장음표시 사용
61쪽
24 ssu oblata facultas, quod est in Gallorum et Britannorum moribus p0situm. Qu0d autem ad sacrum oratorem instituendum attinet quamquam haec sit quaedam ab humanis sejuncta ars, quae non tantum communibus artificiis, sed spiritu pietate doctrinaque nititur γ in genero deliberativo praesertim contineri
amrmabimus. Nihilominus omnibus hisce rebus, quae ad artem universam pertinent pertractatis, tum domum de ea quoque paucis disserere nobis in animo est. Adde divisionem illam arctiore quodam circulo constringi, vetctemque lalius solutiusque se essundere. Hanc. igitur sequuti sumus , caeterae enim species, inquit Fabius, in haec tria incidunt genera; nec invenitur ex his ulla, in qua non laudare vel
vituperare quod est demonstrativi generis in suadere aut dissuadere quod est deliberativi ), intendere quid vel. depellere quod judicialis est de
Ouodnam est genus Demonstrativum R. Demonstrativum genus est quod tribuitur in alicujus certae personae aut rei laudem Vel vituperationem. Dicimus vero Demonstrativum, quia Virtutes illo seu vitia demonstrantur. Sunt qui ab hone- . Stiore vice Laudativum appellant: honestius enim eSt laudare quam reprehendere. Exornativum quoque dicitur a nonnullis, eo quod maj0ri, quam caeteris las
t, ornatu gaudeat. Ad hoc genus pertinet oratio
62쪽
Panegyrica, laudatio Funebris, Genethliacon, Eueharisticon, Epinicium. Sed antequam do his singillatim,
generalia quaedam praecepta attingere opus erit. Quid primum animadvertendum est in genere Be-
R. Cum in hoc genus incubueris, illud in primis animadvertas oportet, ea profecto eSse laudanda quae cum virtute conjuncta sunt, quae cum vitiis vituperanda. Sit vera Virtus, non ficta aut in- , certa; nihil enim turpius esset, quam vel salsis nominibus laudare, vel res omni laude expertes tamquam laudandas exornare. Narrandis, exponendisque lactis, satius quam argumentationibus fidem sauimus, et et accommodate confirmamus. Νam ubi facta, quae certa sint, aut pro certis habita desint, ornatum omnem deesse, totamque orationis .vim et nervoS I cesse est. Ornatus enim in narrando et augendo maxime consistit, quae ratio ad voluptatem audii ris et delectationem refertur. . Nulla certe voluptas audientibus erit si non pro-Pria, sed comniauia dices, vel non satis personae aut rei de qua agas, accommodata r expectatio audientis et admiratio a rei novitate et proprietate orta, Summam habet in audiendo volu ptatem. Neque ea quae laudas, parva Vel parvi habenda sint, sed magna, magnique ducenda. Haec enim non solum nullam delectationem, verum etiam nullam aitentionem conciliant. Quamobrem, ut docet Tullius, sumendae erunt res, aut magnitudine praestabiles, aut novitato primae, aut genere ipso singulares: neque enim par-Vae, neque usitatae, neque vulgares admiratione aut
63쪽
Quid in prisse speetandum est in laudando sive
vituperando 'B. Praeterea in lautando aut vituperando id . in primis spectandum, ut quae omnium opinione vel laude, vel vituperatione digna existimantur, laudemus veIvituperemus. Mores et hominum opiniones consideraodae sunt, net laus aut vituperatio inanis et inficeta evadat. Quis enim apud nos virgines cum adoleseentibus eertantes in ludis. ut suit Lacedaemoniorum moris, laudabit 3 verecundia apud nos corporis viribus praestat: neque ante oculos quidquid est hoc spectaculi, salva modestia, pati possemus. Quare Fabius Monet plurimum referre qui sint audientium mores, quae publico accepta persuasio, ut illa maxime quin probant esse in eo qui laudabitur, credant, aut in eo, contra 'quem dicimus, ea quae oderint. Quid quaerere debet bonus orator B. Plurimi momenti erit animadvertere ne parVa magnis exaggeremus laudibus, vel magna tenuibus perstringamus: nam hoc vel risus audientium excitabit, vel judicium oratoris arguet. Is bonus orator est, qui magna graviter, mediocria subtiliter, tenuia simpliciter exponit. Quare jure bono reprehendendi sunt illi qui immoderata quadam amplificatione res omnes exornare cupiunt; cum isti non optimi testis, sed assentatoris apud auditores officio iungantur. Num audienιium laudes attinstendae pR. Juvabit aliquando, sive audientium, sive etiam
judicum laudem permiseere, quoties apte fieri poterit,
et cum materiae laudo conjungatur; nam hoc bene-Volos reddit, atque in nostram sententiam pronos. Sed eaVendum est, ne adulari videamur: adulatione enim
nil turpius viliusve in oratore inveniri potest.
64쪽
Ouaenam inest huic generi utilitas pn. Quum laudandi aut vituperandi rationes non
solum ad bene dicendum sed ad bene vivendum valeant, actum erit optime , si eum alterius sive rei sive personae orator laudes exponit, non ad ostentationem, sed ad audientium utilitatem totam orationem perducat, ita tamen ut non ad docendum, sed ad delectandum et exornandum contendere videatur. Nam eum virtutes ita depingit, ut mentes audientium capiat, tacit, edocet, omnia virtuti posthabendar cum vitia oculis audientium submittit, nil vilio peius in vita esse declarat. Quare perspicuum fest, nullum orationis genus aut uberius ad dicendum, si Malor sapienter in virtutum vitiorumque cognitions versetur, esse posse, nullum civitatibus com-ihodiu , nullum denique reipublicao utilius. . - . ouid in verbis et a ententiis quaerendum est in Oratione demonstratinarn. Quoniam in his causis ad delectationem et voluptatem audientium, ut antea demonstravi, totam relarre orationem debemus, utendum erit singulorum Verborum insignibus , quae . habent plurimum suavitatis, et quae inpliora sunt pompae, quam pu gnae. sententiis quoque magnificis atque illustribus haec viget eloquentia; et in ipsa verborum constructione, ut paria paribus , ut Tullius ait, similia similibus, saepe reserantur: ut geminata, ut circumscripta n umerose, non ad similitudinem versuum, sed ad explendum aurium sensum, aeto quasi Τerborum modo deposcit. Quod si quaeramus, cur laniis pene dicam illecebris Demonstrativa oratio ad delectandum contendat,
ut praeclare seniit Aristoteles, assirmabimus non
65쪽
alia de causa delectationem appetendam, nisi ut honestatis amor, vituque odium in hominum mentos blandius irrepat et sese insinuet: sinis enim demonstrativi generis, ut antea dictum, est honestas. Praecipuo inter Ciceronis orationes optima hujusce generis demonstrativi exempla sumere posSumus, quarum lectione, ita vivam , meliorem frugem, quam ex multis praeceptis percipere possumus. Sive enim
pro Lege Manilia Tullium dicentem audias, sive pro Archia poeta, sive pro Marcello, sive illas gratiarum actiones, vel post reditum ad Senatum, vel ad Quirites, splendidissimum laudandi modum edisces vituperandi autem habebis in Verrinis, in Philippicis
in Antonium, et in orationibus contra Lucium Pisonem et contra Vatinium. Ad genus Demonstrativum pertinere nonnullas Or
tionum species initio diximus; de quibus nunc breviter nobis disserendum. g. I. De Oratione Panegyrica Ouaenam est, et quid sibi vult panegyriea oratio 2B. PanegTrica oratio apud Graecos olim illa fuit, quae in solemni totius Graeciae conventu vel in olympicis, vel in aIlis ludis habebatur in alicujus Numinis laudem. His etiam orationibus vel principes, vel magistratus qui certaminibus praeerant, Vel Victores ipsi laudabantur. Apud Romanos panegTricae orationes tardius invectas, habebantur in Senatu in Principum civium laudes; posteaque in Imperat0rum habitae sunt, ut videre licet ox illis, quae etiam
66쪽
nune extant. Apud nos panenricae dicuntur orationes illae . quibus vel Principis, vel verius Dei opibmi Maximi benignitalem, potentiam, gloriamquo, et
Sanctorum acta et vitam ac portenta merito prosequimur praeconio. In his tria praesertim Observanda amrmarim. i. M suci ementitum colorem veritati inducere audeamus: hoc enim erit non splendorem asserre, sed vim ac dignitatem auferre. Nam veritas pulchritudine sua hominum animos aucupatur, et nimias artis exaggerationes ornamentaque fastidi l. 2. M omnia quaeque exponamus, sed ratione rerum habita, I vioribus posthabitis, majora sectemur. 3. Denique diligenter cavendum erit, ne communes pervagataS-que, Sed cuique proprias laudes tribuamus: quod eonsequi facito nobis erit, si quae sunt propria illius de quo agimus, nobis: lecta potenter sint, planeque
perspecta. g. II. Laudatione Funebri.
Ouaenam est. et quid sibi fuit 'rario funebris 'B. Oratio funebris ea est, quae vel in ipso laneris die, vel in anniversario habetur in laudem de luncti. Auctor apud Graecos Solon habitus est; Scimus et Periclem laudasse Athenienses, qui in bello Pro patria ceciderant. Hunc ceperunt Romani m rem , et Brutum c0llegam in pugna contra Tarqui-DIOS caesum, honestatum elogio suisse a Valerio Publicola accepimus; tanto totius Romanae geniis Plausu, ut p0stea morem illum propagaret in posteris.
67쪽
In his Iaudationibus itaqua tria sunt oratori apprime praestanda: s. ut Verae virtuti merita persoruens. auditorum animos exemplis inllammet, bilique quadam persundat dulcedine: 2. ut res a mortuo virb gestas veluti in unam perstringat, vi melius exponere polentiusque in audientium animi pene dieam, inurere possit: 3. ut suavi ornatoque stylo illustret atque exaggeret, in exponendo Simplex , in descriptionibus esticax, in commovendo
ardens. Luculentum sane lanebris eloquentiae exemplum Tullius in nona ac decima quarta Philippicarum. nobis suppeditat, ut cuique facito videre licebit. Denique observandum erit hoc a patribus nostris institutum fuisse, ut sua merces virtuti praebeatur, Solatium cives capiant, Atque . optimis imbuantur
Do Genethliseo, et Epithalamio. Die age de orationo Genethliaea et de Epithalamio. R. Oratio Genethliaca illa est, qua alicujus natalis dies concelebratur. Gestientem quamdam laetitiam eAprimat oportet, gratuletur, gaudeat. Laudet genus majorumque res gestas, et cum pueri facta desint, lacienda collaudet: laeta faustaque omnia de puero εperare jubeat; vola precesque essundat, ut omnia feliciter in patriae deeus, in civium ornamentum
Epithalamium est oratio, qua principum nuptia. celebrantur. Haec quoquo laetitiam, spem, VotaquQexprimit. Recentiores vel raro, vel nunquam his apud nos utuntur orationibus.
68쪽
De Eueharistisa oratione et Dinisio. - Velim nune dieas de oratione Eueharistisa et de inicio. R. Eucharistica dicitur, oratio, qua ob aliquid ac-eeptum insigne beneficium, vel Deo optimo Maximo, Vel Superis, vel Principi, vel civibus publice gratias agimus. Quare inter Eucharisticas hujusmodi orati nes enumerare possumus illas Tullii post reditum in Senatu, eb ad Populum. Legentibus facile patebit, quae sint in hoc laudandi genere observanda; nobis assirmasse sat strit 1. significandam laetitiam ob a ceptum benesolum: 2. accepti beneficii magnitudinem amplificandam: g. gratiam beneficii aelem a-
Epinicium gratulationis oratio est ob reportatam victoriam, a Graeca voce Victoria. Hac oratione saepius nos uti solemus, quum iis qui lauream studiorum adepti sunt gratulamur, vel com ephebis, qui praemio in litterariis. certaminitiis publico dignati sunt: haec enim quaedam victoria est. Hoc orationis genus Iaetiliam et gratulationem continet. . Gratulamur ita sius primum ob inde tam sive armorum, sive studiorum felicitatem, quam arte quadam exaggeramus, niscuilibet victoris meritum lateat, posteaque bonis ominibus Victoriam prosequimur, .ut et victori et civitati totique reipublicae benevertat. Sed de Demonstrativo genere satis superque dictum puto; nunc vepio ad Deliberativum.
69쪽
CAPUT III. DE GENERE DELIBERATIVO.
Quodnam est genus delibera ιivum R. Deliberativum genus, ut ait Cicero, habet in se suasionem et dissuasionem. Rus finis, ut supra diximus, utilitas est: sed cum ad utilitatem omnia in consilio dando reserenda esse doceamus de illa intelligi volumus, quae ab honestate oritur: nulla enim utilitas est moratis et bene institutis civibus, quae cum honestate non conjungatur. Sunt qui honestatem - simul et utilitalem tribuant. At si quid ex his unum sequi oporteret , potior fuisset apud nos Ciceronis sententia, qui totum hoc materiae genus dignitate contineri putat. Quibus constat ollieiis oratio deliberativa γB. Oratio deliberativa duobus constat olliciis, SuaSione, et dissuasione. Primum suasori aut dissuasori. videndum est, quid aut fieri , possit, aut non, et quid necesse sit, aut non. necesse: tollitur enim omnis deliberatio, si intelligatur quidquam emei non posse, quamvis utilo sit; vel si quid necesse omnino sit; nullum enim consilium locum habet ubi necessitas est, non magis quam ubi constat, quid omnino fieri non posse. Cum autem quaeritur quid fieri possit, videndum orit etiam quam sacito possit: nam quae perdissicilia sunt, perinde habenda sunt saepe ac si estici non possint: quodque permagni interest, saepe pro necessario habetur. Simplex vero Suasori proponitur ratio: si et ultio est, et fieri potest: dissuasori duplex,
70쪽
una si non utile est, ne fiat, altera si fieri non potest, ne suscipiaturi Sic Suasori docendum est; dissuasori docendum et informandum. Quaenam sunt apprime vectanda in suadendo et dissuadendo Τ x R. In suadendo et dissuadendo tria primum spec
tanda erunt: 1 quid sit de quo deliberatur: 2 quisist qui deliberant: 3 qui sit qui suadeat vel . di
Bos de qua deliberatur, vel fieri certo potest, velan. fieri possit ambigitur. Si an emci possit ambiga- . tur et incertum erit, hoc in quaestionem potissimum incidet: si vero essici possit, videndum an sit honesta , an utilis, an facilis. Nam quae perdissicilia Suni, ut diximus, perinde habenda ac si essici non Possint. De saciendo autem quidquid est in audit rum facultatibus, est deliberandum. Quaerunt nonnulli num orator sas, justum , pium, aequum esse quidquid proponit, ostendere debeat: sed haec mihi videntur omnia ad honestatem pertinere In his autem qui deliberanc inspiciendum est; caput enim artis est nosse penitus eorum animos, ingenia, mores, ut facilius voluntatem sectere possimus. Quare primum oratori videndum, an sibi res sit cum principibus viris, cum divitibus, an cum populo, et meminisse nobiliores gloriae et summorum honorum Studiosos esse, ignobilium aspernatores; ut enim ait Sallustius, iis contemptor animus inest, et Superbia, commune nobilitatis malum. . Non, obliviscendum, divites
qui nuperrime opes et honores sint assecuti,. inSolenti res esse, et qui in re sua, ut ait Τullius, suissent egentissimi, insolentes esse in aliena: populum denique, SiVO