장음표시 사용
131쪽
Necesse est igitur cuiuslibet Tragoediae sex esse partes scundum quas
talis esse nuncupetur. Itae uero Fint, fabula, mores, dactio , sententia, apparatus, me dia . Quarum Δ.e ad ea pertinent, quibus imitantur: una tantum ad id, quo pacto imitantur: caeterae vero tres ad ea, quae imitantur: praeter has nulla. Psis itaque illorum non pauci partibus Cut sic dixerim utuntur. etenim Er apparatum totum ipsum continet, mores vi ducet , ulum, dictionem, melodiam , ententiams similiter.
Colligit ex superioribus Tragoediae partes ad eius qualitatem spectantes: quas sane sex esse dicit, ct eas enumerat. Ait autem: N
PARTEs: non ut numeru hunc e praecedentibus recte probatum ostenderet, sed quoniam id probaturus est. Adiecit autem iuxta partes has, Tragoediam talem dici ut a partibus quantis has separaret. Volens autem Philosophus sex tantum partes esse, quae ad qualitatem Poess spectant,ostendere,primb eas enumerat, dicens: H AEvRRS SUNT, FABULA, Μ ORES, DIcTIO, SENTENTIA, APAE PARATUS, MELODI A. QUARUM DUAE AD EA PERTINENT,
hoc est praeter laaec tria, quibus scilicet imitamur, quae imitamur,&quo,ad quae absolueda sex enumeratae partes cocurrui, nihil aliud adTragoediae qualitate pertinens excogitare licet. Inseri postea Ari
stoteles ex probatis: His ITA AE iLLORUM NON PAVcIPART IB VI VT Sic Di XER in v TvNTvR Him nuc species Aristoteles uocet, quae tamen partes sunt, ideo adiecit: VT s Ic DIXE
132쪽
arri: quoniam impropria uidebatur locutio: uel quoniam dixit,utu
tur: nam proprie formarum usus non est, sed corporum. Plurimos autem agentes illis uti conrmat. drama enim omne, laoc est omnis actio in scena expressa, illis omnibus aeque constat, hoc est, aeque indiget, Apparatu , Moribus, Fabula, Dictione, cantu, ct sententia. si igitur actio his indiget, mirum uideri non debet,s agentium non pauci liis partibus utuntur.
Sciendum est.Aristotelem, cum inquit, quibus enim imitamur, duae partes sunt, metopoeiam.& dictionem intelligere.dixerat cnim superius, seri uin πρilα- λε fir . li υτοις γαρ τοι simia vi uη- . hoc est postea metopoeia. G di. ctio.in his enim iaciunt imitatione.imitatione aute tribus costare ab Aristoteleopcris huius initio dictu est,quibus uidelicet,quae.& quomodo. Declaras praeterea.quibus fieret imitatio dixit sermone. harmonia.numero.cum igitur etiahic repetat illa tria, quibus scilicet, quae, & quomodo. sub voce Qv i B v s. Dictionem contineri necesse est; quae idem est. quod sermo: item & Harmoniam Quod aulcm apparatus ad imitandi modum pertineat hinc licet intueri. cumucitibus. personis,caeteri scp ornamentis.& scena indigeant histriones, quoniam imitantur agendo igitur Apparatus spectat ad imitandi modum.quem per hae uocem QS O MODO, Phisosophus intellexit: sub qua partem unam duntaxat contineri uoluit. Tria demu esse dicit.quae imitamur.quae sub hac uoce Q U AE. contineri asseruit: ea autem esse Fabulam, Mores, & Sententiam .ex iis, quae ab Aristotele libri huius initio sunt dicta, facile patet. res enim enumerans, quas imitamur,actiones inquit.mores.&perturbationes.atqui fabula actionis imitatio est: constat enim ex actionibus,quae sunt omnino similes actibus, quos limmines peregeruntiquos nimirum histriones imitantur: tabula itaque pertinet
ad res.quas imitamur. moribus item ac sententiis ficti x mores,ac sententias ueras histriones imitantur. Haec igitur tria spectant ad ea quae nos imitamur. haec uero comprehendit sub hac uoce a V M. 6rοις sias ovν οῦκ ολίγοι N. ως Eπεν. κέχρην reiandit Enae . sci γαρ οψις ἔκει- ,-ηθω, su ' ον, M Mli cita μελορ. sta λανααν ωου s. Uerba haec ita passim leguntur. latine autem ad uerbum ita uerti debent. I S ITAQUE NON PAVcI ILLORUM UT SI c DIXERIM UTUNTUR FORMIS.ETENIM APPARATUS HABET Ο Μ N E, ET MORERET FABULAM, ET D IcTIONEM, ET MELODIAM, ET SENT E N TIA M s i MILIT E R. At si in hac uerboru serie nullu est mendum.fateor hunc me locum non intelligere. nam uel rationem Aristotelem asserre uolumus, cum ait: E T E N I M APPARATUS HABET O M N E . & quae sequuntur,illius partis, cur sex tantum sunt partes quales: & hoc dici non potest; quia id iam est absolutum. cum dixit tria tantum esse, quae ad omnem imitationem requiruntur. res scilicet quas imitamur.modum imitadi. & quibus imitamur. sub quibus sex illae partes continentur: uel horum uerborum HIS ITA FEILLORUM NON p AvcI PARTIBVS. VT Sic DIXERIM VTUNT V R: quod neque dici potest nam praeter quarm quord haec ratio est inepta. diceret Aristoteles apparatum habere aictionem sententiam,mores. fabulam.& melodiam : quo nihil absurdius.nam secundum nullum huius uerbi ἐγ .id est habeo.signi hcatum unquam hoc loquendi modo uteremur. apparatus Miri
δανοιῶν.id est habet dictionem.sententiam,& quae sequuntur Qui igitur fieri potest.ut apparatus qui nihil horum habet. ab Aristotele dicatur omnia habere pcum praelertim addat uocem SIMILITER. Praeterea si Aristoteli propopositae siet
133쪽
iesi N ADII ET LOM B. 1N AR IS T. L I B. esset dicere. apparatum habere more .fabulam.dictionem.melodiam.& sententiam similiter.non usus ellat uerbo παν, id est omne.numeri unius, sed πιντ-.idcst omnia.num cri plurium. Haec sand diximus. ut quanam ratione uerba calfiganda putemus otianes intelligerent. Arbitror itaque non ἴψις, sed οψιν legen/dui quod mendu haud difficulter incidere potuisse omnes intelligui.sed quo
uerborum horia in ἔς ς.& οψιν.uicinitas finitima similisqi magis est. eo me Heracle sensus. qui cx alterutra elicitur.distans magi .ac diuersus est. Tria comperi exemplaria.in quibus οἰπ.& non οψ te legebatur,sed οψιν erat in margine nec ea.dcm manu.qua liber exaratus erat,illa uox erat descripta.Quo fit.ut existimem eou.qui οἰir scriptere, no quord exemplar.in quo O legeretur.habuerint. sed ratione duce in cain sententiam deuenisse.ut literam omnino castigandam puta rint: quorum ego iudicium magnopere commendo. Ut igitur in eo loco. ubi postulat necesiitas. id eit ubi res difficultatem habet insistantiis.uerba supra posita explicabimus . N explicationis nostrae causam asseremus. Primum ira tur.cum Aristoteles ait. - niit sata δε ολίγοι x. hoc est.Η i s i T A QS E 4 LL O R v M NON PAvcI, si de Poetis haec uerba intelliganti ir.ut sensus si ipsorum poetarum non pauci his, scilicet enumeratis utuntur. uidetur haec explanatio suspecta: quoniam superius in tota hac parte.in qua Tragoediae partes qua lex investigat.nullam Philosophus de tragicis poetis mentionem secit; infra uero poetas iuultos Tragoedias sine moribus componere dicit. Ueriim clim paulo superius in Aristotele ita legatur: SED Q y ONIAM Ac TIONIS IMITATIO Es T. AGITUR TE AB AGENTIBUs QSIBUSDAM, QNoyΥvM MORIBUS, TUM SENTENTIA TALES OMNINO ESSE O Po R TE T. putauimus suppleri debere A GENTIUM: ut sensus sit. ipsorum agentium non pauci sex illis enumcratis partibus utuntur. rationcm autem huius reddit c secundum nostram correctionen dicens: ASP Ec TUM ENIM
HABET OMNE. scilicet drama.& morem.& dictionem.& melodiam. & sen tentiam similiter: paulor enim superius probauit.agentes dici tales per mores.& sententiam, quoniam S actiones dicuntur tales. Uerba Aristotelix haec sunt.
ONIAM VERS.IMITATIO EST Ac TIONIS . AGIΥvRc EA B AGENTIBUS QS I B V S D A M, QS O S TUM MORIBUS,TUM SEN TENTIA TALES ESSE O P Ο R T E T , P E R H AE c ENIM ET Ac TIO NEs TALES EssE DI cIM U S. sensus est, quoniam omnis imitatio. quae a.
gendo fit. similiter sua natura respicit omnes illas sex partes supradictas; ideo tit.ut non pauci agentium illis sex enumeratis partibus utantur. Quod autem illi uoci πιιν. iure ό ρῆμα suppleatur.patet. hic mi in agitur de Trag sa quae dramatica est actio. quaelibet enim Tragoedia illas itidem sex enumeratas partes habet. si Tragoedia.quatenus ab histrionibus exprimituri tonsyderetur. Pluri
bus hac in parte est,ut caeterit salieni inuenienssae ueritatis occasionem praebe rem. Advortendum.quord si uox illa πῆν, vertatur T o T U M.non uidetur congruere.nec aptari posse partibus illis sex superius enumerati : nam totum non dicitur de quantitate discreta: enumeratis enim sex hominibus . non dicimus toti interfuerunt. si uero se itidem hic valet,quod OMNE. minus illis parti bus hoc uerbum conueniet:cum de quopiam habente plura non dicatur.ut su- permi dictum est. quord habet omne. sed omnia. Vox praeterea illa. ωσαυ me. qua Paccius uertit s i M l L I T E Nnon est negligenda.non enun est hoc in more atque instituto Aristotelis positum, uerba temere proserre. signi ficat autem. quod licet plura sint Tragoediarum genera. aeque tamen. ut in scena aguntur. enumeratis utuntur. Si quis uerba, quae hic passim leguntur, tueri sciat. ix non ut inimicus.sta ut amicus uincat. i iri a zi ire Ar
134쪽
taliost Tragoedia , sed actionis, atquc vitae, tum filicitatis, in chcitatis M.
Quippe felicitus ab actione pendet: sinisi i me actio quaedam eri, non qua litas. liqui uero per mores sunt tales: at per ipsas actiones, sane felices
uel in clices. Non ergo ut imitetur mores D asstione versantur:sed per actiones mores complectuntur. Quapropteτ actiones, Cr Abula, Tragoediae finis esse dicuntur. Omnium autem maximum finis eri . etenim sine actione Tragoedia quidem feri non poteri: sine moribus pote ἰ: siquidem iuniorum non paucae morum expertes inuemuntur. Tum poesarum plerique tales omninosint: ut etiam ex pictoribus Zeuxim a Dotunoto di erre dici. mus. Dobgnotus enim morum optimus expressor fit: contra Z euxidis
pictura mores minime re=rre uidebatur.
Enumeratis Tragoediae partibus,ad eius qualitatem spectantibus, ex ipsis, qua nam omnium sit maxima, atque in primis necessaria, nunc ostendit . ea autem fabula est. nam fabulam esse ipsam rerum constitutionem superius Aristoteles affirmauit. Quod autem haec omnium reliquarum partium sit maxima. demonstrat; quoniam Tragoedia, non hominum. sed actionum est imitatio. A Tav E v DT AE. pro eo de ponitur, ted clarioris doctrinae gratia hoc addidit: εἰ γ enim proprie dicitur de animantibus ratione utentibus. expo/nemus igitur A T civ E v i T AE.h oc est actionum ab intellectit,& uoluntate prouenientiu . Subiungit autem TUM FELICITATIS, IN/ε E L i c i T A T i s, E, supple tu,Trasoedia est imitatio . idque probat, quoniam felicitas in actione est, tinisque uitae humanae actio qua, dam est, non qualitas: hoc est, nec habitus, nec mores in anima exi. stentes felicitas est, sed actio quaedam recte rationi consormis. sunt aute secundu mores,tales, secudu uero actiones, felices, aut infelices. Cum igitur Tragoedia sit humanae uitae imitatio,selicitatisque ct im
135쪽
selicitatis, et selicitas in actione cosistit, humanaeq; uitae finis sit amo, sed non qualitas, hinc fit,ut id, quod in Tragoedia maximu est, sit fabula siue iplarum rerum constitutio, id est ipsa actio. nam fabula nihil aliud est quam ipsa actio . ab ipsis autem habitibus , ac moribus tales homines uocantur: puta sobrii, iusti,liberales. a uitiis uero gulosi, libidinos, ct huiusmodi. ab operationibus uero,quae ab hisce habitibus, ac moribus prodeunt, selices, aut infelices nuncupantur : se
lices, si secundum uirtutem ; infelices autem , si flagitiosa operam tur. NPn igitur agunt, ut mores imitentur nam persectius specta. ret ac tenderet ad id, quod est imperfectius in sed propter actiones mores complectuntur, hoc est, mores in gratiam actionis exprimunt. hinc fit, quod res, ct fabula fidem enim sunt Tragoediae fi nes poni debent. sed finis omnium, quae finem antecedunt, maximuelit fabula igitur in Poesi caeteris partibus dignior est. Probat praeterea alia ratione fabulam moribus esse pra serendam . nam sine actione, hoc emine fabula, nunquam Tragoedia fiet: quae tamen absque moribus fiet. quod testimonio quorundam tragicorum iuniorum confirmat, quorum Tragoediae morum expertes sunt, hoc est, in eis personarum mores non exprimuntur, quarum imitantur
actiones. T V Μ POETARUM PLERI QUE TALE s. Per poetas
intelligit etiam artifices, ut pictores . nam subiungit: ut etiam ex pictoribus Zeuxim a Polygnoto disserre dicimus. Polygnotus enim morum optimus expressor fuit: contri Zeuxidis pictura mores minime referre uidebatur.
Sciendum.Aristotelem hic de selicitate loqui.quae in actione uersatur.ueiam quoniam alia est selicita , quae in contemplatione consistit.de hac nunc non in/telligit , de utrisque tamen in decimo Ethicorum libro abunde pertractauit. Felicitatem autem rudi. & pingui definitione Philosophus in primo de Rhetori ea libro descripsit. sit igitur tinquit felicitatis definitio haec. Prosperitas cum uirtute coniuncta.Uel fortunata rerum cum uirtute administratio. actio ue.Uel ratio per se sufficien ς ab bene uiuendum. Uel uita plenissima uoluptati . sumo ma securitate.& praesidio nixa.Uel abundantia copiarum.& absolutissima incolumitas corporis cum potestate huiusmodi.atque ui.quae ad paranda illa. & coseruanda sufficiat. t autem ab Aristotele ponuntur selicitatis descriptiones. quanquam ab eo in decimo Ethicorum no probentur quoniam utcunque de felicitate dicatur.nihil rcsert ad rhetorix propositum. semper enim ratio suadeci ex iis debet esse constituta.quae ad selicitatem pertinent. Ratio. qua fabula in Tragoedia docet Aristoteles esse quiddam ipsis moribus praestantius. loco il/li topico, innititur: Ex duobus . quod est fini propinquiuς. id altero dignius de potius eligendum est: de quo tertio Topicorum libro. ' primo de Rhetorica
Philosophus meminit. Habemus ex hoc cotextu pictores uocari poetas. & qua ratione pictores poetae.id est factores ut ita dicam dicuntur. Pari modo taeteri omnes artifices poetae nomine uocabuntur. cuius sententiae Platonem extitisse huius
136쪽
DA POETICA corint NT ARII. ros linius operis initio aperti ssime ucrbis eius ostendimus. Ta si πλος μέρον ἀ- πων Nν.αν sila - γυ 'Cxiεως ήκ άν serena τραγη L. in quibusda codicibus locou 'cis in aegitur im. uerbum mi, deest. Hanc lectionem secutus est Geor,giux Valla. ita eni in hunc locum uertit.At finis omnium quiddam maximum. rursus citra actionem non fuerit Tragoedia. Haec autem lectio mihi probatur. nam cum Ι'hilosophus intulisset fabulam Trascediae finem esse. statim subiunxit finis ueror omnium maximum : quod probatione non eget. omnes enim finem esse maximum corum,quae ipsum anteced ut fatentur.Si igitur uerba 8raeca ut in uulgatas graecis codicibus reperiuntur, hoc in loco legantur, probabit Aristoteles id quod cit manifestum, quodU nulla indiget probatione: aegressi probatio illa illi parti poterit accommodari,qua dicitur,finem esse omnium maximii. Si uero uelimus, cum Aristoteles dicit ETENIM Sl NE A TIONE,& quae sequuntur, probare fabulam Tragoediae finem esse.id magis rationi quadrare uidetur. nec tamen persecte quadrat ut ueritas facere solet. N particula interiecta. quae ita habeta. O MN lv M AUTEM MAXIMvM FINIS E ST: in causa est.ut difficilius hanc rationis causam in superiorem partem reseramus . quare hac in parte aliam esse rationem puto.& legendum ετ.id est praeterea, lo/co rsa quod significat est. Prima autem ratio est.quod fabula sit moribus praeserenda.quia Tragoediae finis cst: finis uero omnium maximum . Secunda ra tio est, quia Trastadia non sine fabula, sed tamen sine moribus fieri potest. ΤΠολυγνωτer έγα in κθογραζ O . sorte melius, si non αγαξαν ed ναγαρος legeretum quam lectionem secutus est Paccius. si tamen hic nullum uitium subiit dice- cum est Aristotelem ἀγαθων dixisse memorem eorum . quae in octauo Politico ru lcripserat de Polygnoto: quae in modii huc se habent. Magni refert. quae si/Inulachra conicinpicta. Pueri, non Pasonis, sed Polygnoti.& liquis alius pictori aut statuarius depingit mores imagines.& una debent intueri. Duo Aristotelis problemata decimae nonae particulae in hunc locu transfereda putaui,quae modo quodam his contradicere uidentur . sic autem se habent. Cur inter ominnia, quae sensum patiuntur. solum id mores obtinet.quod obuiam auribus esse potest Z na etsi quid sine sermone modulantur.mores tamen prae se ipsa modulatio stri, quos non color non odor.non sapor serere potest. An,quord motum solum hoc obtinet: no dico quem strepitus reddit: talis enim uel caeteris adest. quippe cuni etiam color nostru ni mouere aspectum possit: sed eum intelligi uolo,quem genus id strepitus subsequentem sentimus . hic enim similitudine erit tu in in numeris, tum in sonorum ordine acutorum, S grauium: non inmixtione. quod esse in caeteris sensibilibut non potest. atqui motum eiusmodi sibi actio uendicat.quae morum index procul dubio est. Haec Aristotcles in uigesimo septimo prosl. decimae nonae particulae. In vigesimo nono uero eiusde particulae.inquit. Cur numeri musici,oc modi qui uoces sunt. moribus similes se se exhibent: sapores uero, aut colores. aut odores nullam huiusmodi similitudinem gerunt An quod numeri musici. & moduli motibus continentur, quomodo etiam actione . At omnis efficientia moralis rcs est mores condere potest. sapores uero, & colores hoc idem aeque coficere non queunt . Ex his duobus problcmatibus diccdum uidetur, quod in pictura mores esse non debeant: quoniam colores non praeseserunt mores. Dicere possumus. Aristotelem in problematibus de sensibilibus tantum propriis meminisse, quorum nullum .excepto sono mores continet. at Pimara non solum coloribus, veruin etiam lineis constat; quae signa morum esse possunt: nam lineis motus etiam corporis everimunt pictores. Nil igitur mirum, si in picturis aliquas moratas, aliquas uero morum expertes csse dicimus.
137쪽
Si quis praeterea ordine moratos sermones, dictiones oententiasp Ω- ne formatas alserat, non quidem penitus negocium, quod est ipsius Tragoediae proprium, agequitur. id quod illa Tragoedia multo melius prae lis terit, Par talibus uretur, perinde acsecundo loco necessari se cum iam Abulum rorumb contextum habuerit.
Aliam assert rationem, qua Tragoediae fabulam non moribus tantum seorsum sumptis esse praeserendam ostendit, uertim etiam s eis accesserint tum dictiones, tum sententiae bene consectar. Nam siquis ait in sermones moratos , dictiones, sententiasque bene sor malas asserat , id non essiciet , quod est Tragoediae negocium, hoc est ossicium. Ossicium uero Tragoediae, ut ex eius delinitione patet, est humanum animum a perturbationibus expurgare : qui Dus extrusis tranquilli, ac seipsis meliores homines evadunt. 1ed multo magis id faciet Tragoedia, quae his ten' iter utetur, habuerit autem fabulam ct rerum contextum: quod idem est cum fabula,
sed explicationis gratia additum est.
ANNOTATIONES.. κ καπιλε edit τουτοις τραγωδυ. In multis codicibus excusis uoxs alio modo scribitur, cum tenui. S tono graui. ita in codice Aldi. & in multis aliis . quae sane lectio prorsus absurda est. irrepsit igitur in hanc partem mecatum, quod tamen ita evidens est . ut uel modicae eruditionis uir illud deprehendere possit. perstitit tamen usque ad nostra tempora. quod multo ma his obscurioribus rebus accidisse credendum est. Sed quorsum haec ρ ut scilicet nullus miretur si & sequetem uoce ν καπιλεέρας.castisandam existime quoniam, nisi uerba peruertere uelimuς. sensus nullus.qui proposito conducat.elici potest . at si legatur καπιδεε Πρως, lectio erit ita plana. ut nulla indigeat expli catione. adverbia enim,quoniam uerba respiciunt. eadem etiam limitant. Sed cum Paccius non admodum fideliter,saltem quo ad Aristotelis uerba pertinet.
uerterit.ideo nos ea latina faciemus. ita autem se habet graecer:α α πιλύ μου νῆ καmisit ne 2ς -τοις κεχρημ in τραγωδεα, ἐχ mrx a μῆθον α σμαν πιαγροίμων.quae latine ita sonant. SED MULTO MAGIS TRAGOEDIA. VAE HIS UTI τvR TENUITER, HABENS AUTEM FABvLA'. ET RERUM CONTE XTu M. De moribuς. &sententia. cum paulo inserius loquatur Philoso. phus.& nos eo loco de eisdem dicemus.
138쪽
d haec, quibuS maxime mortalium annuos Tragoedia delectat, Fasulae quidem partes peripetiae, id e Leuentus in contrarium agnitiones sint. Eius praeterea rei signum eri, quod qui conficere aggrediuntur, t exactum illud non ante queunt di bone, arque moribus attinge e , quam a tio nes coriituerint . id quod ueteres poetarum ferme omnesFGM cyueueYM.
Idem,quod in praecedentibus erat propositum,noua ratione con/firmans,nuc persequitur, cum inquit, ouod fabulae partes, Peripetiaci Agnitio, ea sint quibus Tragoedia plurimum delectat. sed quod plurimum delectat praecipuum in Tragoedia locum obtinere cosenotaneum uidetur . nam,
Aut prodesse uolunt, aut delectare poetae. Fabula igitur caeteris Tragoediae partibus praestat. cuius partes sunt Peripetia, ct Agnitiones. Dicitur Peripetia, cu personae, quas intro. ducimus, oppositum propriae sententiae nanciscuntur: Agnitiones uerb , cum res prius ignota postea innotescit. Signum quoque ad eiusdem assertionem rei, tum efficax, tum mani sevum assert. illud inquit in Tragoedia uerisimile est esse praecipuum, quod maiore t bore tragici poetae minus assequuntur : sed ni promptius orationis fucos assequuntur,ct mores exacte reserunt, quam rerum constitu. tionem recte possint contexere. quo quidem signo probe, quod uolumus indicatur. Id autem ita esse, ueterum tragicorum testimonio confirmat, qui magis in caeteris Tragoediae partibus, quam in fabulae constitutione excelluerunt.
ANNOTATIONE s. Clim Poeseos propriu sit, & iuuare.& delectare.actionem . uel fabula,quo niam scilicet opus Tragoediae praestet.quae nimirum animum 2 perturbationi bus expurgat,iuuare ostenderit,eandem quoque prae cieteris partibus miram delectationem hominibus asserre hac in particula docet. Peripetia ab Agnitio ne dissert. quo d in Peripetia personae notae sunt,euentus tamen in contrarium& insperati contingunt: Agnitio uero, quae & unius & plurium ut inta pateabito esse potest ratione ignotarum personarum fit,Dictu est fabula ratione paratiu suarum, Peripetiae inqua. & Agnitionis summopere spectatores afficere uo luptate. id cur eueniat.nunc inspiciendum est scribit Aristoteles in ea primi de Rhetorica parte in qua de lix agit.quae uoluptatem asseruntiquod addiscere.at que admirari iucuncium est.Cuius dicti rationem sebiungit. nam in admiratione discendi etiam de*deri uin continetumquapropter quod admirabile est. s let etiam de*derari.atque optari. discere uero est naturae porsectionem. ac nu meros assequi. at iam in Peripetiis. & Asnitionibus tum discere, tum admira ri contingat.haudquaquam dubium quin ex iis maxima uolumias capiatur. Sed hic emergit pulcherrima difficultas.neque enim uerum uidetur in Tra ce
139쪽
, Μ A DII ET LOMB. IN ARIST. LIB.
dia ratione sabulae potissimum uoluptatem haberi. ea quippe pulcherrima c&setur fabula .in qua uehemens adeo incitatur misericordia, ut spectiatores a lacrymis se se nequeant abstinere: id autem praesertim fit.cum pulcherrimae peri-petiae, atque Agnitiones fiunt. at lugere non laetitiae, sed uehementis tristitiae signum est: non igitur Tragoedia fabulae partium gratia,quae sunt Agnitio. &Peari petia uoluptate nos. sed tristitia.doloret potius assiciet cuius opposituin hic ab Aristotele scribitur. Huic dissicultati ex Platonis.Aristotelis. & Homeri uerabi ita respoderi debet: uoluptatem. & dolorem simul interdum este posse. ut is iis Philebo affirmat Plato. Non ne inquit dolores aliquos plenos miris quibus dam uoluptatibus inuenire licet 8 Aristotelis uero primo de Rhetorica libro is haec sunt uerba. In ipso luctu ac lacrymis inest quidam sensus uoluptatis. nam, , moeror in eo est.quod abest,aut dei ydcratus est ille, quem stemuς: uoluptas in .. eo quo d nihilominus flendo meminimus.& quasi intuemur eum,qui abest. deis rex,quas Sessit.& qualis quantust dum uixit.fuit. Hinc illud ab Homero usuris patum est. sic enim ait: Et flendi dulcedine perculit omnes. Sed obiiciat sorte aliqui .ctim laetari.& tristari contraria sint.quonam pacto fieri potest. ut in e dem simul reperiantur Huic dubitationi citato loco perspicacissimul Ari stoteles occurrit ostendens.qudd non eiusdem ratione uoluptas. & dolor est; quandoquidem id prorsus fieri nequit sed diuersoru ratione, quo modo co- traria esse non dicuntur. ibi enim ait.quod fletus in eo elhquod abest aut de*- deratus est ille.quem flemus: uoluptas in eo,quo d eum quasi intuemur.qui alta est,& res quas gessit.& qualis quantust dum uixit, fuit.ecce quod laetitia tristitia* ratione diuersorum inest Tontraria uero.ut in Elenchis dicitur,circa idem uersari necesse est in Tragoedia uero moeror.& gaudium eorum ratione.quorugratia fiunt.cumdiuersa lint, itidem omnino circa diuersa sint oportet . Alexader etiam Aphrodisiensis lib.I. aestionu natural tu, quaestione duodecima. ubi quaerit quomodo fieri possit.ut idem simul de laetetur & tristetur . si contraria haec sunt. ostendit omnino diuersorum ratione id euenire: atque hoc duobus' exeinplis. quae mirum in modum hanc rem illustrant d araticurm ait: Quo d enim ab eodem non sit uoluptas. & dolor.manifestum est ex eo.quo d qui fa- mescunt.non autem cibantur,dolore solum assciuntur, & eo, quord qui cibam tur minuunt dolor .hoc pacto indigentia quidem doloris sola est causa. re. V pletio uero uoluptatis. Scabiosi quoq;. & scalpentes non quia scalpunt se.dolo re afficiuntur,sed quia iterum ingigent scalpore: quem admodum.& qui ciba-υ tur.quia adhuc indigent.dolore afficiunturinon quia cibentur Quamobrem &nobis in Tragoedia4lla duo diuersa perquirenda sunt, ad quorsiasterum .uol pta . ad alicrum ueror dolor rcferatur. Quod si dicatur, dolere nos alioru gra
tia.quos in miseria atque afflictione videmus. laetari ueror ratione nostri. qu niam his caremus hoc sane mihi haudquaqua probatur. nam cum eum habeamus sensum, ut ex illa commiseratione quain de aliis percipimus. nulla nostru con*deratione prorsus habita.miram uoluptatem capiamus. sane militiam.& uoluptate.quae eode momento in nos interuentu Tragoediae fiunt, in aliquid aliud referre necesse est. quamobrem dicerem .ratione simulachri actionis il lius miserabilis.quae in scena peragituricor ultra quina expostillet eius natura. on stringi comprimiqi.atque iccirco dolere: quandam enim in nos compressione cordis ex commiseratione fieri sentimus aperte, quam tristis. ac dolorem in. rens sequitur sensus. Dolemus itaque ratione cordis, quod i specie rei misera tulis visae ultra naturam suam conliringitur: laetamur uero . quoniam hum num,ac naturale est misereri. Uoluptatem autem Aristoteles.primo de Rheto- rica libro.ait esse quandam animae commotionem subitam. cum uehementi.&υ manifesta propensione,inclinatione ue accipiendi.perueniendisii in suam cuiq;
140쪽
DE POETic A COMMENTA OL a naturam. Cum igitur ni sereri humanum. atque hominibus naturale sit, uoluptuosum etiam erit, ac periucundum.& cum misericordia respiciat eos, quo rum miseremur, illorum itidem gratia uoluptas erit: dolor uero ob nimiam cordis miserentis compressioncin Gistet. Uoluptas itaque ac dolor diuersa respici cnt. nempe dolor gratia cordis erit; quoniam motus praeter naturam est, ad id scilicet, quod angultum eli: uoluptas vero' erit animae motus ad id quod ei naturale connatumq; cia: quoniam misereri naturale quid ei h at cum animae uoluptates atque molestiae.corporis uoluptates ac dolores antecedat, ut auctorcilin Philebo Plato, cuinam mirum amplius uideri debet dolores aliquos ropcriri, ut in commiseratione contingit, qui miris uoluptatibus sint reserti Neque nie praeterit, iccirco dolorem inesse corpori, quoniam sensu, atque animo praeditum est: hominemq; esse, qui animo codem & doleat, & laetetur. uerum cum rerum diuersarum ratione hoc eidem eueniat, id utique sat est ad remouendam contradictionem. nam quae contradicunt, non eadem solum esse debent. sed etiam eiusdem ratione pugnam habeant oportet: quod in re nostra secus esse docuimus. Haec sorte limites Poetica interpretantis excedcre ui dentur: sed rerum. quas explicabamus, affinitate coniunGionem ducti .non alienum ab instituto nostro duxi mus.ea nunc interponere. Illua etiam animad
uertendum, fabulam Ariistotelem caeteris Tragoediae partibus praetulisse. quo niam difficile admodum sit.eam probe assequi: si quideni tertio Topicorum.& primo de Rhetorica libro.difficiliora rariora esse dixit quae uero rariora uul
Est igitur principium, ac velut anima Tragoediae abula: fcundo vero loco, mores: in pιο etiam picturae similis esse apparet .s uu enmiscis pulcherrimis tabulam sum illinat, non aeque sane delectabit, ac si imaginem albo tantum di xerit, Itaque actionis imitatio eri tunc per hanc poti
Concludit demum ex supra expositis rationibus,fabula esse principium, hoc est basim ac sundamentum,& ueluti animam Tragor diae, id est supremam persectione, ct formam. iure igitur in Tragoedia primum ipsa locum obtinebit. Secundum uero mores habe bunt. idque non iniuria: uidimus enim superius eos de primo cum fabula loco contendisse . Aptissima uerb similitudine rem totam ob oculos ponens, quod de partium harum ordine inter se dixerat ostendit . cum enim Poesis, atque Pictura plurimum inter se conue