrisque triumphum agenti, dedicata fuisse . Post Cimbricam victoriam cantharis potasse , Liberi Patris exemplo, traditur , auctore Plinio Lib. XXXIII. Cap. xl. Mirum igitur non est si tot monumentis elogiisque praeclaro in loco positis ubiquo honoratus fuerit eum in eo uno , ut ait Cicero pro Lege Manilia , spes, & incolumitas Romani imperii polita esset; hac de re merito ab universo populo habitus tertius Romae instaurator ; qui profecto si Gratiis, Musis, Graecarumque
literarum studiis litasset, haudquaquam certe , quantum bello optimus , tantum pace pessimus , immodicus glori-- , insatiabilis, impotens, semperque inquietus fuisset.
278쪽
Tabula marmorea alta pedem Romamm I. N une. XVI. lata seidem pedem L quae ex Eas in Musta Diamis Hieronia Equitia Musi.
TRIUMPHAVIT DE REGE PONTI MITRIDATE ET DE REGE ΛRMENIAE TIGRANE MAGNIS v TRIVS VRREGIS COPII sCOMPLURIBvS PROELIS TERRA MARI UE SvPERATIS CONLEGAM svVM PVLsvM A REGE MITRIDATECvM SE Is CALCHA DONA CONT ULISSET OPSIDIONE LIBERAVIT
9. Haec quoque marmorea Tabula fertur inventa annσMDCLXXXVIlI, iuxta Portam , vulgo appellatam GPLDone , cum murus quidam dirueretur , qui suit pars Arcis. conditae anno MCCCXXXVIII , tempore Athenarum Ducis I ae proinde eodem loco, ac tempore detem, quo dc superius adlata Tabula in honorem in. Valerii Maxuia paga
279쪽
pag. 23 3. Continet elogium L. Licinii Luculli , quem Cicero, in Oratione pro Lege Manilia, sortem virum , sapientem hominem , magnum Imperatorem merito appellat. Primum stipendia fecit sub signis L. Sullae a qui eius constantia , & humanitate ductus tantum illi auctoritatis ,
atque virtutis tribuebat, ut ubi quid sortiter ae strenuo agendum esset, quoad vixit, eius opera potissimum uteretur , cui etiam commentaria rerum suarum inscripsit , teste Plutarcho . Summa in eo fuit cum eruditione eloquentia , qui commentaria scripsit de bello Marsico , cui ipse cum dulla interfuit. Praeterea cum Hortensio summo oratore , & Sisenna Historico praeclarissimo persaepe dicendo,& scribendo certavit. Sed plena quum sint eius laudibus Veterum scriptorum monumenta . nil opus est in his diutius immorari . Singula vero , quae in hoc Arretinorum elogio leguntur , indicatis auctorum locis, qui de eius laudibus scripserunt, breviter explicanda sunt. Quaestor in Asiam prosemas est 3 ibique per multos an nos admirabili quadam laude provinciae praesuit , & ob Raestorium munus ludos quam magnificentissimos edidit. einde absens factus AEdilis cum fratre , eontinuo Praetor , in Africam postmodum missus est. Augurali dignitate ornatum fuisse memorat haec Tabula . Mortuo Sulla, habitis paullo postea comitiis, una cum M. Aurelio Cotta Consul declaratus est, V. C. anno DCLXXIX. cuius muneris meminit Plutarchus , Cassiodorus, Appianus in Mithridati eo , Plinius Lib. XXXVI. Cap. 6. Cotta ad observandam Propontidem , & ad debellandam Bithyniam mi sus est a Lueullo renovandi belli cum Mithridate Ponti Rege provincia data , quamvis primo ei Gallia Cisalpina sorte contigisset. Bellum igitur cum Mithridate , qui per quadraginta annos Romanis restitit , absque ullo. publici aerarii Impendio, novem annis felicissimci gessit quem fir-idit, profligavit, eiusque astus singulari prudentia, & consimilo compluribus proeliis terra marique superavit. LuPatoriam , & Amisum. civitates Ponti .nobilissimas, exput vix λ
280쪽
Collegam suum Cottam , terra marique profligatum a Muthridate , sexaginta navibus , di militum quatuor millibus strage amissis Chalcedone obsessum , summis obsidionis periculis, virtute , adsiduitate, consilio liberavit. Secundo proelio ad Cieticum urbem exercitum Mithridatis fame se roque delevit, pulsumque e Bithynia Regem , variis belli, ac naufragiorum casibus fractum , coegit in Pontum profugere . De eadem obsidione Appianus pluribus verbis i Mithridati eo , & Plutarchus in Luculli vita . Silentio minime praetereunda Ciceronis verba in Mureniana : L. Lu-
tussi mero res tantae extiterunt, ut neque maius bellum tammemorari Rest , ne ue maiore consilio , γ' minute rectum et nam eum totius
smpetus belli ad Grisenorum moenia confiitisset, eamque urbem sibi Mithridates Asiae famam sene putavisset, qua efacta, γ' revulsa, tota pateret provincia ; perfecta ab Lucullo Mee Aunt omnia , is urbs fideli morum Lemrum defenderetur, es omnes eviae Regis diuturnitate obsidisias consumerentur . Eadem & pro Archia Poeta. Mithridatem, in illo timore, & suo , erepta ex omni im .petu regio , ac totius belli ore , ac faucibus Asiae urbe et rissima Cyzicenorum , Tigranes Rex Armenius excepit , dissidentemque rebus suis confirmavit, & afflictum erexit 3 qui eum eo iuncto exercitu peditum equitumque propemodum infinito , quem accurate enumerat Plutarchus , eum Luculli pauci stimis militibus concurrerunt, ab his vero fracti, ac deleti, magna felicitate superati sunt, hostium in oeulis , splendidissimis Asiae regiis Tigranocerta , Cabyra , Sinope , Nisibe captis, direptis. incensis , tota Asia septentrionali usque ad Phasidem , orientali usque ad Me-
diem , australi usque ad rubrum mare Romano adiecta imperio; optimis saluberrimisque legibus, & institutis temperata a patefacto Romanis Legionibus Ponto, qui antea ex omni aditu clausus fuerat obtritis confractisque tot victoriis regibus sorentissimis , ac potentissimis 3 qui nihil aliud prorsus quam nuda corpora reserentes, in vastas solitudines silvasque inaeeessibiles, ceu ferae aufugerunt 3 ac nisi militum contumacia, & avaritia summum Imperatorem in me