장음표시 사용
41쪽
i AE i'. hac die, quae ad pacem illi, quae recta sunt, sapiat, ne ipsa quoque Nabuchodonosori
De Chri hau se Catholicis scriptoribus, qui uari s scriptis Euanges
hcae doctrinae veritatem o tendunt. cap. IV.
Vanuis superiori sermone Christianos auctores, qui hostes Ecclesiae
Sanctarum scripturarum mucrone confodiunt , utcunque collegeri mus, no crit a nostro instituto, ut arbitror, alienum, si eorum hic quo
que annectamus elenchum, qui sacras literas & Euangelicam fidem uarijs scriptis, diuersis saeculis, ac temporibus illustrarunt ,& tutati sunt. multum enim interest homini Christiano , ad rectuna & fimmum assensum fidei producendum, quibus libris,cuiue doctrinae assuescat; neque quicquam quibusdam prouinciis Ecclesiae, magis quam assiduam profanorum au-όorum ieetionem, praesertim ubi animus est alioqui parum pius, nocuisse crediderim. - Sunt autem pestilentiores multo haeretici libri, quorum sermo, Apostolo a victore, ut canccr serpit. Si enim ex eorum lectione fidem non perdis , magnum est, si eius seruorem ac pietatem non perdidisti, dum uides non nulla in quaestionem uocari, uae nunquam dubitaras, fore firmissima. Sunt autem in his, quos hic dicam, qui-am ex illis, quos uel aduersum gentes, ueI aduersum Iudaeos, uel contra haereticos di Sarracenos scripsisse rotulimus. Quoniam uero multa quoque alia scripserunt, in ..i quibuS multum proficit Naugescit Catholica fides, hie quoque, ubi Christiano h mini bibliothecam proponimus, quo fidei, quam credit, rationabilitatem intelliga iuxta suas aetates ac tempora sunt inserendi. In his sunt praecipui utriusque tin . - menti, qui sacrosincti habentur Canonici libri; post hos sunt magnae auetoritatis Apostolici Canones de Eeclesiastica Concilia tum generalia, tum prouincialia , qu . rum quaedam hic recensebuntur. Integrum tamen elenchum & cuiusque in obligando uirtutem ponemus septimo libro . tertio loco Saluctorum Ecclesiae doctorum tu ha, quorum libri extant, aut opera doctorum uirorum e medijs tenebris luce Ecclesiasticae sapientiae quotidie magis ac magis inclarescenti, eruuntur . Marcialis unus
ex septuaginta discipulis Christi, Abdias Babylonius Epist. Christi quoque discipu- Ius, Dionysius Areopagita Athenien . Philosophus de Pauli discipulus, Demophylas
Therapeutes , Clemens Romanus Pont. Euodius apud Antiochiam Petri successir. Polycarpus Smimaeus, Papias Hieropolytanus, ambo Ioannis Apostoli & Euangelisae, auditores, Ignatius Antiochenus Epist. a Petro tertius, Egesippus historicus, cistus & Alexander, ambo Martyres Christi Romani Pont. Dion ysius Corinthius, Septimius Florens Tertullianus, Apollonius Polycrates Ephesius, Ireneus Lugdunen. Epist. Serapion, Septimus, apud Antiochiam, Petri succrebr, Victor Ed. i .i Zepherinus Romani Pont. Clemens Alexandrinus, Hippolytus Martyr, Origeneηi 3.dimis. Adamantius, In his operibus, quae Hieronymiax approbat, e regorius Neocaesariem e. a Pontianus, Urbanus, & Antherus Romani Pont. N Martyres Christi, Cyprianus Carthagin. Episco. Ac Martyr. Stephaniis de Cornelius Pont. &'Martyres, Pacianus Barcinonem Epist. Didymus Alexandrinus, Arnobius & Lactantius Christiani Rhea res , Pontianus , Anactetus, Euaristus, Higinus Rom. Pont. & Martyres, Eusebius Caesarim. Rhetitius Augustuduncta. Episse. Eustachius Antiochenus, Iuvencus Pocata, Vietorinus Pictauen. Episc. primum Concilium Nicaenum, Athanasius, Eusebius Emisimus, Theophilus Alexandrinus, Nectarius Constantinopolitanus, S ter , Stephanus, Liberius, Marcellus, Damasus, Eusebius, Eutychianus , Fcelix, Rom. Pondi Baslius Caesarim. Optatus Mileuitanus, cur gorius' Nissentis, Gregorius Nazianzenus cognomento Theologus, Aurelius Prudentius, Ambiosius Mediolanc n. i. Episco. Philastrius Brixiensis, Estri Syrus Anacotera; secundum Concilium apud Constantinopolim celebratum, Epiphanius Salaminius, Palladius, Marius victorianus Aser , Siritius Rom. Pot. Hieronymus Stridonen. Proba Falconia, Proculus Con
42쪽
Vigilius Tridentinus, Augustinus Hipponen. Petrus Diaconus, Maximus rivi Inm. Siri this; Ceelestinus & Innocentius primus, Romani Pontifires, I, per Aquitanicum,
Primasius African. Iunilius Africanus,Vincentius Lyrniensis, Tertium Concilium apud Ephesum celebratum, Leo magnus, Pont. Rom - ytillus Nexandrinus, Theodoretus oriensis, Petrus Rauenas cognomento Crysologus, Fulgentius Ruspen. Gelasius Rom. Anasthasius Antiochenus, Boethius Seuerinus, Victor Africanus, Iustinianus Imperator, pustinus Episc. Casi iodorus Romanus, Arator subdiaconus a Gildas Mona, clius Brito. Concilium quartum apud Calcedonem celebratum, Liberatus Anchidia-chonus Carthagine. Procopius Gazeus, Olympiodorus Nanius Megalopolytanus , Eustachius Thessalonicen. Genadius Massilien . Oecumenius Constantinopo. Euthimius Zigaberius. Dorothaeus Tyrius, Michael Singellus Hierosolymitanus. Euodius Diaconus, Photius Constantinopolitanus, Pachimerius Syrus, Prodromus, Leoncius Cyprius ,Theodorus presbyter, Rabanus Monachus, Beda presbyter, Alcvinus Monachus, Antam ii, Archiuist Cantuariensis formisda Pontasia, piustiis Monachus,
Dionysius Abbas, Iustus Ogelitanus, Aprigius Paccensis, Gregorius Pont. Leander Hispalen. Fortunatus Pictauqn .ENist. Paterius Notarius, Isidorqs Hispalen. Flaymo Halherstensis Anglus, Petriis Dimianus, Honorius Augustuduneh. Bernardus Abbas, Iluso presbyter de S. Victore, Rupertus Abbas , Richardus Monachus Sancti Victoris, petrus Lombardus, Petrus Blesensis, Innocentius tertius, Nicolaus utanus, Hugo Cardin. Vincentius Gallus . Et post hos qui Scholastici uocantur , inter quos praecipui creduntur, AlexanderMei ς; Albertus Ratisponen. S: Thomas Aquinas, S. Bona- uentura Cardi. Ioannes Dunus Scotus, Guillelmus Ocham Anglicus, Richard. Medianillanus, Durandus il S..portuno, Gregorius Aliminen . Ad diiuddomanus. Tctru Tharantasius, Petrus de Candia, uterque postea Roman. I ont. Franciscus Matonius, Henricus Gandauus, Marsilius Ingenius, Ioannes: Capretatu, Ἀ bonsus Toluanusi Epist. Hispalen. Antonius Florentinus, Dionysius Cisteretensis, Hanibaldus Roma nus, Petrus Paludanus, Nicolaus Dor bestius , Michael Cesenius, Ioannes Michlinius, Ioannes de Ruspecta, Ioannes Parisien. Henricus de Hatai , Godisiedus de Fon tibus , Ioannes Bassilis, AIuarus Pelagius, Cui lielmus Altisi oren . GerardusI soanius , Gualteriis Pictauensis, Augustinust Anchonitanus. Et in hoe genere scribenet dialij multi, qui a trecentis annis rigorosiori disputatione tiam qMicta scripturo, tum
prophana Philosophia fidem illustrarunt. In his omnibus si tam saucior vilia gendis animus Christianus in pietate pinguescit ἔ in his fidei assensux reficitur, &i
crementum accepit, in his Christiani hominis spiritus roboratur. Nerescit. In hoc enim omnes diuersis aetatibus & scriptis laboratui, ut fidei Christianae, Centilibuς, Iudasis, Haereticis, immo cunctis hominibus rationem ostenderent. cinerequi ab isthrum doctrina discedunt, quasi pestes di praesentanea uenena uitandi. Nam aut infidelitatis de apostasiae uenenum relinquunt, aut quae prius erat stabilis fides, eorum pestifera lecti ne concutitur . nihilque magis esset publico magistratu i curandum ', quam corum librorum exterminium, qui uel ad Reip. utilitatena, uel ad Religioniςpromotionem. remtinent. Eorum pro secto qui publica in ciuitatibus munera gerunt , non magi. est eu
inre aedes, uias, aquas , non nundinarum , litium/aut rei numariae iura vigere', non ,
stes abigere, non patriae fines tutari, quam dispicere, ut pubilia priuatim i recta fides& inregri mores sint in republica. Ruae quidem comparare, habere aut conseruare,
nequaqua possunt, st. infidelibus haereticis ac impuris libellis, locu si in Rep. Longe inquit Plato', grauius periculum est, iii iustiplinis, qui Ab sensendis. Etenim νωι
qui esculenta emit aut poculenta, potest antequam his uescatur, in aliis quibusdam ua- Ρωεα sculis domum deferre, ibi sue deposita, diligenter examinati , N aduocato aliquo ista rum rerum perito, quid edendum bibendum' ue sit, quid non, quantumque & quando, deliberare. Quamobrem , haud praue est in emendo periculam. Disciplipas autem non licet in vase ferre , sed neces le est ut qui emit eas, animo capiat.&rdicto preeio abeat, intra se serens. Ergo si Rei p. interest qui cibi qua ueratione condianturdi uendantur inspicere, multo magis intererit ii os, ex quibus quasi ex quibusdam publicis officinis,fides ta mores petuntur, aduertere 3c publico iudicio probare. Sed in meiane apud nostrates Sancti Inquisitorij magistratus beneficio, noti leuis est cura. C F. Mi .
43쪽
Nouret confiderittiones proponuntur, suibus fidei assensius
in animo roboratur, π augescit.
Ui e v x et v Luranuel familiae studio,.uel gubernadae Reip. cura distringitur , alia uel rationet eorum auctorum, quos moti libro enunierauimus,lectione non imitur, undςcim binet coasiderationes a Is Moto Doctri subtili , ex utraq; Philosophia de optas, quibus profecto tu; contra gentes, xus tra Iudaeos, tum contra caeteros bostes, Catholica fides delanditur,&in Ecclesiastica traditicine perficitur. Has iacile est . Chri simo homini mandate memoria, idi quoties fidei tentatio ne s quae omnium. est grauis inra: i ut balanica 'tauiis, cim. cumuentum issenserit, eas Di bOIO upilicanti, alto animi receitu libratas obiectare,dnualescent prucinus diabolici aestus, Nadueri iti l co tinuo retundentur a Sunii uero illae Prophetica eventuum prmn latio, Sas' aruio scridipimal um , quibus nostra religio connititur inter sese concordia, Earundelu Sanctarum scripturarum auctoritas. N ueritas, Ecelesiasticae Re . patrum, qui eam religionen primitus susceperunt, de sinos pmpagarunt, exacta diligentia, ipsius Religionis de sin, larum eius partium, digna examinatio, Fidei ipsius, siue religionis,linuito inundusabilitas, Miraculorum siue prodigiorum . quibus primitiis praedicata est,s lMi . e rternorum aut proph'norum hominum de Christo S eius Religione testimonia, ipsaquφDei, qvie cum homine intercedere potest, iustitiae ratio, S demum, eorum, qui Christiar
nam resgionem persequuntur deiectio de malus exitus. de quibuS singillati in γῆ linterimus breuit te, in hoc secundo libro locuturi sumus. - lon di.
Rgo, ut ad primum peruenia 3 expeddenda C Uistiano lima Niςsti H turarum rexum prophetica. praenunciatio, di praeinitio: solu= Faut ab eo instructus,aliquis ea, quae sunt aliquando conti Meuter si ituras in unc uero quae ab humana uel diuina uoluntate dcrepol nputqit c gnoscete . Nam quae naturae necessitate aut phy carum causerum . con- cur se proueniunt, creaturae quoque rationales,.sioe diuina reuelatio Possunt compraebendere . Praedixit chorus Prophetaruiu, quaecunque Iinauli vim retario sub illo ueteri stat siue prosi erasiae aduersa obuenerudi, deo culi Ih, R . Dii
44쪽
praesentes fuisse cum serent, quam antea sutura uaticinatos, quis iudicet 'Praedixit Saninum Incarnationis mysterium , Christi passionem , totamque Euangelici status caeconomiam, adeo diserte, ut hos potius historicos uoces quana uates. Nam quae de Gnitimarum gentium, Babyloniorum, Aegyptiorum, Idumaeorum , Assyriorum, Phamicum, Graecorum, Persarum, Romanorum &c. uastatione aut scidicitate praedixerunt, ipsum rerum euentum comprobasse videmus. Verum ne alia quam diuina uirtute id
seri potuisse quis putet, quantum in latissima materia di de qua, praeter Xenophanis Colophonij, Dicearchi Peripatetici, Cratippi, Zenonis, Cleantisq; labores, Crysippus
tres, Diogenes Babylonius unia, Antipater duos, Possidonius quinque, ut Cicero docet ipse Cicero duos, Franciscus Picus Mirandulanus nostra memoria, nouem Iibros edidit, instituta breuitas perariserit, quousque in hac parte creata uirtus, naturae tantum suffragio, siue Angelica, siue humana se possit extendere, discutere oportet. Ergo unauersum illud rerum futurarum cognoscendaru in studium , quod uaticinium uominus, in Physicum & artificiosum primo secare, huius diuinatricis sapientiae cultoribus placuit. Physicam eam praecognitionem uocarunt, quae a natura, siue rCrum ck-, naturalium consideratione descendit; artificiosam illam, quae non ex naturae praesagiis, ta idem sed ex altioris alicuius & spiritualis substantiae traditione derivatur. Maam iuxta du- μέν plicem naturae spiritualis rationem, diuinam& daemonicam, duplicem quoque distin dierunt, diuinam, Graeco uocabulo prophetiam, daemonicam diuinationem, Latino iula communi uocabulo retento, aut oraculum appellantes. Physicam, in eam, quae a n tura coelesti, & eam, quae ab inferioribus corporibus, rerum suturarum praecogniti nem uenatur, primo partiti sunt; illam astrologicam praecognitionem uocarunt, hanc pro uaria inferiorum corporum appellatione, uarijs quoque nominibus appellare instituerunt. Et primo quidem, quod quatuor corpora simplicia, quae quod sint corporum naturalium, quae mista philosophi uocant, prima principia ) clementa vocamus, non. minus quam coelum ipsum diuinatrice uirtute praedita putarent, ab igne quidem Pyr
mantiam, ab aere aereomantia, ab aqua hydromantiam, a terra geomantiam, uocibullCraecis dixerunt. Maoniam uero res omnes compositas non modo ex quatuor elementis constare, sed quandam cum ipso coeIo affinitatem habere, ac perinde ab eo quasi quandam coelestem umbram recipere, persuasum habebant, ipsis etiam diuinandi uinutem tribuere non dubitarunt. Sunt uero animata corpora inanimatis nobiliora, de magis huius coelestis uirtutis perinde capacia, quemadmodum sensibilia insensibilibus, Msensibilibus rationalis homo, qui naturae quadam excellentia proxime ad spirituales substatias accedit, sed inter bruta, aues, quod minus crassae naturae,aeris scilicet sint habitatrices, imino quod coelo ipsi propinquiores uersentur, huius coelestis uirtutis uatici natricis plus habent, unde ab auibus & hominibus potius qua ab alijs quibusque inscii ,ribus corporibus, rerum suturarum uaticinia petere libuit. Ergo ab uniuersi humani corporis considetatione Physiognomiam, a solius frontis, inet poscopia, a uolae manus, chiromatiam, a somni inspectione de Iudicio, onirocriticam dixere. Ea uero huius stic'tia portio, quae in auium conssideratione N inspectione uersatur, priscis temporibus nondum iuvima ueritatis radio suborto, apud omnes mortales adeo ueneranda, ut nihil eorum , quae ad publica uel ad priuata pertinerent, inauspicate perfecerint, cum speci
libus nominibus careat, nomine tamen generali uocatur augurium, cum auium cantus S garritus considerat: cum uero motus aut uolatus, aruspicium aut auspicium, arti Mesucro ipsos, augures, aruspices, aut auspices, Latini uocarunt. Vincit autem haec uaticinandi ratio caeteras uniuersas praenotionis species antiquitate ac celebritate. nam cum Astrologia, pyromantia, aeromantia, & hydromantia , physionomia, chiromantia,& metoposcopia, neque multos, neque ueteres, neque celebres habuerint auctores, aruspicium, & antiquissimis , & frequenti sumis populis, & celebribus rebusputa ut Cicero S Pomponius Latus docent, inuentoribus gaudet. a Chaldaeis enim primum ad Graecos, apud quos Amphiateus , Tyresias, Mopsus, Aphilotes, & Chalca s, sumi augures habiti stant; a Graecis uero ad Hetruscos antiquissimos Italiae populos; ab Hetr mii 'scis ad Romanos, inter caetera suae Reip. quae a finitimis populis acceperunt ornamenta,
peruenit. Denique Phrygij, Pisidae, Cilices, Pamphilij, Arabes, Vmbri, Atiae, Europφα Asricae illustrissimae gentes, auguria secuti sunt, &, ut Dionysius Halicarnasseus,
45쪽
docet, Aborigines Romanorum auctores, augurandi artem impensὰ coluerunt, unde Ascanius priusquam Meχcntium in aciem producat, augurium, apud Virgilium captat: quod ubi scelix inspexit, pugnauit S uicit. Fuit eximius quidam honos in Romana reia pub. decretus augurio. Romulus ipse augur fuit, & magistratuu electionem non nisi augurijs confirmatam, ratam esse permisit. Romulus huius urbis parens, inquit Cicem. lib. primo de diuinatione, non solum auspicato urbem condidiste, sed ipse etiam optiamus augur fuisse traditur. Deinde auguribus & reliqui reges usi, & exactis regibus,
nihil publice sine auspiciis, nec domi nec militiae gerebatur. Fuit ec apud eosdem au gurum collegium, cui nisi illustrissimi quique initiari poterant: quam constitutionem
ex Lacedaemoniorum republica mutuasse uidentur, in qua augurij honor regi proximus erat ..Aues, an quibus peculiari quadam ratione captabatur augurium, enarram ueste , neque instituta breuitas permittit, neque praesentem disputationem concernit, praesertim cum poetarum & historicorum libri, huius generis rebus sint reserti. Illud tamen huic toti arti commune erat, ut potissime earum auium motus, aut garritus inspiceret, quae rara in hominum conspecitum uenirent, ut Bubonum, Cygnorum, Aquilarum S . Praeter has uaticinandi rationes Pythagorici, qui nihil numeris in natura diuinius putarunt , literarum clementis, quibus hominum nomina compinguntur & numeris in ilialis latcntibus, quaedam rerum futurarum prasagia inhaerere docuerunt. quod uaticia
nandi genus & hodie apud circulatores quosdam perdurare videmus, dum per propria hominum nomina diuinant, collectis in summam cuiuslibet literis, & collatis inuic acutus summa alteram excesserit, suturum in bello, lite, coniugio, uita, de imperio uictorem superilitemque pronuntiant. Sed uera sors Pythagorica solum in illis linguis Iocum habere uidetur, quae numerandi rationem literis tribuunt, ut Graeca, Hebraica, Arabica, & caeteris Asiaticis linguis . nam in Graeca ae ualet unum, si duo, ν tria. in quatuor; in Hebraica 3 a dia r κ: in Latina uero lingua quanquam I ualet
unum, v quinque, x ualet decem, L ualet quinquaginta, C ualet centum; non tamen
ea omnibus literis numeros tribuit, unde ars haec vaticinandi, quae no tam literas quam numeros in literis latentes appendit, non in omnibus nominibus, sed in his tantum, quae his literis constarent, locum haberet. Quaquam Plinius, Pythagorae inuentis etiam ilia lud attribuit, propriorum nominum imparem uocalium numerum, Orbitates oculorum, claudicationes, consimilesve cassis portendere. Sunt & qui ex aleae iactu vaticinia uenentur, qua artem aleatoria uocarunt, quae exscisso Asiatico regno inter manubias uaria sub specie migrauit ad Graecos. In ea arte magna ratio habetur Testerae,Calculi ,Tricoli, Senionis, Monarchi, orbiculi,Thaliarchi,Vulpis, Octocedronis, Duodecacedronis &C. Sunt & innumerae aliae uaticinandi sermae, obscurae tamen, quas foeminarum supersti tiosa curiositas quotidie excogitat, quae cum neque artem sequantur, nec certam rati nem observent, ab huius sapientiae cultoribus sunt proras neglectae , ut sortilegia dcc. Sed nunc in eas omnes artes aut potius ociosorum hominum inanes praestigias, quae a natura ipsa, rerum suturarum cognitionem se accipere profitentur, conuertamus stylum subindeque daemonicam illam, quam diuinationem uocauimus, aggrediamur, ostensuri nimirum omnes eas inanes esse, & ineptas, solamque prophetiam, quae coelesti reuela tione suscipitur, uere ac emcaciter rerum suturarum cognitionem praestare, nisi quod ociosum quoque putamus, in scurrilibus & circulatoriis fabulis improbandis, tempus terere, quae omnium sapientium uel silentio & contemptu, uel aperto suffragio reprobatae , damnantur. Cur enim, Deum immortalem, illas artes ad sapientiam pertinere credatur, quas sapientiae studiosissimi, di auidissimi homines, quique non huius audillius temporis, sed omnium saeculorum tellimonio sapientes iudicantur, neque colu runt , neque uenerati sunt, sed potius extremo loco habuerunt Enimuero omneS mortales , ut sapientet docet Aristoteles, scire desideramus, nullusque tam ingens nostris omnium mentibus quam parandae cognitionis ingenitus est amor, quo nos adeo com moueri ipsi sentimus, ut conatus, labores, pericula multa, nullo inuitati emolumento . sola scientiae auiditate, subeamus: unde dicere solitus erat Iulianus Iuriscons. Et si alterum pedem in sepulchro haberem, adhuc addiscere quidem uellem. Quod, cum itast, in id tamen magis genus cognitionis ipso naturae impetu praecipites serimur, quod
res suturas , dc nondum existentes ob oculos ponit: nondum existentia quod difficili a
46쪽
sit, praeeognoscere zxcellentius putamus, saturas etiam res nostras praeuidere, in humana uita preciosissimum flaret. Est igitur in hoc genus cognitionis sapientium & erudi torum hominu, maxime Omnium propensitamus animus, colerentq; illud, si ullam certa suturam praeuidendi rationem in natura, cuius erant sagacissimi, inuenire potuissent. μκesiis Cum igitur uniuersam uaticinandi rationem grauissimi quique philosophi Xenopha- Platnes, Democritus, Plato, Aristoteles, Chrysippus, Diogenes, Antipater, Panaetius,
Carneades, Phavorinus, Flotinus, Avicenna, Auerrous, Hippocrates, Galenus, Alexander , Cicero, Seneca, Plutarchus Sc. prorsus contempserint, consentaneum est putare, eas arto nihil ad parandam rerum futurarum cognitionem proficere. Id uero maxime apparci, cum earum cultores, N inuentores expendimus, homines profecto,
qui cum apud omnes mortales superstitiosissimi sint habiti, nullum tamen illustris eruditionis splendorem dederunt. Hi sunt in Asrologia quidem critica, siue iudiciaria, Ptolemaeus Alexandrinus , Paulus Dorothaeus Alexandrinus, Heliodorus Ephesius, Campanus, Ioannes a monte Regio, turba Sarracenorum indocta, Aberodem, Albu-masar, Aomar,Thebit, Zachel, Massahalla, Alchindus, Iudaei quidam insani, Abraham, Auenχrra &c. Maos illi apud Christianos sequuntur, Petrus Aponen. Rogerius Bachon, Guido Bonactus, Amoldus Villanouanus, & huius farinae alij. In elementaris praenotionis studio, Pyromantia, acromantia, hydromantia, geomatia, quidam Arabs Almadal, Gei ardus Cremonensis, Bartholomaeus Parmensis, Tundinus, &c. in ea uero parte quae in humani corporis insipectione ueratur, Zopyrus, Helenus, ut uolunt Priami filius, Arthemidotus philosophus Ephesius, Polemon Athenien. Adamantius Sophista, Melampus, Ptolemaeus, Alpharabius, Razes, Iulianus Chaldaeus, Petrus Aponen. Michael Scotus, Antiochus quidam, Bartholomaeus Cocles, Michael Savonarola, Antonius Cermisonus, Petrus de Arca, Marbethus Cardin. Andreas Corvus Mirandu lanus, Tricasius Mantuanus, Ioannes Gulielmus Nuricensis, Hieronymus de Manse . dis, Blasius Parmensis, bd omnium diligentissimus, Ioannes Taisnerius. Q aquam quo antiquius hoc vaticinandi genus doceant, quidam in Hermetis Trismegisti librum, quem Aristoteles in templo illi dicatum, literis aureis scriptum inuenerit, quemque postea Ioannes quidam Hispanus ex lingua Arabica traductum. Catholicae Reginae Dararisa laedicauerit, suam istam subtilissimam artem reducant. Inoni critica, id est, Somniorum uaticinatrice sapientia, & ea, quam aruspiciam vocamus, Arthemidoru&philosophus, siue Daldianus libris & eirculator quidam, qui quod Philo Iudaeus in ii
bris de Gigantibus Abrahamum Patriarcham, somniorum solutiones primum inuenistereliquit scriptum, sub eius nomine, suas somniorum manias in uulgus emist. In sortis Pythagoricae uaticinia, quamuis Plinius eam artem in inuenta Pythagorica reserat insanus Alchindus, quem Aristotelis olim discipulum mentiuntur, librum scripsisse refertur e nec tame omnino negamus ullum Aristotelis discipulum potuisse insanire. Alea toriae , nullum uel solo sapientiae titulo insignem inuentorem, aut cultorem inuenio, nisi quod Attalum Asiaticum Regem eam inuenisse, &.Octavianum & Claudium Romanos Imperatores singulis libris candem illustrasse commemorant. Verum ne tantummodo totam hanc disputationem auctorum iniuria uideamur peragere, agedum singulas has pestes & insanias in examen uocemus, quod apte praestabimus, si multiplex
futurorum discrimen ante omnia notemus: neque mim una eademque rerum futur
rum est ratio, sed multiplex & uaria, pro uaria principiorum, ex quibus derivantur Scoriuntur, natura. Cum uero non in Theologos, qui communes Theologiae partitiones recipiant, sed in eos, quos solo naturalis rationis aculeo configere oporteat, instituamus sermonem, non Scholasticis illis futurorum distinctionibus, quae a Theologis traduntur , sed nostro scopo aptioribus alijs, quo ab aduersarijs magis intelligamur, noribis erit utendum. Principio igitur, res suturas, in necessarias & uoluntarias distrahimus; necessarias, Iastitia ruae caulas habent necessarias, uoluntarias, quae causas habent liberas, & nulla intrin- t. t. .ca uel extrinseca necessitate coactas, dicentes. Rursus iuxta multiplex necessitatis discrimen, multiplex quoque suturum necessarium distinguimus. est enim quoddam .rω, ' futurum necessarium, quod a coelesti, quoddam uero, quod ab Elementari necessitate, dependet. necessarium enim in hac Parte, naturale vocamus. Est autem non modo
47쪽
iuxta Christianae, sed N prophanae philosophiae decreta, inter aetheream illa, quae nullum
errorem admittit, & elementarem regione, magnum discrimen, quod illa eiu sit naturae νιν Me- corporeae portio, aut quod materia careat, ut Peripatetici docet, aut quod ea habeat alia , terius rationis ut inter Theologos Christianos quidam uoluerunt, aut quod cum caeteris corruptibilibus eandem participans , incorruptibilis N inalterabilis sola diuina uoluntate permaneat, ut Platoni & Timeo Locro placuit; aut demum, quod persecti rem & ualentiorem sormam caeteris agentibus naturabilibus habeat, ut aliis quoque - ' Theologis uidetur, a suis actionibus & motibus nulla temeritate perturbata declinet, unde invariabilem ac certam rationem agendi perpetuo sortiti ir: Hemcntaris uero, agentium aduersaria uirtute plerunque compressa, frustretur effectibus, de quae in suo ordine sibi debebantur actionibus pellatur . Vnde eius agendi ratio tam incerta redditur, ut philosophorum doctissimi nulla eam prouidentia, sed sola materiae temeritate. Mo. gubemari contenderint. Atque idem de miliorum agentium ordine, quae .lementarinatura compinguntur, per omnia dicendum: non enim formae nobilitatem , sed materiae rationem in agendo sequuntur, neque sormae substantialis, sed iis quas cum ipsa massa elementari acceperunt, frigore, calore, humore ac siccitate, qualitatibus agunt. Ea igitur futura, quae ab aetherea naturae portione dependent, absolute necessaria, ac
perinde certistiana, consequenter dicemus; ea uero, quae Elementarem mundum, aut ea, quae in eo continentur, causas habent, dicemus quidem necessaria, id est natura-
Iia . sed tanto illis prioribus magis incerta, quanto illa aetherea mundi portio, naturae huic elementari, nobilitate, & agendi certitudine praestat. Prioris generis suturorum exempla sumpto, quod Sol sit cras oriturus, quod hoc aut illo tempore sit Solis aut Lunae futura Eclipsis ; quod Luna cum Sole sit hoc aut illo die, hac aut illa hora coitura,
di extera omnia, quaede astrorum, tam eorum quos planetas vocamus, quam eorum
quae fixa firmamento dicuntur, annorum, temporum, & saculorum Ephaemerides docent . Q uamuis uero in orbium deserentium , certo numero Asrologi distentiant, in horum tamen certitudine, nulla potest esse dissensio, quae siue hoc siue illo numero ombes existant, certissime euenient. Secundi ordinis suturorum exempla, duplicia partimur. Sunt enim uniuersalia quaedam, ut, quod proxima hyeme futura sit pluuia: particularia alia, ut, quod uespere, quoniam hodie rubor matutinus apparuit, pluuia descendet, di caetera talia quae a particularibus causis, & agentibus prodeunt. Sunt uero secunda haec & particularia futura, tanto illis prioribus incertiora, quanto magis particularia: certius enim est hyeme proxima pluuiam descensuram, quam hodie aut cras, quod rubor matutinus apparuit, eandem futuram. Sunt & ea sutura quae uoluntaria uocauimus, prima quoque partitione duplicia. Sunt enim quaedam omnino libera, & quae a nulla extrinseca, uel intrinseca necessitate oriuntur, & quaedam, quae, quemadmodum illa secundi generis naturalium sutura , contingentiam &uariationem recipiunt, ita necessitatis quandam permistionem admittentia, ab omnimoda illa prioris ordinis libertate degenerant. Prioris generis sunt actiones omnes uoluntatis, quae a nulla extrinseca necessitate, uel alterius rei praeteritae positione truduntur, ut quod ego sim tibi equum donaturus, cum nulla promissio aut stipulatio praecesserit: quod Socrates sit Valeriam uxorem accepturus, cum neque uorba, nec amor, nec parentum pactio intercesserit, quod Hispani sint aduersus Gallos pugnaturi, cum modo & mutuo matrimonii foedere, & placidissima pace frua tur,&c. Ad secundum genus pertinere uidentur, uniuersae actiones, quas Aristoteles
mistas appellat, ut quod illi, qui modo saeua tempestate iactantur, in male onustam nauem exonerando, proiecturi sint merces, quod tu, qui propter homicidium in haceivitate, in qua iustitiae rigor infractus dominatur, in custodia teneris, sis uita priuandus , ae similia omnia, quae in humana uita sunt frequentisiima. Prioris uero ordinis uoluntaria sutura, in duas quoque factiones abeunt: sunt nanque quaedam uniuersalia; particularia item quadam . nam quod bella sint futura, aut quod hie sit ducturus uxore, aut quod is sit cum alio certamen initurus, uniuersalius est, ae subinde magis certitudinis habes, quam quod Galli aduersus sint Anglos pugnaturi, aut quod Socrates Valeriam sit ducturus, aut demum, quod Titius Cornelium certamine incesset .. Rursus huius prioris ordinis uoluntaria sutura, in proprix , & alienae uoluntatis diuidimus.
48쪽
Propriae uoluntatis sutura vocamus, quae ab illa sola & non ab alia extrinseca voluntate pendent, alienae , quae ut existant, alterius quoque uoluntatis auxilium, necessario requiritur'. Prioris Exemplum esto, quod ego cras, si uixero, sin lectioni uacaturus, aut Deum oraturus. Secundi, quod a te sim equum accepturus, aut quod Corneliam sim
ducturus uxorem . Qui ctiam duo suturorum uoluntariorum ordines, sese, pro maiori aut minori dc pendentia, certitudinc superant . certiora enim sunt illa, quae ab una tantummodo uoluntat C, quam illa, quae ut fiant, alterius quoque uojuntatis concursum necessario requirunt, certiusque zgOmς cra4 Or turum, quam me a te accepturum equum, postum pi aedicere. Partimur deinde priorem illum ordinem, iuxta duplicis diuiuae & creatae, quae rursus in an licam.& humanam distinguitur, uoluntatis ra tioncm, in duos alios suturorum uoluntariorum ordines. Sunt enim quadam niui uoluntaria, quae diuinam uoluntatem causam habent, alia quae creatam, generali illo, quem Theologi ponimus, innuxu, suffultam . Ad priorem huius diuisionis aciem pertianent, incarnatio a Mequam ferct, N qiiaecunque Euangelica historia da uina miracul gesta recenset, Iudacij dies Sc. Secundi ordinis, silue in humana siue in angelicanar tura, non est opus exemplis. Voluntaria demum iutura, quae a d tu ma uolan tale orjuntur, sent quoque duplici Tiaedgna enim a uoluntate legibus soluta , quam qui Di uocant beneplaciti, quaedam uero a uoluntate ordin tia, id est, quae legibus quibusdat,3
in agendo constringitur, ut producantur, dependent. Priori exemplum esto, Antis christus iaturus, huius aut alterius hominis fiixura creatio dici Secundi, Socratis iussitficatio fit tura , bςatificatio Sc, quae licer sint diuinae uoluntatis actiones, nostrae tamΠ uoluntatis, iuxta leges, scinet positas soncursem requirut. Sicut autem in uniuerse Mea latura ,.qux a creata uoluntate oriuntur, illi , quae diuinam uoluntatem sunt ua ctorem habitura, certitudipe caedunt, ita di intςrea, quae a diuina uoluntate depςq- dent , illa quae solam eam, e nos alterius uoluntatis concursum, ut producantur, emoristulant, certitudine eminent. Atque haec si in uniuersunt iuturorpna species in tota rerum uniuersitate c tingere queunt. De quibus Oinnibus iam ta0dem , qua te nus per naturam aut ia turae uircs possint apprael odi, Hagillatim dicamus. iErgo de laturis ne ii iii , quae ab aetherea naturae portione demiantur, sic stamo, illa & communi uitae usi, Nastr omis theoclari quam altiscialem' appeti ni, serineficio , Siprrceptis, multis iaculis antequam oriantur pode praelapis, cere iς-ς scimus humanx uitae use , a sp r ipsus aut alicuiuscorporis defierentis: motionem MD,
urnam, solem iterum in Oriente iaturum, nobis iterum occasurum dici, cerxo scinuis
cundis tribus, rursus nobis in eodem puncto orituram. Scimus quantum luminis Irinino, secundo, tertio aut quarto qu3drante, sit habitura stimus solem perur to Zωia co, terraequet globo, per diuersa quo ad nus luminis incrementa, rursus ad puncta ron pica, accessu re reces tu reuersutum , scimus eundem in Cancri tropico puncto erili ntem, nobis propinquiorem futurum, quam cum sit in aequinoctiali liinc , aut chma inicontrarium, limo tropicunt Capricomideueritat. Selinus deinde beneficio astiet istrimiae, hoc anno i 43. die. stubj, hora I. ni inu. 38c umbrae terrae obiectu Lunam a
aut lunae oppositi et, solem hoc eodem anno a sti; leto. die mensis mi, hora ,
minu ..1 . deliquium pasturum. scimus aliorum astrorum , quos planetas uoca ημ' ἀmotus, oppositiones , deliquia . concursus &c. tam derte, ut de ea, iusi tuta natura dubitare non liceat L quorum omitium, ratio Pst, non modo. altis iam inde Q, O bis initio motionum coelestiurn experimentis comparata petitia, ieci ipsa in variabi his rati reae sebstantiae natura & ratio, quae nulli errori nullique temeritati iiij agendu subiicitur De secundi uero ordinis isturis neces ii sit quae scilicet non. abi aetherea DMa portione, sed ab elementari dependent, sic dicimus, multas esse inhumna uita disci , plinas, quarum beneficio non modo in generali, sed in particul*ri , multa possinistin, sciri. beneficio enim agriculturae, medicinae, &inauticae, quae ad agriculturam reser tur, non modo sutura hyeme frigus de aestate calorem saeuiturum cognoscimus, scd ex Tubore matutino, uespere suturam pluviam, S ex uespertino aliisve obseruationibu cras iaturam serenitatem p scimus. Docet cpam medicina de eotis Obseruationibus, non modo ueri aestate Gunamrram, aut hyemem, morbosam laturam, sed etigm
49쪽
ne aut illum hominem, qui hoc aut illo languore corripitur, euasurum, aut tandem naturali per morbum, quo premitur, superata uirtute, interiturum: est etiam bona Pars medicinae in uaticinio reposita , extatque Hippocratis Coi de prognosticis liber,cuo non modo in generali sed in particulari quoque, futurorum morborum docenturoru agia. Ad quam medicinae partem di ea reducitur, quam dixerunt, quae non modo ex oris & uultus, sed ex totius corporis inspection , qualis sit hominis com-Positio, maleque temperamentum , quibusque perinde morbis si obnoxius, com Lando uraedicit. Cui quasi partes annectimus metoposcopiam , chiromantiam N ps domantiam , ut scilicet ex multis Obseruationibus constet, eum, qui has aut illas Imneas, in fronte, in manibus, aut pedibus, eum qui hos aut illos naeuos fuerit a natura sortitus huic aut illi morbo praedicatur obnoxius, dummodo uaticinium, non acitemtoris huius, aut illius conditiones arctetur. Ita, ut cum agriculturae, nauticae, Nilli parti medicinae, quae prognostica dicitur, quae scilicet post morbi inuasionem v ticinia profert, non modo in genere sed in particulari, quae sibi uidentur, praedic reticeat hae tamen & consimiles artes, tantum in generali sutura praes agiunt, nec temtus nee locum. Nisi etiam in generali notando. cuius uuiusque ratio est apertissima, ouAd scilicet illae non modo ex ipsa rei natura, sed ex particulari accidente, quod rellaturae conditiones determinet, hae uero, ex ipsa sola natura , huius aut illius, non item dominante accidente, vaticinia producant. Enimuero illi, qui ex sola temporis natura in aericultura, nautica aut medicina uaticinia proserret, tantum uaticinara liceret fututam hoc uere pluuiam , suturum hac astate grandinem, futuras hoe anno tempestates, & quod uer humidum praecesserit, uariolas in mollibus ac teneris corpor husian adultis uero putres febres futuras. Verum qui ultra naturae uaticinium, Picum cecinisse audiuit, aut Lunam halone, aut nubilin comna circundatam uidit , qui aura marinas. in icrram sese recipere, & nubeculam albam ex maris aduerso consedisse cor solest. vi saeuientem morbum N tabem , cordis domicilium occupasse considerat, non modo hoe uete, sed hodie pluviam, non modo huius Lunae tempore, sed hodie tem- restatem suturam, non modo hoc uere quosdam interituros, sed hunc ante multas h fas moriturum praenovit. Ergo illi , qui ex physionomica, chiromantica, metoposconica & podomantica inspectione, vaticinium pistri, cum non ex nouo humorum ac cidenti, aut symptomate, aut ex noui languoris inuadentis Incursu, aut accessione, seclex antiqua uultus, corporis, manuum, frontis, aut pedum lineatione, & naturali piactura praesagiat, tantummodo incommuni & in genere, aut saltem in specie uatic nari lieebit, & quidquid in indiuiduo signauerit, temerariu censebitur. Poterit, Inqua, oraelaeire cratem, qui hanc aut illam nasi, oris . oculorum, frontis, superciliorum. manuum , pedum dic. formam a natura sortitur, hoc aut illud habere temperame tum, quod temperamentum quia qui habent, huic aut illi morbo subduntur, consent neum est & Socratem eidem morbo subesse . Poterit etiam sic iii specie per easdeni naturae & accidentis consideratrices artes de futuro languoris incursu uaticinium proferre. cui hane corporis effigiem, hanc manuum, frontis, pedum &c. lineationem a natura tortiuntur, temperamento sunt calido, hi uero biliosis languoribus sunt magis obnoxij. emo in aestate , praesertim cum solis seruor a canicula increuerit, male est habiturus. Fine non modo in genere uaticinium editur, sed in specie . nec enim tantum hunc alis Quando male habiturum in genere dicitur, sed a bilioso languore, di aestam tempore in uadendum praedicitur. Atque in hoc quidem omnium secundi ordinis necessariorum futurorum genere, nullam aliam certitudinem uaticinio tribuimus, quam ipsa ita seia metipsis & in causis possideant. sunt illa in suis causis sic necessaria, ut tamen & mare. rist & contrariorum agentium potestati subiaceant; non ergo certitudinem illam mathematicam, quam prioris ordinis futuris necessariis, quae ab aetherea naturae parte oriuntur, donabimus, sed quandam aliam cum magna incertitudine ni stam, quam Phusicam' aut naturalem vocamus , cisdem indulgebimus. Vnde cum futura illa solum per diuinae potestatis arbitrium , possint impediri, haec per eam ipsam, &insuper per naturae uirtutem N actionem contrariam, saepenumero pereunt. Licet igitur in hae parte coniicere, non item praescire, M admodum in priori illa futurorum acie, quae
inhiatiabilis crat. Vertim iam do figuris uoluntariis consenuenta dicamus, sed priuade auctis.
50쪽
demistis, & his, quae cum naturalibus, de quibus modo locuti sumus, aliquam astii .itatem habent, ut ab uno extremo, ad aliud transeainus per medium. Ergo in huius generis futuris uoluntariis, quod ex suppositione illa, quandam rationem necessitatis participent, etia uaticinio re praesagio naturali, locus est concedendus et quisquis enirn in ea ciuitate, ubi iustitia di leges, non item hominum afflastus imia perent , hominem ob homicidium aut alterius generis crimen compraehensum intelli gat; uaticinari poterit, eundem suspendendum, aut alias pcenas a legibus decretas su-Di turum statim, idemque iudicium csto de caetcris suturis millis, quae lamina aut m rum humanorum necessitate, facta aliqua consequuntur. Quin non tantum ex Iestum Dumanarum sanctione ac arbitrio , sed naturae quoque impulsu uaticinari licebit ouicnim nauena iactari saeua turbinis tempestate conspiceret, praesagire posset, mercium Iactationem faciendam. Maorum omnium simplicissima est ratio, quod ii uoluntarii futuri effectus, iam aliqua ratione in illis suppositionibus aut factis, quae praecellerunt. quemadmodum, di illa quae diximus naturalia, subsistant, unde re humanae quem a modum & illa , cognitioni subduntur. Hinc iam quid sit de uoluntariis absolutis futuriri id est quae factum aliquod non supponunt, sed in integrum a uoluntate quasi a causa oriuntur, dicendum, consequenter apparet . nam cum haec ut necessaria illa tam primi quam secunda generis,&uoluntaria ni ista, de quibus modo sumus loquuti, nec in se, nec In suis causis, ullo alio pacto quὰm uirtute subsistant, humana ac naturali uirtute, tantum ut in subiecto uirtute existentia, cognosci poterunt, id est, cognoscetur subi cium huius aut illius suturi productivum este, uerbi gratia, cognoscetur Socrates ut
tute diuinatricum artium naturalium medicinae, physi omiae, chiromantiae, met
Uscopiae, podomantiae, & criticae astrologiae, s si ullaata men esset J uirtute continere. Iu est, poste producere, homicidia, adulteria, mendacia, periuria, aut contra, humanarum actionum uirtutes. Ratio est, quod ut sapienter docet Aristotcles, res non alia ratione cognoscantur, quam sint & existant, quae igitur in se sunt, in se cognoscentur, ut res praesciates, qua in praecedentibus effectibus, ex quibus consequuntur, ut futura ne- Ceilaria tam primi quam secundi ordinis,& uoluntaria missa in illis cognoscentur. Quae uero, nec in se, nec in rebus praecedentibus, ex quibus uel natura uel humana u luntate sequuntur, existunt, nullo alio pacto quam uirtute, confiica quadam ac gen trica cognitione pIaenoscentur. Huius triplicis generis cognitionis exempla sunto, pria mo Socrates, quod sit quatuor elementis compactus, uirtute mortalis cognoscitur, Ia cit scitur, an se Ipso moriendi potentiam habere, posseque illa quatuor elementa, aliquando compage naturali soluta, mortem inducere, deinde lethale uulnus accepisse cognoscitur, de tandem antiqua illa corporis eucrasia per uulnus abrupta, dissoluitur. In his tribus temporibus, mors Socratis cognoscitur, in tertio quidem perfecte, di per
Ο in ieipis, in secundo in alio ei foetu praecedenti, & per modum futuri,
lea distinctu praescitur, non enim quacunque morte Socrates, sed morte ex uulnere, ne
quocivaque tempore, sed statim obiturus cognoscitur. In primo tande nec in se nec in . ene u , qui aesum necessariam connexionem conseruet, sed in suo principio, in quo nullo pacto actu, sed sola uirtute delitescit, cognoscitur. Licet igitur ex diuinatricibus
scientias naturalibus, quaecunque sint illae, actiones uoluntarias tantum, hoc tertio pa- minare futuras, id est cognoscere, qui hanc aut illam temperamenti rationem, lineam, aut uultum a natura sortitur, in hoc aut illud uicium, in hanc aut illam uirtutem a natura propensum, ultra tamen ad actiones indiuiduas & singulares, ad tempora Ctiam & Ioca indiuidua progredi, per naturam, promus stultum . Est autem horum v Iuntariorum futurorum euentus, multo quam illorum omnium, de quibus hucusquαl uti sumus, inccrtior, tanto scilicet, quanto non modo in seipsis, sed in suis causiis. manus determinantur ad existentiam . futura enim necessaria, quae ab aetherea naturae Parte, quasi a causa dependent, propter suarum causarum in agendo initariabilitatem, sunt prorsus certissima: futura necessaria, secundi ordinis, quae a portione elementari. ubi materia dominatur, descendunt, quoniam eorum causae sunt minus in agendo constantes, sunt quidem inconstantiora, sed tanto illis primi generis uoluntariis suturis, quκ ex suppositione uocauimus, incertiora, quanto minus uoluntas, quam natura de
xaminatur ad unum. Ad quoniam, aliquid sui iam in actu babent, eriectum sciliceo