장음표시 사용
191쪽
runt, easdem, quas Euangelii aduersarii & Ethnici sunt passi poenas sustineant inissquod hi, quod non ignoranti a sed malitia offendant,maioribus sunt digni. Habes igituria persecutoru Christiani & ecelesiastici nominis ii lices tragoedias, cotra uero, si proia phanam & Ecclesiasticam historiam euoluas, & eos principes, qui eandem Christianam
.di Catholicam religionem Querunt, N eos, qui eandem & scriptis & doctrina adornarunt. & uita N morte inlicissimos u ideas. In his sunt Constantinus Magnus, Theodo sus senior, Valentinianus senior, Carolus I)ipini filius ibus etiam adnumerandus' uidetur Carolus huius nominis quintus, qui coelesti quadam ambitione nostra memoria , ut a terni quoque regni iure haeres csset, post tot annorum in catholica religione tuenda grauissimos labores, abdicato regno, per duos annos uerae philosophiae, idest,
mentis meditationi, incubuit, di reliqui quos diuersa regna post diuisum Impertu talitaeissimos tulere. In his sunt etia sancti illi uiri, qui gladio uerbi Dei, Ecclesiasticam fidem
tum cotta gentes, tum contra haereticoS decertado propugnarunt, Hieronymus, August. Ambrosius, Chrysostomus, Nazianzenus, Nissenus, &c. quorum omnium & uita & mors Deo& hominibus fuit honorabilis. Magnum prosecto Christianae religionis argumen tum est, Deum ingenti honore cos prosequi, qui eidem eiusdemque culturae syncero animo incumbunt , contra uero eiusdem aduersarios & hostes omnino deterere . Est enimuero manifestum indicium , eius cultores ad eos pertinere, de quibus dicitur, Non uos
. . ,. defendentes charissimi, sed date locum irae: scriptum est enim, Mihi uindictam, & ego Pμι. 133. retribuam . N ad eos, de quibus David ait, Cognoui quia faciet Dominus iudicium inopis de uindictam pauperis. 3 Ercurrimus, qud potuimus succinctius, eas considerationes , quibus ur
initio diximus magnopere fides, de Christianae religionis amo, , in animo erigitur, & ad quas fluctus diabolicae tentationis allis franguntur de in evanescunt: nunc iam ultimo huius libri loco, ad illud sylum conue tamus, quod meo quidem iudicio, omnium atrocissime Christiana pe- - ctora pertentare & uellicare sole . QIaare inter caeteras Orbis si quae fuerunt religiones sola Christiana religio, tot quotidie nascentibus ac renascentibus haeresibus, domestico potius quam externo bello, ac ipsa contra sese, uiscerali quadam di intestina discordia pugnante, in dies magis ac magis minuatur, di faccescat mio
enim pacto eam ueram religionem putemus , aiunt quidam, quae cum omnium mort lium odio nata, non modo semper omnium sapientium cuiuscunque sectae ac rcligionis, sententiam atque iudicium, aduersum habuit, utrum a sui principio , sui ipsius cultores,
sibi mutuo repugnant; di nunquam idem sentiunt, sed in uarias sectas, uariasque opiniones distracti, plus sibi mutuo, discissa religionis charitate, aduersantur . quam ullis infidelibus & a religione alienis hominibus λ Donatistae , se solos Ecclesiam habere putant ; contra reliqui, prorsus ab ecclesiasticae societatis unione, Donatistas alienos existimant. Arrius, se solum sapere, reliquos uniuersos stipites credit: c6tri caeteri Atrium, haereticum perniciosum, de proisus Christianae religioni contrarium , persuasum habemus . Et ne de omnibus dicamus, Lutheri, Zuinglij, Oecolampadii, Melanchthones, Brentij, Caluini, &c. cum se solos euangelicae disciplinae iam olim sepultae, tertio quoq; uerbo restauratores, & reparatores iactent, ab omnibus catholicis reputantur haeretici r& nullam aliam eos in ea, quam repromittit hristiana religio, talicitate partem hab re, quam olim Simonem Magum, Iudaeum quepiam, Sarraceniam, aut Turcam p Maam tamen dissensionein dc sententiarum discordiam in caeteras, uel quae nunc sunt. uel quae olim fuerunt, religiones desaeuisse non legimus. Iudaei, Omnes sunt Iudaei sarraceni, omnes Sarraceni ι Gentiles, omnes Gentiles; Christiani soli, non omnes sunt Christiani, sed minima portio reliquos uniuersos detestabiles hareticos, & Iudaeis de Sarracenis de idololatris peiores, non modo uoce sita scripto proclamav , An non omnis religio uera,
non sola Chri Iiana religio haereses patiatur , er quare fulsede religione sententiae tam frequenter Dei per bu
192쪽
ὰ Deo auctore proficisci debet E An Deus pacem & animorum concordiam, uel ipsa natura ductrice, non diligit Z An non Deus pacis , tertio quoque uerbo in Scriptura uo- 3. Cm 3. citatur λ An non sunt abominabiles re corrupti coram Deo. qui uiam pacis non cogno- ' uerunt An non scriptum est, in euangelico statu, incestabili gaudio lataturos omnes , i
prae multitudine paci se An non declinaturum sese super Hierusalem, idest , ecclesiasti- γδ 'cam societatem, quassi fluium pacis, Deus prophetico vaticinio spopondit 3 Quid ergo tanta animorum S sentcntiarum discordia, Christiani divariant λ mi id tot tamque 'atrocibus dissidiis ecilesiasticanuiscera disrumpuntur Quid minus Christiano cum Christiano conuenit, quam Christiano cum Thurca od si tota culpa in prauos homines , indoestos di instabiles, qui iuxta suam uoluntatem scripturis abutantur, & cassi a. 'm 3.dem deprauent, ad suam ipsorum perditionem, reiicere libeat, illud protinus animum aggreditur. Quae a Deo sunt , qui non est Deus dissensionis sed pacis, nequaquam simultarum, & bellorum scandala ministrant. Quo ergo pacto eam uiuendi rationem, Dcum auctorem habuisse quis credat, quae tam obscure tam tenebrose fuit edita, ut in eius germana ac uera intelligentia, non de rebus leuissimis, N quae ad substantiam religionis non faciant, sed de rebus, in quibus potissima totius Christianae religionis momenta sunt posita, tot bella excitentur, tot pugnae, non modo uerborum, sed urbium, regnorum , prouinciarum,&lissimarum nationum, usque ad earum excidia, quotidie surgunt λ Cur non a Christo Deo, ea ratione religio ac leges uiuendi excogitari potuissent, quae sui perspicuitate, confestim prauorum hominum inuentiones pessundarent. quae nullas haereticas nouationes emergere permitterent, quae prauorum hominum dogmata apertissime falsa esse commonstrarent iniqui, quod in illis uiuendi rationibus, quas excogitauit humana prudelia, quae ut maxime sapiat, semper tamen decipitur, hoe desideretur, admirari non licet: in ea uero, quam Deus, non per alique ministrum, ut
olim Mosaicam , sed per se ipsum, cum prius in hoe unum descendisici e coelo. tulisse creditur, id praestituin futtile, iure quodam suo postulare sibi uidetur humanum iudiciu et quod non satis percipiat, qui tantus tamqueperpetuus Christianae distensionis tumultus, cum illis, quae nunquam non de Deo praedicamus, Christi diuinitate, sapientia, prouidentia, Omnipotentia, pacisque amore, ae dilactione cohaereant. Si Christus, aiunt, Deus erat, erat summa sapientia: si summa sapientia, summa ergo prouidentia. Rursus si Deus erat, omnipotens erat: sciebat igitur & poterat rationem inuenire, qua lex euangelica traderetur, quae non dissensionis, sed pacis di amoris retinaculum esset. uod si sciebat, & tantum abest ut praestiterit, ut ea, quam tulit, sit omnium seditiosissima , ει quae omnium maxime internis suorum ciuium concussionibus quatitur; non igituri suorum charitatem & amorem uoluit: nam dicere Christum, si Deus erat, id non potuisse, uidetur absurdum. Huiushiodi uero cogitationes 3: argumenta non modo fideliuhominum mentes, diabolica suggestione percutiunt, sed ea etiam nobis ingenti gau dio, Iudaei te Thurcae caeterique infideles triumphabundi obiectant, suasque proinde suis perstitiones quas uocant leges quod nullos sententiarum tumultus patiantur, diuini - , tus Iaras, nostram cotra a Deo prorsus alienam, sinuosissime garriunt. In pectoribus uero Christianorum potissime, quae nulla aut parua pietat: muniuntur, tantas tamque atroces strages dare solent , praesertim hoc nostro saeculo, quo tanto Christianus populus scinditur sententiarum dissidio, ut rarus, nisi plenitus fallor sit qui, si vel paululum in atheismum non declinauit, integrae tamen illius antiquae pietatis de Christiani seruoris iacturam non secerit. Sunt qui huiusmodi cogitationum uortice ahsorpti, de proludentia subdubitent . nam cum Christianam religionem si ulla sit diuinam putarent, di in ea quoque, ut sibi uidetur, tot naeuos reperiant, nullam perinde legem diuinitus latam, neque proinde ullum diuinitatis numen mortalia curare, si non omnino sibi persuadeant, credere incipiunt, ac secum tandem dicere; Scilicet bis superis labor est, ea cura quietos Sollicitat .,9 Sunt etiam qui iis minus assecti, illud apud se statuant, parum referre cui sectae quis adhaereat, dum in Christum credatur: quod si tantum aegritudo non saeuiat, laxari paulatim, & sanctae chari tatis seruorem remittere incipiunt, quod proh dolor in uniuersis catholici nominis, & quas nondum haereticus morbus inuasit, prouinciiS, cum magno nostro malo ac sanctorum morum strage, hoc saeculo accidisse videmus: adeo enim in
193쪽
utraque Ecclesiastici corporis parte layca, & ecclesiastica, charitas Christiana refriguid, di antiquae deuotionis feruore languit, ut magnum esse credant multi, si non sint hae retici, di catholicae ecclesiae obedientiam no proiecerint. Periit hoc Satanico tentationis turbine antiqua illa pulchritudo ecclesiastici corporis, periit Ecclesiae decor antiquus, periit morum ad Christianae religionis amussim componendorum, indesessum studium, immutata est rerum Christianarum facies, fidei apud catholicos principes seruor ema cuit : dum grande se beneficium praestare Deo, multi existimant, si catholicae, quae iam ab omnibus deseritur, doctrinae normam non abiiciant, quasi non sua, sed Christi res ageretur. Periit apud eosdem antiquus ille Zelus, qui Christianae religionis, Christi norumq; morum, cum exercitus, diuitiarum , regnorum, uitaeq; discrimine, tutelam, solo in caelis regnandi desiderio uigente, suadebat: periit sancta illa in ecclesiastica uitae proselibres liberalitas, qua furtum ingens apud eos putabatur, in templa, in monastcria , in pauperes, rem dominicam non erogare: euanuit illa sacerdotalis S ecclesiastici os dinis antiqua obseruantia, adeo ut uniuersae religiones pene habeantur ludibrio, di in saeculari sacerdotio, hi tantum in precio sint, qui diuitiis aut stemmatibus, aut principum amicitia florent clarique sunt, etsi obscuris sint moribus . Magnum quid sectile putatur, qui sacerdotalis Ordinis, quacunque ratione bona compilet, aut ad ea compilan da uiam excogitet, in hocque properata bona pars layci ordinis esse uidetur. Tam ingens uero Icma malorum, inde orta est, quod uideant uota monastica & sacerdotium, Christianum, tot haereticis iactari opinionibus. unde etsi in hac parte ab ecclesiastica consessione, principum catholicorum timore non discedant, discedunt tamen ab anti qua obseruantia,& ueneratione, satis esse putantes, si uota monastica, aut sacciam lium non negent, causantes tamen interim religiosorum aut sacerdotum praeposteros mores, quasi laycus ordo in suo statu & antiqua illa integritate permanserit. Corruit immensum illud uerbi Dei desiderium, quod olim in Christiano populo cernebatur, dum ad maiores uirtutes non progredi, detrimentum non creditur. Corruit demum uniuersa Christianorum morum disciplina, dum uita , non iam ad euangelicam normam aut san ctorum Patrum doctrinam , de quibus iam dubitare incipiunt, sed ad proprium iudicium , propriamque libidinem expenditur. Non ergo ociosium putabitur si pro nostra uirili , laesis catholicorum hominum mentibus, & pene harum cogitationum uenenata rum aconito insectis, afferamus medelam. Vi olla is vc ergo iam, an di aliae religionum sermae, & uiuendi instituta , quae nunc uel olim celebres reipublicae usurparunt, dissidia, Si uariarum sectarum inundationes pertulerint; an uero nostra tantum domesticis concertationibus & bellis, a se ipsa desciscat . deinde, quo conli lio, quave prouidentia, Christus, cum esset Deus omnipotzns,& summa sapientia , eam legis & religionis rationem, quam humanae cogitationes ex postulant, quae omnes scilicet humanas inuentiones confestim dispelleret, in Ecclesiui
Ex v x ad primum ueniamus, quis nesciat quanto sententiarum dissidio, quantaque humanarum opinionum uarietate, non quae uno aliquo principio conuenirent, ut quae in populo Christiano suscitantur innanes enim quantumuis perditae sectae, in fide Christi conueniunt sed quae tota religione, quam multi eorum penitus, quasi uanam mort lium curam riserunt, dissentirent, Gentiles quaecunque reipub. in se ipsis aestuaverint An non ad religionem pertinent diuinitatis notitia, prouidentiae confessio , animorum, N eius finis, in quem animi sunt ordinandi exacta cognitio, mundi exordium , hominis principium ,& caetera, in quibus non modo ciuitas a ciuitate, prouincia a prouincia regnum a regno dissentiebat; sed nunquam aliquis titulo sapientiae insignis, nisi cum honoris iactura; cum alio consensit Quis unquam Gentium, de Diis, de prouidentia de bonorum ac maloru sne, de anima, de mundo, deq; aliis omnibus, a quibus pendre tota religionis natura , sectas, opiniones, sententias, placita S decreta, satis enumerauit Z Nam ut eos, quos de iis. rebus, cum de externorum sapient una discordia paulo
antea ager mus, cumulos sententiarum rctulimus, praetermittamus, plusquam trecem
las de religione sectis, apud Paganos olim fuisse, edito libello ad Valente Imp. Themistius philosophus comemorat: quae historia quod maxime ad hanc re pertineat, nobi&est recitanda. Interea inquit Maonimus Valens in Antiochia Syriae degens, consubsta
194쪽
tialitatis cultores, uehementer fuisset persecutus, nisi eum , liber Themistii philosophi
reuocaslet, in quo peroraverat, eum esse non oportere crudelem, propter discordiam Ecclesiasticorum, quando etiam apud Paganos, plusquam trecentarum sectarum differentia uideretur: & unusquisque pro dogmate proprio, in sententia diuersa consisteret.
Hactenus Soromenus. Iam Iudaisimus quam grauiter fuerit opinionum uarietate disces plus, quis ignorat Z Nam ut eos omittamus, quos ingenti multitudine ac numero, rerum Iudaicarum paululum curiosi tractatores, ex uariis eorundem monumentis commemorant, Ophitas, Caianos, Serpentinos, Sellaianos, Dosithianos, Tophetianos, Pu- ν Σ-teoritas, Samaritanos , NaZoreos, Bahalitas, Molochitas, Trogloditas, Fortunarios, ο κ -- Heliognostas, Ranarios, Mosoritas, Muscaronitas, Subterraneos ,Tham uritas, Athartitas, Herodianos, Balitas, Pythonisitas, & reliqua nominum portenta, quorum hor- i. h. darendas insanias nunquam satis explicarunt auctores: ut etiam silentio praetereamus eos,
quorum factiones & sectas, non modo Euangelica & Apostolica historia, sed ipsi quoq: 2Lita :Hebraeorum auctores stequentissime narrant, Pharisaeos, Sadducaeos, Esicos, inter quos totus erat Iudaismus distractus, & quorum, quidam, Sadducaei scilicet, impune Epicureismum induxerunt, qui nec apud Paganorum resp. modiocriter institutas, permittebatur, ut inquam, hos aliosq; coplures eorum saeculorum Iudaeos Iaaereticos omittamus, quis non Iegit quot pugnis & dogmaticis concertationibus, de Messia, de altera uita, de malorum ac bonorum operum praemiis, aut suppliciis, de mundi auctore, de anima, caeterisque uniuersis religionis capitibus, in seipsos desaeuiant Z Sunt inter eos qui Messia, ab eo tempore quo Iudaica respub. per Vespasianum & Titum fuit excissa, natum fabu Ientur : sulit, qui cum eam sententiam haereticam putent de insimam, multo tamen post tempore natum Romaeque conuersari doceant: sunt qui, cum hos ut stultos rideant, neque natum existiment, cito tamen nasciturum sperent: sunt qui nullum aliquando futurum Messiam peculiarem credunt, sed eas omnes, quae de illo loquuntur prophetias, de diuersis regibus interpretantur: sunt qui animorum immortalitatem fabulam putent, di perinde neque malorum, neque bonorum ullam post hanc uitam a Deo rationem habendam , constantissime doceant: sunt qui mundum ab angelis, non a Deo conditum dicant. Et quid omnes insanias eorum commemorem, quibus nunc in tanta sentiendi licentia, cum a tot iam saculis magistrat ibus, qui eam coerceant destituantur, uel in scripturis interpretandis, uel in dogmatibus eudendis mundo sunt ridiculi 3 Thurcarum vero respub.ideo diuersarum sententiarum domestica concertatione no quatitur, quod
illi neque ullius disciplinae sapientia, qua suae superstitionis placita in quaestionem reti cent, sint praediti, sed barbarico ritu, simplici suae superst itionis traditione sint conteti,
aut quod illi nullam, in rebus, quae ad religionem spectant, sententiam errorem existiment , immo uero reliquas omnes religiones, quae tamen suae superstitioni ex diametro aduersantur, ueras quoque esse, ac proinde uenerandas credant: quod & Themistius lib. illo Valenti Imp. cotendebat intorquere, Forte hoc, inquit, Deo magis gratum est; dum non facilὰ cognoscitur, N diuerso modo colitur, ut unusquisque amplius timeat Deum, dum eum uel quomodo aut quantus qualisque sit, ignorat . iniam sententiam Themistit, etsi eo tempore catholicae Ecclesiae haeretici Imperatoris persecutione pene collabenti, magnopere profuerit, multum tamen esse tum rationi rpsi, tum Euangelico instituto uiuendi contrariam , procliue est aduertere. Q uis enim non uideat, si in religione credendi quodcuq; arrideat licentia indulgeatur, contrarias pleritq; ac sibi mutuo pugnantes, excitandas sententias λ Ergo cum semper duorum contrariorum alterum suturum sit falsum, iam diuinitas mendacio coleretur i& mendacio gauderet. Deinde quis non aduertat, in tanta religionis licentia, totam ipsam religionis naturam, prorse, pessundari Nam si duae de religione sententiae impune approbentur, licebit ergo alteri parti, deceptam existimare, contrariam . tertio igitur, qui neutra earum sententiarum
aduersarum ueram existimaret quod fieri non est impossibile licebit nihil credere, aut neutri parti consentire: sicque prorsus ab ea repub. ubi sit sentiendi in religione si centia , trudetur religio. Q uod uero Euangelicae rationi uiuendi adversetur, Inde sua detur, qu bd euangelium doceat, Dei filium, e coelis, non alia magis ratione descedisse quam ut suo magisterio, omnes mortales, qui diuersis locis, diuersis ritibus, diuersi, religionibus a se discidebant, una fide & charitate congregaret in unum: ut sicut erat I a. xl. . Y unus
195쪽
unus Deus; ita esset una fides: sicut omnes uocati sumus in una spe uocationis nostrae. Ratio uero illa Themist ij, non aliorsum contendebat, quam ad eam idololatriae apol
giam quam Gentium philosophi, dum a nostris eoi uni superstitio, diuersis libris de erucacissimis argumentis impeteretur, frigide excogitarunt. Docebant enim se, per eam deorum diuersitatem, non diuersas diuinitates. quae nullo pacto esse poterant, sed diuertis rationibus, unum & idem numen diuinitatis uenerari, aut, ut alij uolunt, diuersarunt rerum creatarum diuersas ideas, quae no sunt aliud ex Platonica sententia, quam ipsa diuinitas, diuinis in uno eodemque Deo rerum cunctaruin auctore, honoribuS Pr sequi; ita ut ideam Terrae in mente diuina aut essentia, Plutonem , Tellurem, Cererem, Cybelem; Aquae uero, Neptunum, Oceanum ,a hetim, Nereum; Acris deinde, Iunone,& Palladem; Ignis ,Vulcanum , Vestam &c. Lucis, Apollinem, Phoebum, Dianam dec. Et denique quod erat horrendum ) uim genitivam ac foecunditatem, quam rebus corruptibilibus diuinitus infundi credcbant, membri uirilis imagine, quam ab urbe Hellesponti Priapum appellarunt, honorari dicebant. Quam tamen multiplicis idololatriae excusandi rationem, semper omnes cruditi, quasi Platonicorum philosophastrorum, qui Christianorum potius imitatione, quam ipsa ueritate, omnia, etiam leuissimas fabulas, ad recondita quaeda mysteria reserebant, frigidum inuentum, riserunt. Habes igiatur , quam falsa sit eorum sententia, qui solam christianam religionem interna suorum
ciuium & domesticorum arrosione, lacerari deblaeterant; cum omnes quaecunque su runt aliquando religiones, uel uetera fastidientium, uel noua inuenientium, hominum inuasiones pertulerint. Quod uero in illis nouae sectae, non tam saeuos & atroces, excit arint tumultus, diuersa nostrae de aliarum religionum ratio erat in causa. erant illae
religiones, non totius reipublicae finis, sed tantum in hoc inuentae & excogitatae, una excepta Iudaica, ut homines in officio uirtutis, uel ficta quadam superstitione persita rent: ita ut non leges in religionem, sed religionem in leges & uitam ciuiliter instituendam, auctores dirigerent: unde dum religio perstaret, nihil aut parum resurre putabatur, hac aut illa religione uti, praesertim si antiqua illa non prorsus corrumperetur. COntra uniuersia Christiana respub. non religione quasi instrumento conseruandarum legum utitur, sed in eam quasi in finem ultimum leges omnes dirigit, neque in religione in genere , sed in eam , quam Christus, quasi unicum medium salutis acquirendi praestituit. Vnde quemadmodum prudentes di bene constitutae respublicae, olim pro legibus, quiabus uita eorum ciuilis potissime constabat, quemadmodum & pro patria , uel cum certo uitae periculo certabant, ita nos quoque, pro Christianae Reipubli. potissima parte, idest, religione, non modo fortunarum, sed uitae quoque disci imina inimus: immo uero multo maiori ratione, quanto nimirum uita temporaria & ciuilis, quae per leges s perstitione adiutas praestabatur, uita spiritali, & aeterna quae per nostram religionem incorruptam tribuitur, inserior erat. Verum iam ad secundum ueniamus, quare scilicet in euangelicam hanc, quam diuinitus tributam credimus, rationcm religionis, tot haereses dei sectae quotidie, praesertim cum tanta Christiani populi ruina permittantur insurgere. Quanquam enim in reliquis superstitionibus, quas humana sapientia excogitauit, hominum opiniones & lectae saeuirent: nulla tamen ratio perinde uidebatur, ut in ea, quam Deus ipse sanxit, idem quoque accideret: nisi discrimen in sanciendis legibus, di tradenda doctrina, inter diuinam sapientiam & humanam industriam nullum cile quis putet . Sed qui recte non modo i lius euangelica dispensationis mysterium, sed ipsam hominum, quibus religio diuinitus traditur, naturam expendat, quam stulta & inanis sit haec querela, confestim intelliget rex primo enim horum, id non decuisse: ex secundo uero idem impossibile fuisse, aperiate cognoscet. Est uita Christiana, & ea, quam nobis Christus tradidit, euangelica ratio uiucndi, non aliud, quam stadium quoddam, quo non tam contra carnem S sanguinem, idest domesticas nostri corporis insidias di assultus pugnamus, quam aduersiis principes & potestates, aduersiis mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritualia nequitiae in coelestibus, idest, contra uaria diaboli stratagemata, quibus pro sua nequitia, per malos homines diuersis artibus turbat Ecclcsiam, indesesic certamus. hoc unum tamen potissime diabolus contendit, si quomodo scutum fidei, in quo eius tela ignea extinguuntur, aut per infidelitatis apostasiam, aut per haeresis crimen, fidelium hominum mentibus
196쪽
mentibus extrahat ,&gladii Spiritus, qui est uerbum Dei, aciem per adulteros sensus di falsoς, retundat: ut ita eos, quos aliis peccatorum turbine prosternere non potuit, inermes inuadat. Non quoscunque profecto Christianos, sed eos, qui in hoc iladio, diuersis diaboli tentamentis elusis, legitime uicerint, docet Apostolus corona, per quam praemium suturae scelicitatis intelligit , decorandos . Oportet ergo haereses esse , ut probati manifesti fiant. Sed Vincentij Lymensis in hunc Apostoli locum, Se in hane
sententiam uerba uere aurea, sunt nobis recitanda, Ob hoc, inquit, non statim diauinitus eradicantur haere se/n auctores , ut probati manifesti fiant, id est, ut unusquisque, quam tenax & fidelis, de fixus, catholicae fidei sit amator, appareat. Et reuera, ut quaeque nouitas ebullit, statim cernitur frumentorum grauitas,& leuitas palearum ; tunc sine magno molimine excutitur ab arca, quod nullo pondere intra aream continebatur: nanque alii illico prorsus auolant, de redire erubescunt, saucij, senatia neces, ac semiuiui, quippe qui, tantam ueneni hauserunt quantitatem, quae nec occidat, nec digeratur, nec mori cogat, nec uiuere sinat. Heu miseranda conditio, quantis illi curarum aestibus, quantis turbinibus exagitantur, nunc etenim qua uentus impulerit, incitato errore rapiuntur, nunc in semetipsos reuersi, tanquam contrarij fluctus reliduntur, nunc temeraria praesumptione, & ea, quae incerta uidentur, approbant, nunc irrationali metu, etiam quae certa sint expauescunt, incerti qua eant, qua redeant, quid appetant , quid sugiant, quid teneant, quid dimittant. Quae quidem dubij & malependuli
cordis affectio, diuina erga se miserationis est medicina, si sapiant: iccirco enun extra tutissimum catholicae fidei portum, diuersis cogitationum quatiuntur, uerberantur ac pene necantur procellis, ut excussa in altum clatae mentis uela deponant, quae male nouitatum uentis expanderant, seseque, intra fidissimam stationem placidae ac bonae matris reducant, ac teneant: atque amaros illos turbulentosque errorum fluctus, primitus reuonaant, ut possint deinde placidae salientis aquae fluenta potare. Dediscant bene, quod didicerant non bene, & ex toto Ecclesiae dogmate, quod intellectu capi potest, capiant: quod non potest, credant: uae cum ita sint, iterum atque iterum, e
dem mecum reuoluens ac reputans, mirari satis nequeo, tantam quorundam hominum uesaniam, tantam excaecatae mentis impietatem, tantam postremo errandi libidinem,
ut contenti non fiat tradita & recepta isemel antiquitus credendi regula, sed noua in dies quaerant, semperque aliquid gestiant religioni addere, mutare, detrahere, quae non coeleste dogma sit, quod semel reuelatum elle sufficiat, sed terrena institutio, quae aliter perfici nisi assidua emendatione, immo potius repraehensione non possit, cum diuina clament oracula, Ne transeas terminos, quos posuerunt patres tui, ex Super iudicantem, ne iudices, dc Scindentem sepem mordebit eum serpens: N illud apostolicum , quo omnes omnium haeres n sceleratae nouitates, uelut quodam spiritali gladio saepe truncatae, semperque truncandae sunt , o Timothee, de situm custodi, deuitans prophanas uocum nouitates, & oppositiones salsi nominis scientiae, quam quidam promittentes , circa fidem exciderunt. Et post haec inuenientur aliqui, tanta inueteratae frontis duritia, tanto impudentiae incude, tam adamantinae pertinaciae, qui tantis eloqui rum coelestium molibus, non succumbant, tantis ponderibus non fatiscant, tamis maia Icis , non conquassentur, tantis postremo fulminibus non conterantur Devita, inquit. Prophanas uocum nouitates, non dixit antiquitates, non dixit uetustates, immo plane quid e eontrario sequeretur ostendit: nam si uuanda est nouitas, tenenda est antiquitas r etsi prophana est nouitas , sacrata est uetustas. Et oppositiones inquit, falsi nominis scientiae, uere falsum nomen apud doctrinas haereticorum, ut ignorantia scientiae,& caligo serenitatis di tenebrae, luminis appellatione iacentur. iam quidam, inquit , promittentes, circa fidem exciderunt. Quid promittentes exciderunt λ nisi no-uain nescio quam ignoratamque doctrinam audias etenim quosdam ipsorum dicentes, Venite o insipientes de miseri, qui uulgo Catholici uocitamini, & discite fidem ueram, quam praeter nos nullus intelligit: quae multis ante saeculis latuit, nuper uero reuelata est, de ostensa. discite surtim atque secretim, delectabit enim uos. Et item, Cum didiceritis, latenter docete, ne mundus audiat, ne Ecclesia sciat: paucis namque concessiim est, mysterij capere secretum. Non 'ne haec uerba sunt meretricis, quae apud Solomonis prouerbia uocat ad se praetereuntes uiani, qui dirigant iter suum ui est
197쪽
inquit , uestrum insipientissimus id uertat ad me a inopes autem sensu exhortatur. dicens , Panes occultos libenter attingite , aquam dulcem furtim bitate. Hactenus vincentius . cuius doctissinat & sanctissimi uiri sententiis & scriptis, plerunque prolixe utimur, quod eius in haretica sententia detegenda, delectemur insemo, bd quod ita nostrorum haereticorum mores depingat , ut in eos solos scripsiste uideatur. Sunt ergo haereses N sectae, quae Christo permittente, opera diaboli in ecclesia emes gunt , non aliud quam Christiani hominis tentatio & exploratio quaedam, ut scilicet uideatur, an quis ad frumentum illud in horrea coelestia , post huius mundi turiata simpl. bines deportandum , an uero ad paleas igni aeterno dininatas, pertineat. Fieri, inquit Cyprianus , haercses dominus permittit , de patitur manente propriae uoluntatis arbitrio, ut dum corda & mentesinostras ueritatis discrimine examinat, proba torum fides integra , manifesta luce clarescat , unde per Apostolum praemonet Spiritus sanctus & dicit, Oportet haereses esse ut probati, manifesti sint nobis : sic probantur fideles, sic perfidi deteguntur, sic & ante diem iudicij, hic quoque iam iusto
rum & iniustoruni animae deteguntur , & a frumento paleae separantur . Hacienus Cyprian. Verum qua ratione haeretici turbines ac fuctus plerunque cum magna docentium auctoritate , in ecclesia suscitentur, quinto libro latiori sermone prosequo- Π it- mur. Nunc tantum breuissime ostendamus, eam institutionem religionis, quae nullo 'isbia pacto a malis hominibus poliet perverti; non esse possibilem: quanquam id, satis hu-Ε a mani ingenij, cuius lasciuia, nisi poemis coerceatur , nunquam in nouis inueniendis dexiiser ii' meditandis compescitur , abunde natura demonstret . Nihil aliud enim uero Chri stus in euangelica uiuendi ratione tribuenda exhibere potuisset,iad huius re-h.ta ..re ligionis constantiam , di imperturbabilem sensum , quam quendam sententiarum f spieiiciorem, cum breuitate coniunctum a quae duo in condendis legibus scient a tari μ λ uerti. breuitatem maiorem affectare non potuit, quam, cum omnia manselicae uitae pracepta , in Dei di proximi dilecti mem refudit , & paucissima nobis credenda proposuit, quae quoniam suapte . natura mentis,nostrae capacitatem superabant, humanam curiositatem perscrutari non uoluit, sed ad ingens meritum simplieiter credi . Verborum splendorem ac claritatem tantam habent euangelica de apostolica
scripta, quibus Christiana religio concluditur , quanta Apostolica loquendi sinceriatas, & nullis syllogismorum aut reconditiorum disciplinarum spinetis interclusa, dictio permittebat: quo loquendi genere nihil uulgarius , dc in humano conuictu&sermone facilius. Neque uero aliunde in euangesica religione magis ortae sunt haereses. quam quod triuialis ille apostolicus sermo, ad dialecticos N philosophicos risores, uiolente pertrahitur, dic a sua illa germana simplicitate conuellitur . adeo ut stipien- Db i. eis. ter Tertullianus, mihi dixisse uideatur , uniuersas haereses, non nisi a philosophiae profestoribus habui se principium: quam rem & nos Iib. s. cum secundum falla3 signum ueri & legitimi doctoris exponemus, multis execclesiastica historia prolatis exemplis, comprobaturi sumus. Quod si id iterum, in ciuilibus legibus & constitutionibus, quas quod tantum rerum numanarum dispositionem contineant, nullus abstrusus &Hopte genio difficilis sensus, ut in religione perturbat, quam sit impossibile uelis ad
uertere, multo clarius cognosces, eam si tentiarum uarietatem;quae haereticorum op
ra in euangelici dogmatis interpretatione contingit, aliunde quain ab Euangelica rum aut Apostolicaruin sententiarum inuolucro prouenite . Conduntur leges, a re rum publicarum institutoribus, apertissimis uerbis , ac sententiis, nec tamen semperest unus earundem in republica lensus, sed adeo uari plerunque , ut ipsa uetatas sententiarum & sensuum diuersitate saccescat, de tandem mendaciorum & illegitim rum sensuum multitudine suffocata euanc scat: quod nisi domesticis exemplis quoti, die didicissemus omnes,productis sorte peruersis & corruptis legibus,oporteret ostendi . nihil profecto hodie perplexius, quam humanarum legum, inter tot hominum Opiniunculas, N plcrunque leuissimas pugnas, senses germanus re legitima sententia, cuius rei indicio sunto, immensi illi librorum aggeres di cumuli, quos non a plusquam trecentis annis, utriusque iuris prudentes, & plerimque quidem in legum ueritatis perniciem . exararunt. Idemque in scripturis, quas aliarum disciplinarum cultores, quasi earudein principia colunt udunt iii medicina,Hippocratis, taleiu,&caei.libri S scripta, . ii r aduertere
198쪽
aduertere licet s neque enim in numero sapientum computatur, qui earundem nonani in ligentiam nouumq; sensunt, contra ueterum Omnium placita noni cuderit. mrod si id, in his scripturis, quae nullam habent diuinitatem , & quae nostra lingua, de pene nostris saeculis, natae sunt, accidit, quid futurum putas in illis, quae non de quibus cunq; rebus. sed de diuinis agunt; quae hon nostra aetate, sed ante tot saecula natae sunt quae non nostro idiomate, sed alieno de omnium maxime peregrino editae sunt Non itaq; sententiarum uarietas, aut interpretationum diuersitas, ab ambigua Se disicili tra dendi legem euangelicam ratione, sed aut ab humani ingenij lasciuia & reetulantia, quae fast diens uetera, noua semper disquirit, a rerum ipsarum diuinarum di incultate, a temporis antiquitate aut a linguae, qua tradita est, obscuritate, de quibus libro septimo Deo auctore multa sumus dicturi, derivatur. Importuna uero & plane ridicula eorum querela est, qui Christum omnibus linguis eandem euangelicam legem non tradidisse. ita ut nulla interpretatione indigeremus, ex qua dissicultas 3e sententiarum obscuritas promanaret, queruntur, Primo enim id nullo pacto fieri potuit, quod scilicet non omnes terras omnesque proii incias, eius primi saeculi euangeli Et praedicatores, praesertim ij, quos instrumenta Euangelicae N Apostolicae doctrinae condendae Christus usurpaverat, peruagari potucrint . deinde si id factum filisset, non tamen semper linguae perseuerant, sed uariis cum saeculis, rerumque publicarum permutationibus, quoque mutantur: quod in omnib s. pene orbis prouincias, post Euangelicae legis aduentum, uariarum gentium irruptionibus accidiste videmus. Vnde singulis saeculis, singulas legislationes, ut horum hominum querelae fieret satis, missis rursus Apostolis celebrari oporteret. Iam enim Graeca illa di Latina, quae Christi de Apostolorum saeculo, in toto Orbe celebres erant, apud uulgus, nouis lingui 3 iubortis, evanuerunt, adeo ut quae eis modo continentur, non minus sint uulgo obscura, quam si Hebraica, aut Arabica continerentur. Immo in hac parte, id totum, quod praestari poterat, Christus exhibuit: Euangelicam enim doctrinam, non Hebraica, sed Graeca aut Latina, quae omnibus familiares erant, linguis per Apostolos tradidit. Verum de Christianae religionis con siderationibus, & quantum eadem religio cum ratione cohareat, quod toto hoc secundo libro persuadere contendimus, haee dixisse sussiciat.
199쪽
ORDINIs MINORUM, REGULARI s OBSERVANTIAE,
DE RECTA IN DEUM FIDELIBER TERTIUS.
V. e x is huius tractationis initio, fidei causam, 8t originem, ee Apostolico testimonio dicebamus, euangelicam praedicatione .& animi interiorem consensum i neque enim sine uerbo quisque credet, neque credet nisi per internum animi motum conseniatiat. Huius uero consensius duo etiam constituebamus princia pia, fidei, quae proponitur rationabilitatem, de qua tantum g nerali sermone, in praecedentibus sumus locuti, & internam Spiritus sancti motionem, qua animus, ad assentiedum his, quae nobis credenda proponuntur, erigitur. Neque enim ad tantum opus idonei sumus, eum Apostolica sententia non simus idonei cogitare aliquid ex nobis tanquam ex nobis, sed omnis nostra sufficientia pendeat ex Deo. Huic ergo Spiriatus sancti motioni, & Euangelicae praedicationi di auditioni, hunc tertium librum consecramus, quanquam in Spiritus sancti motione exponenda, non omnia, quae a schol sticis auctoribus proferri solent, ouoniam & nos quoque eandem alibi satis expendimus , sed ea tantum, quae huic Christianae paraenesi, mus allaturi. dc exhortationi, sint satis, s
Quod Spiritus sancti motio, ad Euangelicae praedicationis consensum, fidei generationem init necessaria. - Cap. I.
N hac itaque parte, communi uideo Ecclesiasticorum uirorum sententia probari, nihil esse humanas uires ad fidem habendam, nisi intus in anima, Diuinae motionis auxilium accesserit. Saluati estis, inquit Apostolus, per fidem, de hoc non ex uobis, Dei enim donum est, non ex operibus,nequis glorietur: quem locu in eum sensum catholici tractatores accipiunt, in ι . ut uelint ab humanis uiribus integra credendi facultatem excludi. O uod: ii M. ad Philippenses scribens docet idem Apostolus, Vobis, ait, donatum est pro Christo. P non solum ut in eum credatis, sed etiam ut pro illo patiamini. Ecce asserit non ex nostris uiribus, sed aliunde nobis fidem donari. Alibi etiam ,Vnicuique, inquit, diuisiti. . , . mensuram fidei. in quem sensum & ad Corinthios scribens, eo loco quo Spiritus sanctii. . a. dona, quae hominibus diuinitus tribuuntur, numerat, Nil inquit per Spiritum datur sermo sapientiae, alij autem sermo scientiae, alteri fides in eodem spiritu. De se quoque . Misericordiam inquit consecutus sum ut sim fidelis, quasi ad eius, quam persequeb tur, religionis credulitatem, sine misericordi motione peruenire non potuisse, fateatur - β aperte. Sed apertius est illud quod in actibus apostolicis de purpuraria refertur,qqod crediderit de baptiχata fuerit cum sua domo, quod dominus aperuisset cor eius, intendere
200쪽
intendere his, quae dicebatur a Paulo, quasi prius sit, eor aperire, quam Euangelicae praedicationi essicaces aures admouere . Est prosecto Christi lententia firmissima quod nemo positi ad eundem uenire, nisi intus eundem pater attraxerit: qua uerba licet com- Do. 6. muniori sententia, de aduentu per gratiam Theologi intelligant, magis mihi tamen arridet eorum opinio, qui ea de aduentu per fidem accipiunt, si quae praecedunt & sequuntur,expcdas. Qui uenit, inquit, ad inc, non esuriet, di qui credit in me, non sitiet, sed dixi uobis quia uidistis me & non credidistis. omne, quod dat mihi pater, ad me ueniet, ta eum, qui uenit ad me non eliciam foras. N postea, Haec est uoluntas patris mei, qui misit me, ut omnis, qui uidet filium di credit in eum, habeat tutam aeternain, de ego resuscitabo eum in nouissimo die; in quibus aperte de aduentu per fidem loqui mihi uidetur .nam si qui ad Christum uenit, non esurit,& qui credit in cum, non sitit: est
igitur aduentus ad Christum & fidei in Christum, ide ei sed tus, aut certe similis, & si qui
uidet filium S credit in eum, habet uitam aeternam, S qui uenit ad filiuni habet item uitam aeternam .est igitur eadem fides cum aduentu ad Christum . Non enim duo, sed unicam duntaxat beatitudinis acquirendae rationem Christus exhibuit. Verum quod haec fides, non sit ea, quam haeretici docent, dilectione ac bonis operibus destituta, peculiari libro,quem iam de hac reparauimus,postea docebimus. Suadmi deinde eandςm Catholicam sententia, praeter Ecclesiastic uni usum, quo infidelibus & haereticis: homi-.nibus, corda Deu aperire, orantes suppliciter petinuis , ipsa humanae uitae notissima experimenta, quae cernimus, uniuersus enim lsraeliticus populus, Christi praedicationem cum audisset, & miracula uidisset, quae omni penitus apud recte sapientes, calunia carebant , paucissimi tamen in Chrillum credentes, sunt consequuti saluteria: quod Ioannes Apostolus in Evangelica historia non obscure notauit, Cum inquit tanta signa coram eis secisset, non credebant in eum ; ut sermo Isaiae impleretur quem dixit, Domine, quis 19. so. credit auditui nostro, de brachium domini cui reuelatuin est Propterea non poterant credere, quia iterum dixit Isaias, Excaecauit oculos eoru N indurauit corda eorum ut V si non uideant oculis, di non intelligant corde, de conuertantur di sanem cos. Incredulitatis Hebraeoru causam, sanctus euangelista denuntiat, ipsam illorum cordis duritiam,& excaecationem, quam absit, ut rem positivam intelligas, non enim Deus malorum est causa, sed quod ob eoru peccata. molli cando, corda efficaciter ad credendum non mouerit, nec interiores oculos animae illustrando aperuerit, de qua tamcn re nos alibi in multa. Idem de eodem populo Paul. ad Rom. latissimo sermone scribit, quem locum quia huius operis initio tractauimus, hic non adducimus. itaque, uidere erat in hominum frequentissima turba, in Hebraeo populo & in gentibus, Christu & Apostolicos uiros, eode spiritus feruore, eadem uitae sanctimonia, eodem animi aifcctu, euangeliu seminates, paucissima messem colligere: & ex tot diuini uerbi granis profusis paucissima, in adultas segetes aut spicas excrescere. Quare hoc Nimiru quod quem uult indurat di quem uult miseretur: id est, quem uult, per gratiam interius mouendo, ad fidei con 3. sessionem adducit, & quem uult, auxilio gratiae suae destituendo, permittit, in infidelitate sordescere. Quod quanquam quidam in diuina iudicia, quae sint inscrutabilia
reducant, ego tamen malim in merita uel demerita, qualia ante fidei aduentum aut postea per usum fidei suscipiendae haberi possunt, referre, quod eam opinionem, quae a praedestinatione opera nostra excludit, ex animo oderim . neque enim postum aequo animo ferre, Deum maiori allectu ad quemvis hominum trahi quam ad alium, quamuis de dorictissimos uiros patronos habeat, & scholasticis disputationibus quotidie defendatur. uerum nihil est, quod, praesertim si praeiudiciti, aut affectus adiit, defendi nequeat. Corne--to. lius itaque Centurio apud Caesaream, non alia ratione Petri praedicationcm promeruit, quam quod esset religiosus ac timens Deum cum omni domo sua & eleemosynas multas faciens plebi, Deum deprecaretur quotidie, atque ideo orationes eius di cleemosynaecius in memoriam ascendissent in conspectu domini. De Lydda etiam Purpuraria cuius dominus aperuit cor intendere his, quae dicebantur a Paulo, Lucas refert, quod colcrct acta 16. Deum,Titus deinde, siue ille comes Apost. Pauli, siue alius, quod eundem ApostolumuPost ludaeorum repudium, hospitio susceperit, causa in eadem Apostolica historia resertur, quod Deum timeret, quo tropo loquendi, uniuersam animi religionem sancta scriptura solet exprimere. Apollo praeterea, quod sciens tantum baptisma Ioannis, lo- AM ... quens