장음표시 사용
41쪽
,4 V I N c. MADII IN ARIST. LIB.
orationem maxime pertinetia ex hoc ipso libro scriptores mutuabutur. quod etiam Aristoteles indicat in Rhetorica, qui auditorem ad huc librum saepe re legat. Iam uerd libri Inscriptio de Poetica est: de qua plura dicenda sunt. Cum enim uerbum Poetica ab Aristotcle in hoc libello pro Poesi nonnunquam, pro legibus interdum, quibus utimur ad recte conscribedam Poesim.
accipiatur. in utram significationem nunc uocem Poeticam accipiat. uiden
dum est. Nam cum uox illa Poetica possit S seorsum legi. perinde . ac sii di ceremus.De amicitia,& ut alteri adiuncta. ut Horatius fecit, qui situm librum non de Poetica. sed de arte Poetica inscripsit; uidendum cit. an Aristo teles . quanqua in inscripserit de Poetica. extrinsecus tamen aliquid intelliti uoluerit. Sciendum igitur est Poetim. & eius leges mutuo' differre. Quod iacile hoc uno declaratur exemplo. nam ut Pictura alia cst a te bus, aut ab arte . quae quomodo recte pictura fiat. edocet. ita et lain Poesis a legibus suis differt. Quod etiam hac ratione probari potin: nimirum quod Poetis est imita. tio. ut Aristoteles inter initia operis huius testatur; leges autem . quae recte imitari docent. imitationes non sunt. Quod ii secus ei set . iam ipsae scipsas edoceret: quod haud quaquam fieri poteis. Leges igitur, quae imitari docent. Poesic non itint. Quam recte autem eXemplo Picturae Poelim ab arte Poetica disserre ostcnderimus. ex Plutarcho etiam in eodem opusculo. quod paulo ante citauimus. Quatenus, & quo fructu iuuenes debent audire poemata. iii deri potest . ait enim. Poesis facultas est ex altera parte Pictur.e respondcns sicuti igitur pingendi ars ar Pictura dissert. ut in aperto est . sic di ars Poetica a Poeli distabit. Cum itaq; ars Poetica. atque Poetis diuersa sint . utraque ta/men Poetice nomine ab Aristotele sepe uocetur, in huius libri inscriptione Poeticam, ut Pocsim significat. ab eo fuisse usurpatam iure optimo credi potest. Curiat enim haec, qua de agimus, inscriptio. ex huiusce libri propolito.
quod in huius operis exordio ponitur, desumpta sit, etiam in exordio Poeticam pro Pocli Philosophus capit. nam species, quas ibidem ponit. Tragoe/dia uidelicet. Comoedia. & id genus reliqua Poc scos, non autem legum eius species sunt. Quare in inscriptione ipsa Poetica Poesim ualebit. Nu ueror ex trinsecus aliquid addi debeat inscriptioni. con syderandum est. Mihi quidem uidetur Aristotes em artificiose libro titulu inscripsisse. in quo quippiain dos, deraretur. quoniam ut in Odyssicae inscriptione suppleri debet actio. ut in. tegra sit lectio, Actio Odyssea: ita etia de Poetica scribens Aristoteles, ut Poc.
si ς parcntem imitaretur. Homerum inquam . quem mirum in modum comis
mendat . celebrat . extollit; ct operis huius inscriptioni nonnihil suppledum ,, esse uoluit. Quid autem illud sit. ipse aperit in prooemio. primor dum ait.de,, omnibus item. quaecunque ad hanc methodum pertinent. cum ergo diciti ad hanc methodum. poeticam scilicet'. ita supplendum esse in inscriptione ex contextus uerbis facile patet. Praeterea.cum methodus doctrina sit ratione constans. atque ordine rccto tradita. Aristotelest in hoc operc rationi innitatur. .. & in calce prooemii dicat . initio secundum naturam sumpto. primum a pri mis . non ne docet aperte libri huius doctrinam recto orcii ne procedere i&cuper causas tradatur. necessario methodicam esse ρ Quamobrem inscriptioni. quae ita se habet.DE POETIcA.supplebimus uerbum.METHODUS. Quo dsi quis repugnans dicat addi uerbum METHODVS no posse, quoniam haudquaquam recte cohaereant haec uerba, Methodus Pocsis. cum Poeticam pro
P si in libri inscriptione accipi dixerimus: sciat is. quod si per Poeticam leges S praecepta recte conficiendi Poesim intelligeremus, ab eadcin culpa non minus urgeremur . nec enim haec recte cohaerent.Methodus Leges. Quid igitur dicendumὶ uocem nimirum . METHODv S. extrinsecus intelligi debere in sexto
42쪽
DE POETICA co MMENTARII. ις sexto casu; ut sit explicita inscriptio. DE METHODO POETIc A. id est De doctrina . quae ratione rectoi ordine inciacias. Potalia docet. Ordo uero Libri huius ad caeteros Aristotclis libros crit . ut inter libros eius exotericos . in quibus non abstrusa Philosophiae mysteria, sed leuiora studia enarrantur. poli Rhetoricae libros reponatur . nam cis maximam inuicem habeant amnitatem Rhetorica . ' Poetica, lcges tamen poetarum legibus oratorum sunt arctiores. Aristotelcs autem naturam imitatus. libros de sina plicioribus . illis qui de rebus magis compolitis potaractant. serer semper anteponit. Si quis ue ror id heri minime poste contendati ut Rhetorica Poeticam praecedat.quoniam in Rhetorica se de Ridiculis. & Mctaphora in Poetica dixisse . non autem di,cturum testetur Aristoteles: Dicimus nos, quord si ratio haec Pocti cani praecedere Rhetoricam conuinceret. pari sane ratione ex alio Aristotelis loco oppostum concluderemus: ait enim in Poetica. Reliquum est . ut de Dictione, atque Sententia agamus; tametsi de Sententia in his, quos de Rhetorica scripsimus libris, ut quod eius uiae.& rationis magis proprium sit. disseruimus. Item secundo libro de Coelo ait. Determinatum est de iis, in his quae circa Animalium motus. At nulla prorsus est inter Aristotelis interpretes controuerasia. quin liber de Animalium incessu, libris de Coelo sit ordine posterior. ordo igitur librorum Aristotelis arguendus non est, ut liber, in quo alium ci/tat. lit eo nccessario posterior; sed i rerum simplicitate sumitur; nisi facilio, ris doctrinae gratia immutetur. Auctoris nomen absque dubio Aristotelescit . uir omnium, qui sunt, quiqi fuerunt sapientissimus. Nam, ut stylum, aedicendi rationem pressam, atque exquisitam omittamus, neque quicquam de rei scientia. atque eius tractatione dicamus. quae omnia, aut nullius . aut uniuς Aristotelis sunt; id omnino maxime probare' uidetur, quo d Aristote. ν, lex ipse librum hunc suum esse testatur . nam tertio de Rhetorica inquit. Pe spicuum arbitror esse non oportere me de ratione elocutionis uniuersa diseλυ rcre , sed de parte duntaxat, & ea uidelicet. quae ad dictionem oratoriam per tinet: nam de altera in commentariis nostris de Poetica diximus. illuc ergo huiusce rei studiosos relegamus. Quin & secundo eiusdem libri capite est. Poeυ tae quidem . ut non humilibus uerbis, ita saepe impropriis, ac minime accom ' modatis utuntur. Perspicuitas in nominum, ac ucrborum proprietate consi ltit: Magnificcntia, quae humilitati opponitur, ex iis uocabulis comparatur.' de quibus in libris Poeticae disputauimus. Libet & subnectere ex eodem libro' haec. Tot sunt nominum species, quot in libris Poeticae ostendi. Alio item ino loco eiusdem libri ait. Quot genera translationum habeantur, quantumet, ' tum uersu, tum prosa ualeat interpositio eius figurae. cum de Poetica loque. remur . executi sumus. Quae omnia cum in hoc libello legantur. snil certis. sina testimonia. nihil dusitari potest . quin librum hunc Aristoteles scripserit. Nec obstat quod aliquando Ariistoteles quaedam citet ex hoc libro, quae in ipso non leguntur: ut de ridiculis; quae tota part de*deratur: item de cu-- ratione, ut ipse inquit octauo Politicorum libro . Quod autem uocemus cu 'is rationem . nunc quidem simpliciter, & summati m. rursus autem manifestius
is in libro de Poetica dicemus : id quod tamen apud Aristotelem hoc in libro nusquam legimux . Quin Aristoteles ipse libri huius initio, de Comoedia
quoque se tractaturum proponit; quoa tamcn nusquam exequitur: ut satis uerear, ne aut liber hic mutilus , mancuxcp sit, aut sane alius fuerit ab Arist tele conscriptu . ubi de hisce omnibus ageret; qui nunc, ut pleraque alia Aristotelis monumenta de*deratur. Licet autem hunc librum integrum esie negemus. quae tamen potiora, ac ad Poeticae naturam explicandam maxime
necessaria sunt, hic exactissime explicata fuisse contendimus. Libri huius
43쪽
diuisio. cum ex propositione . quam statim opcris initio Aristoteles facit, eli, ciatur; ideo comodioris doctrinae gratia in priniae particular explanatione de ea differemus. Doctrinae uia huius libri tum ratione constat, tum exemplo; ruod huic notitiae maxime accommodatur: interdum tamen. & definitione. iuisione, inductione* , cum opportunum est, utitur. Deirionstratio autem hic locum non habet; siquidem ea altioribus studiis inseruit. In morali uero Philosophia. Rhctorica, Poetica. denique in his scriptis, quae ille exoterica appellat, rationibus . exemplis, inductionibust magna ex parte utimur: quae sane instrumenta.tu ipsi materiae, quae tractatur, tum auditoribus plane accommodantur . Eruditi enim est sinquit Arilloteles primo Ethicorum libro eat nus in unoquoque genere certitudinem requircre . quatenus eius rei natura recipit. simile quippe uidetur a mathematico persuasionem pollulare, & ab oratore demonstrationem exigere. quam etiam sentcntiam in calce minoris
Alpha diuinae Philosophiae aperti sit me Philosophus indicauit. Ad eam au tem Philolophiae partem. ad quam Poclis pertinet. huius itidem libelli doctrinam rescrimus, ea ratione . qua Moralium primo. Fraenorum effectricein Aristoteles . aliaest omnes artes equestria instrumenta conficientes sub Equostrem, atque hanc sub Militarem reducendas esse putauit; propterea quo d Mi litari antedictae omnes inserviant. Poesim uero . Philosoplatam q uandam moralem esse, iam aperte demonstrauimus. Quod si tractationis eius. ubi de partibus orationis. Nomine. Uerbo, & aliis: ilcm de Metaphoris, aliiςl exor nationibus ad sermonem pertinentibus: item de Legibus habenda primum esset ratio; ita quord praesens liber esset de arte Poetica . profector sub Philosophia rationali hic liber, ut Aueroes. Avicenna.& alii censuerunt , reponi deberet. Philosophia enim fusius latiust acccpta in rationalem, realemi diuiditur Uerum primum de Poesi hic ad superius clarissimis rationibus ostendi mus. Hactenus de iis, quae Gmi ολνγομεν α uocant. nunc ad alia
Obiectiones cpua dum aduersis Robortelli explicationem
in primum Iotias contextum. Etsi cum haec scribere instituimus.unum illud nobis erat propositum, ut
tantum Aristotelicos sensus eruere, atque aperire pro uiribus studeremus.alcyhuc omnem operam. curam p coferremus, iactum tamen nescio quo fato est. ut dum haec molimur, dum institutum opus absoluere, ataue edere prope soninamus. quiddam repente obortum sit; quod nos in medio serer cursu remorari, ac detinere uisum est. Nam cum Franciscum Robortellum. uirum primcis, & latinis literis doctum. in hunc Aristotelis librum explicationes scripssse. S iam Wpographo excudendas dedisse accepissem. ullum est ab incoepto tantisper abstinere; dum quae uir ille de tota hac re literis mandarat . diligen/tissime pernoscerem: illud sorte futuru arbitratus, ut his lectis omnem mihi explicandi huiusce operis laborem ademptum esse intelligerem . Expecto: prodeunt tandem Robortelli explicationes. quas dum accurate euoluo, non me Hercle ademptum. sed additum mihi potius laborem uideo: atque eo magis . si quae mihi in his non probantur . ea uelim. & ad uerbum referre. & robellcre omnia. Sed quando id longius esset. satis esse superqi duximus, si quae tantum in tres. aut quatuor primos Aristotelis uersus uir ille conscripsit, ea omnia ad uerbum recenseamus; & in quibus ab eo diffcntimus. ea non obscure indicemus. Ut autem res tota manifestior fiat. Aristotelis uerba. eo quo Robortellus partitur modo, primum hic adscribemus; deinde Robortelli evplicationem
44쪽
tem lingula habeant. & quo pacto ut recte Poes ς se habeat componi fabulas
oporteat; ex quot etiam , quibusl partibus constet, de omnibus item, quae cunque ad hanc uiam S ratione pertinent dicamus. Haec Aristotcles. Robor- tellus ucro ea explicans, ita ait. De Poetica, ipsius p generibus. Nullo utitur exordio.de more suo Aristotcles. quod tanti cst pondcris, ut ues ex hoc uno multi diiudicarint ipsius libros.&afferuerint lib. Rhetoricorum ad Alexandrum non esse Aristotelis; ob hoc ipsum etiam . quia prolixum habet proce mium.quamuis in aliis multis coniectare sortasse poςsimus Anaximenis antio qui Rhetoris esse, de quo saepe meminit Quintilianus. Prooemii igitur loco. utitur dicendorum propositione . quae huiusmodi est. Pollicetur se locutu is rum.de Poetica. det ipsius partibus sigillati m. quomodo sint fabulae constituendae, & ex quot qualibus* partibus constent. praeterquam quod pro ponit; docet etiam,quo ordine in tradenda hac arte uti uclit; cum ait: Incipientes primum a primis: scuti etiam in Physicis tradendis prius rationem.& ordinem, quo uellet uti. exposuit. Liber hic unus. quem habemus de Poetice. commodissime mihi videtur in partes treis diuidi posse. Primum
enim inuestigat definitionem Poetices inuento genere, & distincto per dissorentias ; ut possit applicari ad singularum partium pocliccs definitionem. Deinde agit de Tragoedia; & eius partibuς; item de fabula. postremo de ypo
poeia ;& comparat hanc cum Tragoedia; utra scilicet praestantior sit. atque sic sane se habet libri diuisio. In propositione:autem corum, de quibus tractandum est; non temere est appositum. sibi esse dicendum etiam de fabulae constitutione.& eius partibus; quia fabula est materies uoluti quaedam, ex qua opus suum conficit eoeta; & sine fabula cum poetice esse non posse. est ueluti forma ipsius. Quod si recter non constituta fuerit fabula, multum pec/catur in toto poemate. immo inde omnis error proficiscitur. Nec frustra additum est εκ ποίων, sia αγαὶ, fideicit. nam in fabula considerantur partes.&particulae . tum eX qualitate . tum ex quantitate. Partes fabulae ex qualitate desumptae, ab Aristotele postea enumerantur hae. Mores, Dictio, Sententia. Apparatus. Melodia. Ex quantitate aurem desumptae hae. Prologus, Episo .dlum .Exodus.Choricum.nam neque nimium prolixam,nec admodum breue
decet esse fabulam: quod etiam docuit Horatius in sua poetice. Haec ad uerobum Robortellus. quae omnia. uti polliciti sumus, examinanda sunt. Continuo isitur.ut haec nostra disputatio ordine recto incedat . ar primis iam enarratis Robortelli uerbis, quibus institutum peculiare Aristotelis esse dicit. Rix in libris exordio non uti auspicabimur.nam cum uiderimus araues,atque eruditos Aristotelis interpretes. in multis eius libris prooemia esse asseuerare; ruo consilio Robortellus.nullo certo auctore citato nulla prorsus allata in metum rasione, illud negauerit. non uideo. Simplicius enim in libros, qui de Physica auscultatione passim inscribun tiar. ubi in primo statim limine cicenda proponuntur, haec ad uerbum scribit.Prooemium confestim scopum oporis ostendit,quod de Principiis naturalibus est. Aueroes item eundem librum explanans in calce commentationis quintae. Iste inquit libri prologus est, ct eiusdem scopum . ordinem ac doctrinae demonstrativae modum comoprehendit . Quid nonne in libros de Anima Simplicius . cui consentit Aue rore trigesima xta commentatione eiusdem libri. unicum prooemium Ioan nes ueror cognomento Philoponus duo esse affirmat 3 Libet etiam Alexandrin i i i Aphrodisiensis
45쪽
Aphrodisiensis sentcntiam in medium asserre qui in eam partem inclinat, ut librum eu de prima Philosophia.qui a Graecis Alpha minor inscribitur, totius Philosophiae procemium esse censeat. Sed adcamus Aristotelem ipsum; ut quid egregiuς ille Philosophus de exordio senserit, aperte perspiciamus.Is tcrυ tio de Rhetorica libro Initium inquit rationis in oratione soluta prooe - mium dicitur . quemadmodum in poeti praefatio, in pullii lyrae praecentio. Paulo ueror inferius ait: In sermone tu so. de opere heroico prooemium prolo V cutio cist . qua suturae imago disputationis exponitur.Causa prooemii nulla cit
' alia. quam, ut i . qui audit, quasi ante cognoscat qua de re habiturus sit uera ' ba qui dicit. Paucis autem interiectis subdit. Prooemii igitur munus maxime necessarium, ac praecipuum est finem ostendere, cuius gratia oratio sit militia
V ta . Quare, si ' causa nota .& rex exigua fuerit. nullus est omnino prooemii V usus. Haec Aristoteles. Cum igitur in Poetices initio Philosophus huius libelli propositum aperiat. & quem ordinem in suo negotio sibi seruandum sta tuit.apponat; auditorum me hercle animi haud quaquam suspens tenentur: sed eo potius principio. quasi manu desumpto. attentus auditor orationem sequitur: quod sane i prooemii munere non abhorrere . ex iis, quae per Ari ostotelem in medium adducta sunt. facile patet. Quo d si etiam Poetices ini lium cum librorum de Physica auscultatione, quod etiam supra meminimuς. exordio conferatur, simile prorsus repcrictur: quod sener interpretes Graeci,
ut ante retulimus, prooemium esse testantur. Quare non uideo. quo modo
recte dici poςsit. nullum hoc loco ab Aristotele exordium fieri;aut morix eius esse. ut suis in libris. quasi inauspicato. & sne exordio rem aggrediatur: prinsertim cum exordiorum diuersa sint genera, quae rei, qua de agitur. accomomodantur. Caeterum tametsi in hoc libello neget ille prooemium esse. prooemii tamen loco ait, Aristotelem uti dicendorum propositione: quae statim ., enumerat his uerbis. Pollicetur se locuturum de Poetica, deis ipsus partibus,, sigillati iri, quoinodoc, sint fabulae constituendae, & ex quot, qualibus* par
ν, tibus coniiciat. praeter quam quord proponit. docet cliam, quo ordine in tra- ,, denda hac arte uti uelit. cum ait: Incipientes primum a primis. Mihi quidem uidetur Robortellus nulla ratione contextum . quem ipse di itinguit, atque se parat ar superiori . ubi Philosophus ordinem sibi seruandum ponit . in explicatione contextus. in quo dicenda proponuntur . inseruille: praetermitisse autem in enumerandis Aristotelis propositis ultimum . quod Philosophus.. his uerbis expressit: de omnibus item, quaecunque ad hanc uiam S rationem, , pertinent. Enumeratis autem . quae in propositione ab Aristotcle dicuntur.
extremo excepto. stati in ille libri diuisionem aggreditur. affirmati treis in partes commodissime diuidi posse: in quarum prima ait. Aristotelem Poctbces definitionem inuestigare, inuento gcnere. ac per disserentias dillincto, ut ad singularum Poetices partium definitionem applicari possit . Qua in re, quomodo eius consilium satis probari possit, non uideo; cum magnam Ope ris partem, quae ad primam spectat.ab co praetermissam esse plane conitet. Naantequarin de Tragoedia . quam secundae parti culae ponit initium. agat Philo sophus , causas explanat, unde ortum habuerit Poesis, quomodo in diuersas partes abierit . qua ratione, de a quibuς partes illae sumpserint incrementum: quae omnia. an sub Poeticae definitione contineantur. ipse uiderit . Ego ueror in illiu ς primae diuisionis inebro non ulla uidi.quae hactenus me latuerunt definitionsi uidelicet per diuisionein dari: squid . inquit, poctices definitionem se inuestigat.inuento genere. & di istincto per disserentias; ut potat applicari ad sngularu partium poetices definitione.Na si imitatio Poeticae genus est . quidis crit Poetices in uniuersum acceptae, cuius inquiritur definitio. costi luciis disse
46쪽
DE POETic A co MMENTARII. 'rentia 3 Responderet fortasse Robortellus, disserentias. de quibus meminit Aristoteles, iccirco politas. ut genus dividant. imitationem uidelicct. N Poeticae species constituant. Quord ii ita dixerit, in multas eum difficultates inci dere necesse erit.Et primor. quord prauam numerisq; discrepantem orationem , efficiet.Aristotelis enim uerba sic se habent. Epopoeia sane. Tragoediae* Poe- siς. Comoedia insuper, ac Dithyrambica,tum picra ψ illaru quas ad tibias, ci-
tharasile accommodamus. Omnex prorsus in hoc uno conueniunt, ut imita
tio sint. Postea subiungit: Tribus autem differunt inter se; aut quord genere di uersis. aut quod res diucrias, aut quord modo diuerso imitantur. Si igitur Robortellus differentias has ad suprapositum genus. quod est linitatio.Aristote lem referre uelit, oportet ut legat, differunt imitatio : quae partium orationis compositio impar est & discors. Deinde si disserentiae de quibus nunc agimus. sunt disserentiae. genera Pocticae constituentes, Poeticam in uniuersum accepta nullo modo condituent ab eadcin enim disserentia.a qua species actu constituitur, genus constitui. ut omnes fatentur . nequaquam potest. Necesse igitur est . ut Aristotclem Poeticae definitionem declarare dicat . cuius nulla sit, quae constituat differentia: aut definitiones rerum dari, quarum disserotiae. quibus coiistituuntur.sint nota ipsa disiumstionis dictae . Nec me praeterit res interdum simul definiri. ac diuidi . sed ea ratione, qua diuiduntur, non definiuntur. At forte pluribus, quini par erat,de aperta re discruimus. Accedendum i itur. est ad secundum diuisionis membrum, in quo Roborici lux ait.Arailotele agore de Tragoedia. & cius partibus; item de fabula. uetam praefari quaeda Oporatet.ut quae de fabula dicenda sunt,commodius intelligantur. Fabula Artitote lex bifariam con*derat: uno quidem modo, ut una est. atque ea praecipua ex sex partibus. quae Poeticam qualem efficiunt alio ucror moco de fabula pertractat, docens quibuς eam legi Dux rccte constituere ualeamus. Et cum rei conficiendae ratio longe distet a re, cuius est ratio; ideo utroque modo in prooemio de ea se dicturum proponit: de ratione quidem fabulae conficiendae.cum ait: - & quo pacto, ut recte Pocsis se habeat, componi fabulas oporteat: de fabula is uero, cum inquit ex quot etiam, quibus partibus constet.nam una, atque ea praecipua partium, ex quibus Poesis conitat. fabula est. Cum ergo Roborteti,, lux inquit. in secundo diuisionis mcmbro agit de Tragoedia, & partibus eius; is item de fabula: si inter partes fabula continetur, ut certe continetur; nonne bix in secundo membro de fabula dicendum esse proponit At si per fabulam. . non fabulam. sed fabulae leges intelligat, obscurior inplicatio, quam Ario' seotelix oratio erit . Illud itidem con sygeret . quim apposite haec pars de rati ne recte fabulam conficiendi cum alia sit collocata. Mihi certe haec pars pnxcυpua.ac ab aliis disiuncta adeo uidetur; ut nullo pacto nec sub alia collocari . nec cum alia coniungi debeat: quod ipsius Aristotelis uerba planer declarant Quod uero postremo loco Robortellus agi de Epopoeia, eamq; cum Tragoedia comparari dicit; id omne rationi minime consentaneum esse uidetur. Nacum Aristoteles eo loco de Epopoeia trimum . deinde de increpationibus atq; defensionibus poetarum. postremo de Epopoeiae Tragoediael comparatione, pertractet; mirum uidetur quomodo medium praetergressius. partem scilicet, de increpationibus & desensionibus poetarum. extrema sub uno membro RO ibortellus coniunxerit.Certe Graecus ille prudens. dum postremam libri par
tem proponeret . S eandem exequeretur. splendoris tantum attulit . ut obouiam occurrentem ucritatem uel omnium oculi excipere possent. Et in enim
ultimum eorum, quae dicenda sunt, Aristoteles proponat esse de his dicere. quae ad hanc uiam & rationem pertinent. nonne uerbis his. postremo ope rix loco. de quibusdam Poeticae consequentibus, & appcndicibus se locuturum
47쪽
ao . VIN c. MADII IN ARIST. OB. rum aperic monstrauit Qua nam igitur ratione motus interpres iste, partem. quid inquam partem st immo partis partem, qua de annexis pertractat Parti . in qua de his agit, quae primum in Poetica con*dcrantur. coniunctam csse
uoluiti nam agere de Epopoeia nil ut aliud est . quam de Poetices spccie age .re; atque ita de parte praecipua, qua de agendum esse propolim. cum dixit:
νν De Poetica eiust generibus. Epopoeiam autem Poetices speciem esse, nemo ambigit . at Epopoeiae Tragoediam comparare . de quodam Poetices annexo
agere est. Fuit prosector diuini illius ingcnii scopus post tractationem dc Epo. poeta, statim eam partem a gredi, ubi de increpationibus S detensionibu
poetarum agitur: quam sane unam ex iis esse partibus constat . ubi de Poetices appendiculis pertractatur; ut partem etiam hanc subsequentem. in qua Tragoedia. & Epopoeia inuicem conseruntur. unum ex annexis esse intellige rem usaiam si post tractationem de Epopoeia de eiusdem cum Tragoedia comparatione statim egisset, in eum facile quis errorem incidere potuisset . ut unam . eandemq; cum superiore partem hanc csse crederet. Verum hactenus
de diuitione . quam Robortellus attulit, dictum sit. Facta libri diuisione se subdit is : In propositione autem eorum, de quibus tractandum est. non te is mere appositum cit sibi esse dicendum etiam de fabulae constitutione. & eius is partibus, ct quae sequuntur. tibi constat interpretem hunc uerba illa. E l vS QSE PARTIBVS coniungere cum fabula; ut sensus sit. dicendum esse. &de fabulae constitutione. & de fabulae partibus . At si seriem orationis intuebimur . luce clarius patebit . partcs, de quibus hoc loco dicit, non fabulae . sed generum Poetices partes esse: perinde, ac si diceret, De Poeticae generibus. &ui.& ex quot , quibusl partibus constent. postea dicendum . Deinde falsum est. Mores. Dictionem, Sentcntiam, Apparatum.& M clodiam , ut ipse uoluit, fabulae partes esse . nam fabula una: cum his quinque partibus nunc enumeratis inter partes quales Tragoediae numeratur. Qui igitur seri potest. ut fabula, quae inter sex Tragoediae partes quales ab Aristotele numeratur. cae teras quinque partes pro suis partibus habeat 3 Si dicat se nomine fabulae non fabulam. sed Poeticam uel Poeticae speciem intelligere. id illi gratis concedi potest; sed arguitur aliunde. quoniam Tragoediae partes quales. non quinq;. sed sex. inter quas fabula praecipua nimirum est. existunt. Diccret forte quispiam, ultima saltem huius interpretis particula reprehensionem uitabit.,, tam inquit: Partcs ex quantitate delumptae ab Aristotele enumerantur hae. ,, Prologus . Episodium. Exodus. Choricum. nam infra ab Aristotele ad uerbum scribuntur. Sed nec pars haec culpa vacat . siquidem partes superius enumeratae Tragoediae sunt partes quantae: at Epopoeia, nec omnes illas habet . nec
quas habet . perinde describi debent. atque superius dictae.Cum igitur Aristotcles de partibus quantis generum Poetico in sequentibus se dicturum pro ponat. non recte Robortelluς Tragoediae partes quantas recenset; & specia tim. quod generatim est propositum, sumit. Longe autem melius eo loco,, Aristoteles, i quo haec uerba desumpta sunt, est. Caeterum Tragoediae partes. quibus tanquam formis uti nos oportet. superius exposuimus.Secundum ueo,, ror quantitatem discretam. atque in quas secetur singillatim. hae sunt. Prolo ,, gus, Episodium. & quae sequuntur. addens uerbum. Tragoedia; ut eas Tr, pcrdiae . non caetcrorum gcnerum Poeseos esse partes intelis mus Plaec quide aduersus ea, quae minus recte per Robortellum uidentur explicata. dicta susficiant. Quae vcm, cum nulla ratione praetermitti deberent. ab eo omissa uidentur,ex iis quae sequuntur.patebunt. Illud enim in primis admonuisse loctorex eum oportuerat . qui Poeticae interpretandae munus suscepisset . quid per Poeticam intelligendum esset. cum Poetice tum seorsum ac per se, tum
48쪽
alteri itincta ar nobis accipi positi. Siquidem quod de Rhetorica, libro secundo capite de totius operis diuitione Quintilianus dicit, id itidem & nos de Poetica dicere possumuς. Hinc soric apud Aristotelein .& Horatium orta est illa inscriptionis uarietas, quord Aristoteles Poetices nomine seorsum uti uidetur;
atque ita opus situ in inscribit. D E POETICA. Horatius autem, ut alteri appotitum accepit. Dc arte poetica. inscribens. Quanti autem reserat accipere
Poeticam pro poeli, S pro arte Poetica, uel hoc uno patebit exemplo. ut pi mira ab arte pingendi plurimum differt, ita & Poetis ab arte Poetica. Quod si dicatur Robortellum per Poeticam, artem. Poeticam intellexisse, quia in illius operis initio proponit se inuelligaturum qualis sit Poeticae facultas. peris facultatem artem intelligens . Iten explicans haec Aristotelis uerba, initiori secundum naturam sumpto primum a primis, ait Aristotelcm uelle inuestigare definitionem artis Poeticae. Si ita dicatur, aliunde Robortellus in suap fatione arguetur. in ea enim Epopoeiae. Tragoediae, atque Comoediae, Poeticam, de qua hic agitur. genus ponit . at harum genus eli Poess. per poctiocam igitur Poesm eu omnino intelligere necesse est. Uerum ars Poetica messnon est. ccce Horatii Poetico . ars quidem est. Poesis minimer. nam in ea parte.
ubi poeticae legcs tradit, nulla est eiusmodi imitatio. quam sibi poetae primum proponunt. Igitur cum in sui operis initio eandem uocem, Poeticam scilicet. modo pro Pocsi, modo pro arte capiat, nullo pacto uerbi huius explicatio praetermittenda erat: cum praesertim id sit . cuius gratia hunc librum Aristo. teles edidit. Atqui in eo quis interpretis diligentiam requirat, ut perpendat qua ratione fiat. ut in graeco legatur, Ples Irρui κῆς, ρ m: in latino uero illi particulae αυτῆς m. id est i P s L Qv E . nihil prorsus respondeat. debuit quidem inquiri, esset ne id aliqua ratione factum, an culpa potius. & incuria eius qui librum in latinum uertit, omissum. ncque enim Aristotelis mos est incassum uerba proferre. Adde. quod uerbi διὸ illi . id est FAc ULTATEM. cxplicationem ita praeteriit, ac si ad rem nihil attineret: cum tamen maximi momenti esse plane perspici possit. quid enim Philosophuς de poetica.& eius generibus constderandum proponit nemper facultatem: & erit haec particula sine sxplicatione praetereunda 3 Sed forte dicet ille uerbum id iure p ter missum . quoniam in operis sui p fatione iam abunde sit explicatum, cum ' inquit. Poeta uim suam omnem tantum exercet in significandis. & describen dis hominum moribus. Uerum si id dicatur. in maiora sane incomoda eum labi necesse est.nam pcr uim seu facultatem poeseos.& eius generum . aut naturam. aut aliquid ea postreius intelligit. Si primum .igitur in definitione gen rum poni debuit hoc, quod est morum tantum imitatrix: nec tamen in Tra
maedrae definitione tale quippiam reperitur. At si per facultatem aliud quid quim naturam intelligat, quid erit absurdius dictu. quam quod philosophus
de natura quidem gcncrum Poeticae nihil tradiderit, ae corum autem conse quentibuς curam uel maximam habuerit m Sed uideamus an poeta uim om-ncm suam. ut inquit, in significandis.& describendis hominum moribus exerceat. Hoc sane minimer cici posse credo. nam nec ueritati consentiret. nec , , etiam iis, quae ipse superius dixit. Siquidem in praefatione sua inquit . ut de fi, , ne facultatis huius aliquid dicamus. Poetica. si quis diligenter attendit, om- νε nem suam uim confert ad oblectandum : cui sententiae si illud etiam addatur. conatus omnes ab agente fieri, ut finem sibi propositum assequatur: erso poetae finis erit oblectari, non autem mores exprimere. Negabitur sortassis illaintum . di tur 9 tunc maximam excitare uoluptatem poeta, cum optime moeres exprimit; atque hac ratione uoluptas erit poeticae finis, & poeta uim suam exercebit circa morum expressionem tantum. Videntur haec quidem uerisi.
49쪽
xa V IN C. MADII IN ARIST. LIB.
milia, cum tamen minime uera sint. nam Aristotelex inserius ad uerbum haec., scribit. Non ut imitentur mores in actione uersantur, sed per actiones mores complectuntur. Quapropter actiones , ct fabula Tragoediae finis esse dicui νε tur. Omnium autem maximum finis est. etenim sine actione Tragoedia qui , dem fieri non potest, sine moribus potest. Ostenderem prosccto. quomodo haec Aristotelis uerba demonstrant in exprimendis hominum moribus non tantum poetam uim suam conferre . nisi id superuacaneum effc censerem . nomo enim est, qui non aperte conspiciat, Poeticae facultatem ac vim, si in ex pressione morum uersatur. sine moribus esse non posse. Ut autem quae dixi mus, magis ctiam confirmemus, alia quaedam Aristotelis testimonia adduce. νν mus, quae ex eodem Poctices libro paulor inferius sumuntur.Si quis praeterea. νε ait, ordine moratos sermones. dictiones, sententias* bcne formatas asserat.
33 non Ouidem penitus negotium, quod est ipsius Tragoediae proprium.asseque- νε tur. id quod illa Tragoe)ia multo melius praestiterit quae talibus utetur. perin. de.ac secundo loco necessariis. Et paulor inserius inquit. Est igitur principium.
M ac ueluti anima Tragoediae. fabula: secundo uero loco moreς. Item infra. Dein lectatio non omnifariam a Tragoedia, sed quae tantum propria ci suerit, quae renda est . Quoniam autem a timore , misericordia ue dclectationem eluc modi per imitationem poeta parare dcbct. & quae sequuntur. quo in loco nullam omnino de moribus mentionem factam csse plane constat. Nemo igitur ex Aristotelis auctoritate asserere poterit poetam uim omnem suam exercere
tantum in exprimendis moribus; praesertim cum in Philaebo dicat Plato, qui tra cis spectaculis adsunt. dum delectantur, saepe lugere. Misericordia ergo uoluptatem affert. nam . ut ibidem dicit Plato. Dolorcs lauiusmodi plenos miris quibusdam uoluptatibus inuenire licet. Atqui illud obseruandum erat plurimum distare .s dicamus hoc modo: totum poetae conatum effc, ut limmines bonis moribus imbuat : uel illo: omnem uim ponere tantum inera primendis moribus . nam . ut primum lacrum est . ita secundum falsum. Quod si quis per bonorum morum expressionem in poematibus factam. laomines bene moratos euadere dicat, sciat is poetas non bonos mores tantum, sed prauos etiam exprimere . Aristoteles praeterea uult id, quod infra latius in definitione Tragoediae dicetur, ut in audiendis recte confectis Tragoediis.
timoris. & misericordiae interuentu, animus i uitiis expurgetur: ncque ue ro necessario mores per morum expressionem in animum inducuntur. Forater Poetices uim esse.Robortellus dicet.mouere, sedarem hominum animos Nulla igitur ratione dici potest, poetam uim omnem suam tantum conferre
in significandis. & describendis moribus hominum. Quod si dicatur po
tam , dum probe mores exprimit, audientes ad iram . aut mansuetudinem. Pro morum, qui exprimuntur natura commouere: tunc Aristotelem obii clam infra dicentem, aliquas esse fabulas patheticas, quae tamen moratae non sunt: unde sane constat hominum animos absque morum expressione. ad perturbationes tamen maxime commoueri. Illud etiam probari non posese uidetur,quonam modo poetae uis circa unum. Poeticae vcro circa alterum
uersetur: perinde ac si artifex ab arte . cuius est artifex. quatenus artifex, diuersum finem habere queat. Aut igitur Robortellus uerbum. facultatem . si aliter eam in contextu quina in praefatione accepit . declarandum omist; aut id non ex sententia Aristotelix. ut nos quidem putamus. interpretatu vest. Nullum praeterea de particula illa a vo P Ac To uerbum secit: ceu si rei conficiendae ratio a re, cuius est ratio. non distinguatur. Sed neque de uerbo FABULA quicquam dixit. quae cum interdum de tota Poes .non nunquam pro parte . item pro apologo accipiatur; in quem tamen sensum
50쪽
DE POETICA COMMENTARII. xxemn Arilloteles accipiat. non indicauit. Totam demum illam contextuς par tem omisit. quae lic se habet. D E O M N i B V S lTEM. QV A E c V N a V E A DHANc VIAM ET RATIONEM PER TlNENT . Quod si dicat in praefatione se iam id dum illud perpendit, fit ne libcr hic integer an mancus. expli- ' cuisse per haec uerba, cum inquit, & reliquis partibuς Poetice . Si sic. in quam .dicat . Aristoteles vim redundans. tum diminutus in hoc contextu necessario apparebit. Redundanu quidem, quia bis idem proponeret . nam cum in prima contextus parte proponit Philosophus se locuturum de Poeti ca.& eius generibus; si etiam illa uerba, de omnibus, item quaecunque ad hanc viainoc rationem pertinent, intelligantur de Poeticae generibus. bis degeneribus Poetis Artitoteles se tractaturum proponeret. Diminutus ueror esset Philosophus. si illo modo interprctetur . nam in numerandis iis in proce. mio, quae in scriptione hac pcrtractanda sunt . praetermisisset enumerare apis pendiculas Poetices; de quibus tamen in hoc opcre tractat: quae sane ab Ari-itotelis dignitate.ac consuetudine aliena existimanda sunt. Quanquam autede methodo cuiam & rationem uertit Paccius in praefatione Robortellus multa di xcrit; ea tamen tum rationi dissentanea, ut nos exiitimamus. tum uerdnihil ad uerbi.methodi, explicationem. ut hoc loco sumitur ab Aristotele,spectantia ostendemus. quod ut cuidcnς sit. nonnulla eius dicta in fine suae priis fationis examinabo. Erat inquit Aristoteli pertractanda poetice ordinatim ac , t εἰρό μως: non poterat autem ita pertractari. nisi declarassct es es ες, allata definitione . pauci ς autem uerbis interiectis, subdit. Exquirere autem genusis non poterat, nisi pcr methodum α, cinii Qu. Haec illo. Atqui nos cum per methodum resoluentem, legcς & praecepta necessario intelligere dicimus erit ergo sensus.non poterat Aristoteles inquirere Poeticae genus . nisi per me thodum.quae docet resolucre, id est nisi utendo legibuς illis. quas Posteriorum resolutoriorum libro secundo docet. quibus sciamus resoluere. Si igitur quae ab hoc uiro de methodo in praefatione sua scribuntur, in gratiam, atque explicationem uerbi methodi .in contextu Aristotelis positi scripta sunt talem Ariistotelis uerba sensum prae se serent: DE OMNIBUS ITEM, VAEc Vm V E AD HANc METHODUM PE RTI N E N T, id eli ad legcs S praecepta. quibus, uel diuidere, uel definire, uel demonstrare docemur: quae sane sententia prorsus inepta omnibus uidcri poterit. Uerbi igitur μεθόδοι in ora tionis Aristotelicae serie politi cxplicatio, aut praetermissa, aut praeter rem es lata . Sed caetera etia in methoui gratiam ab hoc eodem auctore dicta expendamus. Erat inquit Aristoteli pertractanda Poetice ordinati iri, ac μεθοδλως:non potcrat autem ita pertractari, nisi declarasset το πό εsi, allata definitione. At quomodo non poterat, si potuit methodice nanque de Poetica scripsit Aristoteles; neque tamen explicauit ἡ Ηἰς. allata definitione; cum nulla to. to Ariistotelis opere Poetices in uniuersum definitio reperiatur. Quam forte,
si quis dicat Philosophii in quidem non expressisse nihil enim aliud fingi potest ex Philosophi tamen uerbis uel nullo negotio posse nox cam elicere: nunquid Aristotelis mos est, cum rei cuiuspiam definitionem in univcrsum, cuiniusmodi Poetice est, inquirit. semina tantum tradere, quibus ea colligatur Quanam igitur ratione in libris de Anima Aristoteles Animae in uniuersum; in cundo uero de Physica auscultatione, Naturaei in eiusdem libri tortio. Mo/tus definitionem exprcssit 3 cum praesertim naturalis Philosophiae auditor eo, qui Poeticos est, acutior dubio procul censeatur .Qua igitur dici poteti poeti. cen methodice ab Aristotele tradi non potuisse . nisi poctice in uniuersum quid si declarasset Per poeticam praeterea.cuius allatam definitionem dicit. aut Poes m. aut artem Pocticam intelligit. Artem Poeticam, id est leges recte