장음표시 사용
151쪽
argumenta traducunt, dicamus. sunt autem hi, qui naturae uirtute similia exhiberi, potuisse contendunt; qui pro trifaria, qua mouentur ratione, sunt in triplici ordine. Quia dam enim ex persecta quadam compositionis temperie, qua Christus polluerit, ei uniuersam rerum corruptibilium sphaeram & quidquid ea continetur subdita suisse, illique pro uoluntatis imperio obtemperasse, deblacterant: quidam solius imaginam cis potentiae uirtute, uniuersa illa prodigia, exhiberi potuisse, non dubitant. quidam demum , in astrorum situs & aspectus, quorum esset Christus peritissimus, eadem reiiciundi In priori sententia, nostra memoria sunt quidam apostatae. In secunda sunt Arabes quidam, de quibus postea . In tertia Ioannes Indagine & reliqui Astrologi iudiciarii , quos omnes digno rationum flagello,libet ordine aggredi.Ergo primo in priores illos temperamentarios,qui tamen de occulta philosophia libros excudunt, dirigamus stylum,breuissime tamen , quod eam insaniam , uel imperitis hominibus exposuisse sufficiat, nisi quod nostra memoria sunt quaedam ingenia , quibus citius suadeas huiusmodi paradoxa , quae catholicae religionis, quam iam fastidiunt, fundamenta pessiindent, quam usram & apostolicam doctrinam, etiam si ualidissimis demonstrationibus, quae Aristotelidi Platoni uiolentiam intulissent, confirmata uiderent,: nimirum quod non sit illis pars in sermone isto, eo quod quanuis ex nobis prodierint, non sint tamen ex nobis.
Ergo, quo horum apertius retegamus insaniam, quae communiori sententia, de rerum naturalium, quae elementis constant, temperamento, a medicinae peritis circumserantur , exponamus oportet. Est autem temperamentum, quod barbari complexionem uocarunt ut a definitione rite ordiamur non aliud quam ex quatuor elementis, seu calido & frigido, humido & sicco, temperata commistio, quae corpora mista necessario constituit: nullum est enim corpus mistum, quod ex his quatuor elementis, certa quadam ratione temperatis non constet. An uero sit temperamentum substantia uel acciadens,& an in ipso misto secundum suas essentias & integras naturas,aut saltem refractas, an uero tantum secundum uirtutem, idest primas illas qualitates elementa permaneant, quod nostrae memoriae physicis, quod id, Aristotelem probasib crediderint , placuisse uideo , praesentis disputationis necessitas examinari non postulat, dum numerum te peramentorum quae ex communi medicorum sententia', doeetur, in medium proseratamus. Fuerunt auctore Caleno,qui duo tantum temperamenta docerent, calidum si cum: frigidum & humidum, aut quod ad haec caetera uniuersa reserti crediderint, aut quod reliquas primarum qualitatum compositiones, inutiles ad physicam mistionem existimarent, quorum sententiam multiplici ratione Galenus subuertit . Fuerunt subii de,qui quatuor ex his qualitatibus temperamenta compos tetent, iuxta quatuor earum utiles nexus ,& combinationes, humidum & caIidum , siccum N calidum,& rursus frigi dum & humidum ; frigidum S siccum , quos tantum hoc nomine carpit Galenus, quod temperatum, quod Graeci s u ν nostri temporis medici, aequale uocarunt, onuserint. est enim temperata complexio, caeterarum mensura, per quam quasi per certissimam regulam , non tantum in theorica, sed etiam in practica medicina iudicari debent. Eam enim complexionem temperatiorem dicemus, quae magis huic quinto generi tempora menti appropinquet, sicut & in praxi medicinae, enitendum medico erit, distemper tam complexionem , quantum natura patiatur, ad hanc temperatam, per medicinae beanescia reducere . Video demum nouem temperamenta post Galenum , communi mediacorum sententia doceri, quorum quatuor simplicia sint , quatuor item composita, de demum unum temperatum. Simplicia uocant, calidum frigidum, hutnidum, secum
quae non ide6 simplicia dicuntur, quod ea tantum qualitate mistum constet, est enim hoc impossibile, cum omnia quatuor elementis,idest quatuor simplicibus ac primis coraporibus compingantur, atque adeo primis illis quatuor qualitatibus, quibus eleinenta constant sed quod sola ea qualitas, a qua nomen sumit temperamentum, inter Primas illas qualitates, cxcellat. Composita uero sunt, calida & humida: calida desicca, frigida d. humida: frigida &sicca, quod scilicet interquatuor qualitates, quibus mistum constat, hae duae qualitates potissime abundent. Temperatum uer , quod a Graecis appellari dicebamus. duplex est irem. Vnum quidem temperatum simpliciater, alterum temperatum in singulis generibus. Temperatum simplieiter idest ad uniuersam naturalem substantiain, aut respectu naturae totius, est illud in quo prorsusaqu-
152쪽
elementorum est portio, idest ubi non maiori mole, ignis, quam aer, aqua, terra, neque aer quam aqua, terra, ignis, aut aqua quam ignis, terra, aut dentu terra, quam ignis, aer, aqua, consistit, sed prorsus secundum aequales portiones, ad physici missi compositionem elementa coguntur, quod genus Graeci ς ω' uocant. Temperatum uero in singulis generibus, appellarunt, in quo ea elementorum aut primarum qualitatum m diocritas existit, quae cum animantis, tum stirpis naturae, maxime conuenit . atque lim quidem qualitatum temperies, in corporibus sanis, S quae pro sita natura optime se ha- bent, consistit, tunc uero unumquodque optimc se habere probatur, cum optimas ha-bet functiones. Quippe animal aut planta tunc Optime sese habere dicimus, cum optime ac secundum naturam, sitas functiones obeunt, equum scilicet, cum uelocissime cur rit, ficum, cum multos ac optimos ficus producit, Sc. Dicuntur igitur optimamim diamque, in ista naturalia temperiem habere, in suo genere, non utique absoluto sermo ne,quod scilicet,sit in eis paritas elementorii exacta sed quod illis insit ea mediocritas, quae ad iunctionis potestatem resertur, idest, quod eam inse habent elementorum & pria ., smarum qualitatum temperiem, quae ad agendum in suo genere maxime est apta. Hanc complexionis siue temperamenti rationem, usita medicorum aequalem secundum iustiaciam, priorem illam, in qua elementorum erant aequae portiones, aequalem secundum pondus, siue temperatam secundum pondus, nominibus ex morali philosophia derivatis uocauit. Est enim duplex iustitiae ratio, una quae in pondere, mensura & numero, aequali, arithmetica proportione cuncta metitur, quam commutatiuam sapientes uocari rulit: altera, quae ponderis, numeri, aut mensurae prorsus oblita, Geometrica ratione Aristin. cuncta distribuit, ubi non tam ratione dati N accepti, quam eius, cui datur, aut qui accipere debet, dignitas attenditur, pro dignitate nanque, quod suum est, cuique tri- .' buitur, Deo, parentibus, amicis, cognatis, ciuibus,& inter ciues, militi, artifici, agri colae , &c. Adhoc duplex iustitiae genus respicientes medici, ad eiusque aemulationem , duplicem hanc temperatam, complexionis rationem inuenere, temperatam nimirum. simpliciter, in qua pondere,numero, ac mensura pares essent clementoru portiones,quod ad eam rationem iusticia, quae commutatiua uocatur, reducitur, & temperatum in suo genere, in qua non secundum molem aequalem elementa ponantur, sed iuxta id, qum misti ratio ad optimam functionem praestandam, uidetur exigere, quod speciem habet distributivae iustitiae. Si uero alicui improprium appareat, temperati nominc censeri, quod ad unguem temperatum non sit, is reliquorum in uita humana, nominum uiuimattendat: vocamus enim potionem temperatam, & balneum temperatum, non lumquod est simpliciter tale, sed etiam quod in calorem, aut frigiditatem inclinat: e
demque ratione, temperatum acrem vocamus, etiam si in alterutram partem Paulum sit propensus. Est deinde aduertendum, magnum inter utrunque temperatum ueris
sari discrimcn, temperatum nanque simpliciter, quod ad pc adus vocamus, nullam habet latitudinem, sed quemadmodum ea, quam imitatur ratio iustitiae, in indiuisa pro sus elementorum mensura'consistit, contra ueris temperatum in genere, suam habet latitudinem, non enim uniuersi equi eiusdem sunt temperamenti, neque uniuersi h mines eodem prorsus temporumcnto constant, sed hic ampliori calore, ille maiore humiditate, frigiditate, aut siccitate abundat; in hoc calor, & humor, in illo, calor de
siccitas, in illo stigiis & humor, in illo demum stigiis & siccitas, plusquam reliquae duae
qualitates superfluunt. Vniuersa tamen humani corporis singularia temperamenta, certam habent metam, quam transgredi, uita conscruata, non datur. Nam etsi homo unus altero sit frigidior, cum tamen ut morbi extra cam stigiditatis latitudinem, quam sibi humana species usurpat, extruditur, quanuis in ea Digiditate alterius speciei indiuia duum potuis let seruari, uita dissoluitur: atque ita de cateris qualitatibus est senti edum . . In hac tamen specifica latitudine, medici certum iustitiale temperamentum uocarunt, quod est persectissimum, summeque temperato simpliciter, idest temperato ad pondus, is appropinquans, reliquas primarum qualitatum mensuras iusticiales, incertas dixerunt, i tmquod licet intra humanae speciei latitudinem uarient, ac proinde in humana specie ob- . i. 'i tineant rationem temperamenti iustitiae, non tamen perfectissimum eius specificae latitudinis gradum conseruent. Est autem auctore Avicenna , certum iustitiale temperat mentum, quod inter duas extremitates latissimae dictantiae, in uniuersa temperamenti humani
153쪽
humani latitudine reperiatur, non in quovis sexu, sed in uirili, quod scemina nonnihil
a certa humanae complexionis mensura divariet, neque in quavis aetate, sed in ea, quae iam ius uni incrementum accepit,reliqua enim humanae uitae tempora & aetates,aut sunt iusto temperamento humidiora, quales sunt infantia, pueritia adolescentia; aut adsiccitatem paulatim declinant, ut senecta, &c. Est tertio notandum inter uniuersa anica . A, malia, hominem suo specifico ac iustitiali temperamento, temperato ad pondus, quod uocamus temperatum simpliciter, propius accedere, quod non tantum Avicennate e. rem. statur, scd unnivcrsa medicina docci, quod eas nimirum duas qualitates, in quibus poli tissime uita consistat, quae sunt calor & humor, persectius, quam caeterae animantes, a To. is in sui compositionem S temperamentum asciscat, quod medici ex tactu de animae dr- . corporis operationibus, prolixo sermone demonstrant. In hominibus itaque,is qui cestum humanae speciei iustitiale temperamentum attingeret, non tantum brutis anima F0.is. . tibuS esset Persectior, sed S uniuersis, quae in humana continentur specie indiuiduis, suacria enim specitica latitudine, brutorum, immo reliquorum mistorum temperamentum C cellit , certitudine uero iustitialis temperamenti, reliqua suae speciei indiuidua, peri sectione transcendit. Vnde Avicenna, Donauit inquit homini, Deus temperatiorem Aia. isna complexionem, quam in mundo esse est possibile. N Algares, cum elementorum inquit, trima x ' commistio suerit pulchrioris & elegantioris aequalitatis, qua nihil possit inueniri subti- , ' . ... lius de pulchrius, sicut spe a hominis fuit aptum recipere a datore formam pulchrio-- rem, formis, quae anima extant humana. Quae uerba barbarico ritu implicata, nihil aliud significare uidentur, quam, quod,quemadmodum hominis sorma, caeteras cunctωrum mistorum formas exsuperat, ita quoque corpus, quo ea sit recipienda, debet suo P MAt', temperamento uniuersas in istorum formas excellere. Probant & idem medici, ex coequod nobilitas actionum & earum persectio, bonitatem temperamenti demonstret, cum auctore Aristotele, actio faciat scire sormam, & omnis temperata complexio, suo dignoscatur officio, ac proinde cum in uniuersum, actiones humanae, siue quae ad anima siue quae ad corpus spectant, caeterorum missorum actiones exsuperent, sequitur hominem suo temperamento, ad simpliciter illud temperatum , proxime accodere, ac proii de reliquorum mistorum temperamenta persectione transcendere . Sequitur deinde eum hominem, qui in humana specie persectiores animae & corporis iunctiones exerce ai , caeteris hominibus potiori temperamento ac temperatiori natura constitutum fuisse
hac ratione, frigidum &siccum, quem melancholicum uocant, deteriorem frigido Mhumido, quem phlegmaticum dixerunt, existimant: his duobus potiores existunt, caritidi & sicci, qui appellantur cholerici, utpote qui alteram earum qualitatum, in quibutuita consistit participent, sed hos omnes exsuperant, calidi de humidi, nimirum quod utranque qualitatem uitae amicam , usurpent. In qua etiam temperamenti ratione, sua est latitudo . est enim hic illo calidior & humidior, ac proinde temperato simpliciter propinquior. Temperatam uero complexionem ad iustitiam, idest, quae in suo genere sit perscctissima, rarissime reperire contingit, sicut in circulari figura, facile quidem est
multa, immo innumera puncta reperire, quae non sint centrum, centrum tamen rcperire
disscite. Ita in tota illa latitudine complexionis humanae, puncta quidem, quae non sunt centrum, idest diuersas ac uarias clementorum missiones, quae perfectam temperamenti ad iusticiam,rationem non habeant, ubique reperias, mediani uero complexionem, aut temperamentum, quod certum iusticiale, quod nimirum ab utroque extremo disset aqualiter, uocari dicebamus reperire dissiche, immo uix credunt tale tem ranae
tum a natura produci, quae magna ex parte uel temere agit, uel contrariorum agentium uigore retardatur a fine. Lib. qiod OνORTE T demum animaduertere, Caleno ac caeteris artis maedendi peritis auctoria auimi bus, animae actiones a corporis plurimum temperamento pendere: qui enim malam corro poris est nactus temperiem, prauas quoque actiones animae habere, ratio suadet. Nam
uel anima ipsa nihil est aliud quam ipsuin temperamentum , quod idem Galenus credit; aut a corporis qualitatibus in agendo dependet, quod Christiani & caeteri, qui immo
tales hominum animos crediderunt, existimant. Itaque, qui bonum habet temperamentum , bonas animae actiones eliciet, qui melius, meliores, qui optimum, optimas, consequentia rationis. Cui, ervo temperatum in humana specie contingeret, non ton-
154쪽
tum caeteris physicis mistis persectiores habebit, sed uniuersis mortalibus. Erit tamen
huiusmodi hominem reperire rarissimum, quemadmodum de centri punctum, ubi t tius circuli medium consistit. N . u e iam quorsum ista dixerimus, aduerte. Credunt apostatae isti, Christiam non diuina uirtute, sed temperamenti excellentia, praestitisse miracula, quod sic ex his, quae
praeiecimus fundamentis, clictui. Christus optimi erat temperamenti, non tantum quod homo erat ae humani temperamenti participabat rationem, sed quod inter omnes momtales, certum illum gradum temperamenti iustitiae, quod homini debetur, natura largiente , accepisset, hic uero temperamenti gradus, uniuersis corporibus physicis persectione praee minet, quod caeteris quidem miliorum speciebus humanum temperamentum , ad temperatum ad pondus, propius accedat, quod est temperatum simpliciter, α quod caeteros homines, certo illo iustitiali gradu praecelluerit. uemadmodum ergo homines, quod temperamenti bonitate, caeteris praestent, omnibus imperant brutis, ac rerum cunctarum dominio potiuntur, ita Christus, quod non tantum bruta, sed & uniuersos mortales temperameti bonitate praecelleret, rerum omnium potiebatur dominio, ac non tantum bruta, sed rationales homines, suo imperio subditos habebat. Atque id quidem, non ea tantum ratione, quae ciuilis uocatur, inducendo nimirum rationibus , aut suadendo, aut ea quae despotica dicitur, qua uoluntas scilicet a uoluntate imperiose mouetur nam hac, intra eandem humani temperamenti rationem, masculus in foeminam, di sapiens in insipientem, imperium exercet) sed naturali quadam, quae AH -. r. rerum ipsas naturas, di elementorum mistiones aspiciat. Non enim excessus tantum est γ' 3. in uoluntatis, aut intellectus actionibus, sed in ipsa compactione naturae. non ergo tan- 'tum Christi uoluntas aut intel lectus, alterius hominis intellectu aut uoluntate superior existet, sed ipsa elementorum compactio de mistura . Hinc deducunt aliorum hominum corporibus imperare potuisse, ut ad antiquam eucrasiam propulsato languore redirent, idest, potuisse claudos erigere, caecos illuminare , leprosos mundare, ac caetera mira opera, quae in imis euangelicae plantatione perfecit, exhibere. Quin, quoniam tempe ramentum illud in genere, non tantum respectu aliarum specierum, sed simpliciter etia, proxime temperamentu ad pondus, in quo aequales habentur elementorum portiones, accedit, intulerunt Christum in omnibus elementis conseruari potuisse; qua ratione crediderunt maria calcasse, quod ad simpliciter temperatum, idest temperamento ad i si pondus proxime accedens, in aqua, quemadmodum in terra, substineri potuerit. Temperatum enim ad podus si detur, cum non maiorem terrae molem quam aquae aut aliorum elementorum contineat, in aqua existens, demergi non poterit, sed neque in quovis elemento sursum aut deorsum motione naturali mouebitur, quoniam misti naturalis motio, sursum aut deorsum, ab elemento praedoininante proueniat. Poterat tamcnmotione uoluntaria in quovis elemento moueri, in aqua, inquam, in aere, dcc. quem admodum in terra ipsa: cui sentcntiae, an Petrus Aponensis, qui uulgo Conciliator uocatur , extiterit, non diffinio: scio illum, differentia vigesima, cum de propinquitate certi iustitialis temperamenti ad temperatum ad pondus & simpliciter, loqueretur, hanc in Gentilem Fulginatem reiicere, Maod signo, inquit , sulciret mendax Gentilis, eo quod, Heliam adeo dicat temperatum extitisse, ut in quolibet elementorum posset locari , sic in ipso elementa proportionata, de contrarietates corum sopitae, ut fere in quolibet possit permanere, ita quod receptus est in turbine igneo, de cursu equorum igneorum, Ecclesiastici s. similiter talem diret Christum, qui simplicibus pedibus undas maris calcauit, Matthaei l . unde talia corpora uehementer ponderi fuerunt propinqua , ut quasi in omni possent elemento seruari. Hoc autein fictum . uerum omne a tribuendum est diuinae potestati. Christum tamen testantur Hierarchae, teperatissi inum
extitisse, quod actus diuini docuerunt eiusdem. hactenus ille. Sed fle posteriora eius uerba, non nihil id ipsum subolere uidentur, dum inquit, actus Christi diuinos eundem indicare temperatissimum: non alios actus diuinos intelligit, suspicor, quam quos ti bis euangelium inlinuat, idest coelestein doctrinam, & miracula: nam Christi actiones naturales, neque euangelium prodit, aliorum hominum actionibus perfectiores fuisse, nisi perfectionem eorum ex quadragenario ieiunio quis colligat,quod diuinum este opus inde colligitur, quod ex sequenti sanae damon ingenti suerit dubitatione perculsus.
155쪽
Quadraginta enim dierum ieiunium, non humanum opus,sed diuinu putabat. Contra uel o famem pati , prorsus humanum, atque 'adcoindubitationis aequilibrio uexatus, Christum ipsum tentatione aggrediebatur, dicens, Si filius Dei es, &c. Immo quanto corpus est temperatius, tanto magi subtracto nutrimento.fame uexatur, unde distemperatae complexiones, diutius famem tolerant, quam remi eratae , quod plures procreent superfluos de indigestos humores,qui actionem caloris naturalisin humidum radicate, unde necessitas extrinseci nutrimenti descendit, impediant. Quae ratio non nihil me mouet, ut actus diuini, qui apud Conciliatorem bonitatem complexionis ostendunt in Christo, sint ipsa miracula, & quod in euangelicis praeceptis ostendit, acumen sapientiae. Sed iam in eam insaniam,quisquis eius primus auctor extiterit, quod nonnullos sciam, eam ex penitissima philosophia mysterium depromptum uocare, accingamur oportet, ostenturi prosecto, quam longe absint a Christo de abipsa natura, qui huiusmodi perniciosa S insana paradoxa, inuita philosoplita cum magno rationis S sdei detrimento , introducunt: nam quod iam a Christo desciverint, qui eius supranaturales actiones, natura ipsa ac bonitate temperamenti metiuntur, non est dubitandum. Si enim nihil supra hominem insinuent, non est cur cum Deum credamus, immo nec est , cur quemadmodum prophetae, saltem diuino lumine illustratum dicamus, quod totius euangelicae fidei est certum exitium. Quod autem id natura non patiatur, iam ostendamus. P i M e i o i o' , temperamentum quod ad pondus uocatur, cuius ratione in quovis et mcnto , F cliam aut Christum potuisse conseruari, dicebant I in indiuiduo non dari, testes sunt uniuersi medicinae periti, quibusdam exceptis, in primisque Galenus, di Auia cenna Graecae ac Barbaricae sectae monarchae: neque alia ratione, a medicis est excogit tum , quina ut uel in medicinae contemplatione uel in eius praxi administranda medicus haberct, quo mistorum complexiones expenderet, & ad qu2d quasi ad certam amussim. aut oblatum temperamentum exigeret, aut ad id per medicinae beneficia, distemper tum reduceret. QSod & in reliquis humanis artibus solet accidere,dum quis persectius ea ars habeatur, quippiam, quod sit metrum ac mensura cunctorum, ipsa animi cogit tione fabricatur. Docent eloquentiae studiosi, oratorem debere esse uniuersarum a tium peritum . Mea quidem sententia cinquit Cicer nemo esse poterit omni laude comulatus orator, nisi erit omnium rerum magnarum atque areium scientiam consecutus: non quidem quod ullus mortalium, uniuersam rerum di artium cognitionem, sibi comparare queat, sed, quod ad eum oratorem fictilium, qui uniuersa cognosceret, sese uerus orator afformare debeat, & quantum poterit anniti, ut ei similis fiat. C gnoscet etiam hoc ficto oratore, quantum a uera ratione oratoris deficiat, quisquis eius artis studio teneatur . Ita fit & in arte medendi: quoniam uniuersium medicinae studium in hoc situm est, ut pcr Ianguorcm euersa corporis aut membrorum e crasia siue rectus ac sanus habitus restituatur, aut per medicamentorum auxilia, det xius temperamentum in melius commutetur, quo uita sit longior & minus morbosa, eius artis periti, praesertim Galenus, inter omnes, omnium pene artium ac disciplin rum consultus, hanc temperamenti ad pondus rationem iniicest, ut in accessu & receia su caeterorum temperamentorum ab ea, uniuersa medendi ars uersaretur. Ita ut temperamentum ad pondus non rei existentis, sed artis uocabulam sit, quemadmodum in dialectica chimaera, hircoceruus & similia. N iis quod huius generis temperamentum natura non patiatur, hae rationes demo strant. Ignis est summe leuis, ita ut omni grauitate destituatur, ergo nulla ratione poterit cum caeteris elementis appendi. Amplius denaus quod tamen natura non admittit ignem aliqua grauitate pollere, copulentur inuicem clementa,quo mistum naturale subsistat, in eadem mole ergo, cum ignis uehementiorem habeat actionem, caetera elementa corrumpet, unde uel mistum non coalescet, aut si coaluerit, statim ignis actione soluetur. Deinde mistum ad pondus aequale, si tale aliquando daretur, nulla ratione moueri posset motione locali, quod natura non patitur, Omne enim physicum corpus mouetur localiter, immo neque uspiam quiesceret. Quod utrunque ostenditur ex eo, quod auctore Aristotele, si quod corpus alicubi quiescit, ad eum locum natura linia propellente mouetur, mouetur uero nustum G clemento praedominante, idest, ab eo,
156쪽
quod in eo maiorem molem obtinui. Ergo mistum in quo nullum elementum est altero maius , sed omnia aequalem molem & pondus possideant, ad ullum locum moueri non poterit: ergo neque in ullo quiescere; non igitur mouebitur aut quiescet, ac proinde
neque erit physicum corpus, cum physici corporis passiones non habeat. Q aod si quis
in medio elementorum, aut quod quidam delirarunt, in concavo sphaerae aeris, quasi in loco naturali constituat, profecto illud naturaliter detrahent terra N aqua, quae ad proprium quietis naturalis locum, per suam grauitatem desccndent. Q uod si extra olementarem hanc sphaeram, illudna istum agatur, quatuor igitur elemcnta, quae in eo contenta , loco naturali carebunt, deorsum impellent: ignis enim si in lunae sphaera collocaretur, communi physicorum sententia, descenderet. idemque de caeteris corporibus simplicibus, in quibus res naturales locantur, est omnino dicendum. Rursus, temperamentum, non est simplex elementorum coinmistio, qualis es Hapidia in aut granorum aceruus, sed ex eisdem inuicem agentibus & patientibus coagmentatio: ubicunque uero est assignare actionem & passionem, oportet agens supra passum obtinere dominium: non enitivab aequali uirtute fieri actionem natura permittit, ergo illud mistum non esset mistum, neque illud temperamentum ad pondus, esset temperam tum . atque hoc pacto neque ratio sinit temperatum ad pondus, sola saltem imaginatione constare. Verum
de hac re cum non tantum medici Christiani sed Arabes & gentiles nobis consentiant, plura loqui fortassis in utile.
H . et ergo Christianus homo, temperamenti ad pondus ratione, neque Heliam ut insanus Gentilis dicebat, neque Christum maria potuisse calcare ,aut in acris conseruari elemento, quod huiusmodi temperamentum, neuter in sui compactione potuerit accipere, id nullo pacto permittente naturalia Sed quid λ An non quoque Petrus eiusdem domini praecepto, aquas calcavit Θ Descendens, inquit, Petrus de nauicula, ambulabat super aquas, ut ueniret ad lesum. An crat quoque Petrus ad pondus item elementa sortitus λ Dicens has rationes tantummodo concludere, non dari temperamentum ad pondus perseverans, nihil tamen obstare, quominus saltem detur per instans, cuius sententiae suerunt olim Petrus de Aluema, Petrus Aponen. Iacobus portiuiensis, Thoamas Gamen. Antonius Parmen.&c. Verum si ita esset . nec temperatum illud ad pondus, ad medicam considerationem pertineret, quando medicus, non instantaneas substa tias, sed durabile corporis temperamentum considerat, neque ad praesentem quaestionem attineret, in qua disceptamus, quo genere temperamenti Christus uigueriit. Christus enim non fuit res instantanea, sed permanens, neque uirtus operandi miracula in Christo fluebat, sed usque ad uitae Mein in eodem permansit. Quas uero aut hi aut entilis Fulginas, Marsilius, & quicunque contra maiorum decreta hoc genus temperamenti induxerunt, permanens ac durabile, rationes excogitarint huc adductas uelle conterere; cum uno consensu medici doctiores id praestent,opus esset ociosum qui uolet, horum tractatus consulat, praesertim uero Hugonis Senensis qui de hac re pro sui temporis ratione plenissime disputat. Α τ dicent uerum esse,temperatum ad pondus a natura non dari,neque csse possibile, uerum Christum ratione temperamenti iustitialis certi, quod quanu is difficile detur,est tamen possibile, illa omnia operatum. est enim temperatum in humana natura, temperato sit inpliciter summe coniunctum, quod homo quidem a tota specie, reliquas natura. lium in i liorum complexiones excellat, ratione uero certitudinis iustitialis temperamenti, cunctos, alios qui intra eam humanam speciem continentur superet, ut antea dicebamus. Verum in primis negandum erit, Christum, aut quemvis sapientem certo isto iustitiali temperamento a natura donatum . est enim pro duplici hominis portione, duplex quoque temperamenti bonitas. bonum temperamentum vocamus, cuius exteriores functiones Qui bonae sunt uero duplices lanctiones, sicut sunt duplices potentiae. nam sunt quaedam a materia separatae, quas rationales vocamus, quadam immersae materiae, quae ad vegetatricem aut sensitricem mi inae paricin pertinent: hae uero ut bonae sint, longe diuersam temperamenti rationem in corpore postulant. Scimus enim calidum & humidum temperamentum, ad vegetatricis aut sensitricis animae functiones, maxime idoneum, non item ad intellectuales operationes, ad quas recte eliciendas,calidum de siccum; praesertim si humoris melancholici nonnihil possideat, plurimum prae- .i , 3 R ij stat.
157쪽
stat. Est enim siue uitalis, siue animalis spiritus in calido & sicco, multo subtilior, matione uero melancholici temperamenti, quod frigidum est ta liccum, memoria tenacior : quae duplex uis in sapiente requiritur. Omnes, inquit Aristoteles, qui claruerunt ingenio , vel studiis philosophiae, uel in republica administranda, uel in carmine pangendo , uel in artibus exercendis, melancholicos suisse videmus, & quosdam ita, ut uitio atrae bilis in arentur, ceu inter heroas de Hercule fertur. hic enim ea ipsa fuisse natura putatur, & morbum comitialem, sacrum; ab illo, Herculeum prisci nominau re. Et subinde, de quibusdam ulceribus, quae a melancholico humore gignuntur, se monem faciens, Id, inquit, plerisque a trabile consistit, & Lysandro Lacedaemonio proxime ante obitum, id genus ulcerum cinersit. Adde Aiacem N Bellerophontem, quorum alter penitus ad infamam prorupit, alter Ioca persequebatur deserta, unde iuiud Homeri, As hic, quando etiam Draudor Diis omni liu errat In campos solus latos, in ue auia rura I De Dum cor edens, hominum uestigia uitans. Quinetiam plerosque alios ex heroum ordine, eodem morbo laborasse compertum est. Annis uero posterioribus, Empedoclem, Socratem, Platonem, & alios compi res uiros insignes, hoc fuiste habitu , nouimus, atque etiam partem ordinis poetarum ampliorem. Nam & multi id genus hominum, ob eiusmodi habitum corporis exercent,& aliqui suapte natura, in eos ipsos a tactus perspicue vergunt, omnes tamen sere, ut diactum est , natura huiusmodi extitere. Hactenus Aristoteles, cuius uerba libenter ait
limus, quod perspicuo, a uiris sapientibus, qualem Christum, etiam diuinitate semota, sumus dicturi, calidum & humidum temperamentum, quod inter omnia potius habetur, excludat, cuius causam subinde prolixius proseri, quam ut hue ataratur. Claudius quoque Galenus in cominetario libelli Hippocratis De natura humana, clim uniuscuiuiaque temperamenti proprietates exponeret, ita scribit. Iam uero est alia quaedam diasputatio naturalis, non parum ad probandum efficax qua humores quatuor ad mores idoneos generandos, utiles demonstrantur, Verum prius ostenditie in ipsa conueniebat, animi mores, corporis temperaturam sequi, de quo nos etiam alibi scripsimus. Itaquo hoc statuto, acrimonia animi ac prudentia, ex bilioso humore proficiscetur, constantia uero & firmitas ex melancholico; simplicitas autem & stoliditas ex sanguine; pituitae uero natura, ad mores fingendos inutilis, hactenus Galenus. Quod uero de hae resescripsisse alibi, inquit, libros de animi moribus, & de cuiusq; a Getuu cognitione & medio significat, in quibus multa philosophatur, in eandem sententia. Vides ergo a dii bus totius philosophiae & medicinae principibus, calidum & humidum teperamentum. quod tamen est inter omnia, quantum ad actiones naturales, praecipuum, quod ad animi actiones iudicetur ineptum, a sapiente amoueri, immo illi stoliditatem attribui: & t men , si quod in humana natura iustitiale temperamentum certum, daretur, illi, calliadum & humidum, idest sanguineum temperamentum, prorinie accederet. contra uero, ad frigidum & siccum, S calidum & siccum, sapientiam, prudentiam, sagacitatem, re
animi constantiam referri. I mino neque eadem est bonitas temperamenti, ad natur Ies & animales actiones: uoco autem animales actiones, eas quibus animal a planta distinguitur, sensationes nimirum, aut externas aut internas: naturales uero, quae tam tummodo misti aut uiuentis se alem rationem insequuntur. Videmus canem te peramento, inter cunctas animantes siccissimum, & tamen inter omnes ualet olfactu: videmus & lyncem, & uulturem, alterum uisu, alterum uisu, & olfactu, non tantum
homines, sed di uniuersa animalia superare, quae tamen animalia ab homine per ctione iustitialis temperamenti superantur, nimirum, quod non semper deterius te peramentum, deteriores, scd plerunq; distuperatius, uiuaciores & persectiores animales habeat actiones. Est prosecto sensoriorum in animali, missionis physicae, aut uitae nat ratis, ratio diuersa, nam haec in recta humorum, aut primarum qualitatum compactione sita est, illorum uero rectus habitus, in earundem qualitatum excessu consistit. Immo nec uniuersa sensoria eundem habitum postulant, sed alia alium. Visus enim in humidiori complexione, olfactus in sicciori seruatur: qui enim olfactu ualet, no multum ualebit uisu, di contrario. tactus uero & gustus, quae tamen omnium sensoriorum
158쪽
ignobilissima iudicantur, temperamenti rationem sequuntur, nam auditus ut pluriamum , in calido & humido, idest in sanguineo temperamento seruatur. Eico ut quae diximus, in Uilogum redigamus) negamus Christum quem etiam si rurum homi ncm isti crederent, tamen sapientissimum, prudentissimum, & constanti simum, negare non possunt, temperatum, iustitiali, illo certo temperamento fuisse; sed eam temperamenti rationem sortitum, quae sapientibus & shadiosis hominibus maxime conuenit. Neque quicquam ualet, quod quidam sine auctoritate commiscuntur, eundem inter omnes mortales speciosissimum suisse, unde & optimi temperamenti fuisse concludunt. Primo enim id non aliunde colligunt, quam ex quorundam sanctae scripturae locorum mystico sensu, in quibus ob speciem commendatur: uerium pulchritudo illa, etiam si de Christo ibi scriptura loquatur uel ad diuinitatem spectat, uel ad uis tutum speciem & sormam, quibus cunctos facile superauit. Neque enim corporali specie pulchrior fuit Apolline, Adonide, Atyde, Cyparisso, Croco, Acantho, Amaracho, quos quatuor postremos ob sormae excellentia, in sui nominis plantas fabulantur conuerses, Hippolyto, Hyla, Narcissio, Niso, Paride, aut sceminis illis, Helena, Athalanta, Ariadna, Antiopa, & reliquis utriusq; generis propter speciem celebribus, quorum ad mirandam pulchritudinem celebrarunt Poetae. Sed neque haec exterior corporalis se ma , semper temperatioris naturae signum habetur. Videmus enim plerunque speciosos, morbosiores, & pluribus languoribus esse obnoxios, quam Hipponactes, Corytheos, Thersites, Damones, Aesopos, Socrates, de si qui sunt similes deformitate famosi. Quod si species optimi temperamenti sit signum, cur non foeminae, quas tamen infinitis languoribus subesse uidemus; potiori fuissent temperamento, quam uiri, quod maiori uultus pulchritudine sint a natura domnatae Z Cyrillus itaque Alexandr. Patriarchara' in illa uerba Psalmi s. Accingere gladio tuo super semur tuum, potens
pulchritudo intelligatur de ea, quae est in gloria & natura Deitatis, omnia superantis , quandoquidem camis gloriationem nemo adscripserit Christo, nec in gloriam ipsus ce- fuerit. Absit hoc: totum enim mysterium incarnationis suae, est exinanitio & humilia tio, sicut scripsit de eo Esaiasproph. Et vidimus ipsum di non habebat speciem neque pulchritudinem, &c. Non semper profecto corporis forma cum animi moribus con- k-- uenit, immo raro morum di corporis species una iunguntur, uerumque est plerunque ri , g quod ait Martialis de Achilla. --- Insignis forma, nequiti G puer . . . tali Immo plerunque licet de quibusdam optare, quod idem de Catulla, libro octa- 'lumia.
u. , epigrammatum optat. O' quam te fieri Catulla uetiem, Formosam minus, aut magis puscam.
Sed neque corporis robur cum ingeni j uirtute semper conuenire probatur. Scio G lenum libro priori de temperamentis, ex propria, de Aristotelis sententia, corporis actio- .nes cum animi moribus consentire, docuisse: quod & libro illo de moribus animi, plenissime docuit. Verum illud non de moribus, quae uitia sint aut uirtutes, intelligit, sed ut doctiores interpretes docent de animi passionibus, quas Graeci π uocant, qua- ni. Ies sunt audacia , timiditas, & similia; his enim de corporis robur sere respondet, ut ei T qui audax fuerit, robustos quoque neruos natura donauerit, econtrario uero, pusillanimi, molles, quia nimirum cordis temperaturam animi mores, S reliqua fere totius corporis conditio, consequitur. Atque id est, sed clarius, quod dicit postea, naturam corporis partes, iuxta animi mores effinxisse. In quam rem libro de usu partium exempla subiecit, ex diuersis animantibus, in quibus natura, unicuique pro indolis diuertatate, diuersas particulas indidit, homini scilicet , quod esset animal a natura masuetum , nihil armatum ingenuit, contra leoni, N in auium genere aquilae, & aliis auibus rapacibus , ungulas indidit; & ut paucis dicamus, alia auium, alia piscium, alia quadrupe-
159쪽
dum membra. Sed de his, libris de. partibus animalium Aristoteles multa . Nos, tamen ut horum ineptias, clariori luci exponamus, gratis concedamus, Christum hoc certo iustitiali temperamento fuisse naturaliter praeditum. sed nunquid potuistet eandem tempcramenti rationem, in omni aetate, infantia, pueritia, adolescentia, & tu uentute . quas Omnes excoluit, conseruare λ An non diuersus locus, diuersa nutrimenti ratio, diuersum coelum, diuersa studia, temperamenta transimulant λ Certe Galenus humidum de calidum temperamentum puerorum statuit, siccum & calidum, eorum, qui in atate inclinata sunt constituti, humidum & frigidum, senum . adultam aetatem etiam in adolescentiam , quae eodem auctore, a decimo octauo incipiens, in quintum& vigesimum desinit, & iuuentutem, quae a vigesimo quinto, ad trigesimum quintum extenditur, d iuidit: adolescentiam,Optime inter uniuersas hominis aetates temperatam credit: sunt enim, tunc calore praualescent, uitae principia auctiora. nam etsi pueriatiam calidam & humidam natura constituat, quia tamen extrinseci humidi, quod ex maternis uisceribus infans ebibit, stiperfluitate, per naturalem calorem, qui adhuc quasi compressus iacebat, nondum est purgatus, nondum ad persectam calidi & humidi temperamenti rationem pervcnit; cum uero paulatim per aetatem calore conualelce te, prorsus extrinsecam humiditatem ex membris exclusit, tunc calidum & humidum, perfecta ratione obtinetur . ex ea uero humoris extrinseci super suitate per totam penὰ pueritiam, morbis humidioribus, quales sunt pustulae in capite, uariolae,&c. pueri l borant, iuuentutem demum calidam & siccam, idem auctor constituit. Non igitur suit possibile, Christum per totam aetatem , unam& eandem temperamenti rationem sortiti, praesertim cum Abrahae semine semel appraehenso, debuisset per omnia fratribus assimilari. Immo c mi optimum temperamentum in adolescentia habeatur, tunc debuisset praestare miracula, non item in iuuentute, quam scimus uerum illum temper menti iustitialis certi gradum, quod praeualescente calore, di humido decrescente, adsiccitatem declinet, obtinere non poste . Nutrimento & studio etiam temperamentum. mutari, idem Galenus es auctor, Ex cibi, inquit, potusque & quotidiani stud ij ratio ne, probam corporis temperaturam facimus, quo modo Pythagorae ac Platonis imitat res , tum alii quidam ueterum , secisse narrantur. Et in eodem libro, Saltem nunc, ait, ad mentem redeant, qui difficulter admittunt, nutrimentum efficere posse, hos temperatiores , illos distatutos magis, alios incontinentes, nonnullos frugales, confidentes, meticulosos, mansuetos, modestos & contentionis ac rixae studioses, ueniantque ad me audituri, quo esculento, quo item poculcnto, eos uti conueniat. Hactenus ille. Variantur igitur ex cibo & studio, non solum hominum temperamenta, sed mores, quod uariis regionum & prouinciarum exemplis demonstrare non est necessarium. Christus igitur, quem ciborum asperitate, multis ieiuniis, orationum pernoctationibus, Sc pro nostra instructione maceratum legimus, qui fieri potuit, ut cliam sit eum temperamenti iustitiae gradum, quem isti potentem, ad edenda miracula uolunt, in sui gener tione accepisset, perpetuo eam conseruasset, quando huiusmodi cibi de studia, naturam humido radicali exsumato, uehementer extenuantὶ Varia loca, temperamenta uariarpidem, codem libro, ex Hippocratis, de aquis, acre, & locis, commentario demonstrat ;In ciuitatibus quae uersus septentrionem vergunt,mores agrestes magis quam benigni, illarum quae spectant Orientem, homines, clara uoce praediti sunt, ira de ingenio praestantiores his, qui ad Aquilonem habitant, Asiam plurimum ab Europa naturis omnium. N quae terra proueniunt, de hominum differre ,ex eodem Hippocrate docet, subiungitq;. Temperamentum ait Hippocrates, non modo aliorum , quae percensui, sed morum quoque causani esse. Vides igitur uario coelo , uario ac re, uariisque locis, ex Hippo cratis de Galeni sententia temperamenta uariari ac mutari. Cium ergo Christus non siemper easdem prouincias incoluerit, sed natus in Iudaea, tyrannica persecutione fugatus in Aegyptum per bonam pueritiae partem secesserit, deinde nunc Galilaeam, nune Samoriam , nunc Iudaeam, lustrauerit, qui fieri potuit,ut semper eodem uigeret temperamento Debuillet igitur in temperatiori regione , & in qua magis temperata illa iustitialis elementorum con pactio conseruaretur, excellentiora miracula operari. nam in aliis locis, contrario loco ac coelo uirtus prapedita debuisset languescere. Temporum anni uarietates, de quod ex his, corporis habitus, & temperies divariciit, nemo, qui proprii corporis
160쪽
eorporis habeat rationem, ignorat. Ver ab Hippocrate calidum 8e humidum ponitur , DL δε aestas calida & sicca, autumnus, fi igidus & siceus, layems frigida Se sicca, Q vanivis caleno & eius sectatoribus, alia ratione metiri quatuor anni tempora placcat, uCr wmperatum dicentibus, aestatem siccam & calidam , autumnum frigidum di siccum . sed magis ad siccitatem declinantem, hyemem humidani di si igida in . lionim temporum prosecto uicissitudo, multum, non tantum hominis, sed & cunctorum uiuentium immo&non uiuentium missiorum temperaturas cogit a se ipsis recedere, & de qualitate in qualitatem, humani corporis membra transmutat. Ergo si temperamentum illud iustitiale certum, quod in Christo fuisse contendunt, quopiam anni tempore construabatur, quia sibi congruum & familiare, ut contrario illius temporis laederetur, pro sus est necessarium, unumquodque enim sibi familiari iuuatur, contrarius Opprimituro , iErgo, si uere, quod esset temperatum, ac proinde temperatae complexioni, conseruat i- iuum, faciebat miracula, aitate,autumno, & hyeme, eadem, propter contrariam temporis rationem, exhibere non poterat: erat mini impossibile, in eodem tempera menti gradu per uirtutem naturae, Christum permanere, sed cum tempore anni, quemadmo- . . .
dum Nd caetera composita physica, tiariare debebat. Multos autem scimus, S uete Naestate, autumno, de hyeme, a Christo sanatos, ut facili labore ex Euan lica historia, aut actibus apostolicis lector aduertet. Recte igitur dictum est ab Actio, impossibile τυ - .esse unam aliquam temperaturam diutius perseuerare, quod ipsa sibi ipsi necestario alia quandam asciscat. Atque adeo etiam si gratis daremus, in sui generatione illam tem peramenti , quam isti contendunt, rationem Christum fuisse sortitum adhuc impossibile fuisset, tandem, per omnes aetates, studia, tempora, loca di caetero rus naturalC. ,
quas medicina considerat, e seruare . . , i
I quo nihil absurdi, istis, qui se penitiore quadam naturae sapientia praeditos
existimant, non concedamus, esto ita Christium de iustitiale certum temperamentum a natura sortitum, & id ipsum per uniuersam aetatem conseruasle: an ex hoc sequitur, po . ituisse aliorum distrasias & intemperies adeucratiam& temperiem reducere Z Prosecto optimi temperamenti potestatem. non in alios, sed in ipsum eundem, qui habet a medicinae coni ultioribus extendi, percepimus, in optimas inquam tantummodo uirium naturalium sanctiones, & exercitia, per quae recte easdem uires habere dignoscimus. a Cptime temperatus, inquit, Actius homo est, cum corpore apparet cxactu medius, in sis. 213. ter omnia extreme disposita corpora, in gracilitate ac crasiitudine, mollitie ac duritie, caliditate di humiditate , siccitate ac frigiditate, & ur in summa dicam, si animales ac naturales actiones inculpabiles habuerit: medio item modo se habuerit inter hirsuta corpora ac glabra, inter nigra coloreae alba . Vides & signa & effectus temperatae naturae , non ex his, quae extra, sed in his quae in se ipsa producit, aduertis Z dum prosecto oculum recte habere existimamus, non cum alterius oculum ad temperiem aut habitum temperatum reducit, sed cum optimam habet uisionem: idemque de cateris sensibus ello iudicium : eodem ergo pacto, corporis humani rectus habitas ac temperatio cO-gnoscitur,non cum inextrinsecum corpus operatur, sed cum in se isse rectas Operationes naturales exercet. Deinde, Christi corpus, quocunque temperamento constaret, corpus erat physicum, di modo agendi naturali subicctum: ergo cum res naturales,nisi cum patiente coniunctae,non agant, nullo pacto Christus absentium corpora sanare potuisset, quod ex euangelica historia falsum conuincitur; cum & multos longe dissitos, sanitate donauerit. QSod si duplicem obiiciant contactum, alterum mathematicum, alterum uirtu alem; mathematicum, cum apentis & patientis superficies iunguntur. ulrtualem, cum per medium dispositum, agentis uirtus in patiens extenditur, attendant, uirtuali contactu, non a quouis spatio fieri actionem, sed a certo ac determinato, ita ut nullo pacto a maiori, non enim rerum naturalium uirtus est infinita, sed certum in agendo
requirit spatium. Christus autem non solum tangendo, aut languidia praesens, sed longissimo spatio sanitates impertiebat . cuius excpla sunto, fili j Reguli,& pueri centurionis curatio, die. Deinde, si uiriualem in agendo, Christo contactum daremus , ergo cum Mob. s. uirtus naturalis,qualis illa esse deberet ad patientis praesentia non possit non agere,nullus aeger Christo potuisset esse praesens,quin uel Christo inuito, corporis aut nacbri sanitatem exciperet:non enim naturalis uirtus quantum uult, aut quando uult, agit, sed ad patientis