장음표시 사용
81쪽
ris rationem medic': quo secilius subueniat inquirit A veneficus,sed quo ccrtius Occidat. ProXinnim,Vt amet cana rcgioncm cui imperat: nccatis moririter in cam sit affectus, in atritum fui :dhina bonus agricola, ς νη aut in suam fatuiliana vir bonus.Et illusti prinais studio habcat, tacccptan rcddat nacliorcita, cuicunet succc libri traditurus. Si libcri lunt,persuadeat patri pictas in filios finminus persuadcat pricipi pictas in patriana Ac libi lubide
ceu laccs admoucat: ad excitanda in suos charitate. Cogi
te regiatina nihil aliud iubil ingens quoddam corpus,cui'
ipse meraabruinali quod insigne sit,dignoscite fauore, qui suas sortunas Onancis,qui suam incolumitalcm vni' fidei comiterint frequenta ingcrat sibi Ortina Xenapla,quibus ciuium suortim comoditas ipsa vita fuit antiquior Postremos critio poste,ut priceps noceat rei p.qui pesibi noccat Deinde inCdis omnibus dabit Operam, ut vici Isimam C u ertii a suis, sed ita, ut nihilo secius authoritate polleat apud rem bene eosdem Ac beneuolcntiam stultissime quidcii incantas uoleuti molitis N aiatilis magicis sibi conciliare nituntur,cum nuto lum sei incantanicium csficatius ipla virtute,qua nihil tile potest amabilius,c ut ipsa vere bonum cst,ctum naOrtalis ita veratiis immortalem comparat homini beneuolcntia Proximum huic philtron Vtamciqili cupiat redamari Ficadem via sibi adiungat cilics suos, quacius sibi conciliat
Falluntur 5 hi,qui largitioniblisipulis praxia indulgettia sibi multitudinis animos conciliant. Et paratur hisce rebus notantilla poplitaris gratia potius cybciacuolentia, cf. ca nc sera nc duratura. Alitur intcrca naala populi cupiditas, quo posteaqui fit inimiruta sum increuit, iam ni tulsatis este putat, ct tuna ultuariir, nisiis omnia cupiditatis bus respondeatur. Atqui istud est corrumpere tuos: non
conciliare.Et his rationibus solet usii venire principi ij pulo: quod stultis maritis solet: qui uxoruna amorciniquu
82쪽
viriti te & recte saetis parare oportuit blandiciis,muneri&obsequiis eblandiuntur.Fit enim deni rut nec amentitrvi pro sexigi ac bene moratis fistidiosas habeant fi intractabi s pro morigeris querulas bstreperas.atit quod me nire solet mulierculis, quae viros stios veneficiis ad amore
adigere nituntur, ut pro sanis habeant dementes. Primum discat uxor quomodo quibiis notus sit
biiuio ita madus marit', dcide ille tale praedit,qtri reci eposJit amas re. Ita populus assuescat optinais Hopriceps quod optima est praestet Di diligent qui iudicio diligere coeperint. In primis igitur qxii volet amari a siti, cum praestet pri/cipe,qui mereatur anaari,deinde nonnihil profuerit tenere ratiotiem,qua commodius irrnaat in animos omnia. Hoc
primitia agat princeps,ut qui sunt optimisptime de se sentiat.&ab illis probetur,qui sunt omnibus probati. Hosta beat fanailiares hos iii consilitim adhibeat,hos ornet honoribtis hos plurimum apud se valere patiatur Ad hunc moduna compendio siet,ut omnes de principe goptime sentisant, qui sons est omnis beneuolentiar. Oui principes per se non ita malos qui non ob aliud in odium publicum,c nerint nisi quod nimium licere pateretitur iis de quib'uniuersa multitudo male sentiebat,ex horum moribus principum ingenium aestimante populo. 'tiςςpη quidem optarim principem natui Peducatum apud dueatu a cos, quibus sit imperatur', quod optime coeat coalescat
pud suos amicitia qtIoties a natiΙra proficiscitur initium beneuolentiar.Vulgus 5 bona ignota horret odit p. cotra mala notanontinet afriantirrita res gemina adfert comodum mam
princeps propensor erit in suos,l omnino magis pro suis habebit populus magis ex animo fallebit is lubenti'aga
noscet strana principena. thac de causa nonperinde mihi probantiir receptae iam pricipum cum exteris S maxime culi, si motis rati tribus amni tates.Magitam vim ad benef
letiam conciliandam habet genus I patria ct veluti da
83쪽
Qmunis virtur genius. Huius bona perire partcna ncces se estnrmanum illum ac natiuum assiciuna confundcnte
matrimoniortim mixtura.Verum ubi natura mutuae charitatis fecit initium, ibi conueniet eam caeteris licia ratiosnibus augere&confirmare ubi secus est,ibi tanto solliciti' adnitedum,ut mutuis officiis' moribtis filiore dignis beneuoletia colligatur.Sed quod sit in coiianis,ut iiiiii vaesor obsequatur viro, di vir nonihil cocedat deindulgeat uxoris ingenio, donec viro palleri cognito, paulatim coale scat amicitia,idem ficri conuenit ita principe aliunde scitob Iithridates Omnium gentium quibus in erabat Iliarai, ainethris edidicerat qtiasnumero vigintidhias fuisse proditum est dates, Alexander manatis apud quant in uis barbara nationes Alexader
insinuans beneuolctiam. Idem laudatu inest in Alcibiade. I . . Nihil aeque multitudinis animum alicnat a principe, sis foris ager Saudeat.quod negligi videatur ab eo, cuiscipiae vellet este curae alim quod exigitur quoniam alibi
consilmitur: perire sibi putat nec principi dari vectigal inurerpretatur sed alienis praedam obiici Proinde neu pacltrix qui cu molestitis ait perninatiosuis. nes principis riculosius: u Oiaginqua peregrinationes,prariertim si diutinae sint.Nam ea res omnium opinione: , hilippirna nobis ademit Inon minus afflixit ditioncm illius: bellum tot iam annos cum Chelriis gestum. 'striceps Vt intcrapcs rex medio agnainecigitur: nec usu protio iumediolat ut cor inmcdltullio corporis: uaconuenit principcm semper obuersari inter siIOS. De tuedo Duae potissi intim res sunt: ut in politicis tradit Aristos imp fri teles: que subuerint imperia: odium fi conicmptus odio opponitii beniuolmatia: contcnaptu authoritas.Ita piricipis partes erunt diligenter obsertiare: quibiis haec parcntur: illa vitentu odium constatur saeuicia: violentia: G
84쪽
INSTITUTIO PRINCIPI CHRISTIANI
tumesiis,morositate,difficultate: rapacitate.Et facilius co/citatur odium. a excitatum placetur.Modis omnibus glothir cauendum bono Principi,ne qtia occasione a charitate suoru ira excidat.Crede naihi magno satellicio nudatur,qui fauore popilli destituitur.Contra beneuolctia inultitudiis nis: conciliatur his moribus,ut dicam in genere,qui pixiria inti absint asymannide,clementia, mitate equitate,ciuilitate,benignitate.Benignita extimulat ad Osticiti,praeser
tim si conspexerint iis ciue praemiu apud Principe, qui de
republica benemercantur.Cla metia,naale sibi coicios inouitat ad meliorem frugena dum veniar spem ostendi iis usuperioris vitae errata nouiso iis studeant pensare grata interim integerrimis, ni latione naturae huinanaaCiuilitas ubic aut anaoreni gignit, aut certe lenitidium, verum ea in magno pricipe longe gratissima nati tithidini Contemptus potusnau contrahitur studia voluptatulibidinis vinolentie: mellationuJlcae,naOrioni scurra, rubium aut stulticia socordiaet Et his diuersis rebus paraintur authorita prudentia,intcgritate,temperantia sobrietate ci vigilantia. His igitur rebiis sese conamedet priceps, qui vere cupiat authoritate pollere apud suos. At ridiculae quida ira se magni habendos credunt aptici sitos,si strepitu,cultu,luxu seseu maXime Osti tent.Qi:is enim magnum putat principem auro aut Vmmis ornatu cui norunt Onanes tantum esse quanthun est Et interini
quid alii id ostentata calamitatem suorum ciuium, suo dispendio hunc alcntsum luxum s Dcni quid aliud docet hac ratio suos,nisi seminarium scesertim oninium Sic colat sic vivat bonus pris ps,ut ex hui' vita caeteria ceres acciues frugalitat ac sobrietati cxcptu cape pollini Sic agat domi,ut nullius interuentu deprchendi possit r. Et foris havid decet viil principem conspici,nisi semper aliquid agitantem,quod ad publicam faciat utilitatori. EX Oratione catius ac amictu principis antimus cog
85쪽
noscituri Spargitur in vulgus quicquid ab ore Principisti erit exceptum.Proinde suilamam oportet esse curam ut
ea quae loquitur virtutem sapiant,de mentem bono Pr cipe dignam prae se ferant. Nc praetereundum est Aristotelis hac in reconsiliu veprinceps qui volet diu suoruin cffugere,ac beneuolentia alere auariunt odiosa,deleget aliis, qua plausibilia per se faciat.Hoc Dacto magna pars iiividiae deflueti eos p quos res administratur,praeserti si fuerint:& alias inuisi populo
Rursus i beneficiis solidi a ad unii Principe pertinebit. Addam&illud: cJduplicari beneficii gratiam: si cito se Quomsalacriter si ultro detur re si vcrbis amicis coinnaendetur dandu aut Qxiodsi quid negandum crit id blande placideir fieri con s' uelatet.Si quid puniendum minuendum nonnihil de praescripta legibus poena:& ita sumendum supplicium ut aps pareat principem huc inuitiina descendisse. Nei,satis est,si princ ps sitos unitis niores integros vi ministri corruptos prestet rcipublicae.Non minus adnitelidum ut dulic quoad licet uniuersam sitam familiam proceres amicos, ministros magistros sui similes habeat. Hi membra sunt principis: i chorini sceleribus conflatam odium in ipsum redundat principem.At istud difficillimum inquiet alius. Facilius fuerit: si curet optimos in suam familiam alleges rQDeinde si se rit ut hi intestigant ea inaxime placcre pricipi 'quae maxime sint in rcm populi. Alioqui fit saepenu mero: ut gligente aut etiana connivente ad ea Principe: sceleratissimi honainessub praetextu principis tyrannide exerceant in picbeio: ct dum videntur illius agerencsociamsi inae consulunt eius nomini.
Alioqui tolerabilior est reipublicae status: ubi princ
ipse malus est a ubi principis antici mali.Vnu tyrannuta utcunq; scrianis. uado idcvnius auaricia facile popul' explet.vnius libidini,n magno negocio fit satis uni 'saeuiciam satiare licet. At tot tyrannos explere grauissimu est.
86쪽
INSTITUTIO PRINCIpI CHRISTIANI
Omnis notiatio quoad fieri poterinfugienda Prinspi. Rouitas Nam etiam si quid in melius commutetur,tanam ipsa noloinius pel uita Ossendit. Hunil sine tumultu commutatus est vel xiς-iosis reip.status:vel publica ciuitatis consuetudo,vel leges olim receptor.Proinde si quid erit eiusmod ut serri possit, non erit innovanduna sed aut tolerare coia vcniet alit conaode
ad meliore usunadcflectere.Rursum si derit eius generis ut tolerandii non sit,id erit corrigenduscd arte ac paulati. Scopus Permagni refert: quem scopuia sibi proponat is qui geP P ' principatuna nam si parum recte destinarit,tota aberrervia necessuna est. Summum igitur boni principis decreta effodebet,vino solum tueatur praesentem reipublicae stes
licitatem verum etiam florentiorem reddat si acceperita Geterum cum tria sint bonorum genera, ut Peripatetiria corum more loquamur,Videlicci,animi,corporis N exteriauo na,cauendum erit,ehorum ratio praeposter habcatu ut ciuitatis scelicitatem externis illis bonis potissimu inetias tur.Nam haec quidcm non oportet alio pacto comparare nisi quatenus adlanimi corporist bona pertineat. Hoc est
ita demum existimet clues suos esse talicissimos non si ditissimos habeat aut optima corporis valetudine sed si tuistissimos acto ratissimos si a minine cupidos: sta minioribustis me ser es, aut sieti is, sta maxime concordes
vocaruis Cauendum de illud, iukherrimaru rerum falsis vocabulis decipiatur,quo quidem e sonte quicquid est maloruin urbe fere statet acproficiscitur. Nem enim vera Delicistasest: m populus octo luxuo diffluit. Neir cra liber ta ubi culta quod libuit licet. Nec serustus est ad legunt honestarum praescriptum vivere.Neet tranquilla respublica cum ad omnem principis nutum obsecundat popiis lus sed cum bonis paretur legibus 5 priri ripi beneconsuo lenti iixta lenim dictamcm.Nee aequali as est dem omisnium praemium: idem ius,idem honos.Inio haec est a tumstsummainaequalitata
87쪽
Illud inprimis admonieladus est prinoeps gubernaculis admouendus:praecipvia rei p.spem sitam eise in recta edu Ibiaesescatione puerorum: id quod prudenter docuit Xenophon educ iici. in institutione ri tuam rudi saetas ad quavis disciplina sequax est proinde caprimis habenda cura de ludis publicis ac priuatisse virginiina institutione,ut statim sub opotimis ci incor uptissimis praeceptoribus fimulci Christuimbibat di honestas literasici publica: Ialutares.Hac, tione fiet ut non sit opus multi de bus aut suppliciis ni nairum ciuibus suapte sponte,quod rectu est sequentibus. Tantam vim habet educatio,Vt Plato scrpserit hominc consul ii recte institutum in diuitati iri quod talia animal euadere dum plebi Contra perperam educatun 'niinmanissimam quandata non abute
degetierare beluam.Nihil autem magis restri Principis si liga a
ut ciues suos habeat a optimos Danda erit igitur opera,vt protinus assuescant optimis propterea quod quacuis musica suauissima est astu aeris. Et nihil est disticilius Treuellere Iiomine ab his, quae logo iam usu in naturam abierunt Nihil aut horum hierit adι modiim dissiciles princn: ipse: quae sunt optima sequed Tyraiinidem sapi imo sycophanticuiti stata tractare
plebem: ut immanem aliquam beluam tractare solentie sitiarii oujbus id inprimis studio est,ut obserirent, quibus rebus deliniattir,aut irritetur,deinde victin comoduli detur commouci aut demulcet,ut grauiter dictu est a Platone Nam istud est abuti plebis as stibus: nsi illi cosulere
Qtiod si populus erit intractabilis: re suo ipsius bono Pliqua itarn tignans: tuna aut obsecundandii crit ad lenaeus: ct innulatim ad tuu institutu induoedus: vel arte quapia: vel fuco populo salutaris ii moduli nutu bibitur primu patet: donec sensim illapstina varnis totu hominina in suum itis rapiat. Et si nonu in ocion rcellae: β opiniocs publicaepe nonihil reuocat ab istituto: cogitet seruire tiri: in lauddesinet quoad sit reniti ct qa hac no successit,aliaconativia
88쪽
DE VECTIGALIBUS ET EXACTIONIBUS.
d quis excutiat veterii annales,reperio
et plarrata sediti s ex immodicis exfactionibus orta fuisse.Proinde cura dum erit bono principi, ut qminimuirritcnt hisce rebus animi picbjS Crastituito si potest imperet. Subli inius cst pricipis officiliavi mercenarium esse deceat. Et bonus princeps habet,quic striceps quid ciues possident mirantes. conscietis Fuerecomplures ethnici, qui ex rebus bene pro republirecte fac cavstis.nihili aedes sitas intulerunt praeter gloriam. Eultielituo ' Vnus valle qui hanc quo*contcpserit,ueluti Fabi'maximus' Antoninxis pius. Manto magis oportet Christia et nil pricipe conscientia recti contentu esse:pserti est ei milistet qui nullii recte factu tactamplissimis praemiis repensat Sunt ii pa quit nihil alitid agati apud pricipes. Q ut nouis stibinde titulis repertis et plurimu emungatur a popolo. actum se principum rebus probe consulere credunt ps
indestias hostes sint suorum ciuiunx Ataui hos qti Iiberirer audit is sciat se a principis vocabulo plurimum abest
Hoc potius studcndum iu in hoc cogitandae Ones:vid .Quomo potest nainim una exigatura populo Comodillima silerie ibis , auge di Vectigialis rO si priceps sumptus suptiaca osanis pittarit, si ministeria ociosa reiecerit: si bellae his similli masse rinatioties vitaverit: si ossiciolae rapacitate cohibuerit: usi magis studeat recte administrandae ditioni suae: ipropaganda . Alioqui si exactioncs auaricia metietur alit ambitioc:qui stad futurus in exigodi vel modus vel finis Quadoquideinfinita e chipiditas ct senapc urgetri intcdit quod coepit donec iuxta prouerbium,ctus nimium tensiis rumpatur funiculus: Visedulone demuerupat populi vieta paticlia qua res forentissimis quondam imperiis exitium attulit.
89쪽
.iod si necessitas flagitatim: nolithil a populo tum
care fortalsis ex dit. At pauperes,ad lamcnari laqucum adigi tum inhumanissinaum est tum paria ira tutula uetia at etia secum cogitet pitis rexsum studet augere suum satelliciusun nepic aut sororcmspicdide vult elocare, dii liberos Onancis sibi pares reddcre, dum proces res suos loctipictaresu percgrinas opes tuas gintibus ostutare. A inhumanum cst Ob haec tot hominum miliasomicum uxoribus di liberis lanae necari,inuolui aere allcno,ad rerum omnium despcrationcm adigi.Nccentia istos vi inster hominos recensuerim,racdum inter principes, qui e pauperculis extorque quod turpitercidat lcortis aut alca. Etlamoi quosda audinui scisc, si hoc quospius luti esse putet. Quin illud secum expendat quicquid semel itiductu suerit, occas onem cpOR ,quod ad pricipiis aiat procerum lucris attinere videatur,id nuna potest aboleriiuna lubitata exigendi neccilitate tonnaodo tollendum cilci On'pospuli veru citam sartaendum ac reponcndui,quoad fieri possit superiorum temporum dilpcndium. Proinde qui bcne
Vult populo tuo calicbit excmplum pestilcs induceti. 1s gaudet calamitate suoruna aut eum ncgligit nihil minus est a princ las, quocuns v et it nonain
quod quen per vim bonisexui velim, sed quod iis ratios qnibus utendum ne multi itidinis Opes ad paucos quoidam conserantiita Nam Plato citiessuosnc nimiudiuitcs esse vuli pec rarius admodun pauperes, quod paupcr1 dcile non possit, diues arte sua prodella nolit. Quid quod ne locu pictantur quidcna aliquoties exactionibus huiusmodi principes. Id qui cupit cognoscere. cccstat quanto nainus proaui receperint a tuis, ex quanto bes siccntiores fuerint,sito magis rebus omnibus abi da
90쪽
INSTITUTIO PRINCIpE CHRISTIANI
rint, bona pals horuna inter digitosexigotium S recipiutium dilabatur: Zmininaa pars ad plana redeat pricipem Cui res uarum igitur rerum usus infimae quo*plaebi comuevi noni niseu iasqnainiminia grauabit bonus priliceps,uelut i stud si 'μ' nienti,panis,ceruisiae,Vini,panorum,ac taeterarum liena rerum, fine quibus humana vita non potest transigi. Atqui haec nuc potiminatim onerantur det non uno modo: priomum grauissiimis exactionibus quas redemptor eXroroquent vulgus ausias vocat. Deinde portoriis quae di ipsa suos habetaticdemptores postrena monopoliis,e quit,' ut paululum compendii redeat ad principem, quanto dis pendio mulctantur tenuessIgitur optime quidem ut dictum est, augetur principiscensus,contraci is impenatis, & hic quom iuxta prouerbiiinragnu vectigal parcimonia est, tamen si vitari nonpotest, quili exigatur aliquid, di ita res populi flagitat, onerentur barbarae ac peregrinae merces quae non tam ad vitae faciat liccessitatem si ad luxuira ac delicias &quarinisusus diuitia est peculiaris,veluti byssius,serica purpura.piper aromata, Unguenta gemmars si quid est aliud huius generis. Nam hinc incommodum sentientii tantum, quorum buunm ferre polsint nec ob hanc iacturam ad inopiam rcdigetur: sed brtalle reddentur frugaliores,ut pecuniae iactura, in rum bono sarciatur. De inode, 0ςWdenda moneta bonus princeps praestabit eam side opticipis quasi deo debet S popula neci sibipermittet,quod atroii: cimmis suppliciis putat in aliis.Haci re quatuor serme modis expilari popul'stilet,id quod nos aliquadiu vidimus anaorte Carolisum diutina anarchia quavis tyrannide periniciosior ditioem tuam affligeret. Prinaum ubi nomisimotis materia mixtura quapiam vitiatur deinde cum pondeor detrahitur. Praeterea cum circunicisione natituitur. POMstremo cum aestimatio nunc intcditur,nunc remitti urinculi visum est principistisco conducere.