장음표시 사용
91쪽
constanter obseruabatur. Hactenus Pausanias. Petebantur etiam templa deorum , Ioca religiosa, & sacra, Ominis captandi gratia, quod in Caeciliae Metelli omine ostenditur erat enim in sacvllo, cum Omzn captamur. Hanc uero uniuersam artem Carneade de Cic. multis rationibus Sc argumentis, stultam conuincunt, miserrimamque prossus mortalium uitam existimarunt, si Omina sint admittenda .. Quando ait, c. omina obierons, quieto & libero animo cilst potari, ut ad rem gerendam non supei stitionem habeas, sed rationem ducenat ita ne si quis. aliquid ex sua re , atque ex suo scrinonea ens, & eius uerbum aliquod apte ceciderit, ad id quod ages aut cogitabis, ea res tibia it timorem afferet, aut alacritatem jProbat deinde exemplo, eas ruS, quas omina utit iterunt, non ideo eueniste, quodeasdem quis fuerit ominatus, sed prorsus rem rarie dea casu, Cum MarcuSCrasi, inquit, excretium Brundusio.maponeret, quidam inooitu caricas Cauno aduuctas, Cauneas aemulabat: dicamus, si placet monatum ab eo Cratiam, caueret ne iret, non iussio peratiarum , si paruis luet quae si suscipiamus pedis ostentio nobis, de abruptio corrigiae ta Minutumenta, erunt obseruanda Haec Cicero, aliatiue multam eandem sententiam, quibuS totum hoc ominosum uaticinium contendit euoteret idioNucro, qui sanctaea aptum resigione tenemur, etsi ea omina, qua froouentiam humana conuersatione, te conuinu solentis iue uerbiς siue factis accadcre,& duibus nulluin adust diu tatis suffragium , cum . Carneade ac Cicerone, cat mssincere philosophant ibus xistimem inania: negare tamen dolupossumus, multa re dacta & facta esse, quae rerum consequentiunx euemus, non humano, sed prorsus cluiuio inaffulsit, ab auctoribus prosecta esse .conui carit .L. Seruus Abrahae, uxorem Isaac dea lecturus, prosectus in Mesepotamiana ad urbem Nachor cupi camelos lectilet accumbea re extra oppidum, iuxta puteum, uespertino tempore, quo solebantῆmiuieres egressi
ad hauriedam aquam, orau it dominum dicens , I omine Deus, domuit mei Abraham, occurre mihi hodie. rae fac misericordiam cum domino meo Abraham. Ecce ego sto prope Mutem aquae. N filiae diabitatorum huius ciestatis egredientur ad Italicitaviania uam, istitur puella cui dixero, inclina hydriam tuam ut bibam, re illa dixerit bibe , cuinde camelis tuis potiun tribuam. ipsa est quam praeparauit Dontinus filici doni mini et Qui cum non dum: intra se umba complestet, ecce Rebeca egrediebatur filia Bais
euel fili Melcha, uxoris Nachor statris Abraham, puella decora nimis uirgoque puta
cherrima , & incognita uiro , a qua ad intem descendente, cum idem, haustinuanuae petiisset , illaque pitimas,.non illo naodo , sed etiam camelis potum gratis 'sime obtulisset, iuxta ominis uaticinium, Isaac uxor desigitur .c Captauit etiam: men Ionaias Saulis filius, cuni in castra Pihil istinorum pugnaturus descenderet. Ecce, in-ouit Ionas ad armigerum suum, nos tratisimus: ad uiros istos, cumque apparuerimus eis si. taliter loquuti fuerint ad nos, Manete donec ueniamus ad uos . stemus in loco nostro: ne ascendamus ad eos. Si autem dixerint, fiscendite, ad nos. ascendamus ad eos. uia tradidit eos dominus in manibus nostris: Quae res ita. ut Ionatas pactus fuerat euenit Caiphas deinde pessimus Pontifex, ea sentcntia, qua pronuntiauit, oportere unum hominem mori, ne tota gens periret, Christi mortem prophetasse, Ioannes testatur pertinebat autem illud uaticinii genus, non ad prophetiam, quae semper elici te coenita & perccpta, ted sed ominosam uaticinandi rationem, quae sui diximus) eius, ouod praedicitur, ignorantiam & dicti quandain.temeritatem includit. Sunt di in is elotum uitis de historiis , Omina frequentisisima. Narrat Paulinus Nolanus, Probum iudicem , cum Ambrosium in Lyguriam & Aemiliam gubernandas destinaret, eidem dixisse, vade, & fac, non ut iudex, sed ut Episc. quod omen postea ipsa totius populi Mediolanensis electio comprobauit. Idem etiam Ambrosius, eodem quoque Faulino
audiore, cum esset Romae adolescens cum matre uidua ac sorore, quae uirginitatem iam
fuerat prosesia, uideretque ab eisdem sacerdotum manus deosculai i, ipse ludens, nistius sorori offerebat deosculandas, dicens, se Episcopum aliquando futurum, a qua, ominis suturam ueritatem nesciente, Ambrosius spernebatur, subditque Paulinus, Loquebatur autem in illo Spiritus sanctus . Ferunt beatum Augustinum cum esset catechumenus , di quid potissimum sequeretur, ambigeret, ex propinqua domo cantari audisse, haec uerba, Accipe de lege, quibus cum se moneri intelligeret, librumque epist larum Apostoli Pauli legendunx acceptilet, illud protinus occurrisse, Non in commes,
92쪽
ntionibus & ebrietatibus, non in cubilibus &in impudicitiis, non in eontentione demulatione, sed induimini Dominum Ita vis Christum : quo omine , cum se ad Christunt per bapti sinum induendum commonitum intellexisset, somnes enim, qui in Christo baptirati sumus, Chri stum induimus baptismum protinus ab Ambrosio postulasse. simile etiam quid de sinctii siniis patribus Francisco & Dominico, narratur. Nam cum uterque, pro in uti, quo piae di Deo flagrabat desiderio, eius uoluntatem & impe
rium summis, uotis inquireret , prior quidem ex ea euangelica Lucae lectione, qua D minus Apost. praecipit, ne portent sacculum, aut peram,calceamenta, aut pςcunia n,&c. s. llo . Secudus, ex illis uerbis praefationis mitiae beatae Virginis, collaudare benedicere, Nprae- s. dicare, quasi diuinis o uinibus, suae uitae suaeq; religionis instituendi ratione elicuit. Noitaque negandum, quasdam esse in hoc genCre uaticinij praesagitiora es, quae, ut docui gust. pet Spiritus lancti occultissiinum instinctum, quem nescientes humanae monte' M patiantur, in easdum perueniant. Accidit aut id, potissime, cum tantum bon- Τ' Dei. N animae salus, multis precibus S intimo quodam cordis affcctu conqαι ritur; non item, cum tes temporatiae, aut quae scire nihil ad salutena resert, uana cui iotitate inuo stigantur. Itaque haec sunt ex corum numero, quη cum in sanetorum uirorum uitis, cum sunt ma quidem admiratiane legantur, non tamea sine grandi cordis, temeritate in usum asciscuntur. Oporteret eum, qui haec faceret, tant/ esse fide, spe, cordisque dilectione, apud Deum, quanta sancti.illi uiri in q; opum historiις haec modo admiramur. extiterunt. Oporteret deinde quaerendi finem tani purum esse, ta inque a propriae cupiditatis aut curiositatis scoria perpurgatum, quam in illis erat. Oporteret demum tot tamque calidis orationibui, ex soli Deo pl*ς di desiderio prosectis, Deum prius sollicitasse. inii haec nondum habet, pro. diuina illustratione forte Satanicas tenebras de dolos reportabit. Recte itaque Cicero, Carnpracs Perip tetici, ac reliqui omnes si certore ς philosophi, vanissimam iudiearunt insaniam, ςx iis aut actionibas aut uerbis, quae inhumano ς Mictu, saepe ten re incidunt, eorum quae nos cogitamus, desideramus, aut tin mus, uaticinia prosem . Sed recte etiam nos quoqtie per Spiritum sinetum ingenti animi sanctitate, as placendi Deo desiderio praecedente, post oratio nesicrebras de seruidas, diuin nonnunquam uoluntatem , uiris sanctis ottendi, post
tot de scripturaruin ta sanctorum uirorum exempla, docemus. Caetera uero omina aut
cum Cicerone & Carneade deIuex xla, aut a d*manibus, inspirata non inaniter credi lmus i qualia sunt ea exempla, quae initio sunt proposita, qualiaque multa alia , quae N. ueterum lectione, de usu quotidiano cognoscurius. Quanquam scio in ea fuiste sentet tia Augustinum, ut etiam sine orationibus, sine desiderio placendi Deo, sine sanctitate, immo uero per lusum, quandoq; Occultus quidam suturorum instinctus qui biit iam donetur. Quidam linquit iuuenes iocando ut fallςrent, ubi peregrini ater agebant, La i a
mathematicos se esse finxerunt, ignotantes omnino, utrum duodecim signa dicerentur,i gωε. e. a qui cum hospitem suum, mirari cernerent, quae diccbant attestati esse uerissima, a
dacius in plura progressi sunt: at ille attestans, ad omnia mirabatur. Postremo ab eis de filii salute quaeliuit, quem diu abistem desiderabat, de quod inopinate tardaret, nφquid ei accidisset isticitus erat. At illi non curantes, quid post eorum recessum ueri
cognosceretur, dum tamen in praesentia laetum hominem rcdderent, mox profecturi, responderunt, saluum ac appropinquatent, & eo ipQ die, quo haec loquebantur, este ue turii: neque enim metuebant, ne cum dies peractus esset, eos ille redarguendos pinria
die sequeretur mi id multa dum iam abire disponerent, ecce subito ad hue eis illic positis, uenit. Item alius ante symphoniacima saltabat, ubi erant multa idola per qua dam paganorum selennitatem, non aliquo spiritu arreptus, sed imitatione ludicra arre pios aemulatus, scientibus circunstantibus: inoris enim erat, ut ante prandium peractis sacrificiis, agitatisque phanaticis, si adolestentes, post prandium uellent eo more lude re, nullus prohiberetur. Ille ergo inter saltandum facto sibi silentio, iocabundus, 3c ridenti multitudine circumseptus, ea nocte, quae impendebat, in ea sylva, quae iusta crat, hominem a leone interemptum iri, dixit, ad cuius cadauer spectandii, illucescente die, confluxuram turbam praedixit. Et factum est, cum fatis cunctis qui adderant, in cunctis eius motibus curuisset, hoc eam ludendo de iocando, nusquam perturbata uel ali nata mente dixisse, ipso etiam tanto Mnplius mirantet, quod accidi δε quanto, magis nos L .. I tu siet,
93쪽
rL sit, quo id animo atq; ore protulerit. Hactenus August. Fertur etiam de Thoma Card. qui postea fuit appellatus Nicolaus V. quod cum in Germaniam proficisceretur legatus, Eugenij quarti mandato, dum Alpes traiiceret, in Aeneam PieOlOmineum Senensem, Foederici Imperatoris tertij oratorem, inciderit, atque ad communem hospitem, cum eo diuerterit, ubi cum Aeneas parcius aliquato quam deccbat, ageret ,Thomas dixerit,ini id tantopere uictui parcinuis, cum uterq; nostrum ad summu Pontificatum sit asce surus λ Quod omen ipsa res subinde subsequuta, confirmauit. Thomas enim sub Nicolai quinti, Aeneas sub Pij secundi nomine, Pontificiam dignitatem obtinuit. Verum haec di similia, non est cur aut a casu non sint prouenire dicenda, aut quaedam eorum instinctu daemonis prolata, ut secundum illud Augustini excmplum. Atque haec de ominoso vaticinio, deque caeteris, superstitiosis artibus, dixisse sit tatis, praesertim cum eas omnes, omnium rerum publicarli consensus, non modo quasi impias di superstitiosas, sed tanquam uanas & stultas, iam dudum, ante euangelicae legis aduentum damnatas, expulerit. Hoc genus, inquit Cicero, diuinationis, uita iam communis explosit: dictumque extat a comico ante eadem euangelij tempora. om uicanos aruspices, non de circo astrologos, Vsn Isiacos coniectores, non interpretes si niorum. 2qσn enim sunt aut scientia, aut arte diuini, Sed super litiosi uates, impudentesque Arioli. Aut inertes, aut insani, aut quibus egeIlas imperat . . PQui sibi semitam non sapiunt, alteri demonstrant uiam, milias diuitias pollicentur, abiis drachmam ipsi niunt. . IVax v M ia ordo dispu tationis initio institutus monet, ut deinde, de eo uaticinandi genere, quod, quonia quibusda ceremoniis ac ritibus exciperetur, artificiosum uocauimus pauca e multis, quae de ea re auctores prodiderunt, loquamur: id autem duplex esse pro duplici uero, ac falso numine, in praecedentibus diximus, daemonicum unum, quod gemtes oraculis appellarunt, diuinum alteru , quod Haebrei, qui eo quod uera religione frue rentur, potissime claruerunt rim a Ninuali, Graeci uero , uocarunt: & si hoc nomen non nunquam in sancta scriptura, falsis quoque prophetis attributum videmus. Quanquam autem in his quae de futurorum praenotione, toti huic superstitioso congresstri quasi sundamentum praeiecimus, quatenus daemonici aut angelici intellectus acies, in rerum suturarum praenotionem possit conualescere ostenderimus ostendimus enim necessariis rationibus, nec naturam , nec artem, nec ullam creati intellectus potentiam , sed solum Deum , qui uocat ea qua non sunt, tanqua ea quae sunt, respullo pacto neque in se neque in suis causis necessariis existentes, posse piscognoscere utile tamen fuerit eandem rem, doctrina & exemplis antiquitatis ob oculos ponere, ne Christianus homo , in tanta uetustatis maiestate & oraculorum multitudine, aliquid diuinitatis latuisse sibi persuadeat: Etsi hoc argumentum tam dextrὰ, non modo Christiani auctores, quos priamo lib. contra gentes deccrtasse comemorauimus, sed Carneades apud Ciceronem per tractarit, ut nihil noui reliquisse uideatur, quod eidem tractationi possimus addere, praesertim cum Caelius Calcaminus N Iul. Sirenius, uiri prosecto citra controuersiam eruditi, nobis hanc operam nostra memoria praeoccuparint. Itaque uniuersam illam ua ticinij rationem, quae daemonico instinctu per idolorum responsa contingebat , uanam iuisse neque ullam rerum suturarum potuisse appraehendere, tum euentorum salsitas, tu
praedicendi ambigita ratio de in utranque partem flexibilis, non modo Philosophis, Cynicis & Epicureis , sed Ciceroni quoque uberrime persuadet. Sed praestat de iis duabus rebus uerba Ciceronis proponere, quibus non modo daemones, nihil earum rerum quae eos uaticinio prodidisse, commemorant, praescisse contendit, sed nunquam aliquando oracula edidisse,ea quae a ueteribus coficta,omnino persuadere nititur. ο', inquit, sancte Apollo,qui umbilicum terrarum certum possides, unde superstitiosa primum saeua euasit uox sera. tuis enim oraculis Chrysippus totum uolumen impleuit, partim falsis, ut ego opinor, partim casu ueris, ut fit in omni ratione sapissime, partim flexiloquis & obscuris, ut interprcs egeat interprete, & sors ipsa reserenda sit ad sortes, partim ambiguis, de quae ad dialecticum reserenda sint. nam cu sors illa edita est opulentissimo Regi Asiae. cras 4 Ha m penetrans maSηam Ieruertat opum . -
94쪽
Hostium vim, se peruersurum putauit, peruertit autem suam. Vtrum igitur eorum accidisset, uerum oraculum fuisset. cur autem hoc eredam editum Craeso p aut Herod tum, cur ueraciorem credam Ennio pnum ille minus potuit de Croeso quam de Pyrrho fingere Ennius uis enim est qui credat Apollinis oraculo, Pyrrho es le responsum,
Aio te Aeacida Romanos uincere posse.
Primum latine Apollo nunquam loquutus est, deinde, ista sors inaudita Graecis est :Praeterea Pyrrhi temporibus, iam Apollo uersus facere desierati postremo, quanquam semper fuit, ut apud Ennium est,
Bellipotentes sunt magis quam sapientipotentes. Tamen hanc amphibologiam uersus, intelligere potuisset, uincere te Romanos, nihilo magis in se quam in Romanos ualere . Nam illa amphibologia,quae Craesum decepit, uel chrysippum potuisset fallere, haec uero neque Epicurum quidem. Sed, quod caput cit
cur isto modo iam oracula Delphis non aeduntur, non modo nostra aetate, sed iam diu pHoc Ioco cum urgentur, euanuisse aiunt, uetustate, uim loci illius, unde anhelitus ille terrae fieret, quo Pythia mente incitata, oracula ederet. De uino aut salsamento putes loqui, quae evanescunt uetustate. Devi loci agitur, neque solum naturali sed etiam diuina, quae quo tandem modo evanuit λ uetustate inquis, quae uetustas est, quae uim diuinam conficere possit Quid tam diuinum, quam afflatus ex terra mentem ita mouens, ut iam prouidam, rerum futurarum efficiat, ut eam non modo cernat multo ante, sed etiam numero uerseque pronuntiet iniando autem ista uis euanuit an postquam homines minus creduli cste coeperunt Demosthenes quidem, qui ab hinc annis trecentis
fuit, iam tunc συππε - Pythiam, id est, cum Philippo facere, dicebat Hoe autem eis spectabat, ut eam aPhilippa corruptam diceret . quo licet existiinare, in aliis quoque oraculis Delphicis aliquid non sinceri fuisse . Sed nescio quomodo ista Philosophi super ricticiosi de pene phanatici loquitur autem de Stoicis in quiduis malle uidentur quam se non ineptos. Euanuisle mauultis de extinctum esse, id quod si unquam fuit, certe aeternu siet, quam ea quae non sunt credenda, credere. Hactenus integrum de daemonicis Oraculis Ciceronis iudicium, quo profecto, neque elegantius neque doctius, desidcrare potuissemus, nisi quod eidem, quatenus nullum inter gentes oraculum fuisse contendit. non assentire, diuinae ueritatis testimonio compellimur . Legimus enim in Regunt Inraeliticorum historia, quadringentos quinquaginta prophetas, Baal, Eleorumq; qua-- 3dringentos, qui daemonicis praedictionibus deciperent populum. Dicitur etiam Saul ab stulisse Magos & ariolos, & qui Pythones habebant, in uentre, quamuis ad mulierem Pythonem, habentem subinde diuerterit. Resert etiam Lucas, apud Philippos Macedoniae urbem, Paulum apost. spiritum pythonicum a puella, quae magnum quaestum d - - mino suo diuinando faciebat, expulister quae res illi ingentes concitauit tumultus. Prohibetur demum accessus ad ariolos & diuinos, mortisq; supplicio, qui accedunt ris. ,ο. mulctantur. Sunt quidam alij, qui etsi oracula illa, quae apud sentes celebria habebatur, uim uaticini j habuisse concedant, nihil tamen in eisdem fuiste praeter naturae uirtutem lutivi vis.
ab halitibus quibusdam procedentem existiment: quo alludere uolunt, quod ea semper : h ,-
in speluncis de antris, locisque cauernosis captarentur. De Delphico enim Apollinis Celeberrimo oraculo, ueteres, tum Graeci, tum Latini consentiunt, antrum quoddam fuisse, ex quo Pythonicus halitus, qui mentes alienaret, estiueret: unde Strabo, Auct- ia 4 res, inquit, certi memorant, diuinum ipsum domicilium , prosundam di curuam spe-a 4. Iuncam csse, non admodum lato patentem ore, atque hinc auram reddi sacro entante numine : excpisum autem ostio, eminere tripodem, quem simul atque Pythia uates inscendistet, hausto diuinitatis spiritu , responsa edere, partim metro, partim Oratione Iibera . Hactenus Strabo. Refertque Pausanias, eo loco ante conditum templum , prius in i
hiatum quendam extitisse, ad quem, si capra aliqlia peruenisset, atque uel casa ut fit ingressa illuc fuisset, uel saltem cominus introspexisset, miris modis protinus saltabat, atque exultabat, uocemque longe ab aliis capris omnibus diuersam edebat, quam rem, cum semel atque iterum caprarij animaduertistent, & ad eundem hiatum tanquam rem diligentius exploraturi accessistunt, idem quod capram , eaprarios quoque pallos fuiste, atq; ea quae tunc recens prodibat , exhalatione correptos, futuros euentus, dementes sit - I. I ii; rentesque
95쪽
rentesque presensisse, re autem subinde diuulgata, ad locum ueni res complures, ad hiatumque illum proxime accedentes, idem quod capris ac caprariis euenerat accidi iast. Cumanum etiam oraculum, antro solitum excipi, Virgilius hoc carmine ostendit. pius Aeneas, arces quibus altus Apollo Praesedit, horrendaeq; procul secreta obilis
ectrum immane petit, magnam cui mentem animumque
' Deliut mi irat uates , aperitque fui ra. . . . a . l. IM
Quod uelo halitu quodam hausto, uaticinandi uis a Sibylla obtineretur, illa
etiam reserunt, Ventum erat ad limen, cilm uirgo posiere Iata n m Niis , est. Dem, ecce Deus , cut rest fanti, siue fores sisitὸ non vultus , nos color vim s ... 1 . .:i l m in lupula Non compti an re coma, sed Pcambasicruma I. uiriles rufiitiat niti l li: tibiae . Et rabie fera corda tument, maiorque videris 1 Diu arro Gizi oboli olli n,
mribus uerbis, non aliud quam insaniam quandam,qua, hausto halitu 1tantes teporesuerat correpta Sibylla, exprimere Poetam sibi aliqui persuadent. Trophonium, quod in Lebadia Leotiae eonsulebatur oraculum , halitus etiam furore solitum obtineri, histori ci testantur, eratquei tam uehemens post receptum ex antro uaporem, fumris inualio, ut corpus consulentis, resupinatum, pessibus usque ad genua, quinimmo ipsis etiam g nibus, in intimiori quodam recessu angustiorique excavata fouea inlactis, penuit a animi agitatione, uita excederet. Quae res postquam accidisset, consulens ipse, cor reptus manu ait accrdotibus, tanqua coecus de impotens, ducebatur, in exedraqu e re quieturus colliceabatur, quem deinde amici di cognati , cum proximam quamlasnaediculam semianimum stupidum , neque se tunc, neque alios plane dignoscentem ι asportassent, ille ut serunt) extra se positus & insanus, futuros aliquos euentus uidere S audire, siue alio quocunq; pacto praesagire serebatur. In iColophonio etiam oraculis cuius ex Porphyrio meminit Iamblichus, aqua epota, quae eundem surorem conciliaret, de suturis uates respondere solebant. Branchidico Dindinaei Apollinis oraculo, quod fama & opibus Delphico non cessit, halitum ex aqua ascendentem haurientes antistitestientura praedicebant. Volunt itaque isti, per v quandam , mentes consulentium halitu illo terrestri aut quibusdam modicis potionibus, in furorem & mentis alienati nem agitatas, quae alienatio sensibus pene solutam animam in propheticas edineses pro tinus lolueret: unde & diuinationem a Graecis μαν riis id est senis. interpolim T. a catam existimant. Ncque mirum eisdem uidetur , si alienatae mentes. in ea rerum s turarum uaticinia cogantur, quandoquidem melancholicus morbus similia conciliet. Scribit enim Petrus a ponensis, Patavij mulierem illiteratissima,dum melacholica aegri tudine detineretur, latino sermone quam decentissime loquutam. sed & Michael Ptellus suillis inquit, in raecia, honestissimam quandam mulierem, senis cuiusdam ux rem, quae cum uix domum suam fuisset. resta, Armenica lingua expeditissimc l queretur. Petrus Pomponacius narrat quoque, in urbe Mantuana, sutoris cuiuiam uxorem, quae uix quoque urbe Crierat, aliquando multa di diuersa idiomata ealluisse, similiaque complura in candem sententiam proseruntur exempla. Verum huic sento tiae, duo mihi aduersari uidentur; alterum quod non satis intelligo, quo pacto phana ticus aut lymphaticus ille furor, halitu aut potione acceptus, potestatem praedicendi futura, ex seipso tantum sine daemonis instinctu conciliare potuerit, praesertim cum tanta auctoritas, quantam apud eas gentes oracula obtinuerunt, no nisi ueri dicis praedictioni bus conquiri potuerit. Nam quod de melancholicis morbis docent, perplexiorem habent quaestionem, neque satis a ueteribus & recentioribus medicis explicata. Alterum
est quod multa in gentium historiis legamus, quae plane ad uapores illos di halitus intre, iii i sircs,
96쪽
stres, aut potiones referri nequeant. Quale quod de Iove Ammone auctores memoriae stra.. prodiderunt, in quo sacerdotes responta petituri, idolum aurato nauigio impolitum, eis mucet itabant i carnamque patrium accinebant, atque iis ritibus ueluti delinitum. no uoce sed nutibus & signis subobscuris, quae uellet proferebat: quae signa de nutus, s .eerdotes, iis postea, qui consultum accesserant explicabant. Quale deinde Argolicum oraculum, ubi statis diebus agni epoto sanguine, mulier uirgo futuros praecinebat curi tus. Quale etiam crat Dodonei Iouis oraculum, in Dodonamplissima vi be Moloni M. si Ain. dis in Epyro. apud Aetolos, Acarnanes, S Epyrotas frequentis stinum , in quo uocales
quercus creesse, quae accedentibus interrogaturis, sponte comoucrentur, atq; expresto responso , quod dandii erat, intonarent , ueteres scriptor Sr c CnsCnt. Eninulero nequci
sanguis agni epoturi vaticium conciliare poterat, neq; quercus suopte genio sese ad co sulentis praesentiam commouere, nisi extrins Eca aliqua uirtus, quae eisdem quali symbo Iis uteretur, accessisset, atq; id, in Argolico quide oraculo uirginitatis coditio requisita, in Dodoneo uero statua, quae ibi ad consitientis praesentia aeneos lebetes pulsabat, aperte manifestae. uale quoq; illud,quod in Syriae ciuitate Hyerapoli fuisse, Lucia uas scribit. Apollo, inquit, uaticinaturus, primu in sede sua mouebatur, sacerdotes illico. illum in Lib. d. x Bblimi attollebant, qui si non extulistari . exsudabat, sublatum portabant, alle uero, si quid nolebat, siris retrocedebat, contra, si quid approbaret, impellebat gestantes, alii quandoque etiam praesente Luciano, ipse soluS per acra in subliuaestit eleuatus. Qua tilia etiam illa erant, quae necromantica , id est mortuorum oracula. ueteres reserunt, ut timeticunx, cuius Homerus meminit ad Auernum Campaniae lacum, quo Tyresias i ,. uates ab Ulme de reliquo itinere consultus est. In Auerno, inquit, bitabo, maior inostri Homerica demetorum uaticinia fuisse, fabulis edidere, ibique cum, oraculum, extitisset, traditum sit Vlysem, eo nauigasse. haec Strabo: ut Thel protium in Epyro, '. . quo Orpheus manibus cantu permulsis, Euridice coniugi ad superos reditum iliapeia imite, fuit creditus. Unde illud Virgilii,
i in Eracleum praeterea quod Pausanias Spartiata, Cleonicae uirginis manes placaturus accessit: ut demum alia multa , quae uiri docti ac diligentes ex uaria historia collegere. iai , -- 'In his prosecto , nullam naturae uirtutem intercestistu sed solam daemonicam potest item, quae uel per se ipsam , uel per mortuorum hominum manes aut phantas ta ,re .ponsa proserret, ipsa res indicatis: go in gentium. historiis duo mihi oraculorum genera statuenda uidentur, artificiosum unima, de quod nullo, loci, halitus , aut potionis ueneno conciliabatur, qualia erant uniuersa illa quae idolorum consultatione. , in templis aut statuis reddebantur. Alterum partim artificiosum partini physicum, qualia ea quae ex antris uapore concepto, aut lymphatico si rore, aut demum aliis rationibus, a que causis naturalibus, quali praeuiis ditpositionibus, edebantur. tertium uero quod sit mere physicum, ac naturale Omnino, non probo, quod nimirum nulli humores in humano corpore excitati, tantam habeat uirtutem, ut animam humanam in sutura praesentie da & praecognoscenda eleuare possint. Vtebantur autem daemones, ea per halitus aut
lymphaticas potiones, sensuum alienatione; quasi symbes' quodam elon item quod
ea alienatione animam, aut mentem , cfficaciter per quoscunque suscitatos humores,
ad sutura praecognoscenda, liberiorem & solutioretia redderent. uemadmodum &omnibus iis artibus uaticinatoriis, quas in genere physco uaticinii contineri dicebamus Astrologia, Somni spicia, Augusto, Aruspicina, Pytbagorica sorte, Aleatoria, Geoman tia, Hydromantia, Acromantia, Pyromantia, incntorum interprete, omine, & si quae sint aliae, quali symbolis quibusdam, quibus sumi nequitiam occultent saepe numero utuntur. Vnde, si quae sunt earum omnium artium experimenta, nisi in casum & temeritatem sint reiiciunda, in daemones, qui hisce artibus quali symbolis utantur reiicere oportet. Quatenus uero daemones aut creatae cuiuscunque substantiae uirius intelligendi, progredi possit, dierum est supra. Nam ut quasdam futurorum praedictiones, quae nimirum a rerum naturalium ordine pendent, quaeque in suis causis delitescunt, ut pluuiae. grandinis, mortisque naturalis,& satilium , quae de usu ipso antiquistisiino , di ingemisi tilitate,certius quam ullua mortabit sequitatur, daemonibus concedimus, ita re.
97쪽
' rum sertuitarum, quae ab humano arbitrio, L multo magis quae a diuina prouidentia M' i uoluntate oriuntur, illis dc negamus : loquimur uero de uoluntariis absolutas. Nam quae alterius facti necessitatem sequuntur, idest quae exi altero facto naturali, aut uoluntaria colligatione.consequuntur, ut, quod hic qui uenenum immedicabilesuscepit, Et continuo moriturus, aut quod hic, qui homicidium perpetrauit & est compraehensus, fit ut timo supplicio afficiendus, ut antea dicebamus, illis quoq: sicut hominibus conceden da uidentur .iIn qua tamen parte, dum naturae uelocitate de loco, in locum di de pro si uincia in prouinciam, citius quam homines commear. possunt, magnopere quoq; pos sunt nesciet Tibus causas praecedentes, imponere . Nam ii sciat Socratem laesae Maiesta tis apud regem delatum , Socrates autem cum si innocens, eam delationem prorsi in ignoret, recte illi uaticinari uidcbitur daemon, si illum cito ultrino lupplicio afficie dum praediceret. Verum haec , cum ex iis, quae antea dc futurorum pranotione tradidi mus, sint manifesta, amplioribus uerbis inculcare non licet, praesertim cum de iis Ioan . Tritem. lib. 12. dedaemonicis artibus, aliiq; uiri doctissimi, multis tractatibus ac libris scripserint. Haud igitur mirandum, si tot mendaciorum, tum i Occtone de CarneaΑ de . tum ab ecclesiasticis seriptoribus, arguantur, cum res, quae a naturae causis non tam
debant , conabatur praedicere, libereq; proinde fatetur Porphyrius, ab infimis daemoniabus, qui subdoli sint & uersatiles, oracula edita. Quin si Ciceroni fides est adhibe da ipsemet Apollo, de se ipse. caeterisque daemonibus ingenu fatetur;
at id ι Ilia petitu , non est mitrum scire furura. t in ablat' i R. v kkue tandem, prophetica praedictio, quae ut sola non naturam ut eae uaticio natoriae artes, quas physico genere contineri praediximus, neque creati Intellectus acu men, ut daemonica uaticinia, sed Dei spiritu nu habet auctorem ; ita eam, non modi, entia i .ν rerum naturalium, sed earum, quo rtuitas: vocamus, immo&earum, quas certiniae dis t. temporibus exhibendas, diuina prouidentia praeordinat, consciam, ipsarum earundemr Aa rerum exhibitarum , euidentia conuincit. Quae profecto tantum abest ut amphibol piari risi gicis loquutionibus, ut de daemonico. uaticinio Cicero dicebat, futura praediceret, ueriouua μ' potius tanta erat spiritus prophetici certitudo) contra grammaticae rationem, in O edendis uaticiniis, ut superius Geuimus, uteretur praeterito. Hanc enim uero, non . coniecturis, ut humana prudentia, non coelcsti astrorum ordini, ut astrologia, non ii Ui , o mani corporis inspectione, ut physiognomia ac eius partes, non eorum quae igne, acre aqua, terraque contingunt, ut speculatoria, non ex talorum iactu, ut aleatoria, noriliterarum aut numerorum excessu, ut sors pythagorica, non ex uanis phantasmatibus qui somnispicia, non auium motione, aut garritu , ut aruspicina, non mentis emotione,
ut mania aut Qtor, non ex ignorantiae & dubitationis ambiguo, ut diuinatio, sed diuina patefactione, modo per aperta uerba, modo per somniorum imagines, modo me externas specim, modo per mysticas actiones, modo demum per illustrationes interrinas, non quae statim, aut cras, aut Post mensem, aut post annum, sed quae post multo
annorum myriadas, latura erant, cum certissimo rerum, quae tamen uniuersum naturae ordinem transcendebant, euentu, praedixisse uulemus.
De sanctarum scripturarum tum noui tum veteris te lamenti concordia, i
unda nostrae fidei certissima ratio, est sanctarum scripturarum com cordia, quae in eiS tanta est, ut nulla illarum pars, in uero & germano in tellectu ab altera desciscat. neque enim in his, quae ex ipsa uocabulorus ratione, perspicuitatem non habent, qualia sunt prima rationis natur iis principia, quas dignitates appcllant, in quibus sibi mutuo mortale consentiunt, postibile cst, eandem apud omnes este mentis concordiam ,&tantum consensum, ut nullus uel tantillum ab alio discedat; nisi sint eodem lumine collustrati, re eodem genere cognitionis muniti. Videmus autem nostrae fidei sanctistiama placita, tum primum ab ipso mundi principio, diuersis saeculis, diuersis regionibus, diuersis hominibus, tanta concordia praedicata suis te, ut neque robus leuissimissa
98쪽
ulla dissensio: eum tamen non sint suopte ingenio & natura evidentia, sed mere arbitraria , S a diuina uel humana uoluntate pendentia. Non ergo sunt humanae inuentiones , aut alterius ullius creatura consilia, sed diuinam prorsus habent originem, & a Deo quasi ab uno per cuncta saecula duranti principio derivata descendunt. Videas humanae sapientiae candidatos, quos quasi naturae parentes ac numina suspiciebat antiqui tas , non modo in theorica diuinitatis ac naturae cognitione, sed in rebus quoque praecipuis, quae ad recte componendam uitam humanam cuius tamen strenui habebantur cultores aspiciunt, tantopere a se dissitos ut uideri possint inter se coniurati, ne ui quam id ipsum sentirent. Diagoras, Melius, Theodorus Cyrenaicus, Euagoras, Dioge. Phrygius, nullum prorsus Deum esse dixerunt, Protagoras dubitare se dixit, qui uero Deos esse dixerunt, in tanta, inquit Cicero, uarietate ac disiensione sunt constituti, ut eorum inolestum sit annumerare sententias, nam & de figuris Deorum , de locis atque isedibus, & actione uitae, multa dicuntur, deque his summa philosophorum distensione certatur. Xenocrates octo deos esse putat, Antisthenes multos quidem Deos populares , sed unum naturae totius artificem, Hermes Tritaegistus, quem Ethnicae sapientiae Cis,M- . uolunt esse parentem, mirum quam laetitios illos deos, quos absque certo numero ii nerabatur antiquitas, in suo illo Aesculapio commendarat. Iam de diuinitatis essentia tractantes, Thales Milesius, mentem , quae ex aqua cuncta sormas let, Anaximenes ex Diogenes Appolloniates ,aera immensum, & infinitum, Zeno, diuinam quandam naturalemque legem, Anaxagoras,infinitam mentem per se mobilem, Pythagoras, animum
per naturam rerum intentum & commeantem, ex quo omnia uitam caperent, Alcmeon Crotoniares, Solem,animum, Lunam, caeteraque astra, Xenophanes, omne quod esset, Parmenides, continentium quendaIn lucis orbem, quem ν φ - , hoc est, coronam ampellabat, Deum credidit. Iam de Platonis inconstantia longum est dicere, qui in Timaeo patrem huius naudi nominari negat posse, in legum autem libris, quid sit omnino Deus, Inquiri oportere non censet. Idem & in Timaeo dicit, & in legibus, & mundum Deum
esse, S ccidum, de astra, di terram, & animos, & eos, quos maiorum institutis accepi mus , atque cliam Xenophon paucioribus uerbis cadem sere peccat. facit enim in his, quae a Socrate dicta retulit, Socratem disputantem, sermam Dei, quaeri non oportere, eundemque & soletii & animum, Deum dicere, & modo unum, tum autem plures Deos. Nec multo secus Speusippus, Platonem auunculum subsequens, di uim quandam dicens, qua omnia regantur, eamque animalem euellere ex animis conatur, cognitionem De
rum. Aristoteles quoque in tertio de philosophia libro, multa turbat, a magistro Platone non disentiens, modo enim menti tribuit omnem diuinitatem, modo mundum ipsit in Deum dicit esse, modo quendam alium praeficit mundineique eas partes tribuit, ut replicatione mundi quadam motum regat atque tueatur, tum coeli ardorem Deum dicit esse, non intelligens caesum mundi esse partem. Heraclides Ponticus, puerilibus fabulis resarcit libros, & tamen modo mundum , tum mentem diuinam esse putat, C irantibus etiam stellis diuinitatem tribuit, sensuque Deum priuat, & eius formam mu- tabilem esse uult, rursusque terram S c um relari in Deos. Theophrastus Aristotelis discipulus, & in schola successor, modo menti diuinum tribuit principatum, modo coelo, tum autem signis, sideribusque coelestibus. Strato physicus omnem uim diuinam in natura sitam cse censet, quae causas gignendi, augendi, minuendiue habet, sed eareat omni sensu de figura. Aristo. N Cleantes, Zenonis auditores, tum ipsum mundum, Deum esse dicunt, tum totius naturae menti atque animo, hoc nomen tribuunt, tum ultimum & altissimum atque undique circumsusum & extremum omnia cingentem, a que amplexum ardorem , qui aether nominetur, celetissimum Deum iudicant. Idein
quasi delirans, rursus fingit formam quandam ,& speciem Deorum, tum diuinitatem omnem tribuit astris, tum nihil ratione censet esse diuinius. Perseus eiusdem Zenonis auditor, eos dicit esse habitos mos, a quibus magna utilitas ad uitae cultum esset inuenta, ipsasque res utiles & salutares deorum esse uocabulis nuncupatas, ut ne hoc quidem diceret, illa inuenta esse Deorum, sed ipsa diuina. Chrysippus, magnam turbam congregat ignotorum Deoi uni atque ita ignotorum, ut eos nec conlactura quide in r- mare possimus, cu mens nostra quiduis uideatur cogitatione posse depingere, ait enim uim diuinam in ratione esse positam, de uniuersae naturae animo atque mente, ipsumq;
99쪽
mundum, Deum dicit esse, de eius animi fusionem uniuersam, tum eius ipsius princia
patum, qui in mente & ratione vcrsetur, communemque rerum naturam, uniuersa atque omnia continentem, tum fatalem umbram, & necessitatem rerum futurarum i igne praeterea, Sc Deum, quem antea diximus aethera, tum Ca , quae natura fluerent, atque manarent, ut aquam, & terram, dc acra, Solem, Lunam, sidera uniuersitatemq; rerum, qua omnia continerentur, atq; homines etiam eos, qui immortalitatem essent consequuti. Idemque docet, aethera esse eum, quem homines Iouem appellarunt, quique aer per maria manaret, Cum csse Neptunum, terram, eam quae Ceres diceretur, similique ratione persequitur uocabula reliquorum Deorum. Idemque etiam legis perpetuae de eternae uitia, quae quasi dux uitae de magistra officiorum sit, Iouem dicit esse, eandeinq; fatesem necessitarem appellat, sempiternam rerum futurarum ueritatem. Iam dena turae diuinae memitate, praeter eos, quos modo recitauimus, genitos Deos, dicentes Anaximandri opinio est, ut idem Cicero docet, non modo natiuos esse Deos , sed longis interuallis orientes, occidentesque z quem postea sequutus Anaximenes , Deum suum aereum gigni docuit. Iam uero de Dei prouidentia δἰ humanarum rerum cura, Deum immortalem, qua ta diuersias Z sunt enim inquit Cicero) de fuerunt, philosophi, qui omnino nullam hobere censerent humanarum rerum procurationem Deos, sunt autem alii , Se ij quidem magni atque nobiles, qui Deorum mente atque ratione,omnem mundum administrari atque regi censeant, contra quos Carneades multa disiputat, ut excitaset homines ad usri inuestigationem . I taque quidam omnino prouidentiam sustulerunt, in quibus, Epicurus, Leucippus, Democritus, re quotquot aut Deos negarunt, aut mundum ex ato mis compegerunt: quidam contra, ut Stoici, omnium rerum, tum aeternatam, tum caducarum, aeternum quendam 3c imperturbabilem ordinem induxerunt, quem fatum. causa ruin complicationem , mundi nexum, de αμ- appellarunt. Q ni medij sunt. cum liberam prouidentiam flaccidis de meruibus rationibus statuerint, ita tamen sunt inter se diuisi,ut nullus cum alio sentiat: Plato, inter Deum Se daemonas, rerum omnium prouidentiam partitus est, Aristoteles aeternarum dumtaxat rerum, prouidentiam Deo trad idit, reliqua iuxta eorum sententiam, qui recte peripatetica dogmata se callere a bitrantur, temeritati permisit. Da participii x rcrum naturalium, quibus tamen potissima eorum sapientiae portio nitebatur, tanta lis, tantaque fuit inter philosophos controuersia, ut uix ueteres aucto res uel sectis ipsis enarrandis ac recensendis, sint satis. Thales Milesius, primus sapiens ab oraculo iudicatus, ex aqua omnia constare uoluit . Eius auditor de in schola successor Anaximander, rerum principia dixit infinita: Illius discipulus Anaximenes aerem taererum principium astruxit, Hipparchus, Heraclitus Ephesius ignem, his ambobus quodammodo assentit Archelaus Atheniensis. Anaxagoras Clazomenius infinita principia. tanquam particulas minutas S consulas, sed diuina mente, postea in ordinem red ehas, Xenophanes Colophonius, unum esse omnia, neq: id ipsum motabile: cui Melisias assentitur. Parmenides, licet in unitate, Cum iis conueniat, calidum tamen & frigidu. tanquam ignem qui moueat, terram quae formetur, principia posuit. Leucippus, Di dorus , de Democritus, plenum de uacuum, Diogenes libertus acrem, diuinae tamen ra tionis compotem, Pythagoras Samius numerum statuit rerum principium, quem sequiatur Alcmeon Crotoniates, Hippocrates Chius, calidum, frigidum, humidum. siccum, id est quatuor elementa. Empedocles Agrigentinus, litem & amicitiam ac quatuor elementa. Epicurus Atomos de inane, Timaeus Locrus, Socrates, ac Plato, Deum, ideas, materiam, ac numerorum proportiones, Zeno Stoicus Deum, materiam, & elementa, Aristoteles, materiam, formam, de priuationem, recentiores Peripatetici, cum priua tionem rerum principiis adnumerandam, non putarent, motum quendam, materiam& sormam cogentem, tertium principium posuere. qudd tamen cum sit accidens, haud magis principii substantiarum rationem, quam priuationem, quibusdam habere poste uidetur. Laboriosum esset, tum aliorum multorum philosophorum, tum Caleni ac multorum medicorum sententias 5e sectas uelle percensere; praesertim, cum huic rei absida
libellus ille elegantissimus Claudij Caleni de sectis deseruiat. Haud ininor est inter cos discordia, cum de mundo, qui tamen omnium, quae sub hu
100쪽
mana apientia eadere possitne, est res potentissima, loquuntur, Sc disputant. ThaIes
Nilesius unum mundum censuit, illumque Dei facturam asserit: Empedocles Agrigentinus, similiter unum, sed uniuersi tantum exiguam esse particulam, Democritus, Epicurus , di Metrodorus Chius horum discipulus, innumeros esse mundos autumarunt, nec minus absurdum esse censet, unum in uniuerso esse mundum, quam in agro unam Gn- taxat spicam. D , mundi memitate, similis est apud eos contradictio, Aristoteles, Plinius, Averr. Cicero, N Xenophanes, illum aetemum omnisq; corruptionis expertem dicunt . nam cunon postent intelligere cui Censorinus ait ua ne an aues, ante generatae sint, cum &ouum sine aue, & auis sine ovo, signi non pollet, hinc arbitrati sunt, mundum hunc &uniuscuiusque geniti initium simul & finem perpetua reuolutione sempiternum , Pythagoras & Stoici, i Deo genitum & aliquando, quantum ex sui natura est, corrumpendu: quibus cum sentiunt Anaxagoras ,Thales , Hierocles Alexandrinus, Alcmeon & Phylo
Hebraeus. Plato contra, cum mundum a Deo fabricatum, aperte fateatur, nunquam tamen interiturum existimat; In qua sententia & Timaeus Locrus ante eum fiterat. Epicurus Et Democritus, cum mundum genitum S interiturum credant, nunquam tamen,
reparandum post interituita, docent. Empedocles Sc Heraclitus Ephesinus, non semel, sed semper mundum generari & corrumpi asserunt.. In amniae substantia inquirenda, in cuius tamen cognitione non modo religionis, sed uitae quoque ciuilis momenta sunt posita, quim magnis contradictionibus ac pugnis ge-tium sapientes tumultuati fuerint, eorundem quae nunc habemus, monumenta testantur. Crates Thebanus nullam esse animam, ait, sed corpora sic a natura moueri. ut G .
autem, imam posucrunt , plerique illam coipus tenuissimum opinati sunt, hui cerasso corpori suffusam: sed illorum alii, illud esse igneum dixerunt, ut Hipparchus di Amma. A. Leucippus, quibus cum consentire uidentu e Stoici, dicentes animam esse spiritum seria si uidum, ac Democlitus, dicens illam esse spiritum mobilem & ignitum atomis insertum. Σαώ alii dixerunt esse aerem, ut Anaximenes, Anaxagoras, Diogenes Cynicus, & Crytias, a. quibus adstipulatur Marcus Uarro Romanus philosophus, dicens, Anima est, aer conia r ceptus, Ore deseruefactus in pulmone, temperatus in corde, diffusius in corpus. Alii in ' aqueunI humorem esse maluerunt, ut Hippias, Thales Miletius. Alij terream substantia ut Hesiodus, Pronopides & Anaximander,alij mistum ex igne di acre spiritu ,ut Epicurusti Boetes, alij ex terra N aqua, ut Xenophon, alij ex terra & igne, ut Parmenides , alijsanguineum humorem, ut. Empedocles, alij spiritum tenuem per corpus distu sum, ut Hippocrates Chius, alij carnem ipsam cum sensuum exercitio, ut Asclepiades medicus,
alij non corpusculum tenue, sed quandan qualitatem aut temperamentum quoddam per corporis particulas ac membra dispersam, animam putarunt, ut Zeno Citia iis, & . Dicearchus, quis cum sentiunt Cleant , Antipater, & Possidonius, dicentes, illam esse calorem aut temperamentum, quibus & Galenus consentire uidetur. Sunt & qui dixerunt, animam non eam esse qualitatem, seu temperamentum, sed tanquam ad eius punctum aliquem, in alia certa corporis parte ut corde uel cerebro residentem & inde totucorpus gubernantem, ut Chrysippus, Archelaus, & Heraclides Ponticus qui animam uocauit Iucem. Sunt rursus alij, qui adhuc liberius quoddam animam opinati sunt, ut punctum, scilicet aliquem liberum, nulli parti corporis alligatum, sed ab omni determinato situ seclusum , di totum cuique corporis parti praesentem , quem liue temperamentum genuerit, siue Deus creaverit, ex materiae tamen gremio, sit eductas, cuius sententiae Xenophanes Colophonius, Aristoxenus & Asclepiades medicus suisse dicu tur. Maam etiam probasse uidetur Critolaus Peripateticus, inquiens animam esse quintam essentiam, & Xenocrates, dicens eam esse mouentem numerum, Aegyptij ab Hermetae Trisinegisto, animam esse uolunt uim quandani, omnia corpora transiueantem , Chaldaei, eam uirtutem absque determinata forma, omnes tamen extemas suscipientem, esse uolunt. Plato, Socrates,Timaeus Locrus, S ante hos Zoroastes, Orpheus, Aglaoptamus,& Pythagoras, animam esse docent, essentiam sui motricem , intellectu praeditam: quos n. - . . secuti uiunt, Plotinus, Porphyrius, Eumenius, SyrianuS,&c. Aristoteles animam esse docui corporis naturalis organici potestate uitam habentis entelechiam: cui nouo nomini, non modo a ueteribus Christianis, sed a prophanis quoque philosophis, qui eun- I