장음표시 사용
71쪽
monet, pluma et vento mobiliorem esse; magis opinione, quam veritate duci, iro quo itur, non quo eundum, privatis commodis Servire, potius quam publicao vel honestati, vel cupiditati. Varias etiam h minum aetates dignoscendas esse dicemus; nam mullum interest, qui deliberare debent, juvenes, an viri, an Senes sint, omnis enim aetas propriis assectibus exagitatur. Scimus juvenum animos gloriae illecebris, adultorum honoribus et dignitatibus, seniorum pecu
niae omniumque Vitae commodorum spe maximis trahi. Variarum gentium quoque ei conditionum m res observandit nam, ut ait Horatius, . Intererit multum Davusne loquatur, an herus ...
Colchus, an Assyrius, Thebis nutritus, an arsis: ut orator ad propriam cujusque gentis naturam nectere, ac Sese Versare lacile possit. Num aliud speeιandum erit in suadiendo vel in dissuadendo pB. Spectandae denique erunt civitatum aut rerum publicarum formae: quod enim monarchiae convenit, neque aristocratiae, nequo democraliae decet Apud homines bene institutos, inquit Tullius, plurimum de laudo et de honestate dicemus; maximeque ea virtutum genera tractabimus, quae in communi hominum utilitate tuenda augendaquθ Versan tur. Sin apud indoctos imperitosque dicemus, is ctus, emolumenta, voluptates. vitationesque dolorum praeserantur: addantur etiam contumeliae atque ign0- miniae. Nemo enim est tam agrestis, quem non, si ipsa minu4 honestas, contumelia tamen et dedecus
Quid disendum est δε persona suasoris. sire dis-
72쪽
R. Refert maxime, qua' sii persona suasoris, vel dissuasoris; nam suadere, aut aliquid dissuadero gravissimae est personas. Valet enim in consiliis auctoritas plurimum: et prudentissimus esse haberique Optimus is debet, qui sententiae suae de utilibus atque honestis credere omnis velit. Si itaque suadentis anteacta vita suit illustris, aut Harius genus, aut aetas, aut fortuna, plurimum de se assertexpectationis, praesertim si ea quas. dicuntur ab eo qui dicit. minime dissentiant. Tria vero in illo qui suadet vel dissuadet sunt apprime expostulanda, nempe ut Vir prudens, probus acceptusque auditoribus bii. Prudentia essicit, ut illi fidem statim adhibeamus, quem plus, quam nos, intelligere a b Videre arbitramur. Probitas emcit, ut ejus conisi si s cile acquiescamus; nam ex bonitate sua fidem laetet. Si enim i bitatis fama careret advocatus, id malae causae videretur argumentum. Sit denique acceptus: acceptissimus vero is orator erit, qui causas justas et honestas auditoribusque probalas semper suscipere' consuevit, et fiduciam quamdam praeses rat; fiduciam vero praeseseri orator, si semper ita dicat, iamqu- de causa optime sentiat. Nam hoc modo tantum in. oratione auctoritatis inducit, ut probationis lacum obtineat, dubitare nobis non audentibus: Moc itaquo facile eveniet, si orator opinione omnituit in s fierit, qualis vere sapiens appellari pos
Sit, nec moribus modo perfectus, sed etiam selemia et facultate dicendi. I Quaenam regulae sunt oratori in suadendo vel dissuadendo Observandae 'B. Sunt diligenter quaedam in suadendo, vel dissuadendo nobis observanda; 1. ne in nimiam vel
73쪽
assentationis vel artis suspicionem incidamus, ita ut non aecurate, sed callido dicero videamur: 2. ne argumentis infirmioribus vel incompositis uiamur. Sciendum erit etiam apud. multitudinem maximi po deris esse praecipue illa argumenta, quae ex religiono decurrunt: apud doctos quae a philosophia vel ab historiis praeteritorum temporum manant; eXemplis enim facile mentes hominum delectantur atque capiuntur. Itaque Tullius, cum de suasore vel di . suasore disserit . uterque, ait, sive suasor, sive dissuasor, ad augendum habeat exemplorum aut recentium, quo n0itora sint, aut veterum, quo Plus auctoritalis habeant copiam; maximeque sit in hoc genero meditatus, ut possit vel utilia ac necessaria saepe honestis, vel haec illis anteferre. B Ad commovendos autem animos maxime proficient, si incitandiorunt, hujusmodi sententiae, quae ad ex endas cupiditates , aut otium satiandum, aut ad ulciscendas injurias pertinebunt. Sin autem reprimendi; de incerto statu fortunae, dubiisque eventis rerum suturarum, et retinendis suis fortunis, si erunt εecundae; Sin autem adversae, de periculo commonendi. Atque hi quidem sunt perorationis loci. Prineipia aulem in sententiis dicendis brevia esse debebunt; non enim Supplex , ut ad judicem, venit orator; sed hortatoraiquo auctor. Quare proponere, qua mente dicat, . quid velit, quibus de rebus dicturus sit, debet, hortarique ad se breviter dicentem audiendum. Tota au tem oratio simplex, gravis, et sententiis ornatior debet esse, quam verbis. Quaenam sunt eaequisitiores cieeronis in hoc genera deliberativo orationes pn. Orationes Ciceronis in hoc genero sunt pro Lege Manilia, in qua suadet Populo Romano, contra
74쪽
α 37 Mitridatem Pompeium esse deligendum, postea quam
de genere belli, deinde de magnitudine dixit: 'de Lego Agraria tres, in quibus dissuadet legem agrariam, a Publio Servilio nullo propositam, multaeque aliae, de quibus nobis haud loquendum est, cum unicuique laetio sit eas invenire. μίει hic finis esset do his, quac ad deliberativum
genurittinent: sed cum saepe animadvertissem omnes eloquentiae sacrae species in hoc genere contineris
christianus enim orator aut suadet aut dissuadet, aut hortatur, aut docet, quod est generis deliberativi praecipuum munus, praetium operis nonnulla de sacra Christianorum oratoria re hic dicero' videbatur: de qua tamen alio loco nonnulla trademus. Nunc haec attigisse primi oribus labiis satis sit. Cum institutioni oratoriae finem imposuero ad exitum libri hujus nonnulla de sacra Christianorum eloquentia brevi sermone perstringam.
CAPUT IV. ' DE GENERE JUDICIALI SIVE FORENSI
Ouodnam est genus Iudieiale 'B. Genus Iudiciato quod nomen a judiciis habet,
et a soro voeatur etiam forense, est quod positum in judicio habet in so accusationem et defensionem, aut petitionem et recusationem. Finis est ut convincamus, idest argumentis rem de qua agitur monstremus. In quo disseri a genere deliberativo, cujus est sinis suasio: non enim voluntatem judicum nectere assectibus, sed mentem argumentis convincere debe-mus. Apud veteres suadero , apud nos con incero hujus generis eSt.
75쪽
Quare apud vetere3 saudere apud nos conriseere
est generia judietalis rB. Quod apud veteres in suasione judicum erant omnia reposita: nunc . autem judici nihil aliud remanet nisi justa legis applicatio. Non enim ceriae
leges, non codices erant apud veteres: sed conscientiis judicum saepo judicia pendebant. Adde innumeros judices, et populum etiam judiciis praesuisse, in
quibus miseratio satis valebat, cum in sua manu aut absolutionem aut damnationem haberent, legibus quibusdam etiam Obstantibus. Sed apud nos lex ipsa j diciis praeest, et si vera accusatio, certa poena est, quam judex ipse declinare non potest. Quare oratoris, sive advocati est rem comprobare argumentis, ut judex non arbitrio suo, sed juxta legem absolvat, et condemnet. Eloquentiam itaque forensem haud longe a didascalica abesse censessus, eum id muneris sibi tantum assumat orator, ut causam Vere Probeque judicem doceat, ut ro perpensa sententiam' serat. Quamobrem nee Demosthenem nee Cieeronem Veteresque alios in omni parte imitandos assirmabi
Quae sunt in Cicerone, caeterisque imitanda, quae omittenda ab oratore in genere rudietali lR. Multa imitanda, multaque rejicienda. Imitabimur certe rationem qua Cieero sibi aditum aperit ad rem de qua agitur, artemque illam qua animos judicum sibi conciliat; imitabimur lucidum ordinem quo rem exponit atque declarati narrationem, sive rerum e plicationem , in qua sedes ac fundamentum inest rei constituendae: expositionem argumentorum deniquo, jlludqvae artificium quo vim quamdam ac evidentiam iis addit: at rejiciemus sano zmplificationes il-
76쪽
las sive verborum, sive rerum qui S res exornat et exaggerat; nimias declamationes, et ad inflammandos animos crebros conatus, apud nos suturos inanes. Si enim res probata est, sive annuente sive renuente iudice salutarem sententiam, si non probata, damnatoriam omnino reseremus. Ad miserico
diam aliquando permovere litet, sed magis lactis quam arte: quidquid enim artis adhibebimus Obstat,
Quaenam gunt oratoris partes in genere judietali TR. Duo. Vel accusatio vel defensio. Si enim ael ris partes agimus accusationem, si defensoris dese Monem in judiciis quaerimus. Ouaenam sunt in judiciis quaestionum genera' R. Tria: aut de facto, aut de nomine, aut de juro quaeritur. De facto, cum quaeratur an res quae in judicium allata est Inavera acciderit. Ex. gr. In R scius Patrem Oeeiderit neo ne. Et haee quaestio vel status conjectura vocatur. De nomine cum do saelo constet, et disceptatur num id sit quod accusator criminatur. Ex. gr. Cum Cicero Pompeii partes tig
rium sequutum esse fateatur, Ligarium et Pompeia- δ Omnes a scelere defendit. Haest status definitio
appellatur. De iure cum neque de facto, neque denomine, ambigatur, quaeri potest an iure vel injuria factum sit. Ex. gr. Cum Tullius Milonem eaedis Clodianas reum fluisse haud neget, jure Milonem fecisse allirmat in sui eapitis defensionemr quem statum alii qualitatem, alii aequitatem dicunt.
Quaenam sunt aeeusatoris partes 'B. Accusator id essicere debet ut factum, D0men, - et ius in reo pateat: sed tamen animo providebit quam polissimum partem reus sit defensurus, ut ea
77쪽
prae caeteris evincat. Itaque rerum ordinem pros quetur, et singula argumenta, quasi hasta in manu collocata vehementer proponet: acriter concludat tabulis, testimoniis, decretis, legibus, edictis confirmet, atque in singulis apte moretur; exemplis declaret, adversis contendat. Denique omnia breviter contrahat, paucisque concludat ita, ut mentem et animum judicis acri quadam oratione, et argumentorum pondere compellat et urgeat. Quomodo rem de qua in judicio acturi sumus, tenebimus pB. Diligentia, labore, alque studio ut rem teneamus utendum est. Neque enim satis est rem congnoscero sed penitus introspicero opus erit, nullis circumstantibus praetermissis. Saepe enim accidit ut quae inania primo otitutu identur, utilia postea sint. Quantum diligentiae, studiique in his Tullius consei rei, ipso docet in libro secundo de Oratore, cujus verba hic asserre libet . Equidem, ait ille, soleo dare operam, ut do sua quisque re me ipse doceat, et ne qui3 ali us adsit quo liberius loquatur 3 et agere adver8arii causam, ut ille agat suam, et quidquid de sua rocoquarit in medium proferat. Itaque eum illo di-
See3sit , tres personas unus sustineo summa arimi
aequitate, meam, adversarii, et judieis. Nonnulli dum Operam suam multam eaeistimari volunt, ut toto forotolitare, ut is causa rid causam ire videantur, causas dieunt incognitas. In quo est illa quidem magnGogensio vel negligentiae susceptis rebus, vel perfidiae receptis, sed etiam illa major opinione, quod nemo potest de ea re quam non novit non turpissime dicere . . Et Fabius. Non tam obest audire supervacua, quam . ignorare nece33ariae, frequenter enim eι vulnus et reme-
78쪽
dium in his orator inveniet, quae litiganti in neutrummu tem habere momentum videbantur. . ,
Quaenam sunt defensoris partes 'R. Uti accusator praestare debet ut factum, nomen,
jus in reo pateat, ita defensor contendere debet ut ex tribus illis veluti gradibus unum aliquem capiat ad resistendum, si pluros non queat. Itaque s. optima erit defensio si factum negari possit, vel omnino, Vel ex parte tantum. Ex. gr. Iis Milonem Oeeidisse Cl .dium P Nego. Servi, ut domini vitam ab insidiis
eriperent, interfecerunt. 2. Secunda bona erit defensio, si cum factum negare nequeas, nomen criminis neges id esse quod actor assirmat, et immutato nomine, crimen vel tollas, vel minuas. Ex. gr. Iis Ligarium stθιisse contra Caesarem in aete Pharsalisa p Non sponte stetit, sed necessitate eoactus, Tuberone reditum impediente. Quod ergo necessario evenit omni culpa caret. .
3. Tertio cum factum quod objicitur honestum esse assimamus et bono jure tuemur. Ex. gr. sis via' lonem Oeeidisse hominem p Myo: latronem interseeit, et bono jure defaendendi aut eausa interfecit. . Si Vero et factum et nomen et jus defensor negare nequit, ad alia confugiet: superant enim tres aliae defensionis rationes: nempe translatio, eaecu3atio, deprecatio. Quid est translatior B. Translatio ea egi, qua rei causam in alium transseremus. Transferri autem potest vel in homine vel in re. EX. gr. centurionem a pugna abfuisse si ar-9uant, defensor eausam in tribuno transferre poteriι. Illius enim jussu abfuisse ostendet. Hoc erit ab li mino in hominem causam Aransferre. In rem autem
79쪽
hoc modo transferemus. Ex. gr. Si qui arguatur non fecisse id quod testamento facere jussus erat; πι- terit se defendere Urmans per testem id fieri non potuine.
Quid est emusatio e R. Ea proprie Vocatur excusatio, qua rem malam qluntarie et sponte secisse negamus. Non Voluntario vero tribus de causis agere possumus: sive ignoratione, Sive vi, sive repentino animi violentoque motu. Si quis insimulet hominem poeulum veneno insecisse, defendes ignoratione veneni id fecisse: via hi h minem interfecisse coargues, factum aliena vi, Vel violento repentinoque animi motu defendes. Fatendum tamen est excusationem semper cum deprecatione conjungi.
Quid est depretatio pB. Est quaedam obsecratio defensioni admixta, qua ad clementiam judicis confugimus, ut facilius ud ignoscendum impellamus. Post enim, vel inter defensi nem preces subjicere aliquando fas erit. . Depreeatio quae est sim ulla deflensionis speeis ait Falvus
rara admodum, eι apud eos solos judices, qui nullaeerta pronuneiandi formula tenentur, locum habet. Haec dubiis in causis saepe praevaluit, cum enim defensor omni conatu factum negaverit, tamen etiamsi reus id fecisset, illi ignoscendum esse contendit. Ouibus modis utendum est depreeatione 2 R. Primum si minus excusare saltem minuere crimen studebimus, posteaque omnia ad iudicis misericordiam reseremus. Plurimum ponderis deprecationi accedet, si hominis vitae innocentiam ostundamus: si
de suis civibus dequo republica benemeritum: si in Posterum vitam probe acturum: si praesonii periculo
80쪽
ad poenitentiam adductum Hirmare possimus. His enim omnibus quoddammodo legum et judicum sevo
ritatum lenire posse Videmur. ιδ. Quonam orationis genere uti debet orator forensia PR. cum diximus nil magis forensi oratori praesta dum esse quam convincere, salis aperuimus quonam orationis genere uti debeat. Ad convioeengum enuntemperatus sermo apprime valet, ut intellectum auditoris rem doceat, argumentisque conii malam ostendat. Potest aliquando assurgere, potest etiam modestis Veneribus orationem exornares quae quidem magis sermo quam oratio vocas/a est. Nolim tamen nimia ariditate frigescere et exsonuarit sed quamdam semper dignitatem, et robur praesoserre, illumque caloris gradum qui ex conscientia oratoris oriri diset. Nemo enim, nisi sit socors et imperitus, si causam sibi aequam rase cognoscat, frigido aget. . Conscientia boni
juris addii oliam timidis animum et robur. Simplicem strium, haud venustate et elegantia carentem, nullis pigmentis et lenociniis, sed summa perspicuitate prae-vipio, qui tamen aliquando et assurgere et instam- mari apte possit. Ouid in eloquentia forensi sitandum est in primo 2 R. Nimiam illam loquacitatem, qua auditorum memtes frustra defatigari scient, et onerari. Sunt qui nimis: copiose dicere studeant, et cum inania multa disseruerint, se optime dixisse putent. Sed turpiter e rant on enim judex, non auditor inanibus verbis gaudet; sed male amitur et languescit: ac veluti spe dejecti causam actoremque fastidiunt. Quaenam praeeipue ab oratore forensi euranda suns R. Duo praesertim; quae perspicuitate et delectu