장음표시 사용
311쪽
posse restitui,oc ad meliora reuersum quis illi fuerit sitis rere
deo originalis uero culm reatum, cuius tanta fuisset uis, ae morbi malitia, ut delinquente uno eaeteri omnes nullo admisese crimine,quia ortum ex eo dum taxat habuissent damnarem
tur,in quo scilicet essent generis nostri insecta semina: de propagationis ipsius uitiata principia ut quicquid inde esset exor tum uelut deinfecta massa prodire infectum: haud quaa posse
singulari gratia reparati amrmauerim,nisi redemptor tantum generi profuturus esset humano, quantum primus ipse con maculato offecerat: proinde oportuit nostrorum suturum criminum redemptorem non modo ab originali culpa libertim esse sed tanta diuinitatis gratia compleri, ut humanum genus omne suo rore perfusum pals m uelut aquarum uenas gratiam resudaret,sereti, ut quemadmodum Adam ille uetumor cuuctos uel immetentes crimini suo fecisset obnoxios: sie iste omnes iustificaret a culpa, tam di si minime commeruissent: exactissime hunc locum ad Romanos perstringit Apostolus, qui
nec sortibus modo:sed etiam sulgentibus armis in seripturam campo pr liatus est:dicens,si cur per unius hominis inobedientiam peccatores costituti sunt multi ita per unius hominis obedientiam iusti constituuntur multi: ae si dicat: sic de ligno homine uno gustante,in omnes mors ipsa regnavit: se non qui gratig sumus ubertatem nacti,& abundantiam Iustitis consecuti per unum Iesum Christum in ligno pendentem: & uita patiemur:& regno,cuius de fratres sumus effecti: di unius corporis membra,nee illi inhesimus,' capiti corpus:hinc pr clare Cyrenesis antistes:quis inqua uelit hominibus, s initiati no sint diuinas institutiora asser re quis uero et rite initietur nisi qui sideli animo apud sera conseruet q a prsceptoribus dogmata allata sint quo aut pacto fide habeat nouis, ac recentibus rebus, qui
Pius ex animo non depulerit quae male prius insita sibi fuerat
312쪽
uera igitur ea sententia esse deprenditur, quae est apud Euripladem in Phoenissis: grota ratio pharmacis eget sanis: Ide quo Tragoedus asserit,Meum illis suppetias asterre,' curari desiderent: inquit enim deus: laboranti manu facile porrigit: magnuitat opere pretium est in 'fide, ut enim inquit Pythagoricus
Epvcarmus, mens uidet atap audit, sunt caetera surdal c a rIpse etiam Heracletus nos adhortatur,ut ad fidei hospitium diuereamus, inquit enim ne speretis, P sperare non est, nequaqinuenietis quod inscrutabile dubium, inacesiumq; est: dc sane qui aurum rimantur altis apertionibus terram enodiunt pa λrum p presspe auri inueniunt, P si propter pauca ramenta auris maximum ii laborem, discrimenin subeunt: Quis enim erit adeo diuinis rebus infensus, qui malit ociosus cessare q doctri, nam dei percipere, quae inmensam quandam utilitatem, tu crumi adducit: nemo ital uestrum amici homines fidem ae,
euset: quando dc Aristotelis sidem esse ait scientiae indicatotiuiti Epicurus presumptionem rationis, ac discursus eam appet λlat: inquit enim presumptionem accepta cognitione euadere in ipsam rerum aprehensionem: caeterum pro ut ipsi diffini , mus: Fides est uoluntaria qugdam animi compositio, dc con γuentio, uel latentis,ac remotς rei uisio quiaam dc contempla tio uel circa id Φ uere est animi adlissio,& constantia, reruni inuisibilium aprehensio quωam naturae compar ec congruens aut ita fides est insita credentium animis citra ambiguitatem
aliquam, dispositio, indiget autem fides cognitione, sicut de cognitio fide indiget, necp enim esse potest fides sine cognitio .
ne, neq; cognitio sine fide: sed hanc tamen seriem inter se M. bent: ut cognitionem fides pricedat,subsequatur autem fidem cognitio: hanc uero subeat appetitus t ac postremo 2ppetitu rei functio1 dc actio subsequat: par est enim ut prius credat qui uelit adiscere, partat criniuone,appetitu enim aliquo comoueti
313쪽
motum deniq ac impulsum, agredi aliquid ac peragere: nunqenim prima elementa perdiscet,qui litteratori fidem no habeat ita et se primam , ita secundam litteram appellandam , patrii rationi dec teris intelligendum: nam si sorte iis intercedat, ne/getq; primam litteram dici oportere: alio autem quodam nomine uocandum esse num profecto bene perdiscet,q, in re e st: sed errabundus circumvagetur, falsumq; pro uero sibi allumet: at
s prsceptori fidem habeat eiusq; legibus obsequendo quae sunt discenda percipiat, ipsam illico fidem cognitio & scicntia subseq uetur: ita ec Gometri fides habenda est, dicenti punctum esse,cuius pars nulla sit darit longitudinem quae omni careat Iatitudine hoc autem nul lus una sermone aliquo demonst ra bit se esse: nam si latitudine priuaueris Iongitu3inem uti* cum Iatitudo simul tolletur ex oeulis longitudo: sed tamen ita iubet
intelligi Geometra cui pera facile credit, fidemq; habet, qui lineares illas figuras aure perdiscere: ita di astronomis credunt qui eorum scolas accedunt, cum uideliret εἰ astrorum numeria colligunt, uel intercapedines metiuntur, quibus a se inuiccm dii ant:quodq; insuper stadiorum milia: coelum P oculis intuemur a terra subduetum sit, cumi in ca tradenda dimensione, magna sit inter Astronomos differentia, alii siquidem quadrigesies, septuagesies dena stadiorum milia interesse aiunt alii pauciora nonnulli ucro plura, suis tamen discipuli pr cepi cribus se accomodant, credunti ita rem esse, sicut ab illis )ici auis dierunt,de ipso etiam Sole, magna rursus inter illos est disceptio: Anaximander enim, ait Anaximenes, uicies septies maiorem ' terra sit esse illum affirmat: quis igitur satis proqi dignitate dissidium hoe irrideat necp est enim inter eos, de parua quadam dimentione distentio: Sed de inmensa ι potius quasi infinita , quantuml uix ullus oratione possit exprimere: quis enim terram omnem metiendo comprehendat: tum septies, ac uicies repetita terrae mensura, rationem subducat,
314쪽
eam p conserat ad humani pedis mensuram: de tame sunt qui aliis philosophis magis adhqreant: atl ex fide quam habent, alii quidem h e , alii uero illa affirment: quid ita illorum fi γdem quaq longillime a ratione errantem laudando extollitis csolam uero nostram accusatis eiusmodi quidem fabularum experiem, quq uero diuina sunt,solo p intellectu percipi possunt intellectu percipientem et hinc Valla peritissimus disseruit fide adhibendam philosophis, ac poetis, ac historicis, quatenus
non a recto, diuinoqicultu aberrant: oc ex Platonis N aliorum
philosophantium qui recte in aliquo censere elicitur inquiens, principio si quid momenti antiquitas habet,ut certe habet,poetς philosophis .immo sophis,antiquiores fuisse reperies: Siquidem Homerus,ati Heliodus non modo ante illos quot septequi sophi idest sapientes sunt uocati extiterunt: q, si in eadem materia & hi. 6c illi uersantur. profecto apparebit plus esse γε nes priores, q posteriores auctoritatis,laudis,dignitatis, an noin eadem materia utri uersantur: quid enim habent hii qui se
studiosos sapientie uocant, P poeta non tractet c non ne Empedocles, Aratus, Lucretius, Varro de naturalibus, ac coelestibus disputarunt: non , irgilius de aruis, uinetis,arbustis, anima Iibus, animas petiam defunctorum, adiuncta phisica ratione cecinit: no multi de medicina uersibus conscripserui: quid aut
ad morale pertinet,atyrici aliud 'disputando pcipiendoq; mores informati ad que ipsum fine I ragici omici cperi et poensed sub persona tendunt: na de dialectica scribere uersibus quodamodo ineptu sit: utpote dura quada scientia oc aspera , quaqno defuerut qui Se de hac, re de teris liberalibus artibus poe/mata panxerit:quare quisquis est,qui poetas no dico in num ro philosophantiu non ponat: sed cur existimet minus hiis qui se peculiariter philosophos appellant, hoc nomine dignos inequi etia priores philosophari e perunt & ubi ab istis differone
melius philosophantur habet enim instinctio illa sapientiae
315쪽
sub persona miram quandam auctoritatem N quasi malcstate
cum eximia modestiqlaude coniunctam: ut apud Homerum, cum legimus,quid egerunt,dixeruntq;: Nestor, Agamemnon Priamus, Hector, Anthenor, multo magisad uirtutem incendimittetquam ex ullis philosopho' preceptis,adeo quoq; ipsum
authorem tacita quatim charitate complectimutinam precipere aliis uelle, sere odiosum est,tarrogantia & tumorem animIolet: mens enim nostra sublimis ac superes,ut rectam preceHtionem tanq a sapientiore dedignatur accipere: se eide oblique per exempla dc blande subeunti acquiescit: cum presertim illa uelut pictura personarum,& spem inducat animo, ec stimulos emulationis incutiat: ex quo Horatius tantu suo iure: sed uere de Homero loquens:poetas uno eodemi in loco non modo philosophis comparat, inquiens rursus: Quid uirtus,& quid sapientia possit: utile proposuit nobis exemplar Vlixem, veru etiaantefert,cum inquit: quicquid sit pulchrum,quid turpe, quia utile, quid non plenius ac melius Chrisippo, ec Cratore dicit op si uel pares uel superiores philosophis censendi sunt poets reliquu estiquare non sunt historicis maiores ne dica pares,ostendant, in quo illud pro nostra in poetas beniuolentia donamus: historiani non fuisse poesi priorem:& si prior fuit:nam ut apud. latinos priora sunt annalia,q poemata: sic apud Gricos,& Dares phrigius,dc Dictiis Cretensis: si uero fuerunt priores Homero extiterunt: nec fieri potest,ut poets figmenta sua,no in rem gestarum ueritate, uelut fundamentis Oiscent: nam ne quid de antiquis historicis dicam, quorum est Trimegistus, quem Mercurium putant certe Iupiter ipse in columna aurea,ut esset monumentu posteris,gesta sua perscripsit: sed lige ut dixi donamus, satis habemus demonstrare cum idem sit propositi histo/rico xli poetς ut prosit,etiam delectet nimiru tanto robustiorem esse,quanto est uerior: at non uersatur circa uniuersalia,immo
uero ue satur: nulla enim inusa huius peris est per exempla
316쪽
nos doceat: unde a tacerone Iaudata his uerbis est: historia te. stis temporum, lux veritatis, uita memoriae, magistra uitae, nuntia ueritatis: an est quisu qui credit admirabiles illas in hi/storiis orationes utis ueras fuisse,& no ab eloquenti, ac sapienti opificet personis i temporibus i rebus accomodatas c quibus nos eloqui t de sapere docent: θ, in eius natura personarum grauissima testimoniatu, laudes uituperationcsImulta alia coctunal at sapientie plena: nonne in uniuersum precipiunt: neq; uero si solam ut sie dicam cutem rerum respiciamus i super poes tendit ad uniuersalia: nam Pyndarust Simonides Alceus aliis Lyricil singulorum laudes N quidem uiuentium inedicamercede cecinerunt elegiacos eorum similes transeo qui suos amores plerumi tractauerunt: dc contra Zenophon ma/gis optimi regis effinxit/ ct ueram Oti exposuit uitam: nam de Esopo taceo qui fabellas prosa oratione composuit I pudor me tenet t& reuerentia Homeri ati Virgiliis plura de hae re ex μquirendi: ideoq; iam historiam comparabo cum istorum , qui nobis litem intentant philosophia ι quorum nemo merus pro in sellust philosophus comparandus est j net Homero Gr us tneq; Virgilio latinust immo ne Salustio quidem ac Liuio nonnulli'; aliis historicis: etenim ego quantum quidem iudicat epossumi plus grauitatis plus prudentist plus ciuilis sapientis in orationibus historici exhibent u in preceptis ulli philolophi:& si uera fateri non piget ex historia fluxit plurima rerum naturalium cognitio 1 quam postea alii in precepta redegerunt et plurima morum I plurima omnis sapientiae doestrina: siqui γdem historicos philosophis priores fuiste docuimus: dc si di γuinorum hic quoq; facere mentionem uolumus: ec Moses historicus 1 quo nemo prior scriptor extat i nec sapientior: Euangelist qbus nil sapientius nil aliud q historici sunt appellandi
veru ut contra gentileslgentilium documentis agamus sicut superius secimus: ita hic ad ex mu eam partem ubi questio estI
317쪽
Quintiliani testimonio cos emus,qui ait, neq; ea solum quae talibus disciplinis continentur: sed magis etia qus sunt tradita antiquitus dicta,& sacta pr clare dc noloe,& animo semper agitare conueniet: quq profecto nusq plura, maiora et si in nostrς ciuitatis monumentis reperiemus: an sortitudinem , fidem, iustitiam,continentiam, frugalitatem, temptum doloris,ac mor
tist melius alii docebunt u Fabritii,Curii, Reguli,Uccai,Mutii allit innumerabiles: quantum enim GKcis preceptis ualent, tantum Romani P est maius exemplis: hinc Orpheus: Dignis sancta sequar procul hinc arcete prophanos: dux ital ucstra sit fides,nimiru dc scientia subsequetur,pure siquidem ingenue Ucredentibus, ille in quem creditur deus,cognitioncmilciem iaspconcedit, fideiq; adiuncta cognitio pciscit scientiam ueritati S, quam qui assequatur in miru selicissimus est habendus: hoc ecsuis legibus Plato ostendit inquiens,oportere eum qui sit Nai' selixi suturus ab initio statim ueritatis esse participe, ut ' pluerimu uiri tempus cum ueritatis usu traduca illis enim qui suerunt ueritatis participes quil dignam accepta ueritate uitam Peregerint: c um maxime conuenit, angelorum Q couersatio: qui autem careat ueritate, nil illius quasi sacris initiatus sit ex per a uixerit diuinoat purissimorul mysterio N: tum & his tantis,ac talibus carebit bonis: tum uero,& supplitiis adicitur etcrnis: hoc idem rursus Plato asserit in Phedone: ait enim I sc illos dixisse qui initiatoria ritus tradiderunt, q, quicul ad instros musterio' expers, ac minime initiatus defccnderit obrutus deinsidebit in c*no: at qui purgatus initiatusi fuerit cum diis habitabiti ad illoti sedes proscctus: credite igitur saltem uest ris philosophis o amici qui uos preuia quadam traditione disponun : atq; ad nostra prςcipienda trudiunt: uidentur enim auibus esse Persimiles quas uocalesloscine 3 appellant: hςc namg imitane quidem humana uocem,dictionu tame quas proserunt sensus
ignorant, pari quos modo ec si cum diuinis ichus disserercnt ignorabant
318쪽
ignorabant eorum ueritatem qus loquebantur: digni sunt autetit mihi quidem uidetur aliqua uenia cum neq; prophetarum. neq; apostolorum preuio lumine ducti fuerint: sed una tantum natura duce usi sinticuius impressia nobis olim diuinitus monumenta inuectus error impietatis deleuit, reparauit tamen corunon nulla ipse idem qui ea condiderat ab initio:nel penitus abolita eme permisit suam hominibus prouidentiam per mundi creaturam manifeste significans: id uerum ec ipse Paulus ain stolus ostenditicum apud Listros concionaretur,etenim prεter cum plura alia, & hsc inquit: qui in prseritis generationibus Permisit omnes Mntes ambulare in viis suis,nem tamen sine testimonio se se ipsum dimisit benefaciens: na & pluuias de coelo vobis dedit, di tempora seu tisera implens nutrimento, & Isti, tia corda uestra, nam genus quidem quod orisinem duxit ex Abinam: tum lege diuinitus lata, tum ex prophetis gratia fiuinitus maximos ripit: alias uero gentes ac nationes per naturae legem, perip humans creaturi inspectionem gubernator deus ducebat ad pietatem .ac ueluti pluuia precipue quidem cultis, subactis p agris ec humano generi consulat munificus,& libera Iis deus infundit ex ubertate autem S copia Iiberalitatis quom ipsas solitudines, montest irrigat: N arata quidem regio mitiores fructusInobis congruentes,inarata uero siluestres inmitiore', producitiuidemusq; persipe se pulchris de parietibus capriscos innasci,ita de scientis donum precipue quidem piis hominibus datum est: illis aure qui huius notς no sunt,datur quidescientia sicut pluuia dari solet desertis ac siluestribus locis:hine et I spe numero quςdam producuti quq pro esculentis habenda
sunt, quHa cultorum agrorum fructibus sunt similia: cu tamemanifeste appareat,ea prophetice agriculturi esse expertia asperitatem enim nescio ciuamnis amaritiem inmixtam habent:
igitur qui iudicis,ae discemendi facultate prediti sunt,qus sibi usui fore cognoscunt inde sumentes inliqua missa faciunt: ut
319쪽
qui rosaria demerunti spinas quidam intactas dimittunt rosa'
uero ealices legunt ipsis quoq; apibus hane natura legem instituiti ut non solum floribus qui sunt dulces insidant: led etiam qui amarulenti eum tamen solam dulcedinem hauriantiamatitiem autem auersenturi ae ex diuersis qualitatibus/ amaris uti deliret acerbist austetist acutisti mel hominibus dulcissimuin conficiant: harum ital nos & exempla sectati e uestris illis amarulentis pratist dulce nobis ac per a utile mel componim' ac ueluti corporum curatores uenenatis seris: atq; serpentibus salutares medicinas conficiunt: dein ipsis viperis alia quidem residientes: alia uero elixantes, multos harum rerum presidio morbos propelluntIita & nos uestrorum poetaruml historicoruphilosophorum p monumenta uersantes, alia ex his noxia , Npestifera desinamusotia uero spatium nostri inserentes doctrinae auxiliarem uobis ac salubrem curationem asserimus:quos ipsi aduersarios nobis esse existimatis eos nostrarum rationum 4 maximos sauiores sid is doctores esse ostendimus : sie&dυ uino freti auxilio aliam nobis ac salubrem protinus institutionem trademus : uos autem eum didiceritis, quantopere fides necessaria sit illud qu so Pythagoricum silentium adamate: uestrasq; aures cum attentione uerbis nostris accomodate, fidelis ter atq; ingenue quς dicuntur excipientes. ita enim breui pote/ritis ueritatem perdiscere: hinc uiti illi illustres, dc doctrina,&. uera religione, ac ratione inbuti, ut Tertul lianus. satiensist Cecilius. Iustinus philosophus N prestantissimus martyr, Malii per multi praeclari, si opus enim mortem pro ipsius amore de gloria strenuissimorum militum, ae martyrum exempla in/flammemur, incendamur : N id ipsum eo libentius facere parati simus, quo domino Iesia asserente intelligimus prophetas, ec sapientes . ait scribas, hoc est homines diuino spiritu afflatos, coelesti sapientia inbutos, ta in ecclesastica hierarchia edoeendi ossicium habentes, no modo des promissione,quinimmo
320쪽
in uoluntate, N ordinatione acerrimis suppliciis, mortibus,mgellis, ac uariis tormentorum generibus in hac uita esse deputatos: uerum quia plurimi sunt, & fuerunt qui ob hane unam rem deum incusent, dc ipsius iustitiam in afflictionibus bonoγrum omnium commodent, ii potissimum sunt: qui perditissi γmis moribus suis remota omni molestiarum asperitate Iuxu riose, ac delicate uiuere cupiunt,statui in presentiarum de afflictionibus, pressuri a bonorum martyrum scilicet aliquid disserere, breui explicare, qui enim inspectis, aut intellectis bono γrum afflictionibus ec poenis de aeterno mire, dc rerum omniuconditore deo: det ipsius iustitia maledicendo qu tuntur duo quantum arbitrari possum hoc uno sundamento, ' ct uano Minutili moueri uidentur: nihil ut aiunt indignius, nihil iniustius Q cum qui careat culpat enat supplitio ue non carere, quia ubi non reperitur labelle culpa ibi ut iura uolunt, nulla est imponenda poena:sola namq; culpa iure merito quam in poena est ordinanda, lex deinde sterna, Augustino etiam teste, peccato res dictat et Ie puniendos, bonos autem dc iustos glorificandos: contra igitur ternam legem ipse deus qui perna lex faceret, si bonos ec iustos poenis, ec suppliciis quo uis modo assiciendos decerneret, his ital argumentationibus maligni quidam: at peruersi homines de se ipsis, ait ingenio proprio nimium prς-
sumentes, diuinam in rebus humanis prouidentiam,aut omnino negant aut iniustam esse impudenter assirmant: quorum
rationibus haud sano intellectu deductis ' facile respondenda censeot si catholicis sanctorum dictis paululum intendemus in his enim rebus in quibus non apparet diuina iustitia salutaris est diuina doctrinal nulla unq poena,ut sacri eodices atteratur. Sc theologorum omnium affirmat opinio homini fuisset inflicta l si aliqua non pricessisset culpa, omnes enim qui in illo primo uno parente fuimust quando ille unus corrupiti qui per sceminam lapsus est in peccatum, innumeris tunc poenis,