장음표시 사용
51쪽
nteiidum erit, Philosophiam non melioreri posse rei causam afferre, particularem inquati atque immediatam caulam, quam possis ovium Pastor, aut
Attis ex quivis, qui Naturalem Philosophiam nunquam didicit. Quamvis at tem verum sit,ut alias ita sinuavi variis in casibus, Philoibphos pib aliter res pondere non possi Quaestionibus sibi propositis quain confugiendo ad rei
Natura, ejusmodi tamen respositiones non pates ciuia pr0priana obscuri Phaenomen causam,qui citia iis utitur eam adhuc ne icit: Haec proinde indefinita Naturae Notio, cuicunque di licuitati resolvenda aeque applicabilis, ejusmodi non ei qu. rem ipsa n aperiat, sed quae vel Quaestionem proponenti illudat, vel respondentis ignorantiam tegat. III. Tertium Argumentum inde oritur , Ddd Natura, quam examino , obscurum initumque ade quid ut, ut non facile quid re ipsa sit d terminare possit nas , cum vix ita proponatur ab iis q' magis eidem in s stunt , ut intelligi possit. Neque enisu sat aperte Pater , an corpoream es se substantiam , an incorpoream velint , aut quiddam inter utramque medii im , cujusmodi non pauci Philosophi formas substantiales esse volunt, uin reales qualitates, quas plurimi Schol altici miraculo saltei abomo materia separabiles putant. Si mere Costore iit, fateor non intelligere meri ii sapiens a debit atqbi O. naiscium fere Agens , ut eam haberi lunt. Praeterea si corpus iit, libenter discerem quod corporis genu itide qua demum ratione cum inter corpora penetratio dimensionum lilia esse possit. corpus hoc intime omnia alia corpora niversi, ut Natura ipsis non ditiitentibus penetrat, penetrare queat Huic autem quaestiocii alias non paucas si peradderem. Quibus non ade facile responderi pollet Si Natura ut a recentioribus quibusdam Scholasticis formae substantiales, reales qualitates dicunt ii , semi-lubstantia dicatur, ingetiue fateor adinittere nae Chymaeri
cuna nullum ejuimodi atque inconlprehensibile ens, seu potius ejusmodi entia quae intelligi neque antri quibus, precor, Pelica magnam diisertationis partem alio in tracta is tae , cui ortum praebuerat hymico-Physicum tent inen circa Salis-petram , contra polirami inexplicabilem formarum substantialium Peripatetica ruinori m. Reliquum itaque est , ut haec , de qua loquimur, Natu a ii, sitieti Quid sit , mimaterialis substantia agnoicatur.
Si autem ad ejusmodi Wi Gonfugiant tanquai ad Physicum quodpiam agens, quod non mod de te sed Author si lotum Corporum ac praecipue in familiaribus litice Ni iis , ascens in aquarum in Antilis sa en-lione earundena in vas u tigatoriis pro hortis, fluxuque per syphones, cis. atque ejus caulati item ut loquuntur u explicandam suscipiant , operos opus laboris hoc conaee sed plP non iniuinam temporis detegendis plutibus bujiis Hypoti inmodis, donec ab iis contra quos ago admittatur, qui, licet eorum Do strina ipsi sayea , obscure potius dubieque de Natura loqui velle vi , quam cl.Ha eiusdem defati itiones, eandem objectionibus quibus nolita ric respondeatur, exponerea id sat quoque pravitam qualudiit cile
52쪽
elle ipsis suturum sit ob ipsana Notionis hujulce nacerii tudinem , vel scient alii rei praeue terreri, vel ignorantiam dissimiliare Naturam si Aristotcles ii, materialein ejusmodi lubstantiam exiit imasset , nec est , meo quidem judicio, non fitilliet ut particulares Cin ellium Oibium motibus intelligientias praefecisset. . LV. Cum multi e doctis itinis Natur istis Christiani sint, nec pauci ex ipsis Theologi non abs re uerit, quod aliter abs re re putarem, addere hoc loco alia adhuc de ausa vulgarem notioi em aut ideam I atura mihi displicere, quod Religioni in genere, adeoquei Christianae immiuere ab ea periculum
Fictilia enim haec notio mum vatiis gratitudinis venerationisque debitis hominibv. ob conspicuum vinciundum actibus privat,quos ad imagina inmhoc ens Naturam transfert sui nullo nomine debentur dum enim Naturasipponitur res esse intelligens,quae sapiente benigneque quicquid in corpori- .hus sit, administrat, mirum non est si plerique Philosophi eorumque exemiplo alii eam mirentur lauderitque ob mira utiliaque quae inmundo observant plurima. Et reipsa licet Natura sensa mox commemorato accepta nusquam quantum memini in lacris Script tuis reperiatur nihil tamen sitequentius occurrit,pluribuiq; commendatur encomtis in libi is Philosophorum, quam Na- mr .ejusq; effectus .Et ii advertamus quicquid quidam pro Arsotele dixerint,
plerolque tamen Peripateticos, a quibus vulgaris Natura notio praecipue de Limitui Mundum coniti tu illa aeternuin,omnes t corporum in eo contentorum actiones ad N utiram reduxister Facile inde intelligemus, si omnino Deum senon excludant,exiguas illi initima Mundi formatione partes eos concedere, atq; ad eb in pla etiam partium ex quibus constat , in axime sublunarium MD-mine mare vero Deo Deam nobis quandam substita ierunt, quam Muram dicunt. Quam quia intuemur ceu immediatana actricem, atque excellentium operum diremicem , ita eandem laudant , eique gloriam attribuunt, utrum tantus in re tanti momenti error ipsam funditus Religionem subvertere ne-tqueat non immerit. suspicari quis poterit : Cum sortissima latissimeque patentia argumenta , quae Hailosophis aliisque hominibus meum divin2mque Providentiam inculcaiunt, conspicuus Mundus subiministret in quo tam miluta eo consilio benignitateque fieri animadvertimus , ut eadem nonnisi sapiet tiae ac bonitati Dei attribui queant: ii haec Naim a tantum ascribunt istius argumenti vim omnino infringunt, aes ityomniiintollunt agnoscendae Deiatatis necessitatem, dum absque ullo ad eum confugio Mundi regin finis , t rumque inter corporata transactarum rationem reddere se posse ostendunt. Quanquam cum rem iesam propius inspiciun , mentemque apertius prod Ie coguntur, pudet eos i iter Deum: Naturam rem esse eandem actum illius tantum eam supplere vicem fatebuntur , re ipsa tamen mirantur laudantquefie Immer Naturam, non Deum: Surulliet, licet Sol lan sit luminis, Lx
53쪽
naque suam omitem a sole dei ive bacem mare tame in eiusque aestus ad L nam non ad Solem pectare vident tu . Ita plerique hominum quamvis Naturam inferiotem sit bot linatamque Deo agnoic ἔ,videntur tamen eain propius, quam illum intueri. Ut paucis quod res est dicam , toties ad Natu ram confugiunt, tantiiqire reflerunt eam audibus Physiologi ut nimia illi Naturae veneratio quosdam Thiloibphos , scilicet Dic reos ad Deum negandum induxerit Hinc par tet timendum est, ne ex eodem sonte Dei etiam oblivio otiatur, ac suspicacior Forte quilpiam adderet, nil alia obstarent principia, ut, scio,obstant apud murulo , praecipuoique Christianos .ituristas , suturum ut fictilia Natarae Idea nimiun Lepe succine re i forte etiam ipsa Religionis fundamenta subve
V. Quintuini ultimumque Argumentum hinc petitur , quod varia obier-vem Phaenomena , qua Natura ovain examino notioni non congruunt. enim reipta intestigens ejuimodi potens vigilansque ens existeret et ijiit modi Philosophi N. itis r. elle volunt , inulta nota fierent , quae experienta a Leti
Atque hi semel admonuero, quod revocari in memoriam sequenti in tractatu , ubi occatio sese osteret , .velim , quia in animata corpPra vulgi, simpliciora sunt. mimisque composita, leviorisque ac minus complicatae texturae, quam sint 4ni in ali illa Plantae vitum niihi cile pleraque quae adhibeo exem-l la, ex natu malis Potii ita corporibus duce te, quorum faciliores .intellectu qua-itates sim ac structura , passeioribusque expilleabiles , quam e viventibis Creaturas, quarum texturae cum sint oiganica intricatiores multo sunt ac su tiliores. Ood audactei feaei, quod Natur Draegurist. aequalem Mundo provinciam 'aut Impetitam potius e tribuunt , iij iis proinde solicitudo&.jurisdictio, tum ad inanimata , tum ad viventia e cx:endat corpora et ac pioinde conspicua magis quae proponunt Sempla providentiae ipsius ac poteiuiaed sumuntur a corporibus vita dei titutis, ut cum ajunti icentionem, aquarum uectoriis in anesi , atque ejusdem in irrigatoriis hortulanorum valculis su- stentationem contingere Variira a vacuo horrore gravia non impedita laterram secundum lineam normalem labi quia Nasitra breviori ea via ad cen--trum terrae diligit, bullulatque oriri ex aqua . flammasque ascendere in E- rem quia sic ea corpora Natura diligit ut propriis quaeque Elementis rursus sese uniant; ut alia omittam exempla hujuscen odi quae postea commemorati sus sum i Uaec interim sussiciant , ut ostendam non immetito pleraque me exempla ivvis desumere quamvis his tantum non immora Ustu lii , Liail l. zione viventibus a creaturi petitae diluendae
Praevia ad non itio viam , spero, ad quintum argumpntum postrem pro a ossium paraverit: inio astirmo , ii quid existeret tale qualis vulgb atmra
54쪽
exhibetur, multa alit et in Universo administranda , quam re ipsa Teste experientia, ad intia istiniitura ut particularia enumerem omnia , quibus hoc eisiciatur producenda seret haec differtatio longe ultra limites a me eidem quod festinarem praetcriptos ut autem paucitatem exemplorum suppleam peculiari quodam exemplorum genere, ea proponam quorum pleraque iis ipsis a rebus desumuntur, quibus sapientia ac vigilantia Natura non modica fi
ducia ameri solent : Quod idcirco facio ubis ejusmodi exemplis viam parem ad dandas compendio responsiones iis , quae inferius examinati uinargumentis. Cum itaque curam licitudinemque Naturae ac vigilantiam pro communi Univerti bono demo nitrare soleant, summa ejus vigilantia in praepediendo, aut replendo quod Mundana sabricae noxium foret Vacuo contrarium omni mo a Plia: nomenis circa cuum occurrentibus concludo: Cum enim alii raeetia Naturam majoribus in Antilis, aliisque casibus non absimilibus, graviaque pondus elevare, nihil prohibente ejusdem in centrum colum, ut Vacuo aut Ob-Viam eatur, aut idem impleatur,hortulanique e vasculo, i phone inverso ab
terum ad extremum obstructo, neque aquam, neque mercurium quatuorde cies fere graviorem, deorsunt apturum, ne vacuum post te relinquat, quaero
qui fiat, ut ii vitrea fistula unico tantum pede superet triginta quatuor , aut triginta quinque pedes , aut si tubus inversus Mercurio impletus , digiti tantum latitudine triginta pollices excedat quaero inquam qui ha ut aqua in ista, de Mercurius in hoc sublidat, licet hinc pes inde pollex tantum spatii deserti
ad apicem vitri relinquatur quod vacuum vocant An Natura quae in antliis tot centena aquae dolia elevare dicitur , atque si Scholasticis credimus,quamlibet ad altitudinem , ne vacuum contingat , nunc ejus non est potentiae earumque virium ut tantum qirae sustineat quantum res sinus vitreo in tubo menturaret,aut tantum Mercurii quantum Pollex unus tenui in fistula metire . tur, quo spatium repleretur, ut aut impediretur aut plenum redderetur, va- .cuum a quo tantopere abhorrere dicitur. Sane , si ita se res habeat, aut in dicam certe habet Natura vim , atri perexiguam propriae potentiae notitiam:
Ita pariter cum vitrea bullula tenuis sui stata est ad lampadis flammam, hermeticeque , dum vehementius incalescit , sigillata, haec redditur causa cur ita facile stan atur cum sitigida fit , qu bd scilicet cum et interior prisis calore
rarefactus amici gore condensetur, ne spatium ab Aete contrahente hunc in modum sele delerium , vacuum relinquatur, Natura vi vitrum in frusta dis-fringat. Sed bona horum eruditorum venia dixero, si vitrum paulo vehementius solito sustietur licet ad flammam lampadis , bullulam ut saepius expertus sum , integram perseveraturam nihil prohibente fictitio illo Natiora a vacuo hor bre: Ad quod nulla hoc in casu coniugii necessi tria ideo enim tenuis vi trea bullula stacta non est cum calida foret , fracta autem est cum frigida, quia in priore statu agitatus calore inclutus Aer ad eb Aeris elaterem roboravit, ut vitium illius ope, Aetis atmosphaetici incumbentis ponderi resistere
55쪽
possit Desinente autem calore debilis Aetis interni latet fiebat , in te culti, non concurreret ut prius cum vitro ad externi Aeris pressiuiae relistendum, Nirum ipsum utpote nimis tenue incumbentis Acris pondus erre nequii. lumna enim atmosphaerica bullulae innitens ducentas de plures pendit bras, ut plane patet experimento a ne nuper facto, quod alio intractatui.
Cur autem si ad debitam bullula piisitudinem sumta lit, integra perseve rat ut frixerit, id in causa est 'ubd spissitudo ejii idem , quamvis non murutum ceollitatus Aetis interni elater adjuvet , sustinendo incumbentis Aetis, ponderi par sit Licet saepius obse varim prelluram Aetis atmolphataici bulla. renitentiae ita calu aequalem suill , ut longe minor quam quis exilitataretivis extetior, ut pondo uinciam aut etiam minus leniter vitro imposituria, in tum Aeri exteriori robur conciliaret, ut vitrum cuti strepitu in sustula dissiliret. Hi autem loci perpendamus paululum, quam parum hoc expeti mentum , aereiaque sui'icis commemorata Phaenomen , quae vitreas in liut contingunt , in quibus aqua ac ,1 ei cutius subsulunt vulgi demistura opitiioni apprehensonique conveniant. Si etiam quando impediret ne aqua , ut' Mercurius deorsum caderet, nullum ejusmodi produceretur vacuum , qualoabhorrere ipsa dicitur , cui ne Mercurius cadat, ad ebriolicite obstat audcurarie nia, aut triginta ac quatuor pedes aquarum normali in altitudine contra leo em gravium sustinet in tubo aut cur tanto impetu sigillatam tenuiter bullulam in frusta dilpescit, qualis erat aperior, u: scilicet vacuum impediret, si ea etiam se disrupta vacivim nullum fieret. Porro ni admiserimus ipsius ad impediendum vacuum natus non fuisse sui ei fluos , adeoque rationi contrarios, fateri omnino oportebit, ubi conatus hi non siiccedunt, tale omnino vacuum produci, quale abliorrere ipsa finsitur Quare ut dic bam, aut imprudens admodum est , utpote quae vexet sese , trantili atque ordinarias leges sutas it obviam ea periculo miniive metumido , aut debilis adumodum est , cuin nec eam implere vacuitatem queat, quam dimidia aqua libra aut uncia Mercurii repleret , nec tenuem bullulam vitream dii rumpere, quam sorte pondo unicum absque ope corporis adeo levis, quam levis et ii cumbens Aer disti ingeret. Alterum sapientia Nasura ejuique in Univetii bonum vigilantiae exem .plum petitur ab innato corporum gravium ad centrum Terrae descentu Hevi utrique ad ascentum versus Coelum, aut ut quidam volunt verssis Elemen-
tu in ignis orbi Lunari contiguum. At quod ad positivam levitatem attinerdonec clarius probetur, quam hactenus probata est, ejus nodi nihil corporibus Publunaribus innatum aut implantatum adimitto clim praepollens quorundam gravitias relativam aliis gravitatem praebere possit Nuemadmodum particula ligni que icini , aut alterius cujutcunque demisi a in aere sua gravitate ruit, aut potius virtute ejus quae gravitatem effiei causae si autem intra aquam dein latur cujuscumque molia sit vi magna ascendet ad su-
56쪽
1etficiem amarum Seri contiguani, quod aequaquam positi vae, ni fallor, Ievitati ascribetur. Sed ut hoc praetereamus, ut di quam sapie iuer Natura gravibus ad Ccturum Terrae appetituin ingenuerit quod cum punctum tantum uit
Ut haec inquam omittam, quidpiam tantum maximi faimiliare gravia in-eter corpora conliderandum tibi proponam : Si enim exempli gratia globa- him aut pilam in Terram cadere sitias , inagnam lat ad altitudinem ipsi la- plus altitudini proportio tam resiliet , aut minorem prius luam quiescat: Ei jam quis quaerat ut Globus e manibus demissus ad hanc, illamve partem non cadat , aut cur non sursum moveatur , sed Ctta versus centrum Terrae linea illa brevi illima , quam Mechanici lineam si rectionis voc .atir, quae Terrae diameter est ad centium gravitatis pilae producta , facile litis res ponderit, id a gravi a te ril procedere, hoc ita innato appetitu quo adcen rum Teir tendit , ia brevillima ; sed tum cluaero, unde hic resultus, ad est , motus suritim ' Omnino enim patet id oriri a motu deorsum , crescit enim ac augetur prout motus pilae deorsum , ipsa majore altitudine lapsus crescebat Unde Naturi quidpiam hic sat mirandum praestare videtur lam enim contra gravium corporum Naturam ac leges repetitis vicibus suris sum pellit, vi pituit Divitatis , cujus ossicium est eandem via reisti istina deorsum ferre. Ac Lillem quantumvis sapiens fingatur, minus sapienter agere videtur, dum pilam deorsum ea violentia movet , qua saepius a loco , ad quem collimabat, resilire cogatur : Quali pila qua puer colita sere poterit, ac
Pro arbitrio dirigeres, a Natura egi non posset, mi majore agatur violentia quam plius scopus requirat. Quod de pila dicebam , mutatis mutandis pendulo applicari poterit Limcc enim una omnes voce fateantur qui de eo cripterunt , ad lineam norm
rem , id vi gravitatis catl- ii viriuidem gravitatis ultra illuci
Terpendiculum ferri, adeo lite riuiores di adromos, se avibrationes conficere ac aiceni l lx lpendicula ta quiescat;
quem maxime situm gravitas eji , sin quo primum melius coiis sit tutum pendulum suillet. Non commemorabo hic magnas illas Anomalia , quae majoribus etiam Universi corporibus accidunt, Te is pata , ad centena aliquot Nisellaria propagno pernici ias Sinum eriiptiones, propagatam lati l famem , . ii cita, a te ite Cometas , maculas in Soles, quibus ad multos mentes Ainatus dicitur , Stellas subito appare rues ac rursus evanel centesa contra , quarum altitudo Stellarui sua tum altitudini aequa,
lis judicabatur Non inquitam inquam quantum hae Anon liae congruant sur illa: .itura sapientiae ac, ndum eniti mihi est ad promitia
exempla ab iis, quae animali Pii a Lliau I, Geiumpta.
Objeceris forte hic , Eleutheri , contra Exempla hic proposita, quae
contra ejuique operandiis Og flixi , iisdem a Mundi regimine providentiam ipsam excludi ha
57쪽
At Respondeo,haire objectionem ad negotium praesens non spectares; at
irus de ea notione quam homines Natura tribuunt, non de divina Providentia Quam , si haec mihi provincia sulcipienda foret propriis argumentisi bilitem LCujusmodi sunt infinitae divinae Naturae periectiones, 'uibus res
omnes regere tenetur regere potest Q Mundi creatio , ac conservatio,. exquisita corporum animalium fabrica , flumina sapientiae partus , Isupernaturales revelationes sutipsius,suaeque pecoliaris circa Creaturas providentiae.t velationes inquam sui iplius per Prophetias, paritiones,vera Miracula aliaque multa quae transcendunt potentiam,aut Phylicas altem leges materiae, S motus evertunt: His inquam, aliisque idoneis mediis divinam Providentiam demonstratem: Sed eum illac mihi plovinciam imponere jam non debeam, resque haec majore cum apparatu, nec aded festinanter peragenda sit, admonebo tantum impraesentiarum,diveris admodum se inodo habere Psovidentiam ac Naturam: Quare objectiones contra hanc propositae, contra illam minime valebunt Atque ut pauca quaedam disparitatis exeinpla tibi proponam primb vero simile omnino videtur qubdid divinae Providentia propositum sit ut onemalias, . desectusque praememoratos impediat; cum Natura osticium scopusque eb sp ctare dicantur , ut Universi ordo conservetur, atque in quovis ejus corpore omnia quIm regulari maxime modo, methodoque fiant. Natura deinde Deo conceditur in tior, agEusque proinde esse subordinatum tantum: Quare nequit nulla potentiae suae, vigilantiaeque aspersa labes, multa permittere, quae imminuta Dei gloria permitti possunt a Deo, qui iwn tantum a seipso ex stit, sed supremus solutusque iniminus est, , uti loquar , totius creati nis proprietainim qui cum condit Mundo leges motus stabiliit, has materiae praescripsit non sibi , porr cum nemini quidquam ut superiori, aut benefactori deberet , non tenebatur res corporeas modo ipsis niaximὰ conve niente aἀministrare : Quas inter quae gratitudinis capaces sunt , laudare eum debent , gratiasque ei persolvere, quod tantum ipsit impertitus suetit, quantum reipla polIident , nec meritb, qud plus non acceperint, conqueri possunt: diri itaque nihil cuipiam operum suorum debeat , de iidem summo jure decernere poterit aliis enim gaudet attributis quae nacrit,exet ceat , inuibus gloriam suam illustrali velit, aliis inquam a sua in seriores erga creatutas bonitate. Ac sapientia serte ipsius magis inclaruerit, tum ii minibus , tum ipsis tarte etiam Angelis , magis inquam inclauerit, magna
Operum suorum ac operationum varietate, ques si persecti mimi iunia generis faceret Ut umbrae in imaginibus, atque in musica discordia, ex arte intermixtae, tum pictorem, tum musicam plurimum commendanti Praeterea
dum quaedam legum prim stabilitatum violatio permittitur illato ab ejusmo
ditanomaliis damno ostenditur , quam bonum se Deus praestiterit dum consultum rerum ordinem stabiliret ac praetervaret Terti ut maxime absolutum Deus libet umque agens , ita otuniscium quoque est Quare ut supremo
suo iii omnia oreta man uim suarum dominio de iis pro albitrio ad gloriam
58쪽
siam stanter poterit, ita qubd infinite sapiens sit, fines ibi sertὸ proposuerit
scoposque, in iis, quae Mundo accidunt, nomaliis , quos homines penetrare ac discere nequeant nec minus forte suam sapientiam imo ac providentiam exercuerit circa Eominem nobilissimum Providentiae divinae objectum, dum interdum , ut quando miracula patrat, a legibus ut aiunt Mura rec dit, non minus inquam providentiam suam sorte exercuerit, quam tum,climeasdem p timum stabiliret. Cum Natura ex ossicio suo tantum collime ut generalia, ac particularia Universi corpora quam optimo possit modo convenienteque., quantum fieri potest, eorum Naturis conservet Scimus qub colline et faciliusque proinde dum aberrat a scopo ossicioque animadverti mus. Quart conliderandum nobis venit , ut independens Deus , liberum, sapiensque agens est, ita justum quoque agens esses; quapropter non immerit dici poterit varias unon lutulo anomalia elliceres, ut de irregularibus hominum moribus vindictant unaat; quia autem Natura nutritia tantum creatura ruin male est , improbo que etiam homines non in Morali sed in Phylico tantum statu contemplatur, disertis Deus verbis sacris in Codicibus clarat , se Terram Adamo lapis , maledictione sua damna fles, nullumque esse in civitate metuisi poenae quod non feceri Domi 1m. Non seducitur ut homines de errante Natur. dicet e solent , violentis materiae motionibus , sed regulares interit: immaturae motus evertit , ut justitia fiat quare est , Terraemotas, Inandationes, similesque quae vastitatem Regnis inserunt calamitates , licci interdui in Natura anomaliae luat, ob hanc ipsammet tamen rationem a Deo permittunt a ut improbi , de vita, de ejus vitae bonis quibus indignos se te reddiderunt, pii ventur : Dum autem liae commemor , memini iste me oportebit id mihi propositii in suisse , ut earum rationum aliquot trubi ob oculos ponerem quibus manifestum fiat ea , quae docerent Naturam
communi conbormiter hominum ideae agere, divinae attributa Providentiae nihil eidem non congruum continer
Si dille itatio superior cuipiam ansam dederit inquirendi a Zondiu cre Θιuxaque eam con lanies tam perse i sint quam esse possint. Quaestio haec ob ambiguitatem terminorum intricatior mihi videtur quam ut implici responso rei blui possit quia tamen problema hoc discuti non solet, estque magni ad Naturalem Theologiam momenti, proponam paucis quae mihi ea de re cogitanti occurrerunt Ubi prius conscinas fuero aegre me admoduo hoc super at- sumento quidquam pronunciare, qubd limites divinae potentiae sapientiaeque, liquos habent, viiii isnoti sint. Hi praemissis, sensus quaestionis esse potest , utrum Deus Mundum materialem , corpo leasque ex quibus constat , re puras meliore , e sectioresque facere potuisset , .utrom peculiaria generari ordinetque creaturarum in Mundo, majore quam teipsa habent, persectione donarii
Ue quaestioni sensuriimum proposito laciam satis , minime tutum existi-
59쪽
mo negare Deum re omnipotentem . Jeso inniscium, possessioremque eis ctionum, quae quoad scimus , pluribus modis gradibulque uim nos con pie hendere possimas participari queunt , easdem non potui illa exerere velimi ius adumbrare , creato excellentiori, quam hic iit undo: de si intueam ut immens am ejusdem potestatem inexhaustamque sapientiam non hinc it .seremus quia hiemandus est miri artificii opus , non potui ite eum a clivino Architecto meliorem fieri , aut quia praeliantius opus conficere potest, hoc propterea systema non esse opus admirandae artis et Quaestio autem priore sensu accepta tam paucis dilui nequit. Si enim varias visibilium crebiturarum species generalius intuemur nulla habita aut magni systematis Univetii cujus partes sunt, aut magis particulatium C eatoris conliliorum ratione , mani- fellum puto , varia creaturarum genera potui de eis persectiora quam re ipsa
3am sunt, cun multis careant perfectionibus , quibus aliae creaturae donatae sunt ut O tiei, qu.e nec audit , nec videt, nec ambulat, nec natat , nec volat , non tam perfecti creatura est, .iam Elephas , qui Ni is, quibus O ti ea caret donatus eii , Se longe vivaciorious, ut pote uia in oliva,c e. Hanc autem per istionum in creaturis diverit Miletis inaequalitatem exempla nimis obvia sunt quam ut numerari debeant otii quaelii apii iis proponatur, inquiraturque non utrum Deus periectiores creaturas condere potuella quam in earum multae' ras creavit , marii se itum enim est , per&ὶtiores eum sacere potui is cum reipssi secerit , sed utrum creaturae non ea
arte petitiaque factae lint, ut vix pei lectiores fieri pol sent comparate ad sapien. tillimum ipsi in iisdem condendis propolitum fitiem negati v .itar iii partem disticile sustinere poterit.
Hoc hypothesi quadam illustrabo : Siquis osticinam Horologii rotatilis
fabricatotis optime instructam ingrederetur , simplexque illic Horologium ad indican Las diei horas tantum de lignatum videret , elinid quod horas sonitu patefaceret, aliud ad excubias quibusdam horis actum , quartumque praeterea' sed indicaret , de mentem ac septimanae diem , ac demum, quintum quod insit per motus Lunae, ac Planetarum , sistus maritimos , aliaque ostenderet, qu. quaedam affabre facta Harologi. ostendunt. Hoc in casu, aio, spectaror iniicio pollens , horum horologioru in aliud ali, liridem perrectius exiitimaret , unumquod ur tamen suo in genere pei sectum concluderet, simplexque horologium artificis deae scopo que non minus eis conformes, quam perfeci ora mox commemorata horologia Idem ulterius illustrali potetit si exempla praestantii simi cujuspiam Scribae intueamur licet enim quaedam illic salia aliis characteribus, aliaque aliis conscripta offendamus , 'iam vis exemplaria inter se compuata perfectione . pulchritudine inter e serte discrepent, si tamen eorum contarinitatem comparate ad deam, scopumque Aut horis coxillo remas , qui haec soli non tam pulchre pinge i , quam potuisset, voluit, sed quam maxime coiisormiter veris eorum characterum
60쪽
quo exhibere volebat ideis , scopoque pli proposito ut ostenderet varia in
multipliceiriclite artem suam , variis pei secti lue in lito genere ex e triplaribus, ncile cie demus livis ab eo charactetes heri non potu ill pei rectiores, si enina
Curto chaia cheres Ita 'icu pulchritii duae Mamplitudine aequallet, eos nou meliores in suo genere, sed pejoies fecisset, atque ita petitiae ostentatione judicii
Ut tamen summi hanc rem momenti ulterius illustrem ac pauca quae lana praecipue, paucis tantum superius indicata istiusquam peculiari , quibus Natura notionem impugno , argumenta proponam, praemittendum quidpiam majoris cautionis gratia existi ivavi , ut tuum Providentiae, licci satis nequeat, his conservetur, illibatum . atque ut nullus adversus illam iis abutatur,quae vi argumenti compulius dicam , aut dixi, circa fictilium id quod vulg hoin inest Natura a dicunt, aut in hac, aut in sexta Sectione aliave quacumque praesentis Duruisitionis parte. Divinus itaque, quant sim conjicis, rerum Author in condendo Mundo, Peculiaribui que eum componentibus creatuus , varios sibi fines proposuit, quorum quidam innotescere nobis poterant , alii ver,minime quia in abyllo divinae lapientiae , ac divinorum consiliorum quasi delltcscebant : Eorum at rem finium, qui vel nobis manifesti sunt, praecipui hi tua manifestatio divinae gloriae, utilitas hoininis conlei vatio systematis Mundani , qua particularium creaturarum conservationem, a propagationem quarundam ex iis comprehen .
Sed generalis hic Dei scopus in commune hominis aliarumque creaturarum bonum abique triplici limitatione non est intelligendus. Prim enim licet homines , aliauiae animalia facultatibus , ac potentiis, aliisque ad ui conservationem ne cellariis instructa sint: Haec tamen necessaria Deo ita latuentes, conceduntur aruum regulariter, aut secundum quod plerumque accidit entibus ejiisce speciei, aut generis; non autem concedum tu habita eorum ratione quae irregulariter , aut contingenter, atque comparate ad alia infrequenter evenite queunt: Ita generatim loquendo majus humani generis bontri solet, si mulieres quae jam partus edide iunt, ubera lacte turgentia haberesu, quo recens pullonuit iretur, licct interdum sit infans in partis moriatur,aut latim a partu aliisque quibuidam in casibiis,nimia lactis copia in testa idmodium, ac peliculosa interdum iisdem sit. Ita capillitiaio inite pleruit que est live vir illud sive mulier a Natara receperit,licet quibusdam in casibus, dita Phthisi, ititiique aliis circumstantiis gestanti noxium sit interdum: χciare praecidendum illud D itu nate admoduin interd in Mediei curant ita pariter instini luscis quo Gallinae excludunt ova , curamque pullorum habent , est in sene te perquam utilis , atque etiam sori neces rarius ad conservalida ejus. speciei Aues sillitur tamen interdum , ali fallit potius , dam eo impeli te labiti tuta a vetulis domesticis anatis ova Duent solicite , ac assidue unde fit mauate caccludant, non pullos , earumquemon horum curam habeat. Ita quoque