장음표시 사용
441쪽
Raguelis filiam matrimonio susceperat: susceperat, autem eam in Rages ciuitate M. dorum. Non igitur in Rages potuit mitti, aut Sara non suit in Rages, qua urbe tertio illo capite fuisse refertur. Siti ua, e calumnia facile ex editione septuaginta evanescit, in qua, tertio illo cap. talisu non in Rages, sed in Ecbatanis Moediae, Sara mein oratur suisse, quae ciuitas nono cap. ponitur, atque ita in Chaldaico originali scriptum suisse: itaque Hieronymum conueratisse, suilleque uitio scriptorum unam pro alia ciuitatem intortam, non est dubitandu . Neque uero mihi placet eorum responsio, qui ideo Hieronymum, urbem illam, in qua Sarra fuisse scribitur, Rages appellasse credunt, quod ad Rages urbis, in qua Gabellus agebat, pertineret dominium, quemadmodu, Mediolanum non ipsam urbem solam, sed di quae sunt Mediolani territorii appellare assuevimus, Sc. aut quod esset illi urbi finitima, quo pacto ea, quae parum distant, eodem nomine uocare solemus. Primo quidem, quod hic modus loquendi, sit omnino improprius nec sanctae scripturae familiaris. Deinde quod ipsa historiae ratio, locum certum, non autem integrum dominium, aut regionem insinuare uideatur. Postremo, quod, ut plurimum, haec loquendi licentia auctori historiae licuisset; non tamen licuisset Hieronymo, qui optimi atque fidelis interpretis , cuius est originalem sensum exprimere, praestabat Ossicium. Sunt uero multa in hac nostra uulgari uersione similia, quae non interpretis uicio, sed scriptorum incuria irrepsisse credendum est. i
ta contra lib. Iudith a Iudaeis obiiciuntur, quo pacto Arassiluenda. Cap. X κ .
Imili calumnia Iudith librum suggillant. QSomodo aiunt, cum Iudith
historia, post Babylonicam captiuitatem acciderit: quo tempore, quod totius Asiatici imperii summa esset apud Persas. neque apud Moedos, neque apud Babylonios, ulla erat regni potestas, aut Arpha sat regnare potuit in Moedia, aut Ecbatanas in robur rtitudinis suae aedificare, aut Nabuchdonosor rex Assyriorum, qui Holofernem cum exercitu miserit, eidem praeualere rVa, Vis hunc nodum non maiori opera Christiani scriptores, quam praecedentium ii dissoluunt. Neque enim, ut illi putant, de Nabuchdonosore illo primo aut secundo, ut ambo Persicum praecesserunt imperium, sed de Artaxerxe siue Λs luero prisco, Cyrilio, qui post patrem, cum duodecim annis Nabuchdonosoris cognomento regnasset in Ninive, tyranno illo Arphasat, qui Cyri apud Scythas internitione, Ecbatanarum urbe DΠ. u.
refecta, Moedorum regnum occupare moliebatur, excluso, paternam recuperauit mo
narchiam: unde exaltatum cor eius suisse describitur, re ad uniuersas gentes, quo in illius imperium, quod iure patemo acquisiuisse uidebatur, concederent, legatos misisse. Din. Fuit uero hie Artaxerxes, uel gentis consuetudine, apud quam, ut antea docuimus, 'πιλι- α in proceribus, praecipue uero regibus familiaris erat, uel ut multis nationibus& regnis, ipsis nominibus, quibus antea suos reges appellare solebant, placidus bab retur , Π exram . Nam praeter nomen Cambysis, quo nomine apud historicos Graecos est celebris, Artaxerxes Persico nomine, de Assuerus Medico . Et demum Nabuchdonosor,
Assyrico, aut Babylonico fuit appellatus. aod ne Iudaei Christianorum commentum existiment, sanctarum scripturarum testimonio pr abimus. Ecce Vo, inquit, apud Min. i. Hieremiam dominus, Assumam Nabuchdonosor regem Babylonis seruum meum, di ponam thromun eius super lapides istos, quos abscondi, di statuet solium suum super eos, ueniensque percutiet terram Aegypti, quos in mortem, in mortem et quos in captiuitatem , in captiuitatem: & quos in gladium, in gladium. Loquitur uero de lapidibus. uos sancto prophetae sub muro latericio in porta domus Pharaonis in Taphnis absconere iusserat. Et rursus, Verbum quod locutus est dominus ad Hieremiam prophetam, super eo, quod uenturus esset Nabuchdonosor rex Babylonis, ex percussi, rus terra Aegypti, M. Constat autem Λegyptum usque ad hunc Camby sem Cyri filium, aut succes-
442쪽
rem, qui sumistitionis taedio, in eandem exercitum conuertit, nunquam si ita QMuersam. tanquam antea idem Nabuchdonosor, qui Hierosolymam succendit, ad fi uium Euphratem superato Nechao Aegypti Pharaone, eiusdem tentarit imperium . . Hie solus est, qui, ut historiae docent, non modo Aegyptum domuit, sed celeberrimum de toti Orbi uenerabilem Iouis Amonis templum, omnemque Aegypti superstitionem subuertit. Ex his apertu colligitur, quare Philo in breuiario temporum, Iudith hist riam, sub Cambyse contigisse commemoret: quod idem nimirum Cambyses cum misbuel dono re isto Niniuita , Assuero, aut Artaxerxe fuerit, qui propter occisum a Iudaeis Holofemem 3e Samaritarum prauas suggest iones, templum, quod Cyrus indulserat, aedificari prohibuit. Sunt & alia multa , quae partim ab Hebraeis, partim a Chri stianis auctoribus contra huius libri auctoritatem coguntur, quae passim in eiusdem libri commentariis, pracipue uero apud Lyranum diluta reperias. Sed de quidam nostra memoria eadem meo quidem iudicioJ cum de huius libri auctoritate ageret, abunde
iniae rationes Ecclesiam permoverint, ut hos hb. veter. teriamenti cotalogo divinorum hb. adseriberet. Cap. I.
Τque hucusq; quidem de Iudaicis calumniis. Sed iam quae rationes Ε cletiam, ut hos libros quasi tanonicos coleret, impulerint quanquam in harum calumniarum, siue generalium, siue peculiarium, quae a Iudaeis in eos libros sunt excetratae, dilutione, multae magnaeque huius rei r tiones, & quae uel solae potuissent sufficere, a nobis fuerint perstrictae paucis accipies. Inuenit libro Sapientiae I . , , Saluatoris nostri mortis& passionis non tam prophetiam quam expressam historiam . inuenit in Ecclesiastico litabro praeter augustissima illa praecepta uiuendi, quae Deum auctorem non obscure praeditendunt, nomine diuinae Sapientiae, diuini uerbi processum,& humanae carnis, quam assumptura erat , manifestum oraculum , aliaque multa, quae sui antea diximus unia uersis Ecclesiasticae reipublicae partibus, martyribus , uirginibus, consessoribus, & ante hos ordines, Apostolis ipsis conuenire probantur. Inuenit in Tobia clarius quam alibi scripturarum, alterius uitae fieri rationem, Vitam, inquit, illam expectamus, quam Dinx daturus est iis, qui fidem suam nunquam mutant ab eo . Inuenit in eodem praeiater admirandum illum prouidentiae ordinem, quo, quorsum iusti nonnunquam affligatur , instruimur, non modo angelicos spiritus esse, contra Sadducaeorum infamam. sed etiam in ministerium nostrum coelitus supremos quosque descendere, quod Paulus scribit. Inuenit demum in eo, non modo nuptiaS Deo acceptas, quod haeretici negant, sed de easdem angelico ministerio honoratas. Inuenit in Machabaeorum libris, non
tantum suturae resurrectionis fidem, sanctissimi ducis testimonio confirmari , sed de purgatorias poenas, Sc defunctorum parentationes statui. Inuenit in Iudith historia sanctissimae uirginis, quae iuxta diuinum oraculum caput serpentis contriuit, expressissimum typum . Inuenit in Baruch prophetia, quemadmodum & in Ecclesiastico, sapientiae figura, irrestagabile diuinae incarnationis oraculum, Hic est, inquit Deus noster, de non reputabitur alius ad eum. Hic adinvenit omnem uiam disciplinae, & tr didit illam Iacob puero suo, & Israel dilecto suo .a Post haec in terris uisus est e re eum hominibus conuersatus est . Quo magis miror, librum hunc cum epistola Hieremiae, inter apocrypha reiici 2 quodam ex nostris, leuissimo argumento, quod scilicet non sit in Hebraico canone, quasi uero Ecclesiasticas scripturas Hebraico canone, aut ii
443쪽
Quae Asonae Belis draconis hirioriae, tum a Iudaeis, tum .i Chrestianis quibusdam obiiciantur, eorums si
E Susannae & Belis draconis historiis, deque trium puerorum hymno,
scimus olim magnas inter Origenem & Asticanum controuersias fuisse, Ahicano contendente, Susannae historiam fabulosam este,contra Origene magnis rationibus reclamante. arguitur & a Rufino Hieronymus, quod haec tria proprio loco contra Ecclesiasticum usunt era serit, & inter apocrypha coniecerit. Iudaicae uero illae argutiae, quas Hieronymus in prologo Danielis memoriae prodidit, nec tales erant, quae uirum alioqui docti sis imum superare debu islcnt, nec tantae, quae nostri temporis scriptores ualuissent opprimere, & adeo cos occludere, ut quod calumni
se Rabinulo, dum ecclesiasicam impetitiam subsannaret, respondendum sit, scire se neget. Profecto nec est mirabile, si diuinae uirtutis potestatem attendas, nec in sancta scriptura insuetum, hominem per capillum a Iudaea Babylonem deserti, quod ille calumniabatur . Miod si argutulum illum, qui Erechielem e Chaldaea in Iudaeam delatum ostendit, I udaeras merito irri serit, quod ea nimirum delatio, non corpore sed spiritusuerit; nos certe irridere non poterit, si Enoch&Heliam diuino miraculo raptos proferamus, non in spiritu, sed in ponderoso corpore. Iudaicae sunt deinde naeniae, quod. v. . non credit tantum tribus pueris ocium fuisse ut in camino aestuantis incendii, metro luderent , & per ordinem ad laudem Dei elementa prouocarent, de quod potius ad prudentis uiri solertiam, quam ad prophetarum spiritum, uel offa illa Danielem interemisse draconem , uel sacerdotum Belis machinas depraehendisse, pertinere credat. Ruid , obsecro, mirum, quod in media ignis sornace metrice laudarent, quibus Angelico ministerio excusso seras in diaboli ministros igne, medium sornacis erat quasi medium roris flantis Quid mirum quod uniuersa elementa in laudes diuinas prouocarent, quos ignis omnino non tetigit, neque contris auit, neque molestiae quicquam intulit 3 Ex ipso prosecto Danielis Hebraico textu constat, tres illos iuuenes in arderem fornacem fuisse D 3. coniectos. Viri, inquit, ij tres, idest, Sidrach, Misach & Abdenago, ceciderunt in m dio ignis ardentis, & alligati. constat etiam seruatos fuisse . Tunc, inquit, accessit Nabuchdonosor ad ostili sornacis ardentis, & ait, Sidrach, Misach, & Abdenago, servi Dei excelsi , egredimini, & uenite. statimque egressi sunt Sidrach, Misach, & Abdenago de medio ignis &c. Non igitur nocuit illis ignis. Cur ergo non potuerunt uel metrice ludere, uel elementa ad diuinas laudes prouocare An non potuit olim filiorum Israel promiscua multitudo inter impendentes undas maris rubri Deum laudare Θ Ergo non maius est prodigium in medio ignis iuuenes istos diuinas laudes cecinisse; cum eos ignis omnino non tetigerit, quam si in amoenissimo campo suis lent expositi. Iam quae de sacerdotum machinis depraehensis, uel de draconis intersectione dicuntur: non negamus humanae prudentiae & solertiaeeste impossibilia: scimus tamen plerunque ea etiam, quae ad humanam rationem spectant, diu initus tradi. Nam uestes sacerdotales consuere ex auro di argento , & preciosis lapillis fabrefacere, humanae rationis iudicium non superat, ictamen implet quosdam Deus sipiritu prudentiae, ut uestes faciant Aaroni, & implet Be- M. 13. seleel filium Uri spiritus Dei, sapietia & intelligentia, & scientia in omni opere. Quod M.. 3 . si tam facile erat sacerdotum dolos depraehendere, cur neque Regi, neque caeteris S trapis, quos habebat sapietissimos, non fuissent cogniti miod si naturali uirtute pharmacum illud cx pice, adipe, & pilis consectum, draconem intersecit, unde harum rerum uirtus Danieli, qui neque medicam artem dedicerat, nisi diuina reuelatione suit cogniata uin uero cum neque pix , neque adeps res sint exitiales & uenenosae, non alia ratione mihi draconem peremisse creduntur, quam ea , qua emplastrum ab Isaia conis ctum , morbo aut uulneri Ezechiae fuit medicatum, idest, prorsus diuina. V .
Quod si nullum neque in doli sacerdotalis depraehensione, neque in draconis inter se-
444쪽
ctione suisset diuinitatis argumentum , non perinde portio illa scripturae contemnenda suisset. Non enim ideo ponitur, ut actiones illae miraculosae ostendantur, sed ut pars historiae Danielis, & eius sanctissimi uiri celebre factum, qualia sunt multa in scriptura. Neque enim uniuersa, quae uel de Patriarchis, uel de aliis quibusque iussis uiris, script rae memoria prodiderunt, sunt prorsus diuina opera, aut diuinitus operata; sed multa ad persectionem historiae, multa humana tantum ratione, sed sapientissime tamen fa-
Nam quod Rabinaeus ille historiam Susannae ideo latam probet, quod Qerit Graeed
scripta , iam in praecedentibus est comminutum . Muid enim si iam tunc exules Haebraei lineua propria destituti, Graeca utebantur Z Quod si linguam Graecam cum Graeco quoque imperio in A siam commigrasse, ut nos antea docuimus, obiiciat, ac proinde eam historiam, quae ante Graecum imperium accidit, Graeco sermone scribi non potuisse contendat : quid mirum quod quae antea contineerant, spiritu agente quispiam Iudaeorum Graeco postea sermone descripserit, &quae de Danielis historia , traditione susceperat, Graecis characteribus, & linguae mandauerit λ Neque uero ad ueritatem historiae multu attinet, ut illis dictiόnibus Graecis quae ν. - - - , idest abscindendo & secando descendant, utatur. Sed satis est, si simile aliquid Daniel ab earum arborum, sub quibus Susannam, cum iuuene concubentem, se uidisse, mentiebantur presbyteri, suerit imprecatus: cuius rei non est ineptum exemplum, quod Hieronymus ponit , de ilice & lentisco. Recte enim & sine mendacij suspicione, qui in Latinum
sermonem locum illum conuerteret, loco dictionum illarum Graecarum araris & πμνυ, ilicem S lentiscum Latina nomina, aliarum tamen arborum ponere potuisset: immo erat
hoc aut simile quid, necessarium, ciun ab illis dictionibus Graecis, ad illa, quae Daniel imprecabatur, non posset fieri allusio, quae totius illius loci praecipua est intentio. Vnde qui locum illum transtulit, nominibus illis Gracis immotis, non satis auctoris mentem explicuit: neque quid illa nominum allusione signiscetur, nisi a Graece scientibus p
test cognosci. Et tamen boni interpretis officium est, saltem sensum exprimere. Sed iis iam controuersis post tot saeculorum decursus, post tot tantorumque conciliorum approbationes , non relinquitur locus. Nam quod non sint apocryphae hae hist riae uel haec una ratio conuincit, quod eae in Ecclesia tot saeculis sint legi di decantari peramissae, quod non contigisset, si fuissent apocryphae. Sed neque eas Gelasius Pontificum libros apocryphos recenseret, inter apocrypha numerat. Fuit deinde magna horum i corum ratio, di ante & post Christum, a sanctae scripturae interpretibus habita, Septua inta scilicet ,Theodotione &c. Celebrant ea sancti Patres Tertullianus, Origenes ,&postea Ambrosius, Augustinus, Cyrillus Alexandriae patriarcha, de caeteri. Immo uero trium puerorum hymnu , in quo uniuersa ccvla de terrae creatura Deum collaudat, ut d cet concilium Toletanum quartum, Ecclesia tota catholica per totum Orbem distula celebrat. Sunt ergo quatum ad auctoritatem attinet, hae historiae non hagiographae modo, idest ex quibus pro populi aedificatione, non item pro dogmatis catholici robore, loci. petantur, ut quidam Etiam nostra memoria putarunt, sed plane canonice, di quae non ninus, quam alij quicunque canonici libri in haereticos ualeant. Verum de librorum ue- pse. Du- teris testamenti calumniis satis hucusque.
' ' Diluuntues calumniae, quae vel ab Haereticis, MI a Catholicis quibussum, ia
libros quosdam noui testamenti, aut in eorum auctores sunt excoguas
tae, o primo de Narci Euangelio. Cap. IV III.
Vnς iam, qu upi quorundam haeretica temeritas, uel aliorum nisi essent
alioqui uiri grauissimi messe an temeraria, in libros noui testameti, de quibus olim dubium fuisse praediximus, no sine magno Ecelesiae malo, &haereticorum emolumento, calumnias excogitarit , eontinuo proteramus . Neque enim hoc, quani illud minus est necessarium, sed tanto
magis , quanto eteli Ecclesiastici specie, & sapientiae N auctoritatis imagine , nobis
445쪽
bonam eius scripturae partem, quae non umbratice N per nebulosios typos, sed per ipsam rerum factarum historiam, Euangelicam dispensationein continet, ab ea, uel auctor uel ueritatis auctoritate relegata, conantur abripere. Ergo ut uetustos haereticos, quorum nonnulli in totum uetus testamentum, nonnulli in sancta quatuor Euangelia, aut horum tria, aut horum duo, nonnulli in Apostoli Pauli Epistolas omnes, quod iis sua dogmata iugulari uiderent, excogitarunt sycophantias, omittamus, quod scilicet singulorum fabulosa deliria uelle consulare suisset opus immensum, ad ea tantum, quae nostra memoria hanc Ecclesiasticae doctrinae portionem uexarunt, conuertamus sermonem. Habent enim illorum temporum insaniae, suos Tertullianos, R Ireneos, qui eas, ut oportet, digno uerborum pondere frangant.
I i a et e 1 in Marci euangelio nam de illo, quod est iuxta Matthaeuin, nulla nostra aetate fuit digna controuersia illud in primis scrupulosium uidetur, quod , inquit, Sub Abiaiathar, coinedisse Dauidem panes propositionis, cum in Regum historia non Abiathar, sed Abimelech, nominetur, qui Abiatharis suit pater. Huic tamen scrupulo multiplex a Christianis auctoribus responsio affertur. Prima uidem quod Abimelech binoinius extiterit, uocatusque fuerit Abiathar, quemadmo uni de filius Abiathar quoque uocabatur. Fuit enim eius saeculi ,& gentis non prorsus infrequens, multa nomina, quae pro rerum casibus diuersis obtigerant, usurpandi consuetudo . Nam & Esau Isaac filius Seir, de Edom, frequentissime dicitur, de multa sunt in scriptura similia, ut antea diximus. Sunt & alij, quibus placeat, Abimelechum, fuisse quidem sacerdotem domini, Abiatharem autem sacerdotum principem: atque adeo, historiam regum propter aetatis progressum, di quod is uere alioqui panes Dauidi porrexisset, ad parentem, quanuis dignitate inferiorem, Marcum itero ad filium, propter maiorem dignitatem dc principatum, respexisse. Q uae duae sententiae quan uis uerae esse potuerint , illud tamen magis arridet, Abiatharem cum patre Abimelecho lanctum suisse sacerdotio , atque adeo utriusque in historia regum de Marci Euangelio, habitam
fuisse rationem. Caput ultimum Marci, idest, sextum decimum, eo quidam canonicarum scripturarum auctoritate nudare conantur, quod a caeteris Euangelistis in describenda Christi resurrectione, discordet, cum dicat, eam ualde mane una sabbatorum contigisse, Matthaeus autem uespere sabbati. Vnde in Graecis exemplaribus, ut ait Chiliad. auctor, aut non reperitur, aut si reperitur, sic post finem aliorum capitum ponitur , ut reiectitium uideatur. Hunc uero nodum lassicienter Hieronymus soluisse uidetur, omnium Euangelistarum narrationibus in hac parte conciliatis, ut tempus, quod noctis medium de auroram interiacet, pro sui quidem initio, quo sanctae illae foeminae domo in sepulchrum sunt profectae, uespere, pro sui uero fine, quo sepulchrum applicuerunt, mane, dicatur, di una sabbati. Neque uero urgentior erat ratio, Marci, quam Ioannis, aut Lucae, hoc argumento narrationem lacessendi, cum uterque horum, si tantum externam faciem uerborum cosideres, a Matthaeo discedat. Ioannes enim ait, Vna sabbati, cum adhuc tenebrae ellent, Lucas uero , Vna sabbati ualde diluculo. constat autem una sabbati, non uesperam sabbati, sed Hebraica ratione loquendi, primam diem post sabbatum, idest D minicam , apud hos Euangelistas exprimere. Itaque ut suo usu , de approbatione, omne hanc controuersiam dirimeret, hac Marci narratione , no alia, dominicam resurrectionem, ipso die dc hora resurrectionis, Eccle-sa denunciat. Est autem uero simile id non suisse factum sine magna expensione ae iudicio, praesertim cum fuerit reiecta coronis illa, quae olim adiecta erat illi euangelio, maxime in Graecorum exemplaribus, de qua Hiero. in a.dialogo aduersus Pelagianos striabit, quae, post illa uerba, auia his, qui uiderant eum resurrexiste a mortuis, non crediderant , in hunc modum habebat, Et illi satisfaciebant, dicentes, saeculum istud iniquitatis, Se incredulitatis substantiae es h. quae non sinit per immundos spiritus ueram Dei apprahendi uirtutem: idcirco iam reuela iustitiam tuam dcc. quam non alia causa rei ctam crediderim, quam quod euangelica illa grauitate de Spiritus sancti tinnitu, prorsus
446쪽
Quae in Lucae Euangelium sterantur , eorum dilus
Vcae Euangelium, ideo quidam no canonicae auctoritatis putarunt, quod, ut eius initio scribitur, Christum non uiderit, sed ab aliis acceperit, Sicut, inquit, tradiderunt nobis , qui ab initio ipsi uiderunt. Contra quos cum Irenaeus solertissime disputet, nos pauca dicemus. I j
itaque eadem ratione uniuersias Apostoli Pauli epistolas sunt reiecturi, quod Paulus cum Christo, dum achuc uiueret, non fuerit conuersatus. Quod si id in huius sancti uiri recipiendis scriptis, non obstat, neque oberit Lucae euangelio, quo minus habeatur canonicum , quod Christum non uiderit. Fuit Lucae euangelium , non aliud , quam Pauli Euangelium, quod no ab homine, neque per hominem, sed per I a , . M Christum accepit , non quidem dum adhuc uiueret uitam mortalem pradicatione , sed post mortis triumphum diurna reuelatione. Fuit Paulo Lucas individuus sit ..i L comes, &seruidus euangelicae praedicationis cooperator. Vnde in Apostolica historia, ut plurimum de se & Paulo numero multitudinis loquitur. uod de ipse Paulus alibi non semel insinuat, Demas, inquit, me dereliquit, & abiit Thessalonicam, Lucas est mecum solus. Et alibi, Salutat uos Lucas medicus dilectus. Et ne tantum persona a probasse uideretur, misimus, ait alibi, cum illo fratrem nostrum, cuius laus est in euanx.cinn.8. gelio per Omnes Ecclesias, non solum autem sed & ordinatus est, comes peregrinationis nostrae, in hanc gratiam, quae ministratur nobis, ad domini gloriam N destinatam uo-Iuntatem nostram. Quo loco, Apostolum, de Luca loqui, praetor rei evidentiam, una- ,.ri . 1. nimi consensu docetur ab Omnibus. Tale est etiam, quod ait ad Timotheum, Memor esto dominum nostrum I Christum surrexisse a mortuis ex semine David, secun-ria risu dum euangelium meum dic. Vocat euangelium suum sanctus A postolus, iuxta quorun-
ῆLa. dam sententiam, Lucae euangelium , quod a se fuerit Lucae, qui linguae & calami elegan-M.3-ς . tia magis placebat, Spiritu semcto cooperante dictatum. Itaque ii quod praesens cum
Christus cum hominibus ageret, Lucas non erat, cuangelium eius auctoritate carere
debet, carere debet etiam & Moses, qui mundi fabricationi non adsuit. Flabuit Lucas praeter Paulum, sacratissimam Virginem, qua cum familiarissime uteretur, uel si non adfuisset spiritus, fidelius, quam qui uiderant, potuisset cognoscere . Atq; hoc est pro secto, quod in prologo dicit, Sicut tradiderunt nobis, qui ab initio ipsi uiderunt, deministri suerut sermonis . Enimuero nemo praeter sacratissimam Virginem ab initio uidit, ex his, qui post Christi resurrectionem uixerunt. Neque quisquam ab initio sermonis huius prater illam , quae omnia uerba conseruabat, conserens in corde suo, functus L. i. est ministerio . Hoc igitur duplici magisterio. spiritu agente, Lucam, dum assequutus LM. i. su isset omnia ab initio, non item humana, di fragili coniectura, animum post tot alios ad scribendum euangelium, appulisse credendu est. Vnde per eundem plura nobis inno-1- ιι i. tucriit, init ruente Dei matre, quibus per alioru euangelia fueramus destituti: qualia suntiat. visua. Ioannis Baptistae natiuitatis & conceptionis historia, Christi conceptio, Angelica denun-. ciatio, Mariae partus, Pastorum adoratio, Simeonis& Annae testimonia, di plura alia. quae in decimum canonem Ammonius Alexandrinus coniecit. e. . a. , Eius o M euangelij caput vigesimum secundum, ea parte, qua angelum confortasse chili. ... Christum commemorat, sunt, qui non solidae auctoritatis existiment, quod in antiquis ct . N Graecis Originalibus non legatur. Vnde Hilarius, Nec sane ignorandum a nobis est dei Li.' se in C, cis ,& in Latinis codicibus complurimis, uel de adueniente angelo, uel de sudore sanguinis nihil scriptum reperiri. D,lia... At quam parum ea diuertorum codicum lectio eundem Hilarium permoverit, qu minus hunc locum ad sacram historiam pertinere putaret, ea, quae subinde scribit, abi de declarant. Ambigentibus igitur, utrum hoc in libris uariis aut desit, aut superfluuin sit, sincertum enim hoc nobis relinquitur de diuersitate librorum in certe si quid sibi ex hoc haeresis blanditur, ut infirmum aflirmet, cui opus fuerit angeli consortantis
auxilio, meminerit creatorem angelorum creaturae suae non eguisse praesidio, tum de--. I inde
447쪽
inde eo modo eum eonfortari, quomodo di tristem esse. Nam qui nobis tristis est, tridest propter nos tristis est , necesse est ut propter nosa sit consortatus & nobis . uia ergo, qui de nobis tristis est, & de nobis conmrtatus est. Qdorem uero nemo infirmitati audebit deputare, quia & contra naturam est sanguinem ludare. neque ins mitas est quod potestas non secundum naturae constetudinem gessit, neque ad haere sin infirmitatis pertinere ullo modo poterit, quod adversem haeresim phantasma mentientem proficiat per ladorem cinguinis ad corporis ueritatem. Igitur cum & tristitiadi nobis est, de oratio pro nobis est , non possunt non omnia propter nos gesta esse intelligi, cum omnia pro nobis, quibus timebatur, orata sint. 1 raeliant autem sibi mutuam Euangelia sonitudinem, dum alia ex aliis, quaa omnia unius spiritus praedicatio sit,' intelliguntur. Haec Hilarius multaque alia in eandem sententiatri, quibus non mediocriter pertadet, eam historiam ad Euangelicae historiae integritatem, quae simul omnibus quatuor Euangelistis constat, pertinere, nulloque pacto ab haereticis, cum eorum insanias non promoueat, intrudi potuisse. Sed hi cum Hilarii dubitationem libenter amplectantur, eius tamen sancti uiri nee iudicium neque sententiam imitari dignatur.
Quae in Ioannis Evangelium a quibusdam obi ciantirar, π eosi rum dilutio. Cap. xx.
i Abuit & nostra memoria, apud quosdam, ex iis, qui censores agunt scripturarum , quaestionem in Ioannis euangelio, adulterae mulieris historia
tum quod ea a Theophilacto, de quibusdam aliis Graeis fuerit praeteria missa, aut in calcem reiecta: tum quod iis non uideatur cum ratione e haerere ad Christum, quem tam acerbo odio Pharisaei persequebantur, ream adulterii suisse, quasi ad iudicem deportandam. voe post tot iaculorum Eccletiasticum ussim, post tot patrum, tum Latinorum, tum Graecorum in eam quemadmodum & in reliquam partem euangeli; Ioannis eommentaria, non erat prosectri, cur si modo Ecclesiasticae auctoritatis reuerentia tener rpiadis. tur quisquam Catholicorum in disputationem reuocaret. Enimuero hanc eandem hi soriam Papiam Ioannis apostoli discipulum, ut ab ipso Ioanne tradita laerat, scripto prodidisse, Eusebius Caesarien . est auctor. Testatur εἰ idem Papias in euangelio secun- in I A dum Hebraeos reperiri. Neque uero insolitum erat Phariisis, dissicillimas quasque ad Christum , quo eum, quem operibus damnatu non poterant, astutia sermonis interci- 'vulisti perent, legis causas, & quaestiones deducere, ut patet de Caesaris cenia , de ea, quae sc- L ,- 3, L Ptem sta tribus nupserat, de eo, qui causam haereditatis aduersiis Datrem agebat. Porro dis it Theophilacti &quor udam aliorum omissio, non tanti esse debuit, quanti, tanti tem- Naiib. 11. Poris Ecclesiae ,& aliorum sanctorum patrum, qui si non maiores, saltem non fuerunt L . R. Theophil acto inlariores, receptio de approbatio . Non est prosecto uerosimile, Chrysostomum, & reliquos Ecclesiae Graecae uel Latinae patres, rationes illas, quibus Theophia lactus eam lectionem omisit, ignorasse, cum Herint longe doctissimi, & Ecclesiasticae historiae & sanctarum scripturarum conssillissimi r uerum non tantae fuerunt apud eos, ut vi eam propter illas omitterent, aut minori loco S dignitate haberent. Nactiva tamen uel Theophilactus, uel quisquam alius eas, aut similes Euangelicas, aut Apostolicas lectiones, sine magna animaduersione sent omisisse, aut in calce reie- νι Cisse credendi. Erant tune temporis frequentissimi in sanctas scripturas haereticorum β' -- doli, quibus ad stiarum haeresem conciliandam auctoritatem, talias scripturas ueris miscebant, ut ex eorum taculorum historiis, maniseste colligitur . Sancti igitur scripto- Oa fiarra,& scripturarum interpretes, nihil aequE formidabant ae lapposititia haereticorum figmenta, aut eas scripturarum partes, quas haereticae Daudes insecerant, quas ueras& germanas scripturaes Christiano populo apponere. Ergo ea, de quibus Hisset aliquado quastio, quavis essent longe sacratissima, aut prorsus omittebant, aut in capitum calce collocabant, quo nimirum eodem dubitationis scrupulo legerentur, quo ipsi scripserat.
Atque hine immensus ille labor I aeiani quondam Iustini martyris discipuli, antequam ad haeresim deficeret, Ammonij Alexandrini, ex Eusebij Caesarien . in conficiendis ea
448쪽
nonibus, quibus catholici certi essent, quae, in quibusque capitibus continerentur: ne deinde figmentis haereticis locus daretur. a autem hoc euangelii fragmentum & similia, qualia apud Lucam angelica apparitio ,& Marci ultimum caput, de quibus sumus loquuti, ac alia quaedam, non momnibus codicibus reperiantur , hoc suis te in causa putarim, quod ea opera ut scribentibus contingere solet) non uno eodemque calami impetu fuerint scripta, sed iis, quae prius auctores in uulgus emiserant, multa post deinde . iidem sequentibus editionibus addiderint. Vnde sequentes Christiani, priores illos codices cum posterioribus cons rentes, corruptionum haereticarum, quae tunc, cum nondum satis compertum suisset, qui libri sacri habendi essent, stequentissimae erant, timore correpti, quousque res ad plenum examinaretur, easdem additiones in aliarum scripturarum auctoritatem, non audebant admittere. Verum huiusmodi locos, cum nulli eius temporis haeresi serrent patrocinium, facile sacri posteriorum saeculorum doctiores auctores, ad sanctas striapturas pertinere, potuerunt cognoscere. Ici vis tamen in hac parte notandum falsum esse, quod Erasmus scribit, Augustinum hunc locum contempsisse cum in eum, quemadmodum & in totum reliquum I annis euangelium, absque ullo discrimine commentarios ediderit. Sed neque Hier nymus aduersus Pelagianos, huius loci testimonium adducere timuit, dicens, ut ait Erasmus, In multis Graecis & Latinis codicibus non inueniri. Immo plane contrarium
agit Hieronymus. Vtitur enim hoc loco, ad huius dictionis , idest sine peccato , significationem ostendendam; & docet in multis tum Graecis, tum Latinis codi cibus inueniri. Vnde & eam prosequitur, tanquam authenticam & canonicae auctoritatis historiam. Quin & Ammonius Alexandrinus, quasi legitimam euangelij Ioannis portionem, eandem historiam suae rhapsodiae euangelicae inseruit, quod pr secto manifestissimo indicio est, iam suo saeculo euictis scrupudis, eandem quasi ueram Euangelii Ioannis partem ab Ecclesa receptam . Neque enim ullam adnotationem apposuit quod, si ullus iam tunc temporis restaret scrupulus, diligentissimus auctor, non fuisset facturus. Mao magis eorum sententiam damnare compellor, qui hane historiam ex Hebraeorum euangelio desumptam docent, Eusebium allegantes, cum Eusebius testimonio Papiae Ioannis apostoli discipuli, ut antea diximus, ab eodem Ioanne scriptam. testetur: & cum non sit uerosimile ex apocrypho euangelio, Ecclesiasticos patres, ullam in Ioannis sacrosanctum euangelium acciuis te portionem : neque sit ueroiimile hoc Ammonium ignorasse. nam quod Papias inquit, eam historiam in Evangelio secundum Hebraeos reperiti, non hoc dicit, quod inde desumptam credant, sed quod illic etiam legatur.
Quae in Ioannis priorem canonicam producantur, er eorum
i Ale est, quod iidem, ab eiusdem Apostoli priori canonica truncant illud
Tres sunt, qui testimonium dant in coelo, Pater,Verbum, , Spiritus sanctus, & ij tres unum sunt . illud tantum quod subinde connexum est permittentes. Tres sent, qui testimonium dant in terra, spiritus, aqua, di sanguis i & ij tres unum sunt, quod ninurtim Graecis codicibus, quibus magis quam Latinis tribuunt, non fuerit scriptum. v M a , iam Hieronymus, quo tamen nemo in sanctis scripturis uel examinania dis , uel recipiendis, solertior, multo ante discusserat, docens aperte, Graeca exempla- i. 'u. c. ria ab hareticis hominibus suisse corrupta. QSae , si sic, inquit, ut ab eis digestae sunt, - ita quoque ab interpretibus , fideliter in Latinum uerterentur eloquium, neque ambiguitatem legentibus facerent; nec sermonum sese.uarietas impugnaret, illo praecipue loco, ubi de unitate Trinitatis in prima Ioannis epistola positum legimus; in qua etiam ab infidelibus translatoribus erratum esse, a fidei ueritate comperimus, trium tantummodo uocabula, hoc est aquae sanguinis & spiritus, in ipsa editione ponentibus, & Patris verbique atque Spiritus testimonium omittentibus, in quo maxime fides catholica
449쪽
roboratur,&patris, filii,& Spiritus sancti, una diuinitatis substantia comprobatur. Hactenus Hieronymus. Vnde habes aperte, huius loci deletionem, non aliud fuissse, quam Arrianorum aut s milium haereticoru, qui hoc loco suas haereses iugulari uidebant, temerarium sacrilegium . Semper igitur erunt ridiculi, qui quod lingua ,raeca labia tinxerint, quoscunq; Graeculorum codiculOS, totius uniuersalis Ecclesiae grauitati prae ponunt , N ex eis quasi ex sacrosanctis oraculis, quae reliqui homines indocti ut illi uolunt) & bonarum literarum, idest, Graecarum, ignari, non attigerint, Latinos libros, post tot sanctissimos & doctissimos uiros emendare contendunt; cum tamen feri potuerit, ut codices illi tantae antiquitatis maiestate tremendi, non Chrysostomi, Cyrilli,
Athanas', Damasceni, Gregorij, sed Arrii, Eunomii, Aetij, Eusthatii, Nestorij, Dioscori, aut Eutichis fuerint. Illi tamen indigniores sunt uenia, qui cum neque Hebraicd, neque Graece, immo uero forsan neque Latine satis sciant, quod has aut huiusmodi nae nias, iam ante mille annos sepultas, in quorundam libris, quibus nihil est magis in uo iis, quam Ecclesiam stul tam ac fatuam, si fieri possit, ostendere, legerint, quasi Croesi thesauros effoderint, ingenti supercilio populo uenditant: singulis quibusque uerbis ilia Iud crepantes; Hic dubius fuit Hieronymus; de hoc quosdam suo tempore dubitare dixit Hieronymus & quod his hominibus est impudentius hoc non habetur in Graeco codice; illud non est in Hebraico originali, cum nihil minus, quam Hieronymum, Graecos codices aut Hebraica originalia nouerint, omnia scilicet ex nouorum quorundam
hominum, qui ad nihil aliud, quam ad novanda omnia, nati esse uidentur, scriptulis metientes.
De duabus porierioribus Ioannis epiriolis , CT quae in eas obructantur. Cap. PCNII.
Iusdem Ioannis Apostoli & Euangelistae duas posteriores epistolas, ideo
quidam sanctarum scripturarum numero submouere conantur, quod non fuerint ab eodem scriptae, sed a quodam Ioanne Apostolorum discipulo, cognomento Presbytero, aut Seniori. Cuius rei argumentum esse uolunt, quod cum presbyteratus in iis epistolis mentio fiat, Apostolatus uerbum nullum ponatur. Deinde quod uterque Ioannes Ephesi uixerit,& obierit. Considerabam , ait Papias apud eundem Eusebium N Hieronymum, quid
Andreas, quid Petrus, dixissent, quid Philippus, quid Thomas, quid Iacobus, quid Ioannes, quid Matthaeus, uel alius quispiam discipujus Domini, quid etiam Aristion, S Senior Ioannes discipulus domini loquebantur. Non enim mihi tantum libri ad legendum prosunt, quantum uiua uox, usque hodie in suis auctoribus personans. Hactenus Papias. Fuit ergo, aiunt, luannes senior, cuius titulo hae duae epistolae praenotantur, diuersus a Ioanne Apostolo & euangelista. Sed de idem Eusebius Caesarientis, dum Ioannis Apostoli scripta commemorat, postquam euangelium, & unam canonicam , de quibus nunquam suerit aliquando controuersia, recensuit, De reliquis autem duabus epis inlis, ait, ta reuelatione, & nunc anceps sententia est, &c. Leuissima tamen ratione, mea quidem sententia , duabus his epistolis Apostolicae auctoritatis robur adimitur, praesertim cum sciamus, Ioannem Apostolum, ob grandinuam aetatem, qua uniuersos Apostolicos uiros superauit, seniorem uocatu. Cur, quaeso,
in senili aetate scribens ut uel propter ipsam senectutem, apud eos, ad quos scribebat, auctoritatem obtinerent eius literae, easdem titulo senectutis praenotare no potuit Fuit ergo Ioannes discipulus cognomento Presbyter, aut senior fateor sed illum has duas epistolas scripsis te, nisi leuissimis rationibus persuaderi no potest: praesertim cum N stylus& materia, cum stylo & materia prioris epistolae per omnia coueniat. Maae ratio uel obstinatos haereticos, & qui pro sua libidine & iudicio scripturas diuina auctor itate euacuare sunt soliti, profecto couincit. Nihil enim in his duabus postremis epistolis, quam amorti dilectionis mandatu, quae duo, Ioannis euangelium & epistola prior, per singulas pe-
450쪽
x . . tiodos uerborum spitat, frequentius scribitur. Senior, inquit, Electae dominae I nati sim, eius, quos ego dili eo, &c. Et rursus, Et nunc domina rogo te, non tanquam mandatum nouum scribens tibi, sed quod habuimus ab initio, ut diligamus alterutrum , & haec est
3.1- charitas ut ambulemus secundum mandata eius, &c. Et rursus ad Caium, Senior Cato,
quem ego diligo in ueritate, &c. Agit ibi de Antichristo, di de mandatorum obseruatione, sub eadem uerborum forma: qua de iisdem priori epistola catholica egerat. Immo si harum epistolarum periodi, cum periodis praecedentis epistolae conferantur, eadem per omnia pene iisdem iterbis S stylo, quae prius in illa dixerat, repetuntur. mio magis miror, homines alioqui in discernendis ex stylo libris, ad nauseam perspicacissimos, quique uel ex unius periodi dissonantia, selent ingentia quaeque uolumina antiquis auctoribus destituere, & huic uel illi pro sua uoluntate, quasi supposititios partus intorquere , quo pacto Graecis illis, qui uel apud Hieronymum , uel apud Lusebium has duas epistolas, Ioannis Apostoli auctoritate nudabant, ex ipsostyli iudicio, non responderint. Verum hi, ut Ecclesiasticis libris, quacunque ratione auctoritatem detrahant, sunt oculatissimi, ut eam aduersus haereticorum fictiones tueantur, sunt prorsus hebetes. Sed ad rem. i. Licet in his duabus epistolis Apostolatus memoria non fiat, quod ad sceminam & ui
- rum sibi notissimos, & pro singulari causia, & ubi non tam erat auctoritate, quam amo- ἴστροι i- re certandum, scribantur, ipsa tamen doctrina Apostolicum odore, & non alium quam Ioannis, clarissime insinuat. Inest etiam his epistolis Apostolica auctoritas. neminem Di. F., ὰδ enim ad suae doctrinae confirmationem adducunt, quod est Apostolicum . Nam caeteros m. discipulos Apostolorum auctoritate & sententia, suas doctrinas communi iste, ex eorum
scriptis lucidissime cernitur. Ruin de ut gentes, quibus Paulus, Barnabas, di quidam alii discipuli Euangelium seminarant, legis N circuncisionis cestationem reciperent, . ipuun Apostolici testimonii necessarium suit robur, Apostoli, aiunt, di seniores fratres, iis, qui sunt Antiochiae, & Syriae, & Ciliciae fratribus ex gentibus salutem. Et subinde
Placuit nobis collectis in unum, elipere uiros, & mittere ad uos, cum carissimis nostris
Barnaba & Paulo. Et subinde, Visum est nobis & spiritui sancto, &c. Vides Apostolico
testimonio uel ipsum ut reciperetur indiguisse Paulum, quod scilicci quanuis alioqui uerus esset Apostolus, non tamen, hoc apud populum satis erat persuasum A Vides etiam eam doctrinam, quam & Paulus N Baruabas docuerant, non tuis te apud gentes ratam, quousque Apostolicum testimonium reciperet λIam quanuis Eusebius Caesariensis, aut Hieronymus, quibusdam harum epistolarum auctoritatem, dubiam fuisse scribant, cum aut quibus dubia fuerit, non prodant, aut si alieubi Eusebius prodit , non tanti tuerint illi, qui cum aliorum longe sacratiori auctoritate, qui easdem tanquam Apostolica monumenta adorarunt, conferri ualeant, nihil fuisset nostri saeculi hominibus, modo integra pietas adfuisset, de ea dubitatione curandum. Habuerunt etiam sanctissima illa prioris Ecelesia saecula, non modo qui has,& similes scripturae partes, leuissimi S rationibus, immo coptradicendi aut nouandi liabidine , suo loco mouerent, ut nostra, sed etiam hareticos, qui uel totum uetus testamentum, uel uniuersa euangzlia, & quicquid Spiritus sanctus ediderat, petulantis.
Sed neque Hieronymus , neque Eusebius ipse ut ex eodem loco colligitur aut alius quisquam, ex iis, quos uel propter eruditionem, uel propter sanctitatem, aliquando suspexit Ecclesia. de harum epistolarum aut auctore, aut auctoritate dubitarunt, sedeas semper quasi Apostolica scripta, quod ex eorum operibus & commentariis proditur , coluerunt. Verum iis importunis nouatoribus satis est, ut olim de quapiam resuerit controuersia, ut nunc quoque & usque ad extremum mundi saeculum, dubitationi sit locus. Vnde si putrida papyrus de tineis semi exesa, olim tamen scripta, de I annis euangelio dubitasset, protinus eiusdem euangelica auctoritas fuisset pessund ta. Sed iam ad alia.