장음표시 사용
151쪽
;8 De Propositicinibus 'potheticis. Lib. a.
plane. Mentemque magis perplexam redderet, quam rebus elucidandis inserviret. Sussi cit, ut mens sagax, distincta rerum cognitione imbuta, perpendat, pro re nata, quo sensu quae dicuntur intelligenda sint ;& quousque vel admittenda sint, vel injicienda.
C A P. X. De Propos tmnibus 'potheticis.
T I Tuthetica Propolitio Istricte sima piat eadem eIt cum Condu M. qua quid non AMO 1blute affirmatur aut negatur, sed ex Hypothesi, iis sub conditione. Ut, Si Su su ratis, Hes s. Ubi sunt duae propositiones Categoricae, per S Conuunmonem Conguionalem connexae :Sed neutra quicquam asserit insolum: aut Solem se ortum, aut aerem es . Sed, Ius tanta immi S illud, ium hoc. Nihilque diraeie Ailii matur, praeter unius cum altera cinnexi nem. Estque Assertio Alfirmativa, sub Conditione Afiirmativa. . Sie, Si Solortus en, non es nox. Ubi est, sub conditione Alfirmativa, Assertio Negativa. Item, Si Sumus ortus, nox est. Ubi Conditio est Negativa, Asset iso Alfirmativa. Denique, Si Suno sis retus, mu es Hes. Ubi, sub conditione Negativa, fit negativa Assertio. Quarum Prima & Tertia i quarum Allertiva pars cli affirmativa, raeses, Nox es; l non dubium est quin sint Propolitiones Alfirmativae, is,lt in Modales. Nam Assertiva pars, Affirmativa est; & Partium connexio, item Allirmatur. Et quamquam, in Tertia, Conditio sit Negativa s Si Sol non sit ortus haec tamen nihil ponit. sed Iupponit; Adeoque, ne Propositio quidem est, eo sensu quo Jam loquimur ; quia nihil inibi vel Astimatur vel Negatur, sed tantum Supponitur. Meunda & Quarta; ubi Asturtiva pars est negativa; non es Nox, non es Dies dupliscem subeunt considerationem. Sicut de Modalibus supra monitum est. Si partem Amri in m spediemus; est Negativa propositio, eo sensu quo Modalem dicimus negativam. inqua tactum est negativum; sed cenae Donate negativa, non absoluae. Estque revera Mo-Hiis propositio; culus Negatio morificatur secundum conditionem praefixam. Si vero Cis nexionem spectemri; haec Affirmatur; eritque, hac consideratione, Propositio A murisa; ni sunt Modales illae, in quibus Affirmatur Moaeus, de Dicto forsan Negativo. Estque haee potior consideratio.
cindris in propositionis parte Conditionaliὶ dici solet Antecedens. Asienis seu pr
' positionis pars Allertiva Consi Pens daci solet. Partiumque inter se cinnexio, dici solet Consequentia. Et particula contieetens, Copula propositionis hypotheticae. Cumque hae onsequentia, in Hypothetica propositione, potulimum spectetur; prout hie vera est aut filsa, si censenda est Propositio Vera aut falsi. Sic ubi dicitur, S, MI Uisur, Hes es; vera est propositio propter veritatem consequentiae,ὶ etiamsi nec Anueri rus, nec Gnsequens, verum lit', hoc est, etiamsi necdum SuNIus sit, necdum aera sis. Contra vero; etiamsi vel Antecedens, vel Consequens, vel utrumque, verum sit; salsa tamen eis propositio, si Conferuentia vera non sit. Puta, Si Alexantare sis Hamo, tum μυ- malus es Equus '. merito nefanda erit, quamvis utrumque verum sit Alexandrum esse Hominem : & Bucephalum este Equum :ὶ quia nulla est earum inter se connexio; aut hujus ad illud cons iuentia. Non enim inde sequitur, nucephalum esse 'urum, si Asexander siendi . potest quidem esse illud, si hoc in; sed non inde certo sequitur. Hinc liquet, quid sit propositionem Hypotheta in negare; seu quod tantundem est
ipsius Contradictoriam ponere. Nempe, opuIam negando ἰ adeoque Consequentis ab A tecedente sequelam. Aut, si copula ante fuerit negata, negando hanc negationem, adeoque copulam ammando.
Verbi gratia, Asexander, si Drtis sit, vincet. Hujus Negatio I seu contradictoria hujus non erit, S fretis sis, non vitiori ; Quippe haec Gn arta potius censenda est, quam Comtradi ria; potestque utraque esse falsa. 'Ntque, Si farrisit, mucere 'tes 'aut forsu vincet; Quippe haee est us Subasterna, eritque a fortiori, ver si illa vera siti, Neque,s non sit inrau, non vicem Haec utique est ejus Subcontra ia; potestque utraque vera esse. Sed cinti Mimna erit negat o copulam scit connectionem J A Drtu es tum rei. Quod pluribus verbis eodem sensu dicitur, Non eqviIur, eum certa victurum esse se hortissit ; ves, Fieri mres, nimn vincat, etiamsortis M. Sic illud Virgilii; A neid. Lib Σ.-Nis, A mfertim fortuna Sin mem
152쪽
Cap. Io. De Pro sitio vibus 'potheticis.
Est eontradictoria hujus, & haec illius.
Ubi Amrmativae sensus hic est; miser s Sinon, erit O menaeam Cujus contradidi intia est, Non, y mfer, tum me ax : hoc est, Ruamvis mi r est, non Iamen mendax erit; saltem, non missequitur, eum me a m esse : seu, Pteri esse vera , etiams miser sis. Nam his modis omnibus seodem sensu in illi propolitioni contradicitur, seu consequentia negatur Atque Iluic demum, Verax esse potest etiams - σὲ contradictoria erit, non pin
Quae ut reetius intelligantur; notandum est, hii jusimodi Connea iovem mpubeticam, vim nabere Uure salis Amrmaretrae, si Consequens Mirmativum lit; aut ryasis N ramae, si consequens iit negativum. Nili de hanc Assirmativam dixeris, propter Copulam Assirmatam, cum Consequente Negativo : sicut omnis lapis es non animes, .pro uti s lapis es animal ) Puta, &-, tum*; perinde valet hac consideratione j atque Omnu. S; tum non ; perinde ac omnis non, seu MEM. Nouis hoc Ium EDd; perinde ac Non omnis, seu Atyrus non. Nis, s hoc Ium nou ; perinde ac Non omnis non, seu Anquis. Nam Si, universaliter sumendum est; quali tantundem valens at oue Omur casu quo. Atque inde judicium sumendum est, de Contrariis, SubcoHrariis, Sulalternis, ct C tradicto tis, secundum inpulimrum & glaui sientiae regulas supra- traditas. Sed o: Convertioluim Regulae hic locum habent; puta, A exander, si fartis si, vincet. convertitur per Contra politionem in hanc ἰ Si nou vincet, non es ratis. Aut, per Accidens ut loquuntur seu dimmuilonem quantitaris, In hanc, Ergo, unus munica lus es, sint fretis Similiter haec, S Alexander non sit fretis, non taWet : ill uini etiam Amrmatis vam, si libct, dicas et propter Copulam Assirmatam, sed de consequente Negativo; l quam se convertas per Contra-positioncm ; Ergo, se vincet, fortis es : vel, per d.minutatanem Quantitatis, Unus non vincenaei cajus es, i non sI f;rtis. Atque hactenus de Hypothcsica proprie dieia, seu Conditioiiali. Aliae suntpropositioncs, quae licet non sunt i stricte loquendo Conditionales; a Condi
tionali tamen iantillum drilaol.
Ut, Tem uans propositio, ubi connexio fit per Adverbium Temporis; ut inando Susplendet, Hes ea I. Et, L rhs; quando connexio fit per Ad verbium Loci; ut, Via Solsplendet, aera es. Atque has duas. live H theticas dixeris, sive Hypotheticis Q ies perinde cit: nam
ut illa Cisquis respicit i per Conjunctionem S;ὶ sc hae Tempus es Locum respiciunt, per
Adverbia Luando de Uri . Sia dc has omnes, levi negotio, ad Categoricas Universages reducas ; parum detortas, ut sunt quas OR tras vocant, aut Obstrue propositas. Nam Quando tantundem hic valet ac vi rem re quo. UD, tantundciuae omni loco να. Et Si, tantundem ac omni casu quo.
Et quidem si i dantice reduetas velis ad pure clategoricas t absqtie vel Cryps vel Inv lutione; in pro Luando; Ubi, S, Sol plendet, Hes e , dicas explicite, Omne rempus quo Sulplendet, edis tempus w aeter es: Omnis Mus quo Sol Di det, es locus Do aera es: Gmnis jus quo Sia Mendes, es ca=s quo Her es. Quae sunt Categoricae propositioncs Una ver- . tales, tinctii limo sensit, absque ulla Crypta vel Involucro.
Atque hoe explacite monendum duxi stanquam rem non omnibus viam , ut ostendam has Propolitiones Hypotheticas, si sensum spe etes, nihil disterre a puris Categoricis, scd varias solummodo loquendi formulis : hoc est, nyn Logaea, sed Grammatica tantum, consideratione differunt.
Propositio Custas est ubi connexio fit per Conjunctionem Causalem; ut Pusa fit ciritur, Hes es. Eilque haec ejusdem fere naturae cum aliis Hypotheticis. Conditionem enim in. volvit, sed porro aliquia insuper. , Nam Lura plus innuit quam S. Nec nudam Consequem tum affirmat quae Hypotheticae si cuὶ sed Gu alimem insuper. Nuda Hypothetica, dici 'S hoc, tum riguae Iesuum , sed Causialis, modum superaddit; seruum naturalit', amesaevitiater, leu tis Ufectus a propria casa. Adeoque disteri ab Hypothetica nuda ; ut aetas a Categorica pura. Sed &aliae lunt mmm c Propositiones, quae Iindutam naturam imitantur. Ut propositiones Smia naenis ubi connexio fit per Similitudinis Adverbium pura. Ut c. in scitata Et propositiones ComparaImus ubi connexio fit per Co arationis Adverbium ) puta, Tum, quam , Inutum, quantum. Atque in his ut in alias modalibus aliud est negare D ctum, aliud negare M um Ut si dicatur, Ut Sus causa luminis, sc
bes tenebrarum: Dictum concedas Nubemesae causam tenebrarum,ὶ dum neges; Non sic est Causa Nam Sol est causa luminis ut causa positiva, per veram vicibentiam: sed Nubes caula Tenebrarum, selummodo ut reativa causa seu Negarava pro interpositu tuo impcdiuntur Solares radii ne ad nos pertingant. Item, in Sol Erycenaei scpr Manem Umbrae. Dietum concedas, inseminaeis pria eari Umbias,3 ita Modum neges; non se prolongantur; hoc est, non in eadem ratione. - ' V 3 Propositiones
153쪽
De Propositionibus cipulatietis , Dibi clivis. Lib. 2.
Propositiones hae, atque istiusmodi aliae, quamvis ab Hypotheticis, seu Conditionalibusὶ proprie dictis, nonnihil disserant; non raro tamen Hypotheticarum nomen seruum tur ' Idque secundum Logicorum morem an altis item calibus satis frequentem. Quippe cum, ex compositis Propo Ationabus, Eas ut pocillimas speetare sole 3t quae vere sunt Hypotheticae; id nomen sensu analogico alus pariter Compositis attribuunt. ω theticae negatio. Quippe affirmanti, Mym. ι ortus es, wHmus nctando dicas, Aon, si retus HI, videmus, seu, quamvis ortus si, non tamen utamus.
Iam hae omnes & si quae sint aliae 3 propositiones Compositae, ubi duae pluresve Caim rii: per Conjunctionem, vel Adverbium, vel quod horum instar est, in unam conne tur 't Hypotheticae, latiori sensu, dictae ; Negantur, cum earum Conncxio seu Copula
negatur veraeque aut nisae centendae sunt prout Connemo illa rite aut perperam laeta est; quaecunque fuerit veritas aut falsitas, partium componentium, separatun conlideratarum.
C A P. X Ι. De Propositionibus cipulativis S Dissi nocticis.
Uperstini adhuc duae t ne plures nominem propositionum formulae, quae communi H DIMIItan tim nomine censeri solent; non alia, credo, ratione quam quod 1int i ex pluribus Categoricisὶ Compositae, prout sunt quae strictiori sensu dicuntur Hypotheticae. NDmstum, Opulativa & svunctima propositio. Copulativa propositio est, cum duae pluresve propositiones s Plices, seu Categoricae, con-Junctione Copulativa connectunt ut Puta, O, ac, alue, nec, nerve; aut quae horum initar Suntque nonnunquam explicite seu distinete prolatae: Ut, merus ait Graecus, o k inus fuit Romanus ubi Categor earum utraque est Affirmativa. Vel sic. Huribus non imi Gi .ecus, & mmerus non frui Romanus ; seu, Me I regibus iust Ginus, nec H -- rus Romanus ; ubi componentium utraque est Negativa. Vel, o Arr uos Imr bonas Pisosephus; nec Age Mer, ignavus miles ; ubi altera componentium est amrmativa, Micra
Nonnunquam quamvis, ct hic, plures propositiones connectuntur ia minus explicite fit, propter vel idem subiectum, vel id pi praedicatum. Ut, Homerus o μαζί-Guo u r Herae : Item mmdirus 9 Vargilius no uertini oratores ; seu, Nec Hom us nec Virgilinus fuit orat . Quae, explicite prolatae, flarent, Homerus fuit Poeta, O mraobus fuit Poeta; Item, Homerus non fuit Orator, o Vnguius non fiat Orator. Similiter, Aexa re tuu uacus , Drtis; Item Thersites nee pr ens erat nec fortis: Item , in es facundus ero, se non tot motus; seir Non remosus erus, Ied emat Iamridus in ses. Quod nostrum non nemo sic reddidit, Nahair facia he was, but he was fare piam Ul fies. Hoc est, Ag --der fui prudens, ct Agexander fuit fortis : Thersius non erat pruius, ct Thersura non erat fortis : Ul es erat facunaeus, sed ingses πω erat armotus. In quarum postrema, connexio fit per conjunetionem Adversativam led quae Copulat um includit, quoniam hic ut saepe alias in altera pars pro sitionis introducitur ut resi- quae compensativa : & quali talio ma proponuntur. Neque id solum iit, quando ut nae
tera Ammativa est, altera Nesativa ; sed etiam, quando utraque est assirmativa, Vel uir que negativa. Ut, Hrcirem a misi, sed de eo previset. Item, Nec innocens νι rar,
eri ut m liquando potest, ut Co unctio Copulativa intercedat, nec tamen ut Cinpulativa propositio. Ut, H merus se I gibus sunt duo. Uri Hamerus f Vngi Anon dis ibistise sumendi sunt, sed eo ectrae; non enim de utrovis separatim sed de utroque comunitim, praedicatur Duo. Adeoque propositio simplex est, sed de subffecto compo-tto, seu copula o Sic cibi Ius, es, pes edisemisu, ubi Praedicatum copulatum, de sit inosimplici dicitur, nec tamen iacit copulatam propositionem : Quippe; si se; intelligendum
tes, praedicatur, & unus terminus, de subuecto, obitua. iam vero ad veritatem propositionis copulativae t sive explicitae sive Impla δὲ requiritur ut pari utraque & quidem omnes, si plures sint vera sit: si citque ad negationem
hujus. si vel uni pari sit falla; quia sic cimia negatur. Ut cum dicitur Aserando pruina oras e fartis; lalsa erit propositio si vel non prudens fuerit, vel non lorus: Sic tu a
154쪽
Cap. 11. De Propositioni S ci laticis V svunctivis. 1 li
mitu Virrisius, mi is, H alius o Cicero, fuerunt Romam ct Poetae; neganda erit
propositio, si eorum unus, pura Occio,ὶ vel non fuerit Romarius, vel non Poeta. Nam is irae DB Alfirmi va, Oramis; deitruitur per Particularem Negativam. sic 'ubi copulativae propossitionis membra Omnia asseruntur; falsa erit si vel Unum eorum' 'Disj propositio est, quando duae pluresve propositiones simplices, per Conjuncta
nem Disiunctivam connectuntur. Ut, vel, aut, ecc.ὶ Nequis autem Soloecisimum sapere pulci cinninctionem DisImicti m ; notandum erit quod quamvis, quantum ad formam leu strueturam verborum sive Grammaticam, sive Logicam, ) Comunguntur hoe est, in unam sententiam compinguntur) membra componentia, unde Covunctionis nomen sortitur Vocula conneetens; Di funguntur tamen Res ipsae quae his propositionabus ligni- vera non est nisi vera sint illius membra Omnia : Vera autem est Dis lunetiva, si verum sit membrum saltem unum. Puta, si dicatur, Aur iam Trva fuit, aut muria δε bem Troyana ent mera fabula Vera eli propositio, si fuerit olim Tro la, utut historia non sit fabulosa . sed oc vera et L si historia i ibulosa sit, utut Troja nunquam fuerit. Non enim utrumque verum ulla affirmatur sed saltem eorum alterum. Idem Iudicandum esset, si plura est em membra sncmpe verum elle pio sitionem si vel unum eorum verum sit. Eadem ratione qua particu ris affirmativa Asriusis, non tollitur per Astyma non ; sed, per Omnu non, hoc est
Pro sitiones sie disiunctae, polliint esse vel Assirmativae ambae ut modo dictae, Aut tam mia Du, ast hilaria de bella Truam es mera fabula ;) vel ambae Negativae aut etiam 25rniniva altera, altera Negativa; ut ii dicereia r eodem sensu ): olim Troya fuiI aut hi raa Hanon HI vera: vel sic etiam, AN Ttuam Iur seno es Dipum, aut hi-ylaeta 1m non ess vera. Quodque de Di funetiva bimembri dicitur, pariter intelligendum est 'iad Id Copulativa dictum eliὶ D:ηunctivae membra non semper sunt explicite distineta sed nonnunquam propter vel commune. sublestum, vel cominutae pnaedicati im implicantur. Ut puta, in es ut farmo us erat, is facundus irem Hel Ocero' Poeta. Hoc est, Vel in sessormosus erat, vel in aes it fatuudus ; Item Helcicero fuit Poeta, vel Metilius fuit Poesa. ὶ Similiter; si dicatur, de eo qui non loquituri Aut potes θ' um vult Aqui; aut vult O non potes ; aut neque vult neque potes. Quae est
Di iuuetiva trium membrorum, eaque singula iunt Copulatiν -
Sed fieti potest ut Disjunctio sit, ubi tamen non est Dis iunctiva propostio : Nempe, si . l Anhiemi in vel Praeduratum sit terminus disjunctivus. Ut omne animal est is Homo im Quippe non hoc innuatur, quod ue animal es ramo vel Omue am-maIeli Hrtitum, quo foret disjunctiva propositio, in sed, omne animal es Dum altertim. Similiter, Vis auI non--θ, tu num es. Ubi subjectum est terminus disqunetivus, ut fus 'ta ite linim habet prior illa d 'inctio de Distributive & Collective sumptis. Nempe, si is homo selmain distributive sumatur; propositio est Disjunctiva, ct huic aequi pollens,
vel omne animales homo, vel omne aurmal es seruum. Sin collective sumatur, Propositio simnlex erit i non disjunctiva in sed Praedicatum, terminus disiunctivus. Ad Disiunetivam, reseras propositionem Exceptivam, per exceptivam contundi lonem Nisi s aut quae huic aequipolicat prolatam. Puta, si de stante quopiam in pracipitio adicitur, Se non praecipit abii, in viat se occidere : Quippe tantundem est acsi diceretur, Arunm nraecipitabit e, am init Ie occidere. Sed eandem etiam referas ad Hypotheticam piprie tam. Nam nisi tantundem est aes nou. Adeoque eodem sensu dixeris, S uia
'Nes m diu)tigiat quod possit haee Exceptiva indisserenter referri vel ad Dis Iunctivam vel ad Conditionalem. Nam omnis Duquestiva, Conditionalem in se continet almo tot saltem Conditionales quot sunt Diηunctivae membra. Si quis snsem dixerit, vel formo tim se vel facundum; haec duo dicit, S umfrembus, es facundus: Si non facum dixero , Aut ver es aut Vas, avi auIumnus uuatuor manifesto Includit conditionales; S uec ver HI, nec stas, nec autumnus, tumTms es : S nec ver, nec istas, nec ems tum autumnus 6L: D nec veri nec aiatumnus, nec Mems ; Ium arsas eis: Si nec aesas, nec aruumnus, nech ems; tum ver s. Nam horum saltem aliquod Ak, affirmat Di functiva. Quarum conditionalium omnium, An-Σdens est Copulativa n ara, trium rarorum. Sed & olures adhuc involvit condit nates : Puta, S non arsas ea, nec h - tum vel veri vel autumnusi S uec ver, nec ---nti titum vel astas. vel Mems : N nec veri nec destis; tum vel amumnus, vel bems. Si nec autumnus, nec brems' Ium vel ver, vel aestas. In quibus Antedientes omn limcopulativae; Consinuentes Duquestivae. Et harum quaelibet Duqunctiva, includit
155쪽
1 2 De Propositi uibus cipulatimis , Distimictimis. Lib. a.
Conditionales. Puta, Si nec Mas es, nec θrems; tum, se non autumnus, e II ver: O, si
non ver, es autumnus. Et Ge reliquis pariter. ὶ Quae sunt propolitiones duplo conditi nates: Hoc est, Conditionem habent ab alia condatione pendentem. Verum aliae adhue r stant Conditionales, eadem Disjunctiva incluta: Puta, S mu ver; tum inlaesas, velamtumnus, vel h ems: S non arsas tum vel ver, vel autumnus, vel Λ - : Si non autumura; tum vel ver, vel arma, vel h ema : S um Dems tum via ver, vel aestas, vel aestumnus. Quarum Consequentes sunt Driunctivae trimembres: & harum quaelibet plures includit conditionales ; quibus particulatim recensendis non est opus. Suiscit ollandille, in una Disiiunctiva, plures includi Conditionales, quarum haec aut illa seligi poterit, cum opus
fueritSed ad Exceptivam redeo. De qua notandum est, s ut de Copulativa & Disjunctiva ante
monitum est,ὶ Exceptionem nonnunquam esse, quae Exceptivam propositionem c accuratius loquendo non facit. Ut puta, omnes hommes, exceptu GD, inluvio perimmunet. Omnes h mes, exceptis A amo Rr Eva, nasiendo retuntur. In quibus & harum similibus in non tam Propositio censenda est Exceptiva; quam Subjectum, terminus Exceptivus, de quo sic limitato in Praedicatum amrmatur Universaliter. Qiianquam& hanc nonnulli Exceptivam vocant, quo sensu Singularem dicunt cujus Sufestum est singulare ; ut supra monitum. Atque Jam expendimus plerasque propositionum sormulas quas ' IMIicas vocant latiori tensu aut Compostas propositiones: & quidem plures quam plerique Logicorum notare solent. ὶ Non quod has putaverim s una mani rei quod speetit ὶ alias ab eis quas
Categoricas dicunt; sed earum quasdam Crypses, occultationes, Detor laones, Implacati nes, per varias loquendi sermulas sive Grammaticas sive Rhetoricas, eisdem superinduetas, unde Praedicati cum Suhesto connexio laeta est minus perspicua. Logicique munus est easdem cum opus fueritὶ retexere, justamque earum Analytin considerare; ut Gramin tici munus est Syntaxin quam vocantὶ orationis intelligere, vocesque utcunque inter se confusas in Jultum ordinem Grammaticum lcum opus est; redigere; Rhetoricique, vo Tropicas seu Figuratas, per justa earum significata exponere. Aristoteles certe, dum arguendi leges exponit, non alias memorat quam quas Categoricas vulgo dicimus; omnemque in arguendα propositioncm praesumit Categoracae alaesus vim ha, re: talesque revera sunt, quamvis sub variis involucris latent. Copulativa ut modo ostensum est in non alia est quam plurium Categoricarum in rari m licetio; adeoque Categoricarum aggregatum.
Disjunctiva quo & Exceptiva reducenda est est plurium Conditionalium quae sub ea
latent congeries: nec aliam in arguendo vim habet ut suo loco dicetur quam quae a.
Conditionalis natura mutuatur.
Conditionalis ipsa, quaeque huic Mnes sunt Localis & Temporalis, & siquae harum
similes, sunt mere Categoricae; Grammaticalibus tantummodo loquendi sermulis deser-t quibus incautis Logicis imponi solet, ὶ quae in consideratione Logica sunt exuendae. Summa rei huc redit. omnis Assirmatio aut Negatio ; hoc est, omnis Logica propositio utcunque Grammaticis Rhetorici sive Schematibus involuta in Aliquid de Aliquo assimae
aut negat. Adeoque aliquid est de quo fit sermo quod sub ieetum dicimus:ὶ aliquidque quod de eo sive affirmando sive negando dicitur; quod dicimus Praedicatum; γ S., quidem, vel de eo Tota ut in praedicatione Universali, in vel tui in particulari de ipsius saltem aliqua parte: Logicique munus est, ex variis loquendi larinutis utcunque invol tis, in orationisque aut loquentis scopo, periti instar Anatomis resolvere seu membratim diiIecare quod dicitur, ut distinue percipiat mente satiem sua Quid de Quo dic tur, & Quatenus, sive de toto sive secundum partem. Atque hoc est quod praecipue spectatur, in secunda parte Lositae. Et consequenter ad hoc Quid consequatur ex mutata aut Quantitate aut Qualitate propositionis manentibus eisdem terminis;) & quatenus vel consistunt mutuo vel non consistunt; & quousque ab una ad alteram per AEquipollentiam, Conversionem, simileque artificium arguere licet ibsque introduetione novi Termini.
156쪽
De Tertia operatione Intellecta .
ERTI A pars Logicae, prout dividi solet, tertiana squam vocant operati
nem Intellectus speetat: quem Discurs- vocant. Ut enim Intellectus operatio prima spectare dicitur Terminos Suel ces; S cunda, hos simplices terminos aut qui ut tales considerantur ὶ in Prystimes compingit; sic Tertia ex Piopositionibus D sursum conismnit. Ad Discursum referunt ae gumentatimem & Methiaram. Quarum alii utramque ad tertiam Logicae partem redigunt: Αlii, pro Methodo, quartam allignant partem. Utrumvis facias, parum referti Argumentatio est ea mentis operatio, qua Propositio aliqua seu Assertioὶ per propos-tiones alias Probatur. Sive, qua inferimus probamus, colligimus, concludimus propositionis alicujus de qua quaeritur 3 veritatem, ex veritate aliarum, ut quae ex his necessariosequitur: Talium nempe, ut si hae verae sint, veram item illam uile de qua quaeritur, sis ne
Hululmodi autem Argumentatio seu Illatio propolitionis unius ex altera, vel talis est ut haec ab illa inseratur vi terminorum Iam positorum, absque ope alterius termini aliunde petendi; utputa, ex eo quod omnis Amo es ammat, necessario sequitur id quod animes no es, non esse homi m ;ὶ atque haec Iam ante tradatur in parte secunda, per leges Oppositionis, AEqui pollentiae, Conversionis, & siquae harum similes sunt. .
Vel quae ad hane tertiam pariem jpectat in talis ut ope alterius termini unius pluriumve extrinsecus allumpti id fiat. Ut ta, si prosavem hominem esse sensura uum, eo quod sit is imuit Propositio hujusmodi, dum adhuc probanda est, dici solet laraesti' utpote de qua quaeritur ) ubi autem iam probata est, dici solet Conclusio, s utpote de qua Iam, aliarum ope, cones usum est, cile veram:) aut nominibus saltem, quae his aequi pollent. Illae autem, quarum ope haec probatur μα- sae dici lolent. Sunt tamen quibus Praemisia sive unica live plures) Argumentationis Autecedens vocatur ;& Conclusio, ejusdem Conseqtiens. Hujus autem inde dependentia, dici solet. Qinsequentia
Quae quidem Consequentia Illatio, seu Dependentia solet ut plurimum indicari per Irimam particulam, ειν, stitur, proinde, itaque, ideo, aut harum similem: Plaesertim eum in ordine verborum ) posteriore loco ponitur Conclusio, post Praemillas Vel per Nam, mim, quia, quoniam, eo quia, aliamve particulam Causalem: praesertim ubi Quaellio sive Conclusio priore loco ponitur, ante propositiones illas Praemissas alibi dictas ) quarum ope probatur. Verbi gratia: Homo es animal; adeoque seni praedistis. vel sic, mmo in sensu prin-HIM ; es enim animal ; vel quoniam sanimal; vel eo quod sit Mirmat. In quibus formulis omnibus, Quaestio seu res probanda est, Hominem e Iensu praeduum. Cujus propositi innis duo Termini sunt, Subjectum terminus Mimr dictusὶ Homo; & Praedicatilua termibnus Mesvir dictus in Iesu praeditus. Praemissa vero, seu probatio, seu ut alius dicitur ὶ A
gumentum quo probetur, est, zuoniam es Ammal Ubi, praeter terminos quaestionis, ninviis introducitur terminus Animes; qui Medium dicitur, seu tominus me ius. Quod nomen duplici ratione sortitur ; Tum, quoniam cst Medum probationis, quo scilicet mediante iit probatio :ὶ Tum, simili de causa illi propter quam propositionis Subuectum & Prae
dicatiim dici solent terminus minor & terminus ma r.
Nempe; in propositione cin Uali ripi mattva quae propositioniim potissima cense. tur) Subjectum eli ut plurimum miraris ambitus saltem non majoris quam est Praedi-' X . catum
157쪽
eatum ut ut aequalis ambitus esse possit, ubi termini sunt convertibiles ;) ct propterea Sub jectum dieitur terminus minor & Praedicatum , major. Similiter hic, cum Universialis Assirmativa probanda venit; tertius qui ad probandum allum itur termissus, est, in plurimum, mMoris ambitus, quam est Suhestum quaestionis seu terminus minor: sed minoris quam est Praedicatum seu terminus magor; diciturque propterea meaeus Ira minus ; ut qui ambitu praedicandi intermedius est hoc in casu ὶ inter minorem & nasorem ter
Verum quidem est, aliis in casibus ubi quaestio probanda, non est Universalis Amrma. tiva, ὶ haec Analostia non semper locum habet: sed potest esse hic ab extrinseco assi impius
terminus, nunc Subjecto minor, nunc P dicato malor, adeoque non uinsque internitatus.
Sed eum hoc nomen sic adeptus sit propter id quod in probatione Universalis Assirmativae contingit; ὶ idem retinet communi Logicorum contentu γ etiam in eis easibus ubi id non
Nam hane sibi solent Logici libertatem permittere licentiam sorte alius dixeritὶ impo
nendi nomina, ob leviculam forte rationem ; eaque demum retinendi audaci satis catachresi in etiam in illis casibus ubi ea ratio non valet. Si dixeris, decuit se potius Logicos quorum opus eli accuratum rationis usium docere in imponendi, nominibus cautiores esse ; ut nomen inditum, rei conveniat si non in omnibus in pleriique laltem casibus: Ego non repugno. Cum tamen secus fecerim ; nostrum est si qiue ipsi scripserint veli, mus intelligere conliderare, non tam quae cibuis lunt imponere, quam quae imposucrint nomina. Pariter acti Tyranno cuidam nomen contigerit Clemens, aut Infortunato Aelu; non tam considerandum est ubi, illorum temporum historias legimus quam bene viris conveniant nomasia; quam, quinam illi viri sint, quibus haec nomina quacunque rationo suo
Termini sic sorinsecus astumpti, ad probationem faciendam, praeter eos qui in Quaesti
ne occurrunt,3 nunc plures este possiant, nunc pauciores; sed in qualibet nujusmodi probatione saltem unus Sic si arguero, Socratem 1 aDme Pinditum ese, quoniam Homo est, omnisque homo est ita praeditus : unicus hic forinsecus at sumitur terminis Homo. Si arguero eundem Socratem Iensu Praeduum et , quoniam Homo est, omnisque homo est Immacomneque Ammal sic p editum : assumuntur hic duo termini Homo &. Aurmat Quando sic astismptus terminus est unicus ; A gumentatio simplex dicatur; etiamsi terminus ille, cum duobus Quaestionis terminis compositus, duas iaciat propositiones novas, adprobationem unius propositae.
Ubi autem sic allumpti termini sunt plures; Argumentatio dicatur Complexa sive α- posita : utpote quae ex tot simplicibus compolita quot sunt illi allumpti lcmini. Quo casu, tutius est, si non arguenti, saltem illi qui perpensurus est argumenti vires, gradatim 'ocedere, singulaque probationis membra seorsim pensitare, quam habeant illa mprobando vim. Sic in argumentatione proposita, qua probatur Socratem Ien aedisum esse, probationis membrum primum est, eo quia Homo sit. Quod i explicite consideratum ) naec duo saltem in se continet; nempe, quod Socrates in homo, & quod homo essensu Varduus ; quas Praemisias vocant. De quarum forte altera si dubitetur; puta an homost jensu pri tus: Haec Iam fit nova P estio; secundo probationis membro probanda, eo suo A animal; quod itidem haec duo continet ; nempe, quod homo es animal, & quoa ammai e Uen praedium. Et, si horum alterutrum in adhuc dubium ; huic probando ut quaestioni novae ὶ alius sinus iter est adsumendus terminus qui, rite dispositus, iidem faciat. Atque sic porro, donec ad eas praemittis perveniatur quae sint nolae veritatis. Estque Logici opus Praecipuum lin hac tertia Logices partet docere, quomodo seligendus sit hic novus terminus Inon enim quilibet quocunque casu sit Eicit, ) ct quo ordine dis
Ponendus cum terminis in quaestione repertis, ut ex Praemissarum veritate necellario cons quatur veritas Conclusionis.
Fuerunt autem, Jam ante Aristotelem, qui praecepta quaedam laxiora hac in re dedirint; Materiam potius quana Formam Argumentationis it clantia. Sed primus omnium s quantum scio in Aristoteles in se suscepit, generales tradere & cerias Regulas, de argumentanda sormis; & certo statuere, quae forent, & quae non sorent, formae legitimae t quas civius as dicast unde, ex veritate Praemissarum, ne issario anseratur veritas conclusionis.
158쪽
A Rhumentatio siniplex unius ope termini medii) S Logismus, dici solet. Atque in ' tale, nunc plures, nunc pauciores, resolvendae sunt Argumentationes compositae. - Syllogismus cum explicite & integre exhibetur tribus Propositionibus constat. Quae Syllogismi Materia dici solent, & quidem matraria proxima: Hae autem, tribus Terminis; qui dici solent Misor, Mavor, & M ltus , suntque Syllogismi materia hemota.' Verbi gratia: Si arguitur Socratem os ensu sein silum, eo quod sis animal. Argumen. tatio haec, seu Syllogismus, inplicue pro situs, in hanc formam redigetur; omne Animal cit seu a prae aerum. Socrates est A linia. Ergo Socrates cli hensu praeestus. Ubi tres termoni, sunt Socrates, Ammal, sensu Pra laus : quae est Syllogismi malaria remota. . aemo probanda quae mox Conclusis dicenda erit, in Socrates essensu a Dras : civius Subj cctum Socrates est te minus minor. Praedicatum senis praeittis 3 es hierminus majκ ', me Due forinsecus allumptus in animal Qui quidem termiuus -- aeus, cum marcire compolitus, Pr missanum alteram format, quam itaque ras rem propos-tionem vocant; primo loco utplurimum nec tamen semper in poni solitam : Idem terminus meaeus, cum minore compositus, Praemissa um reliquam lormat, quam itaque Mynorem pro stionem vocant; secundo loco, plerumque, positam. Contauso autem quasso prius
dicta) ex terminis minore & maire absique me ) componitur, unde dici solet m sum nes ere nescit, ultimo loco poni solita. Quae quidem tres propositiones sic formatae
sunt Syllogismi materia proxima. Non autem necelle est ut hoc ordine semper Dirantur hae pro sitiones tres quamquam hic reputari soleat maxime regularis, sed eadcm cst argumentatio, eadem concludendi vis, in hac forma, Greares est mima Omncque animal est si usti praeaetum. Ergo Socrates cst yensiti rarae Ius. Si altera pro sitionum reticetur, subintellecta nimirum, non expressa, eadem tamen est
argumenti vis, & intelliatu supplendum, .quod in forma deust; sed Syllogismus immrficie pro situsὶ thymema dici solet. Ut
Adeoque senisu prae laus. ubi deest Massor. Vel sic : Omne animal est sensu Aiacitum ;
Adeoque Socrates. ubi deest Minor.
Vel sic; Omne animal est sensu mae Flum;
Et Socrates est animal. Ergo. Vel etiam sic brevius; in animal. Ergo. Ubi praesumitur conclusio, ex ante dictis nota. Et qui&m, in communi loquela, raro solet argumentatio tanta cum formilitate procedere ; sed summatim ex ni, sub Enthymematis forma, vel adhuc curtius. Quando Pro sitionum ordo turbatur ut, msita minore in majoris loco, & contra; aut omittitur aliqua, vel impertiate ex nitur; terminusve aliquis aut deest, aut ordine non suo mestur, aut per casus obliquos exprimitur vel aliud quid occurrit quo res evadat minus tarspicua; Crypticus dici solet Syllogi sinus; ut te obticurus, m lexus, occultus, aut minus evidens quam si omnia rite ordinata fuerim Quae quid onses, cum res postulat, removendae sunt, omnisque in justum ordinem restituenda. In communi tamen linquela, cum loquendi sormulae satis intelliguntur,) non exspectatur hujusmodi paedantissmus. Quaeque ante de Proροsitionibus Crypticis dicta sunt, hie etiam intelligenda sunt eadem analogia ὶ in Crypticis Syllogismis. X a
159쪽
De tutibus f juris. Lib. C A P. III. De tribus Figuris.
TErminum medum cum ma re disponendum in m cire propositione; cumque mmme in minore propositione; jam dictum est. Quem locum autem in quaque propositione tenere debet, Iam dicendum. Cumque plures occurrunt casus disponendi Merium in praemissis; Puta, ut sit in utraque Subiectum ; vel in utraque Praedicatum ; vel in una Subjectum, in altera Praedicatum : Pro triplici hac varietate , tres tunc oriuntur quae dici solent in figurae. Quas hoc versu ba
Sub, Prae, ima: bis Prae, secun a: Iretia, bis Sub: H est; in prima quae dicitur Figura; Merium est Subjectum majoris, ct Praeae a mn
minoris. In secunda, Prae caIum utriusque. In tertia, utriusque Subrectum.
Est quidem quarta positio postibilis ; puta 'AEIM : nempe ut i contra quam in prima jM Hum sit Praeaecarum maloris, & Subjectum minoris Atque propter hanc quartam positionem, admittendam putaverunt aliqui χων Iam θω- οῦ quam vocant Aguram GaDH- eam; a Galeno, ut videatur, primitus introductam. i Quam tamen plerique negligunt, ut superfluam, di minime necellariam : duplici saltem de causa. Imprimis, quia praeternaturalis laut etiam contranaturalisl positio videatur; ut terminus meaeus, in ea propositione qua cum myore disponitur, sit Prae Patum; adeoque videatur may re maj r. Item, in ea qua cum inmore disponitur, sit Stilectum ς adeoque videatur minore minor. Nam, in qualibet propositione, lut supra traditum est, Subjectum dici solet misis terminus; λ μ larium, terminus ma r. Atque sic revera sunt in Universali Affirmativa. Verum quia squicquid sit de nominabus in D larabas, &Negatos, rem aliter se habere certum sit, inempe, ut vox quae minorem habet ambitum praedicandi, possit Praedibrati locum obtinere ;ὶ neglecta priori ratione, hanc alteram potiorem assignant: Nempe, Quia nihil est quod concludi posse censeatur in Quarta lagura, quin id ipsum multo meliurupossit i & magis naturaliteri per idem Meaeum concludi in figura Prima; ut Quarta fuerit plane supernua. Exempli gratia: Ab his praemassis, Socrates es animal, neque animal es sensu Araeditum :multo naturalius conciudetur, t m Prima 1
Ergo, Socrates eis sen aeditus :quam in Quarta Ergo, at quia sensu Praeae Ium est Socraus. ae est illius conversia: eaque conclusa, haec simul concluditur, i utpote in illa inclusis, in
Similiter; si loco Socratis ponatur omnis homo; ab his praemissis, Omne an es es sensu praeditum, Omnis bomo est animo; . multo aptius concludas sin prima fisura Ergo, omnis homo es sensu praeduus; quam lin quarta Ergo, at quod sensu erae Dum HI homo. quia prior illa,& hanc includit & aliquid amplius, quod ab hac posteriore non poterit in rei. nquam enim , ab ea conclusione, quod omnis homo es Ire praeritus, rite sequitur per leges conversionis, absque novo medio ) quod Ali rudiae sensu maeditum es homo : Ab hac tamen, non illam inseras, Ergo Omnis homo es hvsu praeduus; sed saltem Aliquis hcimo est seno praeduus Quod minus est, quam quod illae praeimssae continent. Idemque
contingit in altis modis Quartae figurae; ut suo loco post ollandetur. Interim ; non mireris, quod hunc dixeram, Syllogismum in prima figura, Socrates est animal,
neque animal es sensu praeae tum, Ergo, Socrates est senis P ribus :atque hunc in quarta, Omne animal Hi sensu 'Mirum,
160쪽
Cum hunc potius, incautus quispiam, in Prima dixerit quia meaeum videt, Dbjectum iupriore, & praedicaranu in posteriore praenuitarum;) illamque pari de causi ὶ in ista. Non enim quod ille putaverit) ea est Ma r poposito quae priore loco ponitur; Semnquae posteriore : Sed maior 'o' o est ea, in qua mavor terminus quaestionis, cum medio, disponitur; quod in his fit, utrobique, in praemisiarum secunda ; ὶ minor o sitio, ea in qua disponitur minor terminus ; quod fit, 3n his, propter transpositas praemulas ) in praemissarum priore. Quodque hic monitum est, alibi memineris; nequando perperam judices de ma ore dc minore propositione; aut imponat tibi quispiam incauto ) hac in re. De figurarum Numero cum dictum sit; si de Ordine porro quaeras, cur haec, illa, an ista,
dicatur prima, siccunda, tertia : Hanc ego putaVcrim, maSna ex parte, arbitrariam s. isse primitus; cum autem, communi iere Logicorum consensu, in hune ordinem conspira tum sit; non est cur temere quispiam, & nulla de causa, perturbatum eat. Prima tamen hoc peculiare habet, quod in ea videantur termini prae caeteris in magis naturali ordine dispositi; nempe, ut Massor de medio praedicetur, dc medius de Minore. Cur autem eam Aristo
teles primo loco potuerit, res mami sta est; Nempe, quia, ex HKD de Omni O H MAO : quod ille ullogismorum fundamentum posuerit 3 hanc dimete probat; reliquas autem ex hac. Ut suo loco post dicetur. CUM de Figurarum varietate ductum sit; sequitur ut Maeos quos vocant) conside
remus. Ut autem Figurarum varietas dependet 1 varia dispositione termini Medii cum terminis Quaestionis; prout Subjecti aut Praedicati locum obtinet: Ita Mod ram varκ- in dependet a varia tum uuantitate, tum Qualitate propositionum. Ubi potis limum inquiritur, Qui Modi, in qua iue ligura, Conclusivi sint; & qui non sint. Hoc est; in quibus Modis, ex veritate Praemittarum, inferri poterit veritas Conclusionis;&, in quibus non poterit: ut recipiantur qui utiles sint, rejiciantur reliqui: Solentque Logici hac in re quo tum phantasiae tum memoriae consulatur adhibere literas Α, Ε, I, O, pro designandis propolitionum Quantitate δ: Qualitate, secundum supra traditos qualetcunque verticulos; erit A, negat E, sed inmersabur ambae :Afferat I, negat O , sed par Icutit iter ambo. Estque hic recordandum quod ante dictum est, in quanquam p ter nomina Gniso fallam dic Parracia νι- ὶ aliquanda mentio laeta est propositionum Sutilarium quae api esunt Universales; ipsisque Singularis appellatio, singularitatem Sub lecta respicit, non modum praedicandi; ὶ itemque inae suitarum in quibus, ubi Subpeium est vox communis, non satis liquet, ex verborum forma, num universaliter an particulariter lint intelligendae ; solas tamen hac in re memorari Univerjabum dc Pitreuiatium appellationes non item Singularium de Indui initarum Quoniam Singulares omnes ad Universalium clas lem pertinent utpote in quibus Praedicatio totalis est, non partiatu :ὶ uae autem quanquam ex nuda verborum formula nota satis liquet, ad utras nunc ad Universales nunc ad Particulares referendae sunt, prout loquentis intentio aut dicti stopus postulat. His praemissis; in figuria Prima, Moae utiles sunt hi quatuor, orbara, citarent, Darii, Aelio. In Secunda, quatuor illi Gyare, Camesres, Asmo, Raroco. In Tertia, Sex - Darapti, Leti on, Di famis, Daris, Acardo, fictison. In quorum lingulis, tres vocales, denotant Quantitatem & Qualitatem propositionum. Prima, majoris : S unda, minoris: Tertia, conclusionis: Nomina Graeca his correspondentia, quae Interpretum Aristotclis aliqui, Graeco textui addiderunt; sunt
Hi modi Quatuordecim, sunt conclusivi omnes: in sua singuli figura. Non autem in ulla, alii: nec hi quidem in alia quam in sua figurae mae post demonstrabuntur suo imeo. ) Verbi gratia ; Barraco est modus utilis in Secunda fixura; sed non in Tertia: & A carri in Tertia, non in Secunda : dc de reliquis pariter. Fieri quidem potest, ut similes quandoque Modi, an pluribus Figuris reperiantur ; ut Cetarent in prima, dc Gyare in s cunda ; item Darii an prima, dc Daris in tertia ; Item