장음표시 사용
151쪽
Tars Posterior Practica. II 32 8. Species plura continet, quam genus .
24. γ: QDI PROINDE EX EO, QUOD ALICUI SUBIE
CTO CONVENIAT GENUS , SPECIEΜ EIDEM CONVMNIRE INFERET , vITIOsE ARGUΜENTABiTUR , ET IN ERROREM INCIDET .
SCH. I. E. g. Vitiosa est argumentatio et Figura habet quatuor latera: ergo est quadratum. SCH. 2. Huc apte reυocatur Fallacia a dicto simpliciter ad dictum secundum quid, quae est argumentatio vitiosa, in qua em eo, quod praedicatum aliquod fimpliciter eonsideratum subjecto eonveniat, infertur idem praedicatum certo quodam modo determia natum eidem subsecto convenire. E. g. Propositio est probata: ergo est demonstrata. Frequentissime huic
fallaciae a dicto F jieiter ad dictum secundum quid locus conceditur, idque potissmum ideo, quod propo
riones susscienter determinatae non formentur.
ago. Haud difficulter intelligi potest, regulis applicandi Dictum de omni, vel nullo adversari illas argumentationes, in quibus ex una aliqua propositione perperam ejus conversa insertur ; id quod accidet. I. Si conversa ex ea propositione particulari negante insertur, quae sub universali negante non continetur. E. g. Quoniam universaliter enuntiare non licet: Nullus homo valet demonstrare asserta sua , ex hac particulari negante : Quia dam homo non valet demonstrare, inferta sua, fas non erit in serre: Ergo quidam valens demonstrare asserta sua non est homo. II. Si propositio universalis, in qua essentiale, vel attributum commune praedicatur, convertitur. E. g. Omne quadratum est Hum quadrilatera: ergo omnis figura quadrilatera est Hyad tum. Item: Omne vinum est fluidum: ergo omne Iuliam est pinum. III. Si convertitur propositio ,
152쪽
in qua sub quadam conditione praedicatur de is, jecto, quod etiam de aliis subjectis praedicari potest. E. g. Lapis radiis Solis expoMus est ealidus :quod calidum est, est lapis: ergo lapis est radiis Solis
expostus . SCH. Argumentatio, in qua perperam propintionis eujusdam conversa infertur , Fallacia consequentis audit . 23o. Quemadmodum, si duae propositiones revera contradictoriae fuerint, ex veritate unius recte alterius falsitatem inserimus: ita equidem vitiose argumentamur, ex veritate unius salsitatem alterius, quae prioris contradictoria non est, inserentes. Patet satis exinde , quod propositi num , quae revera contradictoriae non sunt, utraque vera esse queat, quemadmodum exempla o via loquuntur.
SCH. Vera est hae e. g. propositio : Peccatum , quod commissurus est Cajus, libere committetur: quod siquis huic propositioni contradictorie oppositam putaoerit: Peccatum Caji certo praevidetur ; a
que ex veritate unius falsitatem alterius intulerit ;vitiose argumentabitur, ac plane in errorem incidet is
a I. Dum quis propositiones pro contradictoriis habet, quae re vera contradictoriae non sunt, ignorare elencum dieitur, ipsaque vitiosa argumentatio, in qua igno attoni elenchi Iocus conceditur , Fallacia ignorationis elenchi nominatur. SCH. Committitur ignoratio elenchi , vel ob aequivocationem terminorum, vel ob ignorationem eorum, qua ad Montradictionem requiruntur. Eam igitur viaraturus in priori casu inquirat in notiones termino in
quivo γ iungendax, eamque jungat, quae cum Perita
153쪽
Pars Posterior Praesita. I ste eonsistet; in posteriori easu ad regulas de vera oppositione diligenter advertat, est neeesse. 232. Superest vitiosae argumentationis genus , quod Fallaciam petitionis priseipii vocant. In hoc aliquid probatur ex eo, quod re ipsa etiam in 'uaestione est, sive quod seque dubium est, ae iblud quidem, quod probandum. SCH Fallaeta petitionis principii est e. g. in basa umentatione: Gravia seruntur ad centrum universi et gravia seruntur ad centrum terrae: ergo centrum terrae est idem , quod universi . Luippe et fi concedatur, gravia versus eentrum terrae ferri pquo tamen fundamento asseritur, gravia ferri versus gentrum univers' Scilicet an non boe ipsum sanquam
ratio probans sumitur , quod plane in quastione est, quodve adeo probari debet 8 c 34 γ
De inveniendo Vero . . CAPUT I.
De Vero inveniendo a posteriori.
233. E veritate proprio, quod aiunt , marteia elueuda hic quaeritur: eruere autem prismo possumus veritatem a posteriori, scilicet dum in ea eruenda sensibus utimur et 'secundo a priori, dum ex veritatibus jam inventis alias incognis
3 Hic argumentandi modus Vitiosur circuluτ, at que Psilli verjasio dicitur in Scholis.
154쪽
tas ratiocinando elicimus: porro veritatum inve niendarum duplex est genus; alterum nempe notiones, alterum iudicia complectitur.
EsT. Nam cum per sensus non cognoscamus nisi res existentes, quae scilicet actu in organis sen- 4briis mutationem producere debent β. 8. ; res autem actu existentes singulares sint u. ai. manifestum est, animo. per sensus non repraesentari, nisi res singulares: est vero notio, qua repraesentatur res singularis, ipsa singularis: pr indeque notio , quam per sensus adipiscimur , immediate non nisi singularis est.. a13. Dum judicium intuitivum sermatur, res, quae sensu cognoscitur , pro subjecto sumitur , quodque in ea inesse, vel adesse Observatur , pro praedicato. Enimvero cum res, quae sensu cognoscitur, singularis sit, illudque etiam judicium , cujus subjectum est singulare , dicatur singularec g. 89. , relinquitur , quodvis judicium inIuitia
Uum immediate non nis singulare esse. SCH. Suamtax vero notiones, qua sensu acquiruntur , itemque udicia intuitiva sngularia uent; attamen via. datur, sinsu, seu e perientia duce, ad notiones universales, b judicia universalia perυeniendi . Ruam
antequam vertius commonstremus, docendum, quomodo a posteriori investiganda essentialia , attributa ,
155쪽
EA BILIPER HABERI POTEST. Etenim quae in rebus
ejusdem generis, vel speciei constanter insunt , di observantur, vel sunt constitutiva illius generis, aut speciei, vel saltem in constitutivis sui rationem habent : illa sunt essentialia; haec vero attributa: quod itaque constanter in rebus Observatur pro essentiali , vel attributo probabiliter habetur. εSCH. I. E. g. cum duritiem eonstanter in lapide quovis obserυemus , duritiem esse attributum lapidis colligimus. SCH. 2. Non audemus apodimce, seu tanquam cem tum statuere, hac ratione essentialia , vel attributa rerum agnosci: nam quoniam inductione incompleta assertum nititur, ut consideranti patebit, omnia requiis Ma ad veritatem non adsunt; nee adeo certitudini locus esse potest. Porro nolit quis offendi per hoc , quod eum de Mn scendis essentialibus, s attributis sermo M , specierum, ac generum notitia supponatur, persuasus ex notitia essentialium, vel attributorum eam primum ac
qui tum iri: nam non alia specierum notitia his quiadem supponitur , ns eonfusa ; haec autem absque eo habetur , ut vel essentialia, vel attributa sigillatim perspiciantur ; evasura distincta , F haec perspecta fuerint.
237. SI QUI DPIAM UNO TE PORE IN RE ALIQUA OBSERVATUR, QUOD ALIO TEMPORE IN IPsΑ , VEL ALTERA EIUSDEM GENERIS, AUT SPECIEI NON DEPREHENDITUR , ID PRO MODO GENERIS , AUT SPECIEI
ILLIUS HABENDUM . Quippe quae in re sive numero, sive specie, aut genere eadem nunc insunt, nunc non insunt, eorum ratio in ipsa re non continetur: modi itaque illius sunt . ao. . SCH. E. g. Lapis nunc obserυatur calidus , nunc
156쪽
x38 Logie a frigidus; ealor proinde, is frigus modi lapidis funν.
238. Hinc iam modum assignare conceditur , quo, sensu, seu experientia duce, notiones universales distinctae formari possunt. Scilicet I. Tot fiant judicia intuitiva, quot in re per sensum praesente a se invicem distincta observantur . II. Praedicata, quas salva specie rei abesse possunt ,
atque adeo ad eam non pertinent, omittantur.
III. Quae vero ad eam pertinent quidem , attamen nunc hoc, nunc alio modo determinata deprehenduntur , particularibus determinationibus liberentur. Facilius negotium confietemus, si pluribus exemplis inter se collatis attenderimus, in
quo illa conveniant , in quo item a se diffe
SCH. Hac equidem ratione haud di ulter forma tur notiones universales distinctae figurarum in Geom tria : nam dum videmus e. g. figuram, quam tria gulum appellari novimus , animadvertimusque in ea reia latera, eaque forte aequalia; aream autem ipsius eoiore rubro tinctam : instituta collatione eum alio reiangulo colligimus, a figura triangulari de se, baequalitatem laterum, is area eolorem rubrum abesse posse: unde ea omittentes notionem universalem, qua omnibus triangulis eonveniat, formamus ἔ esse nempe praecise figuram eonfiantem tribus lateribus . Aria qua, dam exempla in Reeitationibus adferentur.
239. Itaque, quod satis perspicuum videri potest, in formandis a posteriori notionibus univertilibus distinctis, indispensabiliter utendum est reflexione, & abstractione. Quoniam autem hujusmodi notiones per reflexionem, & abstractionem formatae nou continent nisi praedieata judiciorum intuitivorum . praeced. , quae quidem legiti
157쪽
Pars Posterior Practica. IS9me sermata, atque adeo vera supponuntur; consequens fit, illa in numerum possibilium , atque verarum esse reserenda c f. II 8., &β. I7o. . SCH. Haud infrequenter accidet, ut notionem distinctam, sensu duce, nequaquam consequamur , Puta I. Si res objecta nimis exiles fuerint, vel ita remotae , ui sensus nihil in illis discernere queant. Σ. M arae n9tas rei sub aliis peregrinis latentes, ac quasi sepultas eruendi non polumus . 3. Si attentionem susscientem non adhibemus, aut a re una statim animum ad aliam contemplandam divertimus. 26o. Quod si notio eo , quem exposuimus , modo sermata notas continuerit praecise sussicientes ad rem sensu perceptam ab aliis distinguendam, definitio erit g. 37. : unde intelligitur,
quomodo a posteriori definitiones eruantur. SCH. Ut ne notio plures, quam quidem ad rem distinguendam sinciunt, notas contineat, investigandum erit, num positis quibusdam alia ponantur , seu an
quaedam per alia determinentur φ Haec nempe omittenda erunt, retentis solum iis, quae per alia non detem minantur . E. g. in triangulo numerus ternarius angulorum per numerum ternarium laterum determinatur:
hoc itaque numero angulorum omisso , sinciet triangulum concipere, 9 de ire per figuram tribus lateribus constantem. asi. Est in specie definitio genetica, sive re iis, quae modum, quo res aliqua fieri potest, exponit c g. 7o. a. Hanc adeo consequemur, si ad ea , quae in formatione rei fiunt , attenti notionem distinctam genestos nobis formaverimus . SCH. E. g. attendentes, quod circulus generetur , s linea recta eirea punctum fixum rotatur , definitionem realem circuli adipiscimur . Sic tirones artium
158쪽
manuariarum notiones operum perficiendorum nanciascuntur, nosque passim definitiones reales artefactorum consequimin; eonsecuturi similiter in naturalibus, ubi sua sensibus praesidia fuerint adbibista . 262. Notiones, quae sensu acquiruntur, immediate non nisi singulares, & confusae sunt ; accedente tamen reflexione, di abstractione distincte, & universales evadunt g. 239. . Quod porro ad judicia, quae ab experientia derivantur, attinet, ipsa quoque inter universalia locum sibi vendicabunt, si quod pro praedicato sumptum 1 uerit, non nisi ex essentialium , vel attributorum numero fuerit . so. : quoniam igitur modum jam assignavimus, quo, sensu , seu eXperientia duce, agnosci possunt essentialia, vel attributa rei cujusdam , liquet , qua ratione Op experientiae, seu sensuum ad judicia universalia
SCH. Iudicia unioersalia erunt: Ignis est calidus rLapis est durus &c. .' ex observatione namque constare poterit, eatorem esse attributum ignis , duritiem a tributum lapidis. 263. Non vero unice judicia universalia sor- mari , si praedicatum suerit essentiale, vel attributum, patet ex alibi jam dictis g or. ; quippe si pluribus observationibus constiterit, his de.
terminate positis extrinsecis, rei determinatum quendam modum convenire, eundem sub illis extrinsecis rei tribuentes, judicium denuo universale formgbimus. SCH. E. g. Cum experientia fatis eertum habeamus , re alia opus non esse ad hoc , ut lapis motu accelerato feratur , quam ut libere descendat, propo
tio universalis erit: Si lapis libere descendit, m
159쪽
Pars Posterior Tractica . I 6 Itu aecelerato fertur. 33
264. I otio generis ea continet, quae in plu- l ribus speciebus eadem , sive communia sunt f. 24. ; quod si itaque aut notio unius
speciei , aut notiones plurium specierum inventae, vel datae fuerint, notionem generis formabis in priore casu, si probe attenderis, quae determina- Tom. I. L ti 33 Sunt qui putant , nullum judicia haec universalia usum in Philosophia obtinere: usus namque Sene Tatium principiorum , inquiunt . ne unam quidem po test parere cognitionem : forte-ne principio generali propositionis particularis veritas detegetur At principii generalis cognitio particularium propositionum praesupponit cognitionem, cum propositionis generalis cognitio particularium propositionum cognitione acquiratur . At falsum primo est, judicia, & propositiones universales necessario supponere particularium saltem plurium c gnitionem ; quando enim praedicati notio eκ numero essentialium, vel attributorum subjecti est, statim propositio efformatur universalis , quin plurium particularium yraevia opus sit cognitione . Secundo : distinguenda est methodus, qua veritatis cognitionem cupimus obtine
re; est enim alia analytica , & inquisitionis; alia synthetica,&doctrinae: in illa a compositis , &particularibus ad simplicia ascendimus , di universalia; in hac a simplicibus ad composita , ab universalibus descendimus ad particularia. Qui docet scire certe debet & universalia , & particularia ; nec absurde agit, si primo generalia discipulis exponat. tum ad particularia deseen dat. Inter syllogismorum , & argumentationis regulas a sapientibus probatas una est, quod ex puras particulari tus nihil sequitur: tam ergo est necessarius usus judiciorum, ac propositionum universalium, quam otiosita xum, & argumentationis necessarius est usus.
160쪽
tiones, caeteris iisdem permanentibus, abesse, veI variari queant ; in posteriore, si , collatis plurium specierum notionibus, animadverteris, quae, determinationibus caeteris iisdem existentibus, in ipsis actu diversae sint: omissis quippe determinationibus , quae vel variari possunt, vel actu diversae sunt,
quae remanebunt , notionem generis constituent . SCH. I. Triangulum re vera erit figura constans tribus lateribus, etsi hae latera inter se non fuerint aqualia ἰ hoc est, permanente numero ternario laterum, aqualitas eorundem abesse, vel variari potest . Itaque data notione trianguli aequilateri formabitur notio tria anguli in genere , F, omissa aequalitate laterum, tanquam determinatione variabili, saltem numerui ιe narιus laterum fuerit retentus . Leviori negotio quisque intelliget, quomodo eadem notio generica triangu ιi ex datis notionibus e. g. trianguli aquilateri, αqui
SCH. 2. Nec opus etiam monitione fuerit, quae cim ca formandas notiones generum ex notionibus speci rum docuimus, eadem pertinere ad formandas notiones generum superiorum ex notionibus inferiorum generum ag ηus qηippe inferius respectu superioris species est. 263. Notio speciei constat notione generis, &differentiae specifieae: quod si ergo notio generis
datur, attende, quid in ea satis determinatumst, quidve tanquam indeterminatum ulteriorem determinationem admittat: indeterminato adjicedeterminationem talem, qualis ei, quod determinatum jam est, non repugnat ; haec determinatio adjecta differentiam specificam absolvet et porroque quotuplices determinationes expositae conditionis adjectae fuerint, totuplices species obtinebuntur .