장음표시 사용
231쪽
Secundo non potest esse rationalis consuetudo, quam ius reprobat ut irrationalemi narn tunc est potius corruptela:
cv. Cum νenerabilis 7. eL cv. ult. do consuet. nisi tamen successu temporis superveniat circumstantia, quae removeat
iniquitatem reprobatae consuetudinis: arg. cv. Intelligentici do ν. signis sancti. I. 7. do matre. d. n. x . Quod si ius solummodo prohibeat introduci consuetudinem contram
legem. non vero eam reprobet ut irrationalem. ad summum non valebit contra talem legem consuetudo tempore ordin rio inducta. cum deficiat tunc consensus legalis, quem vi debimus esse necessarium ad consuetudinem introducendam. Laym. l. I. t. c. a . n. 7. Non desunt tamen contrarium sentientes, qui nempe opinentur non esse necessarium tempus extraordinarium ad admittendam hanc consuetudinem iet his omnino adhaerendum, saltem in casu. quo appareat nova ratio, Seu causa. qua non prohibenda suisset talis consuetudo . Caeterum contra legem. adversus quam prohibitum est valere consuetudinem. valebit semper, si aliud noti obstet. consuetudo immemorabilisi cum etenim habeat maiorem
vim . quam aliae consuetudines: leg. Hoc iure g. Ducitis aquae s de aqua quotid. non intelligitur ei derogatum nisi
specialiter. Laym. cit. Barbos. claus. 87. num. c. Maior difficultas est. an dicenda sit rationalis ea consum
ludo . quae mala fide inducitur. Non desunt qui id omnino negent, adeoque Velini tali consuetudine non Posse legem abrogari. At meo videri contrarium omnino sentiendum est. Primo igitur si non posset introduci consuetudo valens legem abrogare, nisi quando ignoretur non agi contra legem. nunquam aut sere nunquam haberet locum eo uetudo. quia difficile est quod saliena ab initio non cognoscatur transgressio legis. Successu etiam temporis non tacite posset introduci, cum etiam successores Possent facile scire non sine peccato ab initio violatam fuisse legem: adeoque nunquam invaluisse sufficientem consuetudinem ad eam abrogandam. I inc et ipsi i eccarent transgrediendo legem, et ita. si requireretur bona fides, dissiciliter introduceretur consuetudo legis abrogativa: et Per eonsequens superflui essent tot textus. qui de eadem consuetudine cloquuntur . Secundo est iuxta rationem admittere . quod valeat adversus legem consuetudo etiam
peccaminosa; semper cuin etenim constet legem ntan observari. et polius ad la tueum conscientiarum deservire, merito legislator saliena per consensum legalem censetur adnuere, ut etiam Per consuetudinem peccaminosam adversus Diuitiros by Corale
232쪽
QUAESTIO VI. CAPUT I. 233 legem praescribatur. Quod si ad praescriptionem alienae rei
requiritur semper bona fides, ut patet ex reguI. a. juris in s. hoc ideo est, quia talis praescriptio redundat in dam num tertii. unde non est admittenda, ubi injuste res aliena ablata fuit. Si vero adversus legem admittatur praescriptio etiam cum mala fide. Potius redundat in bonum communitatis. Sanch. l. 7. de matri d. 4. num. I . Lugo d. 8.de just. secl. 6. n. 46. Palaus tr. 3. d. 3. ρ. 2. g. I. n. 3. Q. IV. Quod tempus requiratur ad introducendam consuetudinem constituentem ius novum. n. I. Ad introducendam consuetudinem . si sit rationalis. et praeter ius. sufficit decennium. nalis est, quia consuetudo . quae tamquam jus Semanda est. ea est quae in iure dicitur longae can. Consuetudo dist. a. leg. I. C. Quae sit longa consuetudo, et leg. Sed ea de legibus et longa autem consuetudo ea est, quae duravit Per decennium. cum decennium longum tempus judicetur: leg. ult. C. do praescriρ. n. II. Si consuetudo contra legem introducenda sit, ut dici solet via conniventiae . nempe per scientiam, et tolerantiam Principis . nullum aliud tempus requiritur nisi illud quo suo silentio intelligatur consentire, ne lex observetur. Generaliter aulem loquendo. per hoc quod aliqui actus fiant contra legem. sciente Principe nec contradicente, non Potest argui velle tacite revocare suam legemi potest enim in animo habere velle ditarre punitionem transgressorum, seu dissimulare ad vitanda majora incommoda, unde etiam in iure non semiaer non resistentia Principis habetur pro ap
iam dudum de praehend. Quod si tales sint circumstantiae, ut silentium Principis ipsiusque tolerantia debeant reputari tacita legis revocatio. tunc statim intelligitur cessare inam tunc non tollitur Per eontrariam consuetudinem, seu via praescriptionis. sed ex Principis consensu. Less. l. 2. de just. cv. 6. n. ι5. Suar. l. 7. de leg. cv. 13. num. 12.Palaus tom. I. tr. 3. P. a. num. Io. Tunc autem iudicarem
tolerantiam Principis repulari posse legis revocationem . litando constaret nulla ratione impediri a transgressoribus puniendis, et nillilomimis id omitteret, vel quando appareret legem latam reddi nimis odiosam et gravem. n. lil. Ad introducesilam consuetudinem contra legem civilem vel etiam canonicam, ignorante Principe, via Praescriptionis requiritur, et susscit decennium . Tale tempus sufficere constat ex prima responsione, in qua vidimus ex Diuitiam by Gooste
233쪽
iure ad introducendam consuetudinem eam debere longam esse. et longam dici. quae durat per decennium. Loquendo vero de lege ecclesiastica, plures tum Theologi tum Can
nistae distinguunt inter legem acceptatam, et non acceptatam. et hanc dicunt removeri consuetudine per decennium continuata, non vero primam. Verum. Omissa tali distinctione, puto quamcumque legem ecclesiasticam abrogari per decennalem consuetudinem in contrarium: nam in iure canonico nulli bi Praescribitur quadragenaria consuetudo. ut videntur exposcere adversarii; ac proinde attendendum est quod ius civile disponit, cum subintret, ubi deest dispositio ss. canonum Praeterea non est inducenda sine necessitate discrepantia inter ius canonicum et civile, ut communiter docent DD. A cedit etiam pro abroganda lege ecclesiastica non deesse eumdem finem, quo ratione consuetudinis decennalis abrogatur lex civilis. Sicut igitur non convenit, ut post consuetudinem contrariam decennalem velit civilis legislator perseverare suam legem. cum cognoscatur non solum non utilis.
sed potius deservire ad animas illaqueandas . ita et multo magis dicendum est de legislatore ecclesiastico . Less. l. a. de just. cv. s. n. 46. Lugo de just. d. 7. secl. 6. num. 9 .
AZOr. p. I. l. S. c. 18. q. 6. Palaus p. I. tr. 3. d. 3. ρ a. q. a. n. 9.
Quod si non solum agatur de abroganda lege, sed simul de praejudicando iuri alicuius Ecclesiae. tunc attendenda est non consuetudo. sed praescriptio, et ad praeseribendum contra Ecclesiam requiritur tempus quadraginta annorum, ut dicam in tractatu de justitia. Et in his terminis dicendum est notam Romanam apud Dianam ρ. 6.D. 5. resol. a. q. Sed quid ego . exigere consuetudinem quadragenariam ad praescribendum contra legem ecclesiasticam: quando scilicet ex praescriptione contra legem resultat damnum contra ius Ecclesiae . Q. V. Quales actus requirantur ad inducendam consuetudinem .
R. Primo tales actus debent esse publici et notorii, alias si ignorentur . nec potest dici in eos Principem vel populum consentire, et quod consuetudo velut novum ius promulgetur: quae omnia videntur necessaria. ut habeat vigorem vel legem abrogandi. vel navam inducendi. Iaaym.
tr. c. cv. ac. n. a. Suar. I. 7. c. 1 o. n. 5. Secundo non
debent esse facti per ignorantiam vel errorem : ut si esset consuetudo ieiunandi, quia per errorem crederet populus Disiligoo by Corale
234쪽
QUAESTIO VI. CAPUT I. 235 adesse praeceptum ieiunii. Cum igitur consuetudo introducatur per Voluntarium eransensum populi. nihilque sit n-gis voluntati contrarium . quam ignorantia et error : IV. Non idcirco C. de juri et fact. ignori sequitur nullum habere robur consuetudinem introductam per ignorantiam vel errorem. Gloss. in cap. sn. do consuet. Pal. tr. 3. disp. 3. p. 2 g. a. n. II. Similiter actus contra legem non debent fieri per vim et metum: nam etiam tunc non est Cransensus ad introducendam consuetudinem novam. sed potius demonstratur illos actus esse onerosos: Ieg. De quibus f deIeg. D. Th. I. a. qu. 97. a. 3. Tertio requiritur. ut taliter illi actus sint frequentati a maiori parte populi. . ut laequentia repetita per decennium demonstret consensum P puli , ad introducendam eam consuetudinem. Hinc non sunscii . ut aliqui dixerunt, illos actus bis vel ter suisse repetitos i nam quod fit bis vel ter, non dicitur factum frequenter: arg. leg. Item astud Labeonem g. Aliud est fde jurejur. tum quia actus bis vel ter factus per tempus decennii . non sufficienter demonstrat consensum populi per totum illud tempus. Frequentia ergo actuum regulanda est
iuxta eorum naturam et occasiones Circa eos occurrentes.
ita ut ex eis colligi possit populi consensus : Suar. I. 7.
c. Io. n. 5. Basil. de mare. I. 6. cv. s. n. I. Pal. tr. 3.
d. 3. p. a. q. 3. n. 3. Quarto ad introducendam consuὲtudinem parietilem obligationem , actus debent esse facti animo se obligandi, alias non introducitur consuetudo obligatoria. sicuti non datur lex sine animo obligandi in legislatore. Gloss. can. Con
a. Hinc dicitur aetus merae et liberae tacultatis. qui scilicet pro cujuscumque arbitrio fieri et omitti possunt, non inducere consuetudinem praeter legem: cv. Abbato de ν. signis. ει arg. l. a. st. de Nia ρυιl. Eadem ratione, ut consuetudo vim obtineat contra legem. necesse est ut actus.
quibus introducitur, non fiant solum a populi maiori parte ex animo depravato sibi satisfaciendi. sed ex intentione saltem interpretativa introducendi ius consuetudinarium contra legem . Layn . cit. Palaus tr. 3. d. 3. P. a. q. 3. n. 12. Propter desectum animi se obligandi. non habet vigorem legis consuetudo salutandi beatissimam Virginem statis horis . se aspergendi aqua lustrali in ingressu Templi ete. Caeterum in dubio. an consuetudo' introducia suefit animo se oblispndi, vel ex pura devotione. judicandum est, esse Disit iam by Gooste
235쪽
consuetudinem merae devotionis. et continere actus merae
facultatis: arg. Ieg. Amanus f de actione, et obligat. Et quidem nemo praesumitur velle imponere sibi onus . nisi
probetur. Pal. cit. n. 13. Suar. I. 7. c. 15. n. 13.
Quinto actus non debent esse 4nterrupti: tune etenim non curreret sussciens tempus ad legitime praescribendum , ut
requiritur cv. ult. de consuet. Interrumpuntur autem, si Populus ex certa scientia vel unicum actum contrarium exerceat. quia tunc ostendit nolle continuare incoeptam consuetudinem : arg. cap. Sollicitudinem αι. g. fn. de appetilat. et notat Glossa sn. in leg. Nemo alieno fi de reg. jur. Similiter interrumpitur, si Superior puniat transgressiones legis, vel in suo tribunali iudicet pro lege contra consuetudinem. Quod si tonsuetudo per lapsum legitimi temporis suil completa, tunc, cum habeat vim legis, non potest ei derogari, nisi vel per expressam Superioris derogationem.
Vel nova contraria consuetudine habente omnia requisita ad derogandum legi i nam, ut dixi. praecedens consuetudo obtinuit vim legis. Gloss. sn. cit. Suar. de leg. 7. cap. IO.
Q. VI. Qualis Principis consensus requiratur ad intrinducendam consuetudinem praeter vel contra legem. R. I. Ad introducendam dictam consuetudinem. dummodo sit rationalis . non requiritur expressus sive tacitus consensus Principis. Id autem probatur, quia ad introducendam consuetudinem contra legem, nil aliud requiritur. quam, ut sit rationalis et legitime praeseripta: cv. ult. de
consuet. Praescriptio autem currit etiam contra ignorantes . Praeterea praesumitur ab universali legislatore v. g. a summo Pontifice ignorari particulares consuetudines locorum: cv. I. de Constit. in 6. et hoc non obstante, tales consuetudines validae reputantur ad praescribendum contra legem: adeoque non requiritur ad earum valorem consensus Principis , cum eas ignoret. Demum. si requireretur expressus Principis consensus ad inducendam consuetudinem, non mPus esset praescriptione; nam si Princeps expresse consentiat in consuetudinem suae legi contrariam, statim intelligitur suam legem revocare. Idem dicendum, si tacite consentiati dum enim scienter patitur transgredi suam legem. Cum possit se opsγonere. et punire transgressores, via Conniventiae statim intelligitur consentire, ut sua lex nullum robur itineat. Duili rod by Cooste
236쪽
Λd inducendam ergo consuetudinem Praeter et contra legem, sufficit consensus legalis. quatenus scilicet Princeps iiitelligitur consentire in omnes consuetudines, quae habent requisita a jure: dum nempe sunt rationales et legitime Praescriptae: cv. ult. de consuet. et Ieg. 1. et seqq. C. Quaesit longa consuetudo. Hoc modo satis intelligitur consuetudinem non accipere vires suas a subditis, sed ex consensu legislatoris. Glossa in eam. In istis q. Leges ν. abrogare d. c. Speret. decis. 89. Fori ecclea. n. 8. et. 14. Sanci . l. 7.
de mair. d. c. n. II. Lam. l. 1. tr. ι. c. 24. n. v. etc.
Quod si ageretur de consuetudine . cui resistat ius commune. et mulio magis si eam improbet, tunc cum deficiat consensus legalis Principis, omnino necessarius est illius consensus expressus. quo det speciale privilegium, ut illa consuetudo ad praxim deducatur: et si exhiberi non possit privilegium lapsu temporis immemorabilis, necessaria saltem est illius fama. Spereli. decis. 37. Fon eccl. n. 4 I. et a. Barbos. in colleci. ad caρ. Eccles. s. Mariae n. 18. etc. de constit. Et in praelato sensu dicendum est loquutum esse Fagnanum, in cu. Utrum autem de cognat. virit. n. 18. dum etiam ex nota Romana exigit consensum expressum Principis ad inducendam consuetudinem . Videnda nillilominus sunt . quae dicentur capite sequenti. Q. VII. Qualiter interpretanda sit consuetudo. R. Si consuetudo sit contra ius commune. est strincti iurisi adeoque non extendenda ultra id, quod actum est: Mascard. do yrobat. conclus. ca3. n. 25. et communiter. Idem dicendum , si sit in praejudicium tertii; nam tunc ut odiosa consideratur, sicuti et praescriptio. Si vero consuetudo sit praeter jus, et ex ea jus publicum et universale consurgat. tunc utpote inducens favorem. late est interpretanda . Fagn. in caρ. Venerabilis num. 26. de cens. et commuiliter .
Regulas in praxi Obsemandae. I. Cum Communitates regulares propriis legibus gube Dentur . potest in iisdem contraria consuetudo contra easdem leges praevalere sive in totum, sive in Partem. Prnut Consuetudo fuit introducta. Advertere tamen debet Consessarius regularis quamplurimas consuetudines adversus observantiam regularum. Potius esse corruptelas, et abusus inducentes turpem relaxationem, adeoque non esse attendendas, quasi praescripserint contra leges seu regulas. Duiliam by Cooste
237쪽
II. Cum nullatenus Consessarius debeat attendere in regulandis conscientiis consuetudines nutritivas Peccatorum. videat quam parvi pendere debeat primo turpissimam consuetudinem , quam mulieres etiam nuptae et viri uxorati passim frequentant, admittendi cicis jos . sive cicishrias: consuetudinem quam quaedam inverecundae mulieres in sese adornandis Sustinent, de Pectore valde nudando: consuetudinem juvenum et puellarum sese diu mutuis amoribus prosequendi etc. Hae consuetudines quam maxime peccata nutriunt. graviterque bono publico ossiciunti adeoque nullate- tenus sunt attendendae. At heu . heu l quot Consessarii potius conniventes communi mori, quam legis naturalis aedivinae observantiam curantes. has mulieres, hos Viros , ac iuvenes ad sacramenta admittunt; quasi quem frequentant morem. innoxie ex iniqua admissa consuetudine frequentarent . Liceat hic querelas s. Augustini contra hujusmodi consuetudines transcribere. Vae tibi. ait L 1. Confess. c. 16. stumen moris humiani, quis resistet tibi, quiamo non si
caberis' quosque Noloes Eoae Ilios in mare magnum et fommidolosum , quod νει transeant, qui lignum c Crucia rarist conscenderint 8 Et de Fide. θε. et Charit. cap. 8. ita habet et stuenda mentia coecitas, horrenda cordis duraoatio I peccata quomois magna et horrenda cum in consuetudinem menerint, aut parua Gut nullo raso creduntur ... Vae peccam eis hominum 1 quae sola inusitata exhorrescimus. usitata νε-ro, pro quibus abluendis fili Dei 3anguis effusus est, quam-
ωis tam magna sint, ut Omnino cla udi contra sese faciane regnum Dei, save Midendo Omnia tolerare, same tolerando nonntilla facere cogimur.
III. Rotet Consessarius legem quamvis laudabilem cito
cessare via conniventias: quia scilicet Princeps videndo eam passim non observari silet. cum Posset Commode transgressores punire . Ratio est quia videndo non sine magnis dis- scutiatibus suam legem introduci, si ter vel quater sileat, videtur consentire ne vigeat, ad removendum scandalum et laqueum animarum. Et quidem hoc modo facilius est tolli legem, quam Per consuetudinem contrariam legitime praescriptam, si haec introducenda sit animo legem abrogandi inam ut plurimum non observantur leges ex tali animo, sed ut licentiae et libertati inserviatur. Disiliet Cooste
238쪽
C A P U T H. De sectibus consuetudinis, ejusque cessatione.
Q. I. An consuetudo vim habeat obligandi. R. Cum consuetudo legitime introducta habeat vim legis, si aliquid praecipiat vel prohibeat, eo modo obligat: qito obiugaret lex. si daretur de re per consuetudinem introducta iquapropter quae dicta sunt de obligatione, quam parit lex, applicanda etiam sunt consuetudini legitime introductae:
Suar: I. 7. de leg. cv. 16. n. a. et 3. et Communiter. Semper tamen observandum est. consuetudinem inducentem obligationem, cum sit stricti iuris et odiosa, non extendendam de casu ad casum, nec de Ioco ad locum . nec de persona ad personas. Ita quamvis consuetudo rationalia Promiscue introducta a clericis et laicis . sive de rebus spiritualibus . ut de jejunando. sive de rebus civilibus. utro que obliget, nihilominus consuetudo introducta a solis laicis non obligat clericos, et e contra: sicut nec consuetudo introducta a clericis obligat religiosos, et e contra. Ratio est, quia quamvis consuetudo introducta a maiori parte unius status Obliget minorem. et ita consuetudo introducta a maiori parte laicorum obliget aliam minorem partem, nihilominus non est conveniens transire ad statum diversum habentem suas proprias obligationes et observantiast cum conveniat unumquemque statum propriis legibus et consuetudinibus gubernari. Suar. n. 6. Pataus diu. 3. ρ. 4. q. I. n. a. etc. dion per hoc tamen negatur, quod ubi in aliquo loco deficiat lex. statutum, sive consuetudo, non debeat fieri recursus in causis judicandis ad . consuetudines vicinorum locorumcv. Cum eo de cens. cv. Cum olim de consuet. et ex communi notat Barbos. in collact. ad dictum cutis ciam Olim. Q. II. Quando consuetudo intelligatur legem humanam abrogaret et quid si in jure prohibeatur contraria consuetudo. R. I. Sicuti per legem contrariam potest praeexistens lex abrogari, ita et per contrariam rationalem consuetudinem; cum haec habeat vim legis: cap. sn. de consuet. Ieg. De quibus, test. Sed ea st. de Ieg. et docet D. Thom. I. a. q. 97. a. 3. ad. a. Quod si consuetudo sit, ut lex non intelligatur obligare quoad culpam. perseverare poterit lex quoad poenam: dummodo haec non supponat necessario cul-Pam , ut evenit in censuris. E contra poterit lex perseverare quoad obligationem culpae et non poenae, si introducta ZDiuitig le
239쪽
sit consuetudo .quoad remotionem l Oenae: nil enim repugnat. quod lex iuxta consuetudinem possit Partialiter abrogari . sicut ipse legislator posset nova lege praexistentem logem solum partialiter abrogare. Suar. I. 7. de leg. caρ. 19. n. 3. et II. Pataus P. I. tr. 3. d. 3. p. o. g. a. n. c. Immo consuetudine diuturna licet prava et minus iusta removetur poena sori exteriori si eo enim ipso quod aliquid toleretur in foro externo, non debet in eo puniri. Gloss. incan. Denique d. c. Nasea . de probat. concl. 19 . n. 1 o. et concl. I I7. n. 35. Addit Fagnanus in caρ. Ad haec n. o. de relig. domib. latum ivit suetudinem excusare etiam a Poena excommunicationisi et favet textus in caρ. Sane deten . Ordinat.
Ex quo consuetudo legitime praescripta vim legis obtineat, poterit etiam irritare actus in contrarium gestos: si enim id potest lex. poterit et consuetudo. Ita cap. έ-m D-lim de Ciaric. conjug. iunci. Gloss. sn. per consuetudinem
Ioel reddi quis potest ineligibilis ad beneficia: et ca . sitim
dilectus 8. de consuet. et cav. Cumana So. de eleci. eiecti sarta contra consuetudinem illegitima declaratur. II. II. Si lex prohibeat consuetudinem contrariam Per verba indisserentia ad consuetudinem praeteritam vel futuram, intelligenda tantum sunt de consuetudine praeiertia. ut si dicatur, non obstante quucumque consuetudina. I alio est, quia improbare consuetudinem est quid odiosum, adeoque clausula prohibens consuetudinem est limitanda, quoad fieri potest . Praeterea illis verbis repmbatur consuetudo legi contraria . et talis consuetudo non est ea. quae est sutura: sed quae est . di iiii lex P mulgatur. Gloss. in clement. Statu-
sum O. consuetudinem de eleci. Suar. I. 7. cast. 7. num. 2.Laym. ι. I. tract. L cv. ac. 7. Quod si illis verbis r probetur aliqua consuetudo ut irrationalis, tunc censetur sutura: Dii in litam enim consuetudo irrationalis praevalet contra legem. Quod si tameta, quae erat irrationalis tempore conditae legis, rationalis fiat ex novis supervenientibus circumstantiis, tunc Potest contra legem praevalere, ut jam dictum est de consuetudine rationali. Suar. de leg. l. 7.
Sed etiamsi verba legis improbent consuetudinem suturam. valde probabile est consuetudinem adhuc praevalere Posse contra lalem legem. Id autem Probatur: quia talis consuetudo sutura improbatur lege humana. unde et adversa consuetudo poterit eamdem legem abmgare. Hoc autem volo Duili rod by Cooste
240쪽
esse intellii endunt sequi non eo temPore. quo vivit Princeps , qui etiam consuetudinem suturam abrogavit: nam non potest intelligL neque legaIiter consentire in eamdem consuetudinem . si eam probavit . sed. tempore successoris. Basil.
I. s. cap. 6. n. s. Suar. t. 7. cv. 19. n. 21.
R. III. Per clausulam generalem revosatoriam consuetudinis non intelligitur revocata consuetudo immemorabilis ihaec enim facit praesumere meliorem titulum de toto mundo. Fagri: in caρ. cum Mostolica caρ. 6. de his, quae sunt a Praelatis, et habet vim privilegii: arg. cv. Super quibusdam I 6. de ν. signis junct. Gloss. N. non extat memoria ς inde non censetur revocata, nisi specialiter exprimatur: Badibos. claus. 87. n. c. 8. Pataus P. 1. tr. 3. d. 3. ρ. S. g. r. n. Io. Secus dicendum esset, si consuetudo per novam legem damnaretur ut irrationalis; vel si ratio, ob quam consuetudo damnatur. militet etiam in immemorabili ex
Barbos. cit. vel si prohibeatur quaecumque consuetudo unum tantum excipiendo casum; nam tunc exceptio firmat regulam contra omnes alias consuetudines. Fagn. in ev. Ad haec a . de relig. domu . νέ . III. An lex sit ex consuetudine interpretanda. n. Alter effectus consuetudinis est legem interpretari: unde dicitur optima legum inte res: cv. Cum dilectus de consues. Id tamen intelligendum est quoad ea . in quibus lex est dubia: nam quod clarum est. non indiget interpretati ne . Si consuetudo sit legitime praescripta. ita ut et ipsa vim legis oblineat, dicitur per eam lex authentice interpretari: adeoque sicut si legislator alia lege suam legem ambiguam declaret id esset necessario observandum, ita dicundum de interpretatione facta iuxta praefatam consuetudinem leg. Ram. Imperator st. de Im. Si vero nondum lapsum sit
tempus. unde consuetudo vim legis obtineat. tunc interpretatio. quae sit . ratione consuetudinis. dicitur conjecturalis et probabilis. Quia tamen non datur vera consuetudo. nisi quando ei plures vel major pars consentit, hinc est hanc etiam interpretalionem conjecturalem per consuetudinem bene esse attendendam. quamvis verba legis non tam proprie essent exponenda. Sicut autem consuetudo certa interpretatur legem dubiam, ita lex certa consuetudinem dubiam interpretatur: cum una lex Per aliam explicetur: leg. unic. C. de inof . etc. Q. Ultima . Quando cessare intelligatur consuetudo . 6Diuitiam by Coos e