장음표시 사용
111쪽
De Priae icamento Substantiae.
Cur fuerint praecise Decem, ncque plura, neque pauciora,) fuisse puto, magna ex parte, arbitrarium: Quemadmodum cum Author aliquis Tractatum suum in Libros & Capita utitur. QIamquam enim id sibi proponit Author, ut res congeneres conjungat, atque eorum observet in distribuendis di partiendis altis; multum Prudentiae tamen suae reliquendum erit, quot & quam longa habiturus sit Capita, ct quo ordine disposita. Pariterque ristoteles aut quisquis primus fuerit harum Categoriarum conditor) utut Decorum aliquod in rebus secundum classes distribuendis servari vellet; multum arbitrio tamen suo permittendum erat hac in re. Et quidem si Sub anItaram Classem unicam, in plures partitus suillet : ct similiter mans raris,& ad Iatis Praedicamenta satis ampla; aliquaque ex minoribus ut sunt α -οὰ Ubi, Sisus, G Habisus ) in pauciora contraxisset : non esset cur
de eo quisquam conquereretur. Verum, prout nunc distribuuntur, non ita incommode s elum judicemus, ut propterea reccptos turbemus limites. Non magis quam quis debeat no vana Regni Angliae iii Comitatus di ibutionem moliri, eo quod Horacens s & colui msu Comitatus, sint reliquis plerisque ampliores notara vero caeteras multo minor.
C A P. VII. De Praedicamento Substantiae.
P dicamentorum primum atque precipuum. Stis nitie τλήσιαιὶ nomen sortitur: Sia Namus, seu res SMIIamiales omnes complectens. Stillantias vocant istiusmodi Res seu Enria, quae quasi de suo Eme habent: suntque Entia 'νδε : non ut Accidentia ; quae a Sutilantia suum Este mutuantur ) aliunde plane depengentia, ut sed rertim potius quam res ipsae. Adeoque definiri solet Substantia, Enspers Itibi res, stivatis tibi. Quae ad hoc Praedicamentum pertinent Inaetiitam seu Particulares Substant ia , diei solent Stis annue Primae : ut Socrates, Aracephalus, M. meros a vero, seu generalia, puta Species & Genera, a dici solent Sus antiae Secundae: ut Homo, Animal, Creptis, M. ) Eoserte quod Ititari iam illa, sint originales di primariae substantiae, adiu existentes : Unisersalia vero lint secundariae substantiae, mente nostra formatae: dum plurium singularium inter se in communi aliqua natura convenientiam observamus, eaque proinde in varias quasi fami lias seu elastes distribuimus, eisque nomina s prout nobis expedire videtur in amponimus. Postunt autem subsanti creatas, intellige,) sic non incommode diuribui, secundum Philosophiam per aliquot ante nos secula receptam. Sunt utique vel Acorporeae seu Spirituales quos Sphirus dicimus ) ut sunt
Aunnae hominum. vel Cur reae, seu Materiales, quae Cor ra dicimus. ) Sunt autem ea corpora, vel Simplicia ; eaque vel
, i Ehmeutaria; ut sunt Elementa quatuor, Ianis, i, sua, Terra. uixta, seu composita; eaque vel 3Impei fine mixta; ut sunt δε les, Nix, para aliaque Meteora; vel Perfecte mina. Eaque vel animata, seu vitae expertia sui sunt Lapides λ Metasia, aliaque m nexa
Animata, seu vitam habentia : Atque haec, vel Infenstrava, quae sensu carent, ut sunt Plaut rbae, Ra es, Arnres, d M. vel S in lima, seu sensu praedita; Quae Animalia dicimus. Suntque ea, vel orationalia, Rationis expertia; puta
Rationalia, seu ratione praedita; ut Homo. Atque
112쪽
Cap. 8. De Praeducamnuo Quantitatis.
Atque ad horum capitum aliquod, reduci possisnt si non omnes in pleraque saltem Sub
Accurata vero omnium Tractatio, ct singulorum generum in suas species particularis distributio, & quae sit cituique natura: expositio, caeteraque quae huc spectant, non sunt hujus loci: Sed in Nar abs Phia plia Tractatibus amplioribus quaerunda.
De Praedicamnito Quantitati S.
Om, uri universim sumpta 3 est ca Notio seu Mentis concepito undum quam
quaerere solemus de re quapiam, per Comparationis Advcrbium unam. Ut quam longum ' Quam amplum ρ Quam grande Quam grave λ Quam dati λ Quam ina. gnum p Quam multum Quam multa &c. Et quicquid sit de quo sie commode interro. gare postumus, ad omne ad hoc Praedicamentum rcfercndum cst.
Distribui si let Quantitas in civit mam, & creram quae & Diviuncta, Discontinua,
citi retia quantitas definiri solet, culus parita communi termino populantur. D sileta, vero, quae non item. Estque haee non incommoda distinetio, ubi de Gnr nitis es C setiusit inqui titio. Na in ego sie potius distinguere ; ut Gn, a quantiIas ea sit de qua quaeri solet muti tam, seu 2tiam mti Itim, Π - . t ubi Menora seu magnis a spectatur. J Dyoria vero, de qua quaeri solet Luci, seu Itiam musta, Πί ; l& de UMHIiria ne intelliuitur.)Inier continuas Quantitates, potissimum spectari solent ill e quae Loealem habent Hrens nem, i puta Longu Fnem, rarit inem, & Pire u has . t Quarum tres Species s nisi tria Genera potius dixeris; censeri solent, tinea, Stipe sc es & C ptis seu solidum. Aique de his potissimum in ligendum est, quod dici solet, Extensonem lseu positi,nem p.irtium extra partesi e e Vssimam e evitam xuamuatis. Ub 'uam. Quidem cum
Muti a connexronem tuemur. Nam Quantitatem Discretam, seu Multitudinem, S ridilus pariter ac Cor ritas, competere, haud negaverim.
Lineaeque communem Ire utim quo partes ejus continuantur in F
mon dicunt. Sic Lineae ABC, partes AB, BC, communi puncto A B cB copulantur, ut quod est utriquc parti commune s ultun una primae, l-l-- l& primum ullianae partis. ὶ Idemque dicendum de quovis intermedio puncto inter A N C. Sed & Lineae inon modo Iermistis commors, seu intermedius, sed etiam l io, vi extremi, puncta sunt, ut A, C. Punctum itaque, utut an Quanto sit, Quantitas tamen i seu Quantum non est. Habet qui lcm GD, & sitim, sed Magnuti nem non habeti Nec, praeier duo membra AB AC, ulla superesi pars Lineae A C. Solet quidem hie loci distribui Linea, in Rectam ct Citiam ; s ct superscies, similiter, in Hunum, & Cursum; & orsa, in Concavam, ct Comeream. Sed ista Di .isionis non sunt hujus loci : sed pertinent ad Formam figuram, quae est Quarta species ualitatas uippe Rem in cistius, lineae Finam si, tant, non Magnuti nem. od ser lius adhuc intelligendum de Triangiari mutarato, Coctilo, cito, Spiama, Glutaro, aliisque figuris siue Solidis, sive Superficialibus; quae omnes ad Ipes Iarem ablegandae sunt, ejusque quam dicunt Speciem Dauram. Ad Stipos em referendae sunt omnes I x Drue super Diades; ut Phra seu Pugerum Iereae, Res urtis, atque istius in i alliae, quibus Pannus, Vinum, . peres, Pata menra, aliaque istiusmodi mensurari si lent. Te mi rem uis Superscaei in statuitur Linea, reela aut curva, prout contigerit.) Uipula Superficiei ABCD, duae partes ABC ADC, continuantur per Ac lineam, quae est utrique communis, ipsaque s utut longitudinis magnitudinem habeat) magnutita nem. se scies m nullam habet sed tota stiperseiei illius magnitudo binis illis partibus compictur. Sed di superscrei non modo terminus conantu-
113쪽
De Praedicamento Quantitatis. Lib. I.
nis, sed etiam in Iermini extremi, sunt Linear una vel plures) quibus terminatur. Sed
Ptinctum est nonnunquam superficiei terminus, sive exuemtis ut ubi manulum coeunt lineae : sive etiam contin s ; ui pote, si duo Triangula A Bhabeant punelum unicum commune.
Ad C pus, seu SHUum, referendae sunt omnes Mensurae tum uia e Mug, - ἁUs , tum Ita is Capacisus s. Ut sunt Letnorum, Lapita , aliorumque solidorum magnitudines; at men in concavae, ut Aia tis, s 9 1ms, D I tim, Lagena, M. Solidi comm ja Iomm s est sepe filio ; Ui puta si AB DC solidum repraesentet, cujus duae partes ABC A D C communi lupe ete A C quae utrique sit communis ) continuantur. Estque superscies una vel plures) Sol di irem nus exstemus. Sed di tinea, vel etiam Ainreum potest esse Solidi extremus Io uvis partialis, ὶ aut etiam Iermixtis com nis ; utpote si duae Pyramides A B communi Apice continuentur. Praeter has tres Continuae Quantitatis specio, L neam, Stipe sciem, & pus, quae cuidem praecipuae haberi solent, sed non solae: connumerari solent Iemptis es Loctis. Non uidem quatenus respondent quaestionibus i nauri & Ubi, sic enim reserenda sunt ad Prae-icamenta his nominibus inlignita , ) scd quatenus nutimium innuunt di xuum -- plum. Tempus est quidem Quantitas continua, Stiris itinem mensurans; secundum quod L diu quidpiam sit significatur. Eiusque commvnu Ierm ntis quo Temporis paries contanuantur II rerum dici solet; aut etiam τε νιν, gytim Nunc ; scd cc Ptinctum Iemporis.
Quod quidem habet suum χι-M; scit non mutati, seu aIunem ; sicut Laneae, seu Cur ras punetum, habet suum Ubi, sed non α nitimi adeoque ut punctum illud ) adli Praedicamentum non pertinet; nisi ut loquuntur ) Reae Iris. Dici solet Tempus dis citonis gratia ) Conrintio Sticcus uri, quo a Linca, superficie, di Solido distinguatur, quae sunt conti a Permanentia. Horum enim partes simul ex iuunt; Temporis autem non item; Quippe Temporas pars Pr.eterita, esse desiis , pars Futura, miatim ea; nihilque temporis es praeter ipsum praesens seu τὸ νῖν. quo Praeteritum S Futurum copulantur. Dicique Tempus solet Mensera mutis. Nee incommode; si motuum Astheliones considerantur. Sed non Tempus sistum. Si longitudo & brevitas motus, secundum Earensi nem, consideretur; himus mensura erit tinea, adeoque cursus duorum stidiorum, duplus est illius qui est unius sudis. J Si motus longitudo & brevitas, secundum Durarionem, consideretur : himus mensura Temptis est ; adeoque motus per duas horas, duplus est illius qui est per horam Unam. Si cribritas aut IarάDas motus consideratur ; mensura hujus erit tinea & Temptis invicem comparata : Quippe qui Ians dem Lineae conficit mis ri Iese re, aut, eodem tempore, plus lineae, ) motus eu CHOIω : qui contra, Titare. Sunt qui alia adhue consideratione dielum volunt, Temptis ese menseram M Ius ;Nempe, prout ad I Ius Carleses comparatur. Adeoque tempus quo Sol peragit Zodiaci signa Omnia, Auntis dicitur: Quo Luna eadem peragit, MPHA : Quo sol a Neridie progressius ad eundem redit, Nohom, seu D es, an sciatis aiebas; Quo ab HoriZonte oriens ad eundem occidens perungit, Ures Narures s. Verum dixerit aliquis, nec male, Hae consideratione Mortim coelestem ) potius Mensisam Tempars, quam Tempus Menjuriam Mitis dicendum. Quippe, per tot SH s cnctium totidem Annos numeramus. Nec propter Anni longitudinem determinatur circuitus Solis, sed propter Circuitum Solis determinxtur Anni Longitudo. Dcus autem, quin sit Ἀantitas cinristia, haud negaverim. Sed aliam ejus esse Speciem ab antedietis, non video cur dicatur. Duplex quippe ab aliis atque alias tradi solet notio Loci. sunt qui locum definium sepe sciem concisum ciar ris ambiem s. Adeoque, quicquid habet ille Quantitatis seu Magnitudinis, id ipsum est, quod di Superscivi ; nec erit Quantitatis species ab illa distincta. Alia, Locum habent pro ipso Spurio quod corpore completur. Quique hoe volunt, easdem dunensiones Inci seu Spalia admittunt, quas Cum ras spatii in illud Occupantis. Me que nec hoc sensu erit nova Quantitatis Species, ab antedaliis distineta. Si qui I r natu Tam innuere volunt, non tam ipsum spatium quod occupatur, quam O dinem quem habet res locata ad alia corpora : ut puta, quo sol in Coelo est: P scis an mari ) Id quidem alio res tu verum est; sta non est hWus loci. Quippe hoc ad Praedica mentum G , aut Sutis, referendum erit; non ad Quantitatem. Sunt autem, praeter numeratas, aliae Continuae Quantitatis species : Ut .s qui apud Geometras frequens Occurrit 3 Antilus, tum M sciatu tum Suiatis. Item Grais M. ieu PMAs ; ut Adra, Uncia, Bracma, raponesiam, Tripo rum, Cent, ponestim, M. Et Vis Aunx omnis, cimus una species eu Pondus. Et quadem omne
illud secundum quod Astis & Mistis si eu Ptas ct Myntis 3 quid dicitur. Ubicunque enim in plus & Minus, ibi est ab eo ) Mugnis inis quiddam me Muchnes;) Quod quidem
114쪽
Cap. 8. De Prae amento man titatis. 1 o 1
quidem ab Euiade diiatum ὶ nunc dierum 23autitas, seu Lburram, dici soleti
Has vero species, aliasque multas, omittunt Logici p ecipuas enumerare contenti.
Verum hic omnino distinguendum ellanter Extenso quod dicitur) & Lutensivum. Quorum illud ad Mantuacem relere lina est; hoc ad LuakIMem. Quum Asem gravi re icimus quam clam, ut ut PB Dum illum; hanc Plumis:) intelligendum est Emte iis trottis, seu plus habere Pon eris ἰ atque ad hoc Praedicamentum spectat, dicit enim xuantum ponderis.ὶ Quum vero dicimus Plumhum Dum gravius este aut Subere; utut illius fuerit Semuncia, hi lus Crura naeum; intelligendum est Lmensive timeus; π, nunc dierum, Θ ima θα dici coepit; quasi aut ignorarent homines receptum
vocabulum LMen rum, aut nova nomina inestarent & Musis gra um respicit; adeoque ad Qualitatis praedicamentum spectat, ut ipsa Gravitas. Idem in alis item Qualitatibus occurrit. Utpote Curidens Ferrum, sin exigua licet
particula, est istosins pro magnitudinis suae proportione 3 quam Lentim ardensi magnae molis dum tamen in hoc sit Plus Culiam. Atque huc respicit, quod dici solet, Luantalem recipere M is O Minus nempe dum qualitatis G, Mus speetatur; in otitarem vero non quidem recipere magis se minus ;sed) MUM O Nisus, seu potius Plus is metu. Hoc est; Iutensius grave, Lmensas erit iam diae, Qualitatem respicium; ejusque maJorem grata sed Plus ponderis, Plinealoris, dae, Maiorem 2uantitatem, resiliciunt. Hine item dicamus, secundum Iuantuatem, res AEquales dici de Meruales ; secundum ablatem vem. Similes & Dissimules. Sic Agre Romiaris, unius jugeris ; agro Lu imio, unius tum iugeris : GEquam dicetur, sed non tam fis Contra vero, Ager Quai Mus, censum jugeram', agro item au raro, unius iugeras ; Smitis dicetur, ut te Muidem A. Dalae, sed non L .utas. Quippe Figura, Qualuas est: Magnitudo LuatinIas. Ad continuam Potimum item spectam, res omnes cujuscunque auo respectu fiterint Praedicamenti) quatenus, Luanta sim, consitaratur. Ut pote, Quantum ae rim , quam tum aemularum, quantum roboras, quantum vir Iis dae. Et quidem pisut mamitates , Psuas sortiuntur Laaluares, ut, cum Suste scies dicitur, romnaea, Patarara, plaus, concava, uti in sic nihil repugnat quin α Maus suas habeant zuantitares: ut cum dicitur, quantum utraram, quantum caloris, quantum pia eris, habeat res aliqua. Atque Substantus pariter; ut, quantum terrae, quantum cytiae, quantum Iritici, dcc. Et quamquam verbi gratia ) grana tritici sint invicem separata non quidem stricte continua, sed cantigua tantum,
dum tamen consideratur, non, quot simi nume o grana, scd Panta tritici mura reputandum
est hae consideratione ) quasi conmuum estet. Quantitas myoeta suu Discontinua ea est cujus partes considerantur non quidem ut eommuni termino copulatae, sed 3 ut ab invicem a stincte, dc separaiae, de quibus quaeri solet lati sunt. Dicique solet Numerus - ὶ seu Mustitudo. Ut, Unum, Duo, Πιμ
Hic autem ambigi potest, an Unum sit numerus. Quippe alii non munerum esse dicunt; principium numera adeoque t maraum elle numerurum minimum 'Alis, Numerum esse volunt; adeoque numerum utarem admituim ; quia respondet quaestioni 2Mi. ce tum est, Euri em pro numero habere; dc, post eum, Mathematicorum plerosquc Cum autem non nisi de muraue quaestio sit, poterit quisque prout libuerit loqui, duimn oconstet quo sensu hic aut ille intelligi volet quum Numerum dicit.
Dicitur autem Discreta quantuas, quia partes considerantur ut totidem res diveris, diseretae, separatae, distinctae; potius quam ut una res continua live conquncta. Ut pote, cum Decem homines, aut Centum homines, dicimus; non rem unam intulligimus, scd totidem quot indicat ille numerus. Et quidem quum terrae dicimus decem Iugna; quamquam ea serte sint in eodem agro continua; numerantur tamen quasi estent dii tincta. Contra vero, Mutarus tritici, utut grana sint invicem separata dc numero plura, consideratur ut una Moles. Sed do quae numerari videntur, reputanda potius sunt non raro ut mensura ἔ.ncque tam quis junt, quam Pantum, conliderari. Sic qua tres motaro tritici dixerit, re iaciae intelligere putandus est; hoc eit, Iautum em Iratici quantum serent tres mois. Et qui
tum pondo dixerit, intelligendus erit de civit ae D. Hinc est quod noliri dicatu tirie hos limbei potius quam three sera ; quando ut pedule lignum volunt, non uia igna petam ha Tripodem vero dixerint habere rareefera tres pedes in non irrefot, quoniam Ires pedes hic monerandos volunt; illic trinis , mensi ira uin. Estque illic, uree fou, non tam dimi voces, quam una VOX Alcctiva ex binis composita, ut est tripedalis. Adeoque
three Iimber, explicite prolatum, est triped Ff meses signi; seu tripedale fignum. Dicimus etiam, a rareesu Boia tripos hoc est, Hree Dot tres pedes habens; Ubi
ex Composito Il e os, formatur Derivatum torre βο M. Quod in lingua nostra frequens est; fitque in Latina non raro, ut in Aran marinus, Supercessis, Aut re ianus , C μιρ-s, Transalpinus, Troymontanus, Meaetera aueus, Substantis, M. Quae non sunt cimposita, ex Draus o Murauud, ex Super O Caelestis, dce. Sed D rimata a conjunctis vocibus,
115쪽
m Praedicamento Quantitatis. Li b. I.
seu meae Immum se Iole, M. Estque ubi subtilius dii tinguitur; Ut cum distinguunt Iurisconsulti nostri inter Sem Bre & Sex menses; illud de lemi a reo intestigentes; hoc de Sex mens s civilibus) qu
rum quilibet sit dierum viginti octo: Item, inter a Go υ monu & orta montis ; illud pro integro Aum habenius; hoc pro duodecim mens s civilibusὶ dierum 28. Sed haec
Hinc in quod Nomina earum rerum, quae vel natura sua, vel ex usu communi, II Umrαι solent, non Numclara, qtiisque ex natura sua sunt Singular Ia; Hur ah numero carere solent. Non tam, quod non habere pollent liquando opus sit; scd quod non soleant occurrere plurium mentiones. Hinc Sol, Munaeus, Pupiter, Maecenas, aliaque istiusmodi, dummodo saltem pro singularibus habentur,ὶ Grammaticis aliquammultu perhibentur carere numero plurali. At vero, si vel de his considerandum veniat, num plures sint ι aut met phorico similive significatu occurrant; sine scrupulo dicimus aut elici aut non elle ὶ plures Mundus, Soles, Ioves, Maecenares. Sic poeta dixerit, Soles occidere o ν Mare 'sunt; aut etiam Sut Alaecenates, non deerunt, Hacce, Matones. Addunt Grammatici, His Humenta
duris , Pensa , Herbas , Uda, Meralta intellige, horum nomina , ut Triticum , Iinna, Ira mus, Lac, Aurum, &c;ὶ ut quae Mesurari vel penae solent non Numerari. Neque enim dicere solemus, IMI Lanae, Lacta, saera ; sed Quantum Lanae, Lactis, Auri, M. Verum hic excipiunt, La uti pluriam retinent, es hinc ubi Demunt Quippe si, preter ordinem, hussus inodi concipiantur ut plura, res secus erit. Ut puta fide pluribus Vini aut Vinorum ὶ generibus sermo sit spuia Hypanico, Galgi , Rhenano, Vim
dicemus non inepte. Sic dicimus Anglice mcire W- quum pius vinii volumus, non mare Wines: nisi sorte plura vini penera volumus; aut saltem aes . Sed & Poetae non raro pro ea quam sibi indulgent licentia in aliique nonnunquam ad horum imitationem, etiam extra hos casus, Numera Galgagen adhibere solent. Ad quantitatem Dycretam referunt nonnulli ut hujus Speciem Orationem : ideo fio san quod Aristoteles alicubi dixerit orationem elle Quantitatem Drycretam, non Continuam. Quod ideo puto luis te dictum, quia, in Sermone, non unum alaquem senum continuamus, eundem continue prolongando quippe si hoc foret, dicenda eslet quantitas con ua, sed pro singulis literis quibus vox constat totidem distinctos ii accessive sonos proferimus :qui alii atque alii cum fuerint, aescietι potius loni dicendi si in , quam unus continuus. Idem dicendum est de Concentu Musco qui itaque numerus harmonicus dicitur in propter distinctos sonos successive prolatos. Idemque in pulsando Tympano, propter distinctos inibi pulsus, non unum continuum. Verum, quamdiu sonus unacus eodem tono continuatur sive in cantu id fiat, sive in sermone, ὶ Quantitas continua eatenus erit.
amitatu Praedicamentum, Subiectum suppeditat disciplinis dictis ) Mallemuriciae ;sive scientiae illae fuerint sive Aries; Speculativis pariter dc Practicis; puris item de mixtis: Quae eatenus dici solent QMathemat , prout considerant Quantitatem. Quales sunt, Brithmetica ; quae tractat Num ros. Grametria ; quae Quantitatem Gntinuam dictam, seu Extensam tractat: puta Aneas, Stiperficies & Solida mat limatica: cum horum Allectionibus; ut ingulis, figuris, Pimp ticinibus, &c. Atque hae quidem MathemaDcae Purae dici solent; ut quae puram quantitatem, a Mat ria abstractam tractant. Reliquae Minae dicuntur ; ut quae Quantitatem considerant ranquam in peculiari aliquo subjecto. ronomia; Motus traetat, sed Caelestes. graphia; Varias Telluris paries es Regiones. Statica ; de Ponderibus agi L chanica ; de Mau, Machiui De eo spinantibus. Nautica; quae ad Navigationem spinant, Notumue regimen. Scructica ; doctrinam tractat Hiariagrarum, quae ex motu Solas aliorumque Syderum dependent. Aliaeque istiusmodi Artes, peculiaria sibi adsciscunt Subjecta. Et quatenus Riantitares considerant, dicuntur Mathemarac a
116쪽
Cap. 9. De Praericamento malitatis.
A D Praedicamentum Rubratis mi referuntur ea Accidentia unde quid deno- ' minari solet Male. Non tamen tam lata significatione quam ubi Adridens Pra 1ωλῖo dicitur ptaedicari in stubale quae ad omne illud refertur quod extra rei Essentiam est; adeoque ad omnino omnia accidentia extenderetur ; sed prout strictiori sensu ὶ in communi loquela res Males appellari solent. Cum vero huiuimodi atratum, magna sit varietas; reduci solent ad quatuor quas vocant) inalitatis Species, nisi Geurra malis appellare. Prima Species Qualitatis dici solet Habitus O Dium Pre. Hi autem Habitus uir in αυbras a inmitia facia Ians tentiam m agendo. Qui quidem dum iuch Ius tantum eis, leu imperfectus, adeoque facile multu, vocatur 2 1 Uisis Naior,) quae non aliter ab Habitu distat quam uuod imperitatior sit. Sie qui artem verbi gratia in cinendi probe callet; dicetur canendi Habitum adeptus: dum vero, imp ritus adhuc, Elementa filium prima didicerit; DIOUitionem saltem habere dicetur ad hunc Habitum ; seu histrum inchoatum. Habituum alii Adruisti dicuntur ; ut qui A ercisio, & pluribus actibus acquiri solent; Ut Linguartim Perista, quae studio & exercitis nobis acquiratur. Alii Linus; seu aliunde derivsti ; ut sunt Granae quas dicimus S risus Sancti divinitus in jae; de finguarum peritia Christi Apostolis Caelitus intata. Quae ab illa altera, studio nobis acquisita, potissimum differt Myr cenae modo. Atque ad hanc Hallem quamvis Infus nomen non bene quadret reduci potest mistus Popagatus, originale peccatum vulgo dietum. ὶ Nam neque hic habitus minis actibus
acquiritur, sed aliunde derivatur.
Cumque hirius cirrupticinis habitualis, etiam Infames sint capaces: non video quidni &eapaces lint habitutas Gratiae ccclitus infulae. Atque ut, per illam, sint proni ata malum ;ita, per hanc, fiant ubi Deus hoc voluerit) caesimum proclives ; etiam ante annos quos
vocant discresionis, aut etiam inde ab utero materno. Habituram autem sunt varia genera.
Huiuitis TZeugies, recenseri solent, Spes, fides, de Charisas.. Hubistis LMAgeri uales, seu Virtutes Intellectus; ouEgentia, Su emia, Sciemia, quos Spem vir s vocant;) dc squos vocant practicasὶ Ars & Priata Mia. Huitus murales quos habitus Voluntatis dicas ; ut sunt illi alteri, Intellectos; γ diei solent Vis tuus senu s quarum Caraeuases numerari solent Prudentia, sora,T permntia, de ri testiri; quibus accenseri solent aliae multae, ut his subordinatae :) atque Mitia his virtutibus Opposita.
Inter Habitus item recenseri solent Tres quae vocantur in PES phiae; Metaphaesca, PB ιυ quae de Naturae s Scientia dicitur & Ethica, seu Philogophia Gmrabs.1tem septem quas dicuntὶ Arus Eser ades ; Grammatica, Logica, merarica, Musica,
Arithmetica, Grametria, dc A bonomia. His versibus utcunque insinuatae,
a. loquitur. a. Vera docet. MN. verba colorat. . canit. Ar. numerat. Geo. ponderat. A t. colit astra.
Sunt & aliae Artes C p rex; ut Canianae, Safranae, Angeiah dec. Aliaeque adhuc inter Muhanis ut Fabri, Gremi, Sarraris, Bras araris, Pictoris, aliorumque plurimorum Artes. Omnes autem hosce Habisus taliosque innumeros particulatim explicare, quaeque eo pertinent quaestiones tractare ; non est hius loci. Sed ad eas sive Artes live Scientias recurrendum est, quae de illis speciatim agunt. Secunda,ecies Qualitatis dicitur Namralis Puentiari potentia. I - φυ , ἀλ- ναμίαὶ Puta, qua quid Utum est Facere aliquid aut Pati. Dici etiam solet Faciatas natu
Haec autem species, quamvis secundum locum tenere solet; merito tamen primum occu- paret. Nam nis pnae sterit Potent a aliquid faciendi; locus esse non potest Habitis qui nanc facilitet in agendo. Utpote sit non adsit facultas loco motiva, trultra quis speret H buum Iactariae: Nec speraverit quis Halitum, Harmonice Coenri; qui Menae morem, P retinum non habet. Sed mos aliter obtinuit, apud scriptores Logicos; ut Habitus Polemtiae praeponatur. Harum Aacustrium, seu Pocoriarum naturallam, magna est in rerum n tura varietas.' Q Ut pote,
117쪽
De Praedicamento Qualitatis. Lib. I.
Utpote, in Gravibus, potentia movendi deorsum : in Levibus, m eurisur m ; s nisi hane
ootius potentiam dixeris; qua minus valeant, res leves, gravioribus oblistere, locum imseriorem tortius occupantibus. Sic, D rities in Potentia res Ienes externo prestiti; mos litus, impotentia ; nisi hanc dixeris potentiam cedendi. Item, in Magnete, poremia arre heud hirum ; atque ad septenIrmnem inclinani. Multaeque aliae Quilitates; quae quamvis alia consideratione, ad alia Predicamenta reserantur, aut ad alias species hujus; quatenus tamen Metatntac sunt qualitates, etiam ad hunc locum dure pertinent. Illae autem Potentiae, seu Facultates, quae hic potis limum notari solem ; sunt Astumae Aa cultates, & quidem sesundum triplicem Animae gradum; prout dici solat, Vegetativa, Sem silva, de Rationalty.
Plantis, cum Animalabus communis est ;) subordinari solent, facultas A rix, A Irax, de Geno atrax. Atque Aquici quae dc Nutrix dicitur tractrix, Retentrix, ox rapti
Anima seu vitae Sensui se, aut Sensitivae facultati ὶ subordinari solent, Apprehems , de Mura . Ad A prehensivam, referunt Senyus; tum Externos, tum Iuternos. Externos numerant qui ue, Auartum, Gum, Guylum, Ofactum, dia Tactum. Iernos tres; Sensum communem, Plantasam, dc Memoriam. Facultatem Motivam, geminam faciunt;
--truam, de Apperi am. Atque ad A Rclimam ejusque duas quas faciunt facultates cincupistabilem de Irascibilem) reserunt infectus omnes seu Passicines. Et quidem in Cuncti hibili, numerari solent Assidus sex ; Amor, Desiderium, Fuga : Gotarim, Tri sitia. In irascibili quin ue; Spes, Peratro Audacia, Timor; de Ira. Non omnes tamen se distribuunt Alleetus; sed alii aliter. Animae GIi ualis, pracipuas facultates, duas faciunt; Intia tam de Voluntatem. Ad Intia Ium, referre solent tres quas vocant operationes siunctus ; Apprehensionem Sim- D seu terminorum simplicium; cui dirigendae allignant primum partem Logicae :cim stionem Divisionem s seu Athrmationem & Negationem, i cui dirigendae praeficia uni Logices partem secunaeum: & Discurgum, quo spectat Logicae pars tertia. Ad Vo titem, pertinet Potentia Volendi de Numae sive Heredi dia Recusanae ὶ adeoque Lisertitis suae Exercitium. Harum autem omnium Facultatum aliarumque particularis tractatio, quaerenda est
apud Seriptores Philosophiae Moralis, Naturalis, Metapnysicae, &c. Notandum interim has omnes taliasque operandi Potentias, seu Facultates, ad hoc quidem Praedicamentum spectare hujusque Speciem quam dicunt secundam : sed operati nes ipsas, ad Amonu Praedicamentum referendas. Sic, verbi gratia, Hacustas Inte ectiva est Naturalis Potentia in Qualitatis secunda specie ponenda: sed Dunctis seu actus ipse intelligendiὶ ponenda est in Praedicamento in ovis.
Quarum vocum hanc faciunt differentiam : ut illa qualitatem permanentem significet; haec, subisaaeam. Utpote, Rubarem vultus permanentem, vocant Patibilem ultraum : Rus rem ex verecunia erubescentiam mnem vocant. Huc reserunt singularium Sen Obvecta; ut sunt Culor, Colar, Souus, Otam, Sapor, dcc. Sugularium , inquam . nam quae plurium sensuum oblecta sunt, alio referenda volunt ;ut Agtiram ad huius Praedicamenti Speciem Quartam : Idem de Motu dicendum est et, sis cubi in Praedicamento locatum volunt; cum huius aflectionibus Celeruare, Tartarate, dec. Sed & Passiones animi, hic reponunt; ut sunt ira, Fum, dcc. Sunt autem Objesta jus; ox aut lumen,) dia Cucir , utpote Albus, Niger, Ruber, F vus, Caeruleus, notas, dcc. Auitus obffecta ; Sonus seu strepitusὶ in omni sua Varietate; ut Clamar, Sufinus, Mummio, Rocedo, Pragor ; Sunus mulis, durus I gravis, a mus ; Hymmicus, concinuus, im
Oflecta Gestus, sunt, Sapores omnes; dulcis, amarus, acris, acerbus, falsus, dcc. actus objeela, sunt, Odures omnes ; Sualis, 10uois, faetidus, fragrans, aromat Curi
Tictus objecta varia sunt: Quippe huc referuntur Iutatates quae vocantur) Pri ;Cubitas, frigiaetas, minii fuas, Siscitas: Et Secundinum magna varietas; ut Durities, Mugi Des : asperisas, L. itas; gravi Ias, levitas ; densitas, rarisas ; crassities subtilitas; δελaetas, lubricitas ; rigia Ias, flexibibias ; lentor, friabdias ; & siquae sunt eiusmodi; quas a Primis oriri dicunt: Sed & ut loquuntur Tertiarum, quas de diab Iares occuctas vocant, ) quarum origo obscurior est; ut S pathiae, Antipathrae; alvares Magneticae, Eictricae; aliaeque quarum ratio haud in propatulo est Neque mirandum est quod harum aliquas alibi locatas reperias; nam eadem qualitati diverso respectu, ad varias sedes referri soleti Utputa Gravitas, quatenus subjectum suum assicit, sensuque percipitur , hic locari solet; eadem vero, quatenus est ellectiva motus d orsum, estarit vita naturatu. Sic in rumis Larve, prout in sensum occurrunt, hic nu-
118쪽
Cap. 9. De Praedicamento Qualitatis.
Iuciari solent: prout tamen innuunt aliam atque aliam positionem partium t superficialium inter te : ad figuram propius spectant. Idem d Xero de Denso & Iemo, quae ad figuramitem forte ta Situ refcras. Motum v o quo referam, ambigunt quantum videoὶ Logici; seu potius nusquam m. nuui in Praedicamento; contenti, ad Polipraedicamenta ractationcm hujus relegare.) Non video iamcn, cur non ut Tempas, sic Ium inter antitates luccessivas) numerent ; ejusque item Ailectiones, celeritatem , tarta ratem, ust formi item , difformitatem, accedes aruinem, retra datiinem, M. ὶ cum reliquis Quantitatum ali celionibus, in quarta specie C DIaIis. Sed & , quatenus; t r respiremur, quidni ad hanc tertiam Qualuatis
Speciem referamur λ Nmue enim, apud me, quicquam valet illa objeetio quod ut Agora, sic tus, hirilisque allectiones, lint pluribus sensibus perceptabiles in Vel, si hoc non placeat, ad Qua .im reseras qualitatis specieiu ; eo quod plari s sensebiu percipiantur. Et quidem si Mortim ipsum pro Luanto habeas, hujus alitationes celeritas, im aetas, Min erunt
uuantitatis determinationes; ut sunt Haema, ' Proportio, aliaque. Alii sorte ad infronem, aut Pa nem, aut utramque harum, micrendum putaverint Motum; saltem Red me. Sed liberum esto per me cuique, ut voluerit, aut hic aut alibi aut nusquam collocare.
Huc etiam referunt infectiones & P ones animi; ut sunt ira, ium, Hamor, Mumr, M. Quo casu OH utpote qualitatem permanentem Pati, lem qualitatem dicas; Bram Uero iut perturbationem in P ponem dixeris. Nec obstat quod inter Potentias nam les numcraverim nam, ossium, &c. Quippe iri ycenae Faciatas ibi recte posita est; sed Ams Ducendi, li non hic loci, saltem inter Acti
Verum & omnes, quas esse volunt Qualitates, quas aliis sidibus haud commode collocaverint, ad hane rimam speciem restare solenti
esse dicunt Tei minationem amitatis: ut quae dicat Quale tu hoc Quantum. Quanquam enim relarmidet forte aliquis aliis linguis aliisque loquendi sermulis assuetus; migm iam appellare ualuarem : Tamen miis sesin commode dici Graece. & alis Agu.ra Latine, nullus inficiabitur; quod Anglice dicimus utar halbim. Id quod absonum censeri faciat primum audientibusὶ hoc est; Quia Malitates in abstracto ὶ de eis pinti Isimum dici solent quae sunt Iersiae Decisi; quae autem ad quartam speetant, theshape; sfassim potius dicimus, quam the suisV:ὶ sed tin concreto ales, de reliquis pariter dicuntur: & quaerenti L abs Ar Lec λα φ non modo recte dixeris bona lit an mala, stae remo a sit an E fremis Atque de Mens pariter quaerenti Palis lit, reete dixeris interesia Patarara sit an rotunis. Et quaerenti de Mese, uuiau lit; de Hrma recte responderis, Toga, Tunica, Parum, M. Voces ipsae Arma & figura ut apud nos nam & Aa An vel quidem plane significationis haberi Plant, vel tantillum cisterre. Sunt qui, A ram, potius de Ammalibus dictam volunt saltem aestimatis ; ὶ figurare de Inanimis. Sic Mengis, Turris, cit, Hguram dixeris, rte & Arbaris ;ὶ sed Hominis, Leonis, Erui, lexternam Hrmiam.
Sunt qui, figuram, respicere volunt solummodo ipsam partium anter se positionem squam Metui atreuem dicimus i Formam vero, etiam aliarum qualitatum congeriem connotare; ut cum Frem amiceminam dicimus, quae non modo beneflgurata, partesque habeat lusia proportione dispositas, i quod dicimus graia statures ; sed & Glures cammodos : justo ordine positos quod speciatim beau0' dicimus, ipsamque besiam fanimam ; debitumque tum
totius corporis, tum singularum partium, Motumgessumque commodum unde illud maxime oritur quod dicimus a go me eu:ὶ Quae omnia Formo iam indicat. De simili qualitatum congerie, intelligendum volunt, quum Vmum aliquod habere dicunt a mia sui , quod de citare, Odure, & Sapore Junitim exponunt.) Sta, prout hic loci conliderantur, si pro eodem habueris Armam & diguram haud multum aberraveris. Hine Lisea dicitur Recta, Curva, circularis, Parabblica, mpo Moca, Helis, dec. Super es ; Plana, Curva, Concava, Cinvexa, dcc. Item Erras, Triangultam, in rartim, M. Item, Ligura, Rem ea, Curvilinea, M. Sed & Triangulum, Planam, Sphaericum,
Angus similiter; Recti, Acuti, Obtus, Remiser, Cu)wbner, M. Item Plani, Superficia-D, M. Item Augus bEA, sed qui superficialibus illis sunt Heterogenei. Sobis item Corptara; sunt Planititera, Curvilarara, Concava, G exa, Plena, ova, MItem S cra, cibus, 'ramis, Conus, rima, Cyta M. Sunt quidem Laura, Super A te S. Corpus; diantuates: Sed Peri eria, circulus, qua-tararum, Sphaera, cibus, ta figurae sunt; adeoque in diana Specie Magitaris. timor item dicuntur, Pares, Im res, Plani, Sobae, mala ait, obici, Triangulares, Primi, Compositi, Persem, S ues Plani, Smules Surae, Primi inter se, dae. Quae omnes Numerorum Lualitates ad hanc speciem referendae sunt tum item si pro Quanto h ueris ; huc reserendi erum Motus G kr, Tardus, Uni 1 mis, Acceleratus, Retardatus, δα.
119쪽
1 o 6 De Praedicamento Relationis. Lib. 1.
Et quidem omnium e tuarum communis est, Ratio, sive Pro reso, de Au ogia : quam huc referas: aut si id mavis) ad praedicamentum Alutionis. Sunt qui nunc dierum in malisaus omnes exterminatum eum; ad Amram ct M tum eliis modi omnia referentes; saltem si addas, particularum sic figuratarum ) Teotim. Sed non animadvertunt figuram ipsem, dia Datim esse. Quique rem dixerit, ex pari culis Iallaci Ituriis, eisque tabur m aeris, puta, tu F πὰ ne, &tas inur se 'ν novi, in
atque Iaduer commurs invicem, Ialuo que allieientem manus meas, qualiser solet res aliqua
quam Cish9um vulgo dicimus : dicit ille, nat s sit ea res, nempe, talis, qualis est ea quam CV Am dic mus :) omniaque sua TahIer, Junctim silmpta, sunt nostrum T in concroto, quo respondetur quaerenti αuale : Unde in abstracto ) hratem dicimus : eique mal Iurr nomen facimus Cudorem. Adeoque qui nobis negaverit Quia ratem illam, quam durem dicimus; negat ille parti lus, Iesure figuratas, Iahur miscit, dae. Quippe hace omnia sive probe perspeeta , sive partim ignorata,) intellecta volumus, quando Culbrem dicimus, aut rem esie Cusaeum. Et pariter de alias qualitatibus Quique quaerenti, in re quapiam ) qualis II I Iura pararetiturum recte responderit; mes tutem dicit hudus textu
re, aut etiam rei sic contextae.
Et quidem, de re non penitus perspeela, pota cirrume maenetica, quaerenti unde sit;
perinde mihi erit: sve quis respondcrit ab occucta Des Me provenire, sive a Aguris, uiro, O multas, quos gnoramus Ubi ille figuras, trajuras, muti De stos omnes exposuerit; eadem opera i si id recte fecerit, deque noc constiterit) exponet nostram riualem dum vero vel id non secerit, vel de hoc non constiterit: per maluatem nostram, id saltem intellectum volumus, quod res sit Ialtero lima contexia, commota, die. ὶ qualuo sunt res illae, quae ab ea qualitate denominari solent.
C A P. X. De Praedicamento Relationi S.
R ADtis est Accidens rei, non per se absolute consideratae, sed quatenus cum alia quapiam comparatur. Ostenditque πως Ἀειὶ quomodo se habet res illa, ad eam cum qua comparatur: dusque tota talentia ex hac comparatione dependeti Adeoque dicitur 'visc τι Habitudo ais abyuid; seii πως Cno Q9ς τι uti ori se habet pug ad yi rapiama ae Ipsaque A, Ima dicuntur τὰ muc τι qu.e ada ira referuntur. Talia sunt Pateroe filius ; Quippe tota Paurniratis estentia in hoc consillit, ut peream pater ad Filium referatur; ct Hilatioris, ut per eam referatur Filius ad Patrem.
Est quidem alia Relatio ; quae Tra centa rudis dicitur. Ut quae est inter I si h & Vi 1 inter LMANI A dx Iuulgectum ; & quae sunt hujusmodi. Quippe Vi P dicitur quidpiam cum respectu ad Viseum, qui videat: & Inurgibilo cum respectu ad Lute age tu qui intelligat. Non tamen eorum tota natura in eo consiliit: Nam Visibile quid est e potest, ubi nemo est qui viaeal, & LMelligibile, ubi nemo intelligit Atque haec sunt quae dicimus RUMUecundum Dici: nonsectinaeum 'ge ; Horumque Relatio, Transcend talis, dici si let, non Praeae moralis. Neque sunt nutus loci, sed ad Metaphysicam potitis spectant,
quam considerationem Logicam. Hujusmodi autem resationem con notatain volunt in Sex Postremis Praedicamentis; quae itaque Prurae mora Alariis dici solunt; nempe secundum hujusmodi Relation .
rens non est nas Prias m ens ; nec Proles, nisi Parentis Voles. Hujusmodi Relationum, magna est varιet M. In Humilia; sunt Umaritus, GHr; Pareus, Proles; Pater, Mater, Filius, Hiba ; HGrer, Soror Patruus, Amata; Avunculus, Matertera ; Nepos, Neptis Dominus, D mrea ;Servus, Set va; dic.
120쪽
Cap. 1 o. De Prae icamento Relationis.
Ninuus, qui ut Pater resertur Mi Alexandrum: Terminus hirius Relationis est Alexanta riad quem ut Filium sic resertur: uterque, res absoluta, in Praedicamento Subsantiae, AundamenIum Relationis, est Astus genreandi unde iit Pater, res absoluta, in Praedica- metuo Amovis: Retitu ipsoa, est 'Parci uvas in Abstriato ; unde denominatur Pater, estque hujus Praedicamenti: MAI s. eetum cum una relatione Concretum in in Pito : mi retarum Terminus cum opposita Rulatione ) in Albus, ad quem ille relatus est
Contra vero; Oppositae: Relationis quae est Abaris umentum idem est quod prius ; Sub ectum, Agronae , t qui ante tuit Terminus Terminus qui prius erat Sub- acetum ὶ Phisenus: Relatum Lilius Cmelinum, Pato.
Relisiam igitur & GreelaIum, dici ldient Cinelai quorum Duuaeam nitim est commune; ipsaque libi invicem Relarum o Correlatum, alterum alicrius; Sufectum unius, est Te minus alterius; qui itaque dicuntur Ternum δ' tri; ut&ipta ALD ues, Relati nes ρπομα. Contingit quidem aliquando, Relationum Oppositarum , idem esse Nomen. Ut sunt Relationum inter duos ii vires , duas fi es, duos amicos, duos Immicos, duo inruaba, auti ramis, duo ι quam, aut iussi milia, M. Quippe hic Hater, esistasiis frater ; S mile, est imiti simi P. Atque hae dici solent voce barbara ὶ Relationes c quipiamiae; cog--Mes malim dicas:) Quarum autem diversa sunt nomina, quas itaque dicas mu-co uomin Q ationes Di rapinanIIae; ut Patras dia Atti relationes. Quippe Pater, est Hau pater ; αHibus, est Patrus bus. verum ubi oppositarum relationum Nomina sunt commvn:a; ipl.e Rel tones habendae sunt diversae ; non minus quam ubi nomina etiam sunt divcrsa ) Ut puta, si Ibomas de Achardus sint invicem Pratres : Fraternuas T&mae qua resertur ad ochartam, &Fraternitas Richa qua relartur ad Thomam, ) sunt Era: rnitas alia atque alia qiuppe illius lubuectum est Thomas, & Terminus Achaidus; himus Suboceium cst Achartas, dc Ter minus 7 omas: non minusquam, si Thomas & Murra lint Hater o Gror, Araternitas esus, do Grais uas hujus, sunt diverse Relationes iquamvis illic quidelia Cuu rues , hie autem mucignomines. Sic , si recte AB sint inter se inaequalin : Inaequalitas ipsius A qua resertur ad B; atque ipsius B qua resertur ad A, A sunt alia atque alia inaequalitas: illius utique Suhcetum est A, de Termi- B nus B; huilus vero Subffectum est B, ct Terminus A ) Quod mag:s adhuc liqueb.t, si, pro, A O B sum tu quases, dicatur, A major es quam E: Manifestum utinue iam cit, Inaequalitatam iptius A, esse Mavoritatem ; ut ipsius B, moritatem. Fuim camentum autem utriusque inaequalitatis, sunt absolutae rectarum AB magnitudines. Et quidem ubi idem Relatum, plura habet Correlata, tot concipiendae sunt in illo MLimnes, utut cognomines sorte fuerint, quot sunt ea Cinelata. Ut puta ii Thomas sit Ricturae simul & mae frater; per distinctas tamen relationes tutut cognomines) id fit; non minus quam si Acharao Harer fuerit, de Parer Manae. Huiusmodi Cmrelatima sive Cognomina tuerint, sive non, dici solent f λ ιαμ να ὶ Recipi ocantia ; hoc est, sibi invicem esse Relativa ; adeoque alterum astretus se : Ut Pater bi pater; ct Asius, Patris Atus. Quod tamen non ita intelligendum est ac si per eHum G
nutoum ea reciprocatio semper exprimeretur sed per alios atque alios casu ut Grammai
eis placuerit. Sic, Simile, eii Simi mile; Maius esi Arum e mauus; oc Minus, Umasere mixtis. Atque alibi aliter, pro diverib vocum regimine.
De Praedicamento Actionis , Passionis.
HAE C duo Praedicamenta junctim potius consideranda videntur quam separatim. Quamquam enim aliud sit A re -οὶ aliud Puti aliud sit Hiaree, aliud Hiam ;aliud Per ine , aliud Prectiti; atque horuin utrumvis suam habet distinetim notio m&significationem, secundum quam in suis res eiive P dicamentis collocantur: Ita tamen sunt con unctae naturae, ut vix alterum line altero explicari pollit. Et quidem unus idemque Motus, nunc APIta nunc Passio dicitur a prout consideratur velut ab rigente 'o visus, vel ut in Patrenu trem Ius. Sic eadem Cul factis prout ab Igne provenit Aura dicenda est; prout in sua recipitur, Passo. Adeo ue igiti ni Cul acreeciicimus; Aquam Cule L Ut non tam ae insae res sint Actio & Pallio, quam ejusdem reiae insae constara alioues. Dum vero Actio dclinitur Accidens a -ο Sufectum iam utur A ens : Passio, a Mo