장음표시 사용
141쪽
mtione manasse mitu est Arabes a ervus e reris p auibrati ex
oraculis diuinatione colligebati tabat brut callere sentu. si cor aut epar draconu comedissent: persuasum aliis cor tal ad prese u ualere: nec uulgo modosed N philosophis hominibus: Siquide Proclus platonicus id di credidit & scripsit: ille in
uua a consectaneis celebratus: cuius magam quonia hactenus quod nouerim: colatata no est: cuiuslosm dece & dicto aduerns nostra religione armmentationes Im gramaticus cognometo Philoponus docte dissoluitiSed .m nationes sere omnes pabsim in dubiis responsa ab oraculis petere,uestigare ulta, cociliare sibi uana demonia nota falso credita numina:Hinc alis othiu: alis Dodoneu de rem euentu colatebant: alis Hamonis oraculu de futuris itide sciscitabane: nee ultu sere abloe rei nsis demonu,quos decepta gentilitas putauit deos,ec coluit,aut bellu suseipiebat, aut firmatae pax, aut mgma condebantur et Legimus M Athletas huiuscemodi superstitione expetivisse certatore i ola ut uincerent coluisse easde:Fortuns quoq; φ rerum
euentis fauere ea autumaret 'innos honores tributos memoriqDroditu est apud Homerun utastissimos quosq; poetas nil sere unu legitur sine prςnotione tentatu a regibus N populis: qua auoures bc diuinos tasulebant.Sie N Calchas f pe introduciturre Prothei erebra mentio:Sic di Tyresie Amphiarail&Helenare Cassandri re alioν Nuntur uaticiniaeSic re apud Curtium re Pluthateu Alexander Macedo uates sulitidi Aristandri responsis inter eos pricipue,q ei is castra sequebantur credulitate obstringit:.Sed di Iouis Hamonis oraculu puastas solitudines
ardore talis exustas petici Tuctituri terraru ne orbi imperaturus essen Ante Roma codita Carmentae Archadis Euandri matris:na fatiloquia putabatur latiu audiebat in quod multε diuinandi species diuisis ex locis quasi' manus deducis sunt at inim urbe Roma quasi domicilia obi delegerat: cuius coditor Romulus augur suisse tradis&urbe auspicato didisse Pomptius codita regebat auguriislx egregie colloquus frui se α
142쪽
bat ad pnoscendu: Auguribus & reIiqui reges Romanos usim ex actis regibus nil publice sine auspiciis aut domi aut militis gestu ex Etruscis etiam petitu auspitiu romani misere dc diuinatione inde adsciuere: mnios plerea coiectationibus pnoscedi ardore uacarui' diuinatio e Telmesso putas orta.d atianus scribit getes exprobis cuius libru in eas eoscriptu beatus Hie ronimus florentissimu nucupauit . Ide sane domitores orbis romani interpretationi Sybillinos carminu incubueruCqbus declarandis multos ex civitate uiros delectos esse uoluerul: tata
pnoscendi cupidine latiu exarsit: ut id aduertens Terentius seruulu introducat quail ut apud Plautu plura decet seruu saces qua loqu0philosophante Demea docenteliss esse sapere non quod ante pedes uisit spectaressed quod futuru c hominis pro pria inquilitione Cicero in officiis censuitteude necessariis negotiis curissiuacuulaudiendimidenditdicedit auidu esse:neano mirabiliu aut oculiaia res cognitione ad in beateq; uiuedia necessaria dueere: a quide sententia de sinibus disseres repetiisse vides: ia uatu quoq; pdictionibus audiebat romani: quos no modo apud homines sed api 'deos ipos in honor esse finxerat ob notitia futuros: unde ilia aplud Marone in georg. apud pastore Aristeu a Cyrene mre de Protheo: hunc & nymphς uenerant: Sc ipe grandeuus Nereus nouiti nassi ola uates q luntl qiseruit q mox uetura trahans: sententia prius ab Homero, ab HesiodolabOrpheo ab Hypotrate relata:Siquide Homer' in prima Rhapsodia Iliados Chiicantem micat sciuisse eademeecinisse Ioui musas in theogotia fabulatur Mesiodusi eadem Protheo in hymnis adscripsit Orpheus: eadem medico noscenda in prognosticis censet Hippiarates: sed nec romanus dutaxat populus auguriis uacauillnec solus Gricus nee Macedo noillos modo duces:aut reges: sed N Bogum quoq; Annibalis a iure legimus tam N si vano testimonio filii deceptum in alite
igniaquail ipse Anibal 5c rudis:& impius de quo dc ipse Poeta raniuArmato nullus diuit pudor improba de eo antea
143쪽
quod aliς quo uel ex lege Oino uel rudes nationes pnoscendi stu infantis limia se manciparuit philosophis etia gr is cosentientibus: nee Platone modossc Socrateidc Epite sto sed & ipso Aristotele que ad Pythia ut philosopharentur cosultu Philoponus interpres Niditique ingrauissimu nec nisi sensu pudica tu quim decernente gentiu cosensus existimauit: nec ab hoc negocio Indos sapientes abhorrebant: Brachmanos inqua ina Nscientie naturaliu re' ta diuinationi simul incumbebat. Ide MApolonius a eos accessit Gymnosophidi aethiopu si Philostni
is uera narauit inmis,ut de sua diuinitate certiorem redderet Apoloniu effecer,ulmus et locuta siti& Apolonii no mouerat: Perserum magi res psesionibus uacarui, augurabantum: Ndiuinabat,cogregati In phio cometadi caeatq; iter se colaque
di,nec quisa rex Persay poterat eess no ante magos disciplina fuisset imbutus colangebant olim apud diuersas geres h ipsa offitia regessi.GN diuinadi: M secerdotii:Nee in Asia tno sed is Europa na & Amphilochus NMopsus argiu rege ide augures suere: N apud Maronem carme hoc Iegimus de Rhamnete Rex ide & regi Turno grauiuiis augur subditi ad sepstiti, detestadaes illud sed naugurio potuit depeller peste: ad hse Mercuriu illu Egyptiu Nut maximu rege & maximu suisse sacerdotu:alii in Oibus portetist interpretassis uacabat quos ali quado ta exuberas copia ut quererene,nec averti posse putarentur cecinit Anneus Lucanus de Pli is q caesaris N Popei belluseesseruucur hae tibi rector Hympi sollicitis uisum mortalibus addere cura noscut ueturas ut dira p omnia clades:Et alibi sit sabitu quodculparas sit cera sum times hominu siti liceat sperare timet nee no apud Marone de Didoe heu uatu ignae metesqd uota furente quu delubra iuuat Galli quoq; Druides sitos pnoscedi causa consulebat Iegimus iciniamentariis Cati Caesaris Ariovisti regis copias a plio quando abstinuisse ob germano
144쪽
C. Valeriu procillu seruatu ne incendio traderetur: Sed N ipsi
Germani ut e apud Tacitu no modo responsis Deminaru fide non abrogabant, nec solus cantus uolatust auiu prςnoscendis suturis, sed hinnitus & fremitus equos quos deos autumabat conscios peculiariter obseruabant:& sortibus quoq; surculoia temere iactatis abutebant: Certe Romanu Mariu uaticinio sci,
ming qua oc lectica deserti iusserat in bello usum Plutarchy est auctor: Aliis aliς gentes uatibus diuinatoribusq; mente obligat desiderio pr noscendi quo tisi qstuabant, ut coN poets quς ficte no facta reserebant: uel eone deos: uel manes: uel heroas ea ipsaquq mille annis pKterierant pridixisse fabularenti Acutinamhqc sola uitia essent gentiu qus veru deum no coluerui: de Hq. bres ipsi ad Philones,ad oracula demonu ad diuinos no issent: Vtinat, sola uitia antiquitatis N nostra tempestate non reperirene,qui umbras legis S tenebras gentiu euangelico splendore prςponeret, notu enim dc astrologi ς diuinatrici operam sine rubore sine uerecundia dati,ic ficta sabulosal referri: ec necromantiq, chyromantiς cultores cosul dc demones etia custodiri insano amore sutura prinoscendis Sectinas omnes fatuitatestae impia deliramenta alias satis abunde memorauimus disserui/mus .Postu agit ab antiquiori .: Ac primoribus decet exordixi: hine initiu sumens unius cuiust sententia expona,quq ridiculosior mal est,q theologia poetaru: quippe philosophi ipsi
cu natura duce a liquid extra cospectu magis esse suspicarens, quasi angusti animi uiderene, ut humana exquirere cFere,in prouida quide mortaliu mens diuina illa natura linmaua acie
prehendi posse satagens:sic o reliquos ortaliu philosophorum inscitia ad colendos deos emanassema quanta sit eos deliratio deos opinantiu: Nempe qui tam sagitiosum Baecu: Priapum ue in ciem uenerari: quo deos insania gigneres iucundus
furor: Quid donii turpius il Venere asserre dea, quq inclusam germanissimam libidinem contineat ad deformes actus Ex
145쪽
eam cupidinem maris excitatorem nasci: imuero quoda macto stupra & adulteria,sed etia obsolet puero' stagrarenturi delitie dii neqd mortalibus esset uetitu ,Pta expers no esseCres quom humanas deos effecer:orationis enim uim Mercuriu ,excogitationis Pallade edixere:ad hqc opera di artes Marti: & Minerug, ut bellicas, alias Vulcano quae igne peraguntur de . monas quosdam multiplices atq; uarios quos modo Deos peremptorum praedelanctorum, uel animos credidere,diurna
illa ra gloriosa eos deos mes:na re Plato philosephorum facile
piinreps etia seleclas N electos coluit deos:ueneratiocip eos lia buit: nominas eos edocuit: Hesiodus innumeros re deos disseruit: crates uero demora coluisse Peritas,quin mo genios: coelestes,aut herou aias:atq; alios prisci plerit subinde singetes mortalia metibus diuesta errores infuderit,homine'; ipsos a dei ueti cultu auertcrint,ms' ut deos Suma religioe coleret aenucuparet:hinc peractu extitit,ut maior deos numery q hominu esse e peritised Flarius Epicurinus Pytagoreus,nihili deo eu ee nihil θ no possinil Nola codonai:& ut ex sentetia gemochtiti:atcn cucta potofferre: rexomniu ipe solus,ut ait Pynda rus unus pater creator summus at optimus artifex qui pg-sus singulis diuersos secundu merita pbet: hinc Orpheus ille disseruit: unus persectus deus est,qcucta creauit, cuncta fouens, atq; ipe seres super ola se sciqui capit mente, et mete uidet, nullumcn malu mortalibus inuehit unil que preter no alius nubi bus insidet aliis:Excelsusque coelos aurea sedes: sublimisit te net cuius se dextera tediti emi ad sines que de radicita mus: cussit tremui montes nec pondere qua uis Inmenso sit serrequnt, ' culmina caeli: Alta cadens terris nuna mille sit absens: Ille est principium medium quin ta exitus idem:ad hanc igi tam felice pcellentet patria a tali eius ac tanto sulgenti principe morati silibuerit ibimus exultantes:& ut inquit Antistenta
Deo nulli simile esse.quare etia nullo modo fieri posse, ut agno
146쪽
s esse nisi in patria illa perenni cuius imaginem nulla habes Xenophanes Colophonius:unus infit deus iter deos atq; hominoem imus,nec corpore,nec mente moralibus sinulis: Heracli tus etiam uerbii est semper ait sensum, homines non capi unt nec anteu audiant nec cum primum audierint: leci ex A nopho is sentetia ,q omnia quatit:& omnia quiescaere facit, nus potenta,q,omnibus patetiqualis aut forma sit nemini patet:nisi ipsi soli, qui luce sua oci plustratiquis enim corporis ue/rum deu coelestem aloe inmortalem oculis cernere pol. Ucus 1 uuit Plato notius res nature causa:& ratio α origo.Inmortalis, summus animi genitotinet loco, neq; tempore, net uita uua
Gprehcsus:col paucis cogitabilis,nemini affabilis o,diuingimhmois puidelia,cuius ullus una uel uest vi satis inuenire queat cuius opus Duc ia perfectu religionis christians misteriuculis prioribus abstoditum oculi cospiciui nci, quq in cotumacie corruptioe sata fuerat,dissoluta inqua Psecto cia xps omni salus hoc ipse iter sit prius expius:ipsa namq; natura eκ code nati que incorrupti extitit ad integritate loge ac pniore per j hristi morte est reuocara o,uires nouas o,felicia Iscula optione in homine calamitosam mortaliu natura Izin x poenim gratia paterne uolutatis plenitudine ondes om collapsumungui ipsem obsessum crimine obrutu exhilarauit. peperit inqua natura ex eorumacia pelecta ultros tegmorte,edidit ille p obedietiς munus morte extincta ut mortales ipsos ad uita illa perenem ,coeleste'; sedes ad diuinat gloria eos remearetractriuphis,fulgetibus, tillustrisq; tropheis eos: os exornareta
' taloesi res peractas creararui cognati inmora ra
mesa na,quai cu mortales ipsius aspectu sthereu Gelu sy eZspiceret ab oculis disicretum tu tellure aere incususa Iorbis sede collocata librari cerneretiluc erga ea in exiguo hora Prbita sole citcuserti flagrates iusq; penni abitu annnoctis: aloe diei sed estu:& brua uicissitudo coficeret ,ifrali una
emula ambir,q mestruis iteruallis illu Psequeres pmutatot ini
147쪽
orbem lumen exerceret, tum circum Iuminu Nuor anisu aeῖ cessioue turgens: uel labentis motu astros elimbriumq; procellaeonspicerent, ex his afferendi necessitate condonarentur: ae ad istus alii sedandos adiuuandi facultate,tum mortaliu, tu alitutum alios gradientiu,aquaticu natura,rationet animal hominem ut omniu ducem assirmare, impellantur solidam selenem huius machinς rem omnium ab aliquo diuino numine, qui auctor, Nactor, Narchitector, de omnium parens, εc uerum numen inmortalis deus appellaretur: hinc inquam sileant nonnullos philosophantiu deliramenta de deo max. summo opifiee,de illoς impie sententis nam Tales Mylesius Diodoro Laertiriae Cicerone Eusebiom asserenubsi aqua esse dixit a qua orta sunt omnia.Deum autem esse mcntem qu ex aqua cuncta sormauerit: Diagoras uero Atreus, ta Cyrenaicus Theodorus: ut Diogenes & Cicero memorant: nullum esse deum uoluere: uelut Eusebius disseruit deos esse, aut eis minime constare edixere
aut prorsus substulerunt, nam Pythagoras se negauit de diis eum Iiqueat id scire: idest uerum esset aliqua diuinitas nee ne cEx quo Athenienses eu sublimauere finibuslCleantesid Anaximenes aera deum statuerunti hinc Maro:Tum pater omnipo/tens Becundis imbribus per:Coniugis in gremium Iate descendit de omnes: Magnus alit magnos coniunctus corpore scelus: uagoras uero deum disseruit esse anima per naturam rerum omnem intentum: re comemtem, ex quo omnia quq nascuneuitam caperent: Antisthenes uoluit multos esse deos populares unum tamen totius operis viscem At Zeno diuinam illa naturalemq; legeml Xenochratesceto esse deos deliratiCrisippus naturalem uim diuina ratione priditami interdum diuinan cessitate deum censuit: Anaxm as deum esse disseruit infinita mentem squς per seipsam mouetur: Dieurus uero deum essedisseruit sed nihil cui' tribuentei nihili curantem: O insolens Epicurelut Academici edixere: nam qui nihil esse putantlproin phara
148쪽
phani ille censentur: hine Mamr Nec curare deum pressis mortalia quenci Et Lucretius: e bene promeritis capitur,n mgitur ira: Vnum inquam omniu dominus deus parens, rersit moderator summus,n il la sublimitas, maiestast quiuit ha/bere covsortem, cum sola omnem teneat,ta callen potestate. ad diuinum inquam imperium e terris utemur exemplis: quandocunq; regni societas cu fide pit, aut sine cruore desit:Tihe, banorum germanitas rupta dissidentibus etia in mortealiscora dia : eo romanos geminos unum non capit regnum: quos qui
uteri susceptuin hospitiu Pompeius ae sar fuere astines: nee tamen necelsitudinis sidus in uia potestate tenuerunt: Sic Iulianus Caesar in Constantinu augustum,ac patruelem a quo necessitudinis maiestatem sietat accitus: Et sic Marcus Animnius Imperator Imperii consortem, ac germanum i i Lucium verum: sie Caracalla in Geram fiatre , imperiit maiestate adolescentulum non respuendum : Sic Domitiani impietatis genetis humani hostis in Titum fiatrem humanas delitias,qui nec deo pepercit, cum ipse se dcum & dominum nuncupari pati batuTCum deus inquam unus sit oxbis dominus,ac rector, taopifex qui uniuersa quς ' sunt uerbo iubet di ratione dispensat, uirtute consumit, di moderatur: hine inquam conspici nequit, nari Wpectauisus clarior est, nec somprehendi eum ta/ctu purior sit, nec mente eMogit ri , existimari , nam sensu maior eae iccirco deum digne existimamus, cum inextimabile dicimus, ac proicamus,unus estinquit, de ubiq; dissulas est, hunc igirur comitemur prosequemuri , hunc habeamus itineris ducem hieth principem Christum ipsum regem summum
patri s splendarem , dc salutis auctorem amplectemur, ac con
templemur ecclestes illas fulgente'; sedes, pariter dc omnium Patente qupientibus de exoptantibus pollicentem: quanto igiecettius est omissis insensibilibus ut uanis oculis cotenderet ubi
illa perennis habitatio est ueti deisqui terram stabili firmitate
149쪽
suspendit qui CoeIum distinxit ast is stagetibus:qui Silem ha
manis rebus clatissiuiu ae singulare lume in argumentum suae ac unici maiestatis accendit: terris autem maria circvdeditiumina sempsterno lapsuquere poepit iussit α cxtendit camposisub sidere ualles fronde tegi siluas lapidosos surgere montes: inest ergo Nderibus ratio ad peragendu meatus suos:sed dei est illa ratio qui fecit S regit omnia perfacile, si mortalis quispiam mentem adhibebit ex his quq momorauimus:colligere qu*ruti Compertu naml N potestatem:quq ipsum uniuersalem diiudi,
cet,quam intellectivam dicimus incorpoream alioquin exister capax non esset uniuersalium sensibilibus insunt conceptum attingere:quia ergo uniuersalia cocipit,idco incorporea anima sit necesscii mortalist Deu ipsum inmortalcm a quo emanat ue
nerari conuenit,adorareqὲ omnis autem incorporea uirtus simplex est nullo pacto disses vitur,nec corruptionem subit potest: P no corrupitur inmortalenti diminum quodda existat opor tet:hoc insuper uaticinia: hoc mireticuloφ opera: hoc deniq; non minus philosophorum:q theologorum. eruditio uita moren denuntianti Aereo nunc qui afflatu diuino assiciuntur prophe tarum .apostolorum sanctorum sapientum,ac martyrum: uits quorum claritatis splendorem uniuersum terrarum orbem illustrem reddidit ad celebrandum reliquorum philosophorum acta:uitql munditiem commemoro,qui solum naturali procedo iis lumine totius animς integritatis seruanda magistratus: sceptra,opes:& caetera quς hominum genus admiratur contemptui habuere:& ueluti malorum escam enuntiauere ipsas uirtutes concertantes per solicitudines, peregrinationes, paupertatem di omnium rerum externarum in summa inopia, hoc spontalnea Pythaei abdicatio ostendit, Biantis, Anaxagors anc stata paupertas studio orphei Epimenidi i solitudo: constans Ze/nochratis pudicitiai acliti per oleta abstinentiae nium revincommoditas Diogenis: ocratis denis ult ea mors di hos
150쪽
ut ita diritim Innumera humanae sapicntiae oracuIa quiprost isto talem non elegissent uitae amaritudine, quin potius gloriae diuitiarum, uentri si libidinum, ut ignobile dc monstruosum uulgus indulsissent,nisi aliquid corporea potestate prestantius
inmortales diuinul humano corpore adiunctu cognouis entP si ita deum ipsum ea mente agnouissent, nec longo interuatilo a recto deviassent itines felici ue uia aberrassent astuissenti: qus inquam felicitati uita superat mortalium natura, no enim
hoc st, homo est ita uiuet, sed si est in ipso diuinu: rursus eiiiDdem primo: si igitur inquillo aliquid aliud deorum est munus hominibus consentaneum est rationi, dc felicitatem a diis ipsis dari: hic Aristotcles quibus palam auditi potest rectum nostri beatitudinis iter, non aliunde e super coelestium fauore mortalibus constare posse: quam ob rem dc ipse ad hoc gratig munus implorandum ad superos, atq; imperii coelides uiui lumen M
uerte. Sc ineffabile superne maiestati inuoca adorandum uenerandum duxi: O altitonans Sc summi conditor orbis,qui de sublimi, εἰ incomprehensibili aeternitatis solio, cuncta guber nans,omnia fouens, 5c sua cuit comoda inmensa tua largitate
ἔmpartitis: hinc Iustinus, posta cinquiens 9 ab antiquiori
de primoribus decet exordiri, hinc initiu sumens, uniuscuiuslsententia exponam, quae ridiculosior multo est ' theologia poetarum: Thales ita Milesius, qui naturalem philosophia prumus exorsus est retiam omnium principi u m aquam esse desiniuit, quippe qui dixerit ex aqua produci omnia, ec in aquam rutius omnia resolui: Post hune Anaximander ex eadem Mileto prosectus: infinitum esse omniu rerum principium affirma Uit: Iam enim ex eo omnia gigni, atq; in idem uniuersa corru/pi: Tertius Anaximenes,ec hic quoq; Milesius: aera principiudixit uniuersi, ex quo res fierent, oc in quem eadem restauerentura Metapontinus Heraclitus uniuersitatis principium dixit
uniuersi, ignem astirmauit, ec generari ex igne omnia quae in