장음표시 사용
51쪽
Gal lib. in quo probatur, animi mores
in sunt,em n agnitudine sor aemulare ceteris,essen; ad labores perserendos,& ad sertiri, linoim -- p
palato,atq: etiam a natura agreste feros Naratos,probabile est.qui uero concauis in locis ator
aestuosiis & ubi prato sit copia,habitant,uentos'. calidos plus, quam frigidos sentiunt calicis qi saguntur j magni esse non possint neq; procerissed eis natura comparatum est, ut ampli, carnosi, Bia pilis neris sin immo uero ipsi nigri potius, albi, nurii pituit , quam bilio I existanti celo Din series, rumnaruml: Ma ris pati entes sinhnon ita in eis a natura tributum, sed lex accedes is id esticit. legem uidelicet nominauit in quaq; regione uitae tradu ne quam etiam uictium, & instia istutionem dc patriam consiletudinem appellamus. ius faciam mentionem,cum ad ea,quae paulo post dicturus sum, pertineat:nunc enim mihi propositum est,haeccius uerbaetiam adscribere . qui uero est a is inquit, lanam, uentis expetitam,&aquis irriguam restionem tenent. eorum corporum formae maenae risunt, sibiq; inter se similes:sed ei misisti hin suetiorem deinceps uero pergens de i ione is
haec adij coequi macrinia solum,aquarum expeis, ac nudum quodq; temporum mutationibus non arie- is peretur,colunt,'ru 'rinas & duras, robustas,ac flauas potius,quam nigras esse uerisimile est quod is ad appetitus pertinet, rigidi, pertinacesq; eiunt. ecquid namine multas eius sententias huc conferam, ndeinceps ait inuenies enim inquit here & sorin δε mores hominu eo i in resionis esse consequentes.in eodem autern libro regionem ab asadlisare regione percalibro trigiis sumorein acdici , F 'est pertam ductum. sed & sequentibus idem doce cum ait, etenim ubi selum pingue, molle. & anuis isi scatens isq: ualde sublimibus,ut assit idae simi, hyeme fitigidae,& temporii recta sit ratio u&α isne conuestiti homineso quibus articilli non apparent, humidiq; ,& laboris non patientes: ac multis 'l partibus plures animo malo prauon: nascunt .ceterum ad segnitiem is ἀί- fiunt propresi, isnqi manibus exercendis crassi non subtilis cutiq; fiunt.quibus quidem uerbis apertissime declamit,non silum mores ex temperaturis sequi temp'rum, sed etiam mentis stupiditatem, sicut etiam acumen. nodissimilia horum sunt,quae his fere uerbis ipse subiunxit cum autem restio nuda est, ac per hyemem nuue opprimitiu uel eam Solis ardor ex j in ea homines dum, graciles Hic is Uinctis, sitosq; esse uidebis.ijdem ad agendum acres,ac uigiles. moribus uero & ira pertiesces, cotumacesq:, M'ac talis potius,quam humanitatis eritia participes.in aries autem insore silanii acutioreq: in m is' nio incumbentide ad res bellicas gerendas p aestantiores inuenientur. in sic quoq; oratione no solum is mores locorum temperaturae cosmuciates aperte Ut sed etiam ad aries quo esse acutiore im 'senio,quosdam hebetiore:quosdam obtusiore & crassiore. quare nihil opus est omnes physio nomicas notas,quae in secundo,aut sexto de uulgaribus morbis libro scriptae sitim, commemorare: sed satis est exempli causa im uerba eius adscribere:quenim inquit, uetra in clibito isset, si furibundi, iracun-GAdiq; sunt:quorum immota est, is saccens' stul viri opportuni quorum uerborum lim sententia est:homi isnes, quibus meria in cubito uehementissimum motum facit,suribundi sunt siquidem ueteres nomine uenarum arterias quoq; uocabant, ut saepe docuimus 'omnem tamen motum alteriarum non pulsuin pellabant,sed tantum ipsum,qui sensu perciperetur, quiq; ipsi homini uehemens onurino uiueretur. Hippocrates autem ut Primus auctor eius consuetudinis,qixe postea manavit ad posteros, omnem a teriarum motum,qualiscunq; esset, pulsum aepellauit. in hac uero oratione utens etiamnum uetustiore loquendi ira are,ex ueheincnti arteriae motu fecit de furore, deq; praecipiti iracundia coniecturam: pr pterea quod hararteriae ob copiam caloris, qui in corde sit,ita pulsentnac furibundos, iracutasq;. copia is caloris:pigro graues luiq; difficiliter moueantur,temperaturae nigiditas efficiat. .
CVm igitur Hippocrates in toto libro,in quo de aeris,anniq; temporum temperatura agit, ex cor- .poris temperatura sequi animi facultates osterulerit,ac non ibium eas,quae ad partem illam pertinent,iniae irarum aestu fiuctuat,quaeq; uoluptate alitur, sed etiam omnes, quae si inteius, in qua mens icratio elucet; certe locupletissimus testis est,cui habeas fidem si modo,ut quidam selent,dogmatum ue. . d. britatem telumnio hominum aestimas.ego uero huic uiro, non ui s sed quia firinas eius demonstrationes intueoradeo cum sumi scitem Iauui Dus: nam quiS est,qui non peripiciat flectionem corporis & animi eorum omnium, qui ad Septentrionem, & eorum qui prope
lem adhibeo, ut uuleus f v it, Hus: nam quis est,qui non
Suma corpore impediri, usa ne, cum suis fungi actionibus, cum interim corpus nec Miuuet, nec noceat, ideo quaedam Platonis uerba subiungam , in quibus declarat, quocum ex temperatinaJocerim adiutos M vientiai - , & oblisos, neque tamen eorum corpus in ae tu em incidisse datque haec cili idem in principio Timaei dijputationum apud eum leguntin':hunasii, autem institutione atq; omine priorem urbem uestram dea exornauit: locumq; in rationibus ad animi niores, intelligentiamin prudentiam comparta ui hcum m spicuum est ex his,omi uero ex uerbis, lue R quirito libro de legibus sic talpta suntalid quoq; inquit,uobis igno
52쪽
corporis temperaturam sequi. IJ
A tum esse non debet magnam esse locorum ad meliores. deterioresu: homines tenendos disseretiam . hic etiam euideter indicat, praestantiores,deterioresq: nomines a locis gigni. tuae cumianasset,lure d inceps adiungit aluippe cum alij uarietate uentorum, atq; aestu, Sc abseest,& somia inter se diue si fiant: alij propter aquas, alij pmpter alimentum,quod eis terra serpessitauquod non modo corporibus com s maus, aut incommodiusis, sed in animis quoq; nihilo minus luc parere cuncta potest . in hac ora tione perspicue est,uentos, atq; aestus,hoc est Aiores a Solepresedios ad animi facultates habere nami mentum. nisi forte propter uentos, aerisq; nos ambientis calorem,ac stigias tum uero aquarum, alimetique naturam meliore, deteriores; animo disici homines putentisia ab his ipsis,nos per temperaturas intermedias, bona, malaq; animis inserantur: siquidem haec uitiarum illoruindustria conlequi polle , uidebuntur. nos tamen pei spicue scimus,quodlibet edulium in uentriculum primum deuorari in emi f prili inrisici, mox a ueris,quae exiecore ad illum pertinent, excipi,&incorpore humores efficere: a I quibus ceterae piniculae omnes,& una cum eis cerebrum, corin iecur nutriuntur. dum hoc fit,calidio- , atres, quam essent prius,efficiuntur: tiim uero stigidiores, atq; humidiores, dum facultati humorum d minantium conumiles reddantur. quam ob rem,qui uix concedunt, usiu alimenti hos fieri post: tempe ratiores illos proterulores, hos impotentiores,illos continentiores: hos audaces, illos timidos , cic B resq. & lenes,& litigioses, & contentios , iam ueluti resipiscentes ad me ueniant, Ain eos,& quibus uesti, & quae bibere debeant, edocebo: nam hax res & ad philosophiam, quae peninet ad mores maximo eis etit adiumento, etiam uiribus esus partis animi, Quae rationis est particeps, mamos in uirtute progressis facient: cum intelligentia,memoriaq; plus ualeant, oc CSoliores, dentioresqi sint reddituetenim p ter es ema poculenta,etiam quos uentos,quas ambientis nos aeris temperaturas, quas regiones deligere, quas uitare conueniat, commonstrabo.
nc uero, quamuis nolint, eos tamen commonebo, Platonem, a quo ipsis cognomen est ductsi, non semel, atque iterum, sed per sepe hisce de rebus conscripsiste. simili quoque modo post illum ex Tina eo de alimento locum, mihi satis erit ad hoc institutu,ea quae in secundo de leaibus, in quo duae l ses de uini potu sunt, afferre:principio inquit,lege sanciemus, ne pueri ad duos de uiginti annos iis le uinum prorsus Pstent: docebimus'; ignem igni neq; in corpore, neq in animo addi oportere prius, quam liubire labores incipianti squidem furibundus iuuentutis animus cauendus est. deinde uino mo cerate usque ad annum trigesimum utantur: omnino autem ab ebrietaten crapula iuuenes ab eat. cum uero quadraelata annos nati sint,tum in conuiuiis liberius discumbentes cui ios deos, tum li- C berum patrem ad sacra, ludosque senum invocent: qui hominibus uinum contra senectussis duritiariue tanquam salutare medicamentum est elargitus: litanimi molestias, ac selicitudines obliuione obnitas retanimi q. habitus e duro factus messori ut serrum igni impositu esset tractabilior. hi prax lari. egre. shq. Platonicie ac oratione commonefaciendi stant,ut non solum quae desses potu, sed quae de aetatum distamine dixit, intu tur ut enim adolescentium iuribundaminenataram: acerbam molesta, .
duramq; septoriam: nonia quidem propter numerum annorum, sed propter corporis temperaturam quae est cuiq; aetati attributa: nam auolmentium calida est, sataguinisq; copia affluit: sonum fri Aa ni anim habet sanguinis: pro .
orisivmmetriam redietat: tiaram uehementi motu
Ilinim habet sanguinis: proinde fit,ut uini potus sit utilis senibus, qui e qui aetatis stigiditatem ad ca-
ori stymmetriam redigat: crescentibus uero sit inimicissimus: quandoquidem fermentem eorum na- - c lehementi motu astitatam stupra modum excalfacit,& ad immoderatas, ueheinentesque triotiones impellit sed haec & alia permulta de uini potione in secundo de legibus libro, quaelesentibus
sunt Litatem allatura, sunt a Platone literis cci ignata. ego uero unum modo locum adhuc ipsius a seram, qui positus est in extremo libro post omnes orationes,qui de uini potione sunt habitae.ubi Carthaginiensium sententiam assert: eius haec sunt uerba. equidem, inquit, Cretensium, Lacedaemoni rum ustii Carthaginiensium t em multis partibus anteferrem, ut ne quisquam in exercitu uinum ullo D pacto gustaret: sed toto illo tempore aquam biberet: in urbibus uero uini usum Iemis nunquam con- cedom: neque etiam magistramus eo ann',quo magistratiam gerunt. gubernatores qlioque,& iudi ces munus situm obituros a uino penitus abstinerem: itemq; dehiberaturos de re aliaviam non conte- nenda. immo uero ne interdiu quidem ulli uinum potui omnino darem, nisi corporis exercendi aut morborum causa opus esset: ses neq; etiam de nocte uiro, aut mulieri, cum dare operam liberis in ani- mum induxerunt. plura quoq: commemorari possent ii quibus peragendis homines & rectet legis, timentis compotes uinum non biberenticum aute haec non de aegrotantibus, sed beneualentibiis corporibus Plato clixerit,si uobis,h praestantissimi Platonici,qui uinum bibunt,& militare fungi magistratibus δε iudicareo naues gubernare sani uidentur,mih i dehinc sua renti refrendete, utrum epotu ui num, non ut tyrannus qui impreet animo ne diliaemicr conlideret, uae prius cosiderabat:ne recte agat,quae prius agebat: ideoque ui et Plato, ut inimicum,esse deuitandum 'nam si semel intra corpus hvia impedimeto est,ne gubernator ita, ut par est,clauum nanis tractet,ac ne milites in acie ordinε lenti& ut iudices in iure Lui hcirent mmnes denique homines,qui in potestate sent,iuti eote moderam motu agitetur; quae uero est rationis parti P
53쪽
Gal. lib. in quo probatur animi mores
sint,profecto memoratae animi facultates intomniente temperariam laricumnos uinum bibimi si-Ecut contra quaedam iuuari uidentur.Sed hoc tara uobis cordi est,quot bona, quotq; mala suo calore assene uinum aptum sit, alias uobis ostendam in praesenti uero Platonis ex Timaeo uerba subiugam,qii et sunt huiusmodi.proinde omnes,qui mali, ut boni sumus, luabus de causis, quae nobis maxime inuitis , contingunt,tales Amus: quFum quidem malorum causae in serentes potius,quam satosin educantes , quam educatos semper conserendae sunt . deinccps addit haec: danda tamen opera pro uirili parte est, , ut educatione, studiis disciplinisq; uitium fugiamus, uirtutem contra adipiscamurait enim studia, disci , plinael uitia tollunt, uirtutemq; pariunt, ita etiam secit educatio. quod quidem educationis nonam non de cibis modo, sed de uniuersa uiuendi ratione puerorum ipse usurpare quandoq; consaeuit . u rum hoc loco educationis uocabulum in secunda si nificatione intelligi non potest , propterea quod non pueris,sed integrae aetatis hominibus id faciendum praecipit,dent operam,quantum possint,ut educatione studi j disciplinisq; uitium su3iant, uirtutemque capessant. studia autem dicit, quae in gymnasticis,mulicis, aeometricis, arithmeticisci; ucrcuitur. educationem uero nullam licet intelligere praeteream, quae ex cibis,sorbitionibus, potionibusque constat,inter quas etiam uinum est, de quo in secundo de legibus libro pei multa Plato memorauit. uerum si quis uel sine me, aueat omnes, quae alimentorii sint, facultates cognoscere, ei suppetent tres a nobis hac de re conscisti libri,quos perlegat: & ad illos Fquartus etiam accedet,qui est de uitio, bonitateque succorum: qui est ad hoc institiuum accommodatus misi ine. ita fit, ut praui succi magno sint aninii sumstionibus incommodo: boni easdem integras, incolumesque conscruent.
Aec aute nostra disputatio no tollit ea bona, quae nobis philosophia suppeditat , sed instruit, ac do cet quoddam,quod inter ipsa cst, do a philo phis ignoratur: nam & qui omnes homines esse ad capellendam uirtutem idoneosin qui neminem amplexari iustitiam putant quod non aliud est, quam
millum terminum naturalem este utriq; naturam humanam ex dimidio cognouerunt:propterea quod tiles eos red-
is, ' causis nancisci uidetur,sit effectu,
nimirum dicemus,hoc nobis omnibus esse attributum,ut num amplectamur, alcitamus, atq; am nivis:malum auersemur, ita prosequamur,ac iustiamus.nulla adhibita consideratione, genitum ne iblud sit, an si cus: cum alterum ipsorum ncque tale sit factui neque talesit constitutum. quam ob rem scorpiones,phalangia,& uiperas,quaea natura,non per se huiusnodi sint,occidimus. ac blato primumGὸ in 1 num lue deum esse inaenitum dicens, bonum tamen uocat: nosque omnes eum amore naturali, diligimus,cum talis ex omni aeternitate si non a se ipse bonus effectus: neque enim unquam est factus, i quippe qiu scmeer fuit ingenitus,ac sempiternus. quare scelestos quoque nomines merito odio pros quimur,nihil prius aestimantes, quae nam causa tales eos reddideriticontra uero, excipimus, amamusq; bonos,sive ij natura,siue institutione,atque doctrina, siue ex consilio, di meditatione tales emitant.. stos quoq; de s estos necamus: tuam ad rem tres causea ratione non alienae nos inducuntme ipsi uiuentes nobis iniuriam interant ut siti similibus terrorem inhciant, ueluti daturos poenas scelerum suorum:t 'ol'co, quod sit illis ipsis melius mori,quando tanta cinruptela animum eorum occupauit, ut remedium uitiositati adhiberi nullo modo posui: ut ne a musis quidem ipsis emendari, neque a S crat uel Pythagora ad bonam perduci magem queant alac in re Stoicos ego demiror, qui omnes mortales ad uirtutem coparandam csse idoneos cxistimant: si d a non uiuentibus deprauari: ut enim silc tio transeam cetera, quae ratio in eorum euertunt, unum silum ab ipsis quaeram d autem inaee hominibus,qui Primi omnium in lucem editi sunt, nec quemquam alium ante se habuerunt:nam a quibus illi deprauati sint, ferre non poterutisquosdam etiam flagitiosissimos pueros esse perspici inus. ecquis Haec ex uem eos flamita docuit praeterea intuemur multos simul uiuentes, ij sem alimentis uescentes, ab eisuem Hparent mus procreatos,ab eislem denique praeceptoribus cruditos, quorum tamen est maxime diuersa natura . nam quae similitudo in inter sevum & mitem puerum , inter omni ex parte timidum, & audacem, inter stupidum,& sagacem,inter uerum & mendacem ac planum est,pueros ab ij sem genitos parentibus, jMeq: doctoribus uastitutos in hisce dissereniijs inter se discrepantes inueniri. quums qui fit rebus,ut quae aphilosephis huius teporis in medium asseruntur,omittenda sint nobis sed praestiteri;
fortaste,ne bilis Aphos nutusnodi homines,ssed philosoplitae potius pro bres appellare: na si ueriphilosephi eritat, illud in primis spectarent, ut principia demonstrationum ab ijs ducerent,quae sissisum dunt,praeserti incum uetustissimos etiam homines id secille compertum habeamus. quam ob
ab illius seculi hominibus pi olbphi merito sunt appellati:quippe qui neque libros consa ni Sinerique disterendi ratione praediti,neque rerum naturium imbuti cognition uirtutes,qui S mores c si mantur, contemplari incipiebant, earumque uim non uerbis, scd operibus d clarat, Inr. hi aute mi, losophi pueros ab ineunte aetate, quamuis institui coeperint, neq; ullum steteris exemplum uiderint, peccare C en intuentes, quidam cos omnes natura flagitiosos cila, quidam multis partibus plure ixeruntienim uero difficillimum, rarumque est,ut puerit m ab omni Ita purum inuenias. quare qui null4 unquam puerum huiusnoda perspexerunt, ij omnes homines natura prauo esse ninarunt. qui uel u
54쪽
corporis temperativam sequi. I*
A unum sui alterutri incompto in animo stim experti, hi non omnes, scit silurimos esse prauos si ambitrati etenim si quis reiectis contentionibus,m ueteres philosephi λlebat, libera a perturbationibus mente res cunctis animo uoluerit perlustrare, is paucos admodum pucim suapte natura ad uirtutem propensos, sed a parentibus, a malimis, ac poedagogis ad eam minis, increpationibusque compellili comperiet. sim autem denientia illorum est, qui nos a uirtute detorqueri uoluptate sentiunt: si quidem ea multis ii os illecebris delitiitos reddit, & ea carere asperum putamus: si enim omnes fa miliares incimur uoluptatis, quae non bona sit, sed ut traditum est a Platone,est esca malorum, curis omnes mali sumus natura. at si non omnes,sed aliqui, profecto illi seli natura praui tensebuntur.itaque si in nobis nulla uirtus est,quae nobis sis uoluptate familiarior, uoluptas erit uirtute maioriatque ita omnes uitiosi erimus,cum uirtus,quae praestantior est,infirmior:ea uero, quae deterior est, potentior in no bis existatiat si uirtus, quae melior est, etiam sit ualentior,quidnam lait,quod homines ab initio supera ri ab infirmore coegit utque haec quidem Stoicorum decreta, Possidonius omnium eruditissimus confutauit aliquo summis omadus est laudibus,quippe qui ne Stoicis quide suis pepercerit qui ita in ani inum induxerunt, patriam potius,qu unkta suae decreta, este desciendam.ipse uero stoicam potius sectamquam ueritatem, este deserendam censuit.idcirco in disceptatione uitiorum, & ubi de uirtutum B agitur disseretia,a Chrysippo miru in modum distentit. iam uero in logicis qua tioniblis multas de animi perturbationibus Chresippi sententias reprehendit, sed plura quoq; in disputationibus, quae de uitto disserentia instituta sunt, eiusdem mendacia refellit: non.namistimat Pindonius uitium soris aduenire, quod in nostris animis nullam radicem, nullamque originem habeat, unde prius exortum at Matutamino ijt in alia omnia: quippe cum in nobis ipsis intestina sint semina uitiorum, neque tam ubrioses uitare,quam uitiorum incrementum uitare, restinguere, coercereque debeamus: neque enim,ut
Stoici se ut, omne uitium in animos nostros extrinsecus illinitur, sed plurimum uitiosi in seipsis lia. bent homines:quod autem extrinsecus in it,multo est minus. quare si usias accedat, certe ex ea antismi parte, quae rationis expers est, praui e tau alsisque opinionibus ex ea parte, in qua intelligentia uiget, imbuimur non secus,quamsi bonis rumanisque uiris madimurac ueras opiniones, & humanos
mores perdisc imus. in parte autem animi,quae cogitandi iungitur munere, cum cognitio, ignoratio maiores, minoresve sint,varias corporis temperaturas consequuntur porro ipsς temperaturae primam conformationem in utero factam,& uietius rationem, quae probos siccos gignat,consequuntur:haecq; se mutuo adaugent: calida enim temperatura iracundos emcit erutilis uero iracuniti insitum calore accendit: contra,quorum mediocris temperatura est, modice quoq; animo commouentur, quod eis
C ad bonos succos procreandos adiumento este Blet. nostra igitur oratio cum iis, quaec ut in sensium, conuenit: usam; exponi cur uini quaedami dicamenta praedicta, & uictus bonus,ac benignus, itemqἰ educationcs ac disciplinae nobis prosint, naturalis quoq; deprauationis allata a nobis est ratio. nam qui a temperatura corporis iuuari. laedive animum negant, ij quid de puerorum deprauatione discant,non habe atait neq; etiam de ulla re earum, 'quibus in uictus ratione utilitate euidenter per cipimus quid amant,quicquam eis suppetitis . tantae uarietatis,quae in motibus est, rationem i ed. dere ullam possunt,ut cur aliqui iracundi sint,aliqui mites:cur alij prudentes tulti aliqui uideantur. MScythas enim unus tantum post hominum memoria. Anacatus philosephus fuit Athenis permistiatem; stulti apud Abderitas multi,Athenis pauci fueruntd
GALENI LIBELLVS DE COGNOSCENDIS
CVRANDISQNE ANIMI MORBIS, Berordino Domito, Veronensi, interprete.
Quo pacto quis & sua, & aliorum uitia cognoscat, & emendet.
st Dum , quipae de meo redis pserint ores. cap. I. . O s T A M etiam in commentarium redacta tibi habere uis ea, quae olim tibi respondi, cum interrogasses nos de libello, quem Antonius Epicureus scripsit de subsidio aduersus proprios assectus, iam hoc ipsum aῆam, hincqueini, tum sumam. optimum quidem factu hiisset, si se Antonius aperte expli.
casset, quid tandem subsidii nomine uellet significari: ut uero cx ijs coni cturam facere licet, quae in iplis libro memorat, uidetur mihi eo uerbo aut obseruationem , aut diiudicationem intelligere, aut etiam correctio, nem. Siquidem ille, ut nosti, pleraque eotiam, quae dixit ta obscure elocutus
55쪽
est,nt Onῆcere Ionge facilius sit,quid dicamu in ne percipere. modo enim nos honari uidebitiit, Ein cogitemus,nos quoque leses similiterec ceteros, peccare. modo autem, quo pacto singula, quae ab unoquoque peccentur, uictuisque dijudicet, dignoscat:modo qua ratione quis se sum a peccati abducat.Quod quidem mihi eiusmodi orationis uniuersae caput esse uidetur: cetera enim omnia inuti. Ita plane ac luperuacanea sint, nis ad hoc ipsim reserantur. oportet autem in iis maxime inmmuniis, Quae eropter peccata eueniunt, seipsum corrigere. Nam illius interdum quasi de lis assectibus oratio citi serumq; tanqῆam de pectatis: non nunquam de utrisq; tibi disputare uidebitur. Ego uero hoc ipasum primum, ut nosti, iampridem distinxi , cum peccata quidem ex falsa Ninionecommitti assi auit assectum uero seu urbationem ex quadam mmertae rationis ut fieri, quae ipsi rationi minime obtemperans sit: communi autem uocabulo quod quidem ad significatum ampliorem pertineat, qui cenusipliam masis attingit utraque peccata appellari. Dico autem illum peccare, & qui, exempli aram aut immodestius, aut animo concitatiore aliquid agat,aut calumnie credat. Scripse Agitur&al taphilose his plerique, & Chrysippus praeterea,quae ad remedia potinererit animi perturbationum. tra. ivit etiam Aristoteles eandem materiam,& eiusdem philosbphi sectator es: te hos uero etiam Pla-t,Et satius militan Histet ita ab illis uiris haec disces quemdmodum ipse quoque didici: verutamen hoc priore libro capita tibi omnia, quoniam ita iubes,breuiter exponam, eo plane ordine, quo mero FfMγndentem audiuisti,cum de Antoni j libello interrogasti.
Peccare nos plari an,tametsi nos errare nen putemtr. cap. 2.
QVod igitur peccare nos probabile sit,tametsi nihil prorsus ipsinosinet aberrare existimemus,exijs, quae dicam argumentari faciles ridicimimus cunctos homines existimare se ipsis, aut erse omnino sine omni peccato, aut in paucis exiguisque rebus rectam rationem osset ere I-que ipsium illis maxime accidere sola quos alij plurumam peccare arbitrantur. quam sane rem ego iquam alia preterea, plurimis notam habeo experimentis.E quicunque alijs permissunt,ut de se ip. sis ferrent sententiam ac iudicarent, quales nam sint ros in mucissimis aberrare solitos animaduerti: atl quicunque se ipses este optimos existimanant, nec alijs iudicium sui ipsbrum lacere permiserunt, host contra,& in maximis rebus,& in Plurimis ostendentes insemi. Quo circa, quod ipse quonia adhuel puer temerelaudari putabam, id aute erat Pythium illud,quo iubetur unusquisque seipsium cogni cere propterea quo magnum non flet pineptum aioc postea deprehendi merito admodum commendati sistere.Nam is solus,qui sapientissimus est,persine se ipsum cognostis: reliquorum autem omnia, persecte quidem nullus: alius autem alio & magis & minus . in enim inuitaunii a&inanibus
omnibus uidcinus, ut magnas quidem atque insignes rerum eminentias disterentias iue quiuis unus EG multis faciles ossit discernere,exiguas autem ac tenues ij duntaxat, qui & prudentes sint& ipiarum a tium periti dem in peccatis quoque atque assectibus usu solet uenire.Si quis enim, exempla pratia, minima de causa uehementer iratus mordeat, ac uexet seruos domesticos, tum is tibi plane uid itur maIo quodain affectu teneri: Item i quis ebrius inta storta & Iastiuos coetus diuersetur. At mediocriter animo commoueri 'b magnam amisiam pecuniam,aut ob repulsam atque ignominia quamuis in genere affectuum contineatur, non tamen aeque,ut illud seperius,perspicuum est:sicut ne placentam quiudem exedereauidius. Verum tamen haec quoque emenclationis indigere,ci,qui animum suum exercuerit,in a cunctis assectibus uindicauerit laud dubium est,quamuis eadem euitare, propterea,quod pa
ua sent,magis arduum sitiQuisquis igitur uolet se & honestum & probum fieri, is necesse esse cogitabit ulta a se peccata sua ignorari,quae utcunm deprehendat,cum possim cso dicere, quo paeto ipse deprehenderim,nondum tamen id dico,propterea, quod fieri potest, ut hic libellus etiam in aliorum manus aliquando peruenia quos ipses quoque exerceri uolo,quoad rationem inueniant,qua peccata sua agnoscant,quemadmodum olim,cum eadem de re loqueremurae itidem mihi dicere poma laui,& qua diu illa ipsa tibi uidera lignificasti,conticui.Quare etiam nunc eodem modo agam Sc exhortabor cum, qui hoc scriptum nostrum legerit,ut,quod ipsi permissum sit ac reli mavid quanat quomodo uid licet Hunusiluisque positisse ipsum peccantem aenoscere.Duplicem enim, ut Aesepus aiebat, manticam e collo susimiain pertinus,alteram quidem ante peditis alienorum, alteram uero a tri n0strserin Ex quo si, ut aliena i demussemper, propria autem nunquam inxueri siimus. quidem narrationem cum omnes probent, ut ueram, Plato etiam causam, cur id Qt,nobis exponit: inidquiΦenim gi in nquit, cum est crsa eam rem,quam amat. Itaque si nostrum quiuis se ipsum maxime omnium diligit,
uniaequis ntarum ad seipsum maxime caecus sit, necetae in. Qiuomodo igitur propria riuiu inspiciet aut quo modo se peccantem intelli set Multo enim magis etiam nunc, quam res ipsa seri, tam bpi apologus, quam Platonis ratio uidetur nobis nostrorum peccatorum inuentionem despe Llem conuituere: siquidem neque quis facere potest, quin se ipsum amet, & quod amat, erga eam rem quam amarica cum sitfaecesse est.Nec uero ipse postulassem,ut, qui hunc librum tegere instituerit, curet pePse, ut tibi uiam inueniat, qua peccatorum suorum cognitionem accipiat, nisi res ipse dissicilis asmodum inret , ruamuis quis uel quamplurimum eam rem apud se ipsim traiii uerit. Proinde ego hic meam enuncio sententiam, ut, si quam aliam quisque praeterea rationem per se ipsim inuenerit, mea quoque sibi assuinpta liberalius adiuuetur, quippe qui duas salutis uias pro una sit metus: sin minus, at hac nostras diem uti possit, donec aliam meliorem offenderit. Sed iam uidetur e si tempus, ut quin
56쪽
curan disque animi morbis. I i
Ammitares mea, in medium proferam, hinc si impio mitio.
QVonlam peccata obctis in opinionem c mitti solem, assostus autem ob expertem rationis appetitum, placuit mihi prius ipsum liberare ab affectibus. Par enim est nos ab his detent
falsa opinari. Sunt autem animi affectus, quae omnes nouimus, imp Ura,timor, moero inuidia uehemens cupiditas: mea uero sententia etiam nimio alicuius rei, qualiscunque ea sit, uel amore,
uel odio occupari,in genere esse tirum est habendum. Probe enim dictiam esse uidetur, mensiuram estis optimum rarimam nihil betae fieri possit sine menstra. Quo modo igitur quis ista unquam eiiciet, nisi prius ea se habere cognouerit Θ At uer ut quis cognoscat,fieri non potest, quemadmodum iam dictu est,qitandoquidem nos ipses amamus uehementer.Ceterum si ratio haec tibi non permittit, ut de teipis iudices,at talem at de alio,quem neque ames neq; oderis iudicium feras,tibi non adimit potestatem. Cum igitur audieris in inbe quempiam ex ijs quos tibi neq: amore ullo, neq; odio prosequendos intelligi laudari a multis,quod nullis nominibus aduletur, tum tu, ubi ad illum propius accesseris,
de illo possis fore iudicri num sit talis aualis esse perhibetur, huiusmodi periculum fac. Primum, si B uideas ab homine & diuitum &apprime potentum, aut etiam principum aedes frequentari, pro con perto habe te frustra a diuisse hominem omnia uera dicere solere obsequia quippe istiusmodi mendacium stitui conssueuit:)deinde siue id genus hominum salutantem, sitie illis se ipsum comitem exhibentem,conuiuijsve illorum ac coenis inserentem conspicias Quisquis enim huiusce generis uitam si bi ipsi sequendam proposuit,non selum non uerax esse consileuit, sed etiam omnem malitiam habere necessariorepa pe qui aut te lammaut principatu aut gloriae, aut honorum sit cupidus, & uel si quibus horum seorum, omni s simul insidietur. inem uero neque salutare,nequecomitari id genus hominum, que cum ualde potentibus ac diuitibus coenitare,sed frugi ac temperato uictu uti stali tum compereris,s, rauerisq: uel idicum, conare hunc quoque profundius altiusque cosnoscere, ut scias, cuiusnodi tandem sit vita. Talem Porro comitionem sin orum ex longiore cum singulis com sietudine comparare Blemus. si talem Genderis,qualem sperasti,seuoca aliquando homine,&cum solo sermonem conser, rogaque,ut, sique ibi ex illis animi assectibus turbulentis intuerere notauerit,eum continuo indicare ne gravetur,teque illi maximam habiturum gratiam pollicere existimatutumque te ab ipsis magis tertiatum, quam sicorpore a motantem sanasset. Quod si ille recipiat se facturum, cum primum te aliquo tali uitio laborantem inspexerit, deinde longo dierum interuallo in Cteriecto nihil dixerit,interim uidelicet tecum assidue uersans, accusa hominem, rogaq; iterum aliquanto blandiu quam prius,ut,quidquid talium perturbationum in te residere animaduerterit,ilico tibi si
ficet. Qui si tibi res,liceat propterea se nihil tibi dixisse, quod tali tempore nihil in te istiusmodi
det, rehenderit ne continuo illi ndem adhibeas, nbue existimes te repente omnino inculpabilem eua sil sed duorum alterum in causa esse, aut propter negligentiam inconsideratiorem amicum suisse,nee animaduertisse : aut redarruendi uerecunata impeditum tacere: aut etiam nolle tibi in odium uenire, cum haud ignarus sit omnibus,ut ita dicam, hominibus hunc morem esse, utem intenta,quia icta linquantur: aut si nihil horum est, scito hominem propterea tacere, quod nolit ipse tibi prodesse: aut etiamNwristutilas piamquod a nobis neutiquam probatur. Nami mihi hoc credideris nunesor Lse sim non polle,ut tu nihil peccaueris, laudabis post, ubi uideris omnes homines singulis diebus innumerabilia peccata committerein assectibus dinos agere, quae agant, neque tamen agnoscere se ipsos tales. Qi neque m quidem arbitrare te ipsiam aliud potius esse, quam nominem. id porro arbi trabetis, si persuasum habeas perpulchreate acta omnia,quaecunq; non uno tantum mense, sed etiam uno die egeris. Verum Drsean dices iquidem litigiosiis propterea es, quod uel ex animi proposito, uel ex prauo quodam more talis euaseris, uel etiam rixarum amator sis natura, quantum ex ijs uerbis, D quibus ego nuper usus sum, coni j cere lici Guiros sapientes aliud esse potius quam homines. At tu isti ration quaeum est, nostram, quae est duplex,opponito: unam quidem, quod omnino sine peccato sit
sapiens: alteram uero quod ad eum, qui illam morem concesserit, spectem siquidem sine peccato sit sapiens,eum ne hominem quide esse: quod uero ad ea pertinet, quae de hac ipsa re & propter hoc ipsim dicta ab antiquissimis philosephis audisti, sane Deo similem esse sapientem: at te tamen Deo similem repente flari nunquampotuisse. Quando enim, qui totam uitam exercuerunt, ut se ab affectibus liberarent, non aedunt id se perfecte atque omni ex parte consecutos, nimirum tu id multo minus, qui nunquam exercuisti. Ne credito igitur illi,qui dicit nihil a se animaduersum, quod a te ex perturabatione sit gestum: uerum, aut quod tibi nolit prodesse, idcirco sic locutum existima: aut quod non stuta obseruam putauerit,quae a te perperam a latur: aut quododium tuum timuerit,ac uitauerit. Fortasse etiam uidit, te aliquando rare tulisse eum, qui tua peccata tuosque affectus malos reprehende rit : quamobrem sibi tum tacendum putauerit.aut non credit,cum dicis te uelle singula peccata tuai spicere, te id ipsum agere reuera. Quod si tu cum prax edentium actionum mutatione silentio abeas, haud da multo post inuenies non paucos,qui te non simulate, sed uere corrigant, longeque etiam magis i et,qui te rehenderit,egetis gratias,quando hac ratione fieri potest, ut a tetuum malum rece dati Post autem ii diligenter consideraueris, riuae te ili an falso increpaverit, ex ea re senties rema gnam
57쪽
onam percisere uiditatem si uero idem assidueegeris , propositumque tibi sit in ulnim euaderetione. Emim & probum, facile talis ias. Nam in priore quidem tempore, ne si omnem quidem considerandi diligentiam adhibeas, poteris deprehendere te per calumniam & mendacium iudicare, tibiq: ipsi per
imperitiam perfudere, nihil a te esse omnino peccatum. Ceterum hoc ipsem potius tibi semidium, haec exercitatio ut calumnias & conuitia arauo animo feras. Qii ubi feceris,&satis moratus sitis.cue sedatus ris,iamq; tuas ipuus perauibationes animo perspectas liabueris, tum aggreditor re cere calumniantibus: is neque acerbe unquam id facias, neq: redarguendi conuincendiueaut et altercandishidio, nec uero te illum alterum uelle dethcere significes, sed omne id tiue ipsius utilitatis causa moliri. Vt, si ille quoq:, dum contradicit, probabile quidpiam obsiciat, credas illum melius noς se, si modo illum,ubi satis longa inquisitione exploraueris, extra culpamreperias. Hac ratione uolo. bat Zenoomnia nos agere, itaque tutos nos dicebat serris ageremus, tanquam paulo post paedagogis rationem redditurL Sic enim ille uir appellabat istos, quorum non paruuxest numerus: qui licet an mine usquam incitentur, ad increpandos tamen amicos & propinquos suos promptissimi sunt. Opor tet autem eum,qui talia ab amico sit auditurus, ue diuitem esse, neque cultu & reuerentia quadam
apud ciues suos conspicuum. Nam, si istiusmodi reuerentia insignis fierit, nemo plane illi uolet uera dicere ob timorem, quemadmodum ne locupletibus quidem solent adulatores lucri gratia. inlin G rtiam, siquem illis uendi cum aliquis casias obtulerit, ad se hunc illico sitosque mores Otrahere consaei ac fini ades nullus sit inueniem - . 1 -δ. Illi igitur, quid sibi acto opus sit,in rint:tu uero, qui neque ex potentibus ciuitatis,neque ex opulentis es unus, pennitte
omnibus ii, quicquid damnant in te,libere aduersum te dicant, neque ipse aduernis quempiam indi. Mare:ia uero tibi sint omnes,ut Zeno dicebat, paedagori uidelicet.Neque tamen par este arbitrii omnes Mue atque indifferenterat tendere,quid dicant, scd eos tantum,quos & optime uita egisse,& pr uectiori aetate iam esse perspexeris. i autem sint, qui optime uiuant, paulo ante a nobis dictam est. Progressu uero temporis ipse ner te facile assequeris atque intelliges, quanta et qualia essent, quae a te peccabantur: tibique tunc salicet ego maxime uidebor veridicus,qui nego quempiam sine a fictibus aut sine peccatis inueniri, etiam si optima quis natura sit praeditus,aut etiam si apuo gentes uixerit, quet
optimis educationibus utantur, omnino autem necesse esse uniamquem; labide errare in aliouibus .coq; etiam magis, quo quispiam iunior fuerit. -
raticine ira, ctfuroris coerce . φ
υ Xercitationis enim unusquisq; nostrum per totam serine indiget uitam, ut in uinam persectum eua Idat: neq; tamen deterret i quempiam oririet, icipium cocietur meliorem enicet etiam silani laetus quinquagenarius sentiat sibi animum uitio nec in senabili, nec irreparabili deformata ore quidem male qui iam habens,mesar itein habitudini se ut uichim dediderit. etiam s
ui hun dediderit, etiam si quinqua
tinius ut:quin potius omni ratione conabitur ipsum corpus in melius restituere, quamuis compertuna at,se nunquam Herculeam ualetudinem consecuturum. Ne igitur nos quoq; deterreamur, ne meliores nos ipsos animo reddamus,quamuis compertum nobis sitanimu nos non posse consequi sapientis: rum maxime quidem etiam illum speremus nos habituros, si a teneris usq; ipsum hunc nosruc rare coeperimus in minus hoc obtinere possumus,at saltem ne totum omnino deformem illum ger mus,ut cistes corpus, selicite curemus. Etenim,si ante, quam existeremustulisset in nostra potest
te conuenire illum,qui prouidebat,ut nasceremur, & primo quidem orantibus nobis, ut corpus stro nullumum gen sitissimumq: ab illo liceret accipere, ille denegasset, tum profecto precati essemus, ut secundo laltem gradu, aut tertio,aut etiam quarto proximum primo bonae habitudinis corpus nobis concederet. Itaq; si Herculis non potuissemus, at Achillis accipere praeclarum qui in nobis uisum es HM.quod si non huius,at Aiacis,at Diomedis,at Agamemnonis,at Patrocli. Sin ne horum quidem, at saltem aliorum quorumpiam heroum praestantium Eadem, ut arbitror,rationesquis suprema nequeat animi excellentiam obtinereat saltem post supremos illos sapientes in secundis, aut tertius, aut etiam quartis se haberi non recusetua oc autem, quod dico ion eiusmodi est, ut fieri non possit, si mota quis exercere se ipsum uelit,in longiori tempore assidua exercitatione periculum facere. Ego autem,cum adhuc puer hare: audiuissem,n quodam tempore hominem uidissem, cui nimia festinatione conati aperire hostii ves ex sententia non successerat,& obea rem iratus clauem mordes M, talia usque fores percutiebat,atq; in Deosconuicia iactabat Hulis instar eorum esseratis,qui in furias euaserunt,ac propemodum ex ore spumam emittebat,ut apri solentitumeiusinodi odium aduersus ita diam concepi,
ut nunqua postea uispiam me ob talem affectum tristiorem uiderit. Et sine hoc ipsum primo quoque tempore erit satis i neq; in Deos maledicta iactabis, neq; calcibus ferie aut dentibus aggredieri vides ac signam ; efferato uultu intueberis,sed intra te ipsum continebis, atq; occultabis iracundia. am ψ ira prorsus liberari simul c quis uelit,non continuo quis potest: comprimere autem illius perturbationis intemperantiam potest. Quod remedium si lapius usurpaverit, agnoscet tandem aliq co ille levissim nudus nunc Promi sum ad iram,quam ante, usq; adco,ia ncq; ob paruas,neq; ob mi gnas
58쪽
Agnas causis in furorem se agi an inraduertat, sed narinis tantummodo irasci sceleribus . Ouinetiam innoc ipsum quidemnii dico rasci magnis sceleribus, post eidem ultra eueniit, si id obseruabit,quod ego um mihi ipsi adhuc puer imperassem, in omni reliqua uita obseruaui. Id porro est, nunquam a me uiam mea manu uerberat si fuiste:quod ipsuin patri quoque meo ustirpat una memini.Oui etiam complures amicos increpare solitus crat,quos in percutiendo, si is Antes costin cre deprehendebat, eos dignos esse affirmn quibus serui illi in ipsa uulneris inflammatione , conuulsione tentarciatur, ac
sic interirent.Quidni enim quando eis licitum fuerat paulo post & ferula& loris, quotquot libuisset, uerbera innistere, & consilio quod ad illos negoti vertinebat, abseluere Porro alij fiunt, qui non pugnis selum,aed etiam calcibus finiantin oculos effodiat,& stilo uulnerent, siquando stylum manu tonett.Vidi etiam quendam,qui ira pcrcitus,calamum, quo scribimus, in oculum scet ut inflixerit. Adrianus quidem imperator,ut aiunt,cum stylo serui cui utam sui oculum uulnerasset atque eruis let,inc post illum uidissset ex eo uulnere factum unoculum, ad se uocauit,secitque ei potestatem, ut pro illa calamia rate munus a sc peteret. Cum autem ille miser taceretirursus hortatus est Adrianus, ut quidquid uellet peteret.At ille negauit se aliud quidquam petere,optare uero se oculum que amisisset.Enimuero quod tandem munus inueniri possitiquo oculus amissus rependatur Ceterum, quae mihi quoque olim acci-B derintaiic tibi narrare uolo, quavis eadem de re me laepius tibi dixisse meminerim. Roma redeunti mi-bi factus in itineris comes amicus quidam patria Gortinensis ex Creta, uir ceteris quidem rebus non
contemnendus,quippe qui & simplex moribus,& in amicitiam prope sin f ugi in in ijs, quae ad quotidianos sumptus pertinent,liberalis esset,sed usque adeo iracudus, ut suis ipsius manibus aduersus seruos uteretur, interdumque etiam crui ibus doro autem,ac ligno, quodcunque irascenti occvirisset,inulto libentius.Cum ergo iam essemus Corinthi,omnia, quae cum uehebat, sepellectilia una cum ipsis seruis naui tradidit uehenda a Cenchreis Athenas utque ipse mercede coducto uehiculo terrestre iter Megatis facere institu Itaque cum iam Eleusinum praeterhssemus,ac Thriasium attingeremus,seruos, quos secum habebat,interrogauit de quadam supellectili. At illi casse, quid resi mderent, non habuerunt.Furore ergo percisus, ibi nihil aliud habuit, quo adolescentulos percuteret, gladium qui intra uaginam conditus erat, una cum ipsa uagura arreptum in caput infigit, non illum quidem,qua latior plani sue est inferens sic enim nihil grauius accidistet, sed qua secandi uim gladius habet. Vagina igiatur ilico dissecta est,atque ingens uulnus in capite utriusque effectum est duplex. bis enim utruque percussit. 'bi uero plurimum sanguinis effluere de uulneribus ani duertit, nobis eo in loco relictis, ipsis Athenas ilico pedibus iter ingressus est, ne ipse adhuc 'scnte aliquis seniorum interiret. Nos ini nCpostea seruatos illos Athenas perduximus. Amicus autem ille Cretensis, cum ipsum facti poenituisset. me manu arreptum Megara introducit in domum quandam:deinde lorum porriges, ubi se ipsiim exuit iubet verberare pro ijs,quae furore nefario coactus patrauerat.Sic enim ipse uocabat.Cum autem ego ut pares, inusinii prorumperem, ille ad genua procumbens instabat, obsecrabatque, ut ne aliter face, reviqic porro haud obscurum est,me tanto maiore i isu commotum fuisse,quanto illum diutius in eo perseuerarum uiderim, ut carueretur. Ceterum, postquam satis diu in hoc ipsb perstitimus, recepi me illi facturum quod petebat, hoc est, uerbera illaturum,si ipse quoque ualde exiguum quiddam, quod ego peterem inibi uicissim praestaret.Qui ubi recedit, tum ego rogaui hominem, ut mihi samone quedam reccesenti aures accommodat et: hocque esse illud ipsum, quod em petet m. Quod ille cum se facturum recepisset, longiori sermone illum docui, quemadmodum id, quod in nobis est iracundiae ac furini coercere erudireq; oporteat ratione uiddicet. Quod enim non uerberibus, sed alio quodamodo sit corrigendum, illi latius expositi At ille cum ad se ipsum redijsset ibiq: prouidisset, longe posthac se ipse melior essectus est. Tu uero quamuis non multo fias melior, at satis iuerit anno uno in mentius saltem paululo esse prouectum.Nam ipcrges constanter resistere assectui, iracundiamq; mitigam tum altero anno te multo euidentius profecisse animaduertes. Quod si in eo diutius perseueraueris, ut
D tibi ipsi primi dea longe propius tertio, & post hunc quarto, atq; itcra quinto ad honestius grauius is
uitae genus accessiste te senties. Turpe enim est quempiam multos annos cotinenter Iaborare atq; me ceri, ut uel medicus,vel grammaticus,vel rhetor fiat, uel geometra, ut autem in uirum bonum euadat, in tanto spatio temporis nunquam sibi quidquam laboris assumere.
De corrigodisserans, qui peccant, ac deperturbaum Ludeuitano. cap. S.
OV nam igitur sit huiusce exercitationis initiu,riarsus repetamus. Pro rebus enim maximi nimmenti nihil incommodi fuerit bis terque eadem commemorare. Nunquam igitur quempiam seniorum tuorum peccantem tuis ipsius manibus corriges: sed, quemadmodu ego, quod olim Platonem audiuissem aduersus quendam seruum maluisse agere, id in tota uita ustirpaui, pulchrum et' se genus ossicij ratus.Ita tu quoque tibi ipsi praecipit reque te tuis ipsius manibus seruum cedere, neq; quis tu iratus sis,alii imperare, sed in posterum disserre.Postquam enim furor abierit, prudentius temperativique dispicies,quot uerbera infligere et,qui puniendus iit,oporteat, nec tamen illud dixerim, melius esseJinitio statim concesta uenia rem transigere,& ubi lorum tibi affert i iusteris, tu in uerbis duta I corrigere,ac minitari te non amplius idem concessurum, si iterum ille idem peccatum commis ri Multo enim praestat te facere ca,quae facis, si d postquam impetus ille animi deterbiterit, tun rani furorem illum invui rationi inlaucum deposuetis: quo tempore uidelicet iam rati copii id ei ni id r
59쪽
tunis sis,cuiusmodi ille puano sit seriendus.Nam,quod impetus irascetis nihil abinsania & sutore sis. Eserat, ex ijs,quae faciunt,qui eo Senere assectus perciti sunt,facile intelligere licet. pultates enim & ferientes calcibus,de uestimenta scindentes,& toruum quid,m intuentes omnia peragunt , usque adeo ii quemadii dum dictum est,& foribus, & saxis, & clauibus irascantur: & alia qui lacerent, alia mordeant,alia calcibus petant. Sed ibrsitan dilaturi sunt liaec fieri selere ab ijs duntaxat, qui re uera imsaniunt, quae autem tu facis,etiam a prudentibus. Ego uero,quod minus peccent, qui seis ipserum manibus seruos caedunt, quam ij, qui lapides in ianuas, & claues morsu petunt, calcibusque feriunt, plane iistit sed illud item persuasum haeso,aduersus hominem imul atq; aliquid deliquerit, saeuire, exigui
cuiustiam furoris indicium eiscaciamq; cisse,aut animalis ratione carentis atque agrestis. Quid enim ean non solus homo hanc habet excellentiam praeter cetera animalia, ut ratione utatur λ quod si illa furorem iracundiamque abiecerint, ut uitam condonent,non ne hominis ritu id facientξ Noli igitur existiniare hominem illum prudentem esse,qui unum hoc dutaxat cauerit, ne calcibus feriat,ne mordeat, ne stimulis configat proximos.Qui enim iam talis euast, non est ille quidem amplius fixa, non tamen protinus etiam homo prudens: sed inter utranque naturam medius tominis uidelicet prudentis ac sorae.Nunquid igitur meditaberis te desinere seram ei Iesi non curabis, ut in uirum &honestum & probumadas e an satius fuerit, ut non amplius inter seras, sic ne inter imprudentes quidem, aut rationis em Fpertes manere Eris uero talis,si nunquam triae inseruiens, sed semporationi obtemperans,omnia ages. nam si cuncta nulla cum perturbatione animi consideraueris, prosecto cuncta tibi optima uidebuntur.
Qui igitur hoc tandem nectaepe si tu illse te ipsum maximi precij hominem declaraueris: quo uidelicet precio nullum aliud ne cogitatione quidem neri potest, ut quis assequatur maius. Nam, dum omnes ouulino homines irae obnoxij sunt,te interim omnis irae expertem esse,quid aliud tandem est, quam seipssim omnibus hominibus praestantiorem ostendere λ Quod si ione tu ipse te ipsem existimes , quid Hiud quim te ipsum ostetidis uelle quidem haberi praestim rem,esse autem piaestantiorem nolle non
secus,ac liquis cupiat putari se quidem corpore ualentem cistae autem uera aegrotet An nsi putas an, mi esse uel aegritiidinem excandescentiam, quae&furor dici potest An temere amritraris ueteribus haste animi perturbationes quinque appellari solita moerorem,sta excandescentia cupiditatem, metum/Enimuero lonae mihi melius uidetur esse, primum quidem in longius spatium perturbationes eiusmodi cohibere ac,dum surgis de lectulo, singillatim,quaecunque acturus sis, inspicere, consideram rem, num p stet eiusmodi affectibus inseruiendo uiuere, an ratione de consilio uti in omnibus, quae gas:deinde unicuique uolenti sie ustum fieri egregium ac frugi, aduocandum esse aliquem, qui sibi ea,
quae non recte a se arantur, singula indicet: tum singulis diebus sngulisque horis habere iuuae opini Gnem in promptu,quod praestet quidem se ipsium dignum exhibere,qui egregius ac frusi appellet utili
autem heri non ,ut nobis contingat, nisi eum,qui singula errata nostra nobis indicet aabuerimus. Quinetiam illum ipsum nostrorum peccatorum indicem,& seruatorem nostrum,& amicum maximum putare. Deinde,quamuis tibi ille uisus suerit falsa crimina obhcere, te tamen irata uideri minime oportere primu quidem idcirco,quod facile fieri potest,ut ille ita melius,quam tu, singula peccata tuam Dictat,quemadmodum uicissim tu quosve eorum,quae ab illo peccantur,non nihil deinde quω, licet scisum quan que tibi crimen obiecerit,at in eo tamen tibi utilis fuit,quod te ad eorum, quae agi diligentiorem inspectionem excitauit. Quod autem in hoc ipse maximum est, id praeter cetera custodi semper,ut quam dignus sis,qtiantique faciendus,a teipsb non ab alio accipias. Idporro ipsum est, pr ptum semper habere in memoria,quata sit eorumqui iraselitur animi deformitas, quantus': ruris e nam,qui sine ira uiuunt,deco uanta gratia.Quemadmodum enim, qui longiore temporis spatio pe care consueuit,cussi magna dissicultate assectuum suo a clauem obtinet, ira tauerit te multo tempore unumquodque eorum praeceptorum exercere,quibus liparcus ut regius ac frugi inciaris. Nam eius rei facile obliuiscimur,du animus noster decidit, propterea, quod ante hac totus se impletus affectibus.Consequens ergo illud fuerit,ut, quicunque seruari uelit, nullam omnino horam cesset: omni- Hbulque accusandi seipium faciat potestatem, omnesque aequo animo audiat accumtes: gratiam' noadultatibus habeat,sed obiurgantibus: pateant semper domicili j tui fores: liceat notis ac faeniliaribus omni tempore inredi i quando teipsum ita comparaueris.Itaque etiam confidere oportet usq; adeo, ut ab ingredientibus deprehendaris nulli tori peccato uehementer obnoxius. Porro quemadmoduomnia prorsias excindere atque euellere inuito dissicile est,ita uolenti, quae maiora sent, facile. Si tuae ergo semper fores, ut dixi, patebunt icebit sane familiaribus omni tempore ingredi. utque alij omnes, siquando in publicum procester omnia conantur facere,ut decet,sic tu domi tuae omnia facies. Atqui' illi quidem, cum reliquos omnes uereantur ne se in aliquo peccantes durehendant,unos si ipses non uerentutitu uero teipsum in primis uerer atque illi aestata, qui dixit, ininium autem maxime tui in
Demaevi cretia o sibi estolanda. cap. 6.QVod quidem si feceris, poteris quandoque expertem illam rationis vim, qua excandetamus,
quasi feram quandam miti stare, ac manluefacere. Alioqui absurdum admodum sit uiros equintandi peritos,ubi equos acceperint reui eos ad parendum idoneos reddere, te autem, qui noaliquod extrinsecus animal acceperis, sed rationis illam per m vim, quae inrito sitissmi est, ru
60쪽
A cum qua semper mei tans ratio simul habitat, non posse itidem mitiorem reddere & quamuis non ita continuo, at longiori rem otio. Latius autem de hsidem rebus disseritur in iis commentarijs, in quibus mores tractantur, quo pacto uidelicet eam uim quis optimam sibi & commodissimam reddat: item ciuemadmodum Mes ac robur illius non odortet prosternere, sicut ne equorum quidem, quibus utimur, laci illuc ipsum potius roSur e
aut canum, quibus utimur, seu illud ipsum potius robur exercere, sicut oc in illis, ad obedientiana. Tisbi uero in ijsdem commentarijs maxime ostensiam est , quo pacto rurius ea ipla traiceniu excandescendiq; ut opitulatrice utaris aduersus alteram, quam libidinis nomine philoisphi ueteres appellarunt, uae temere & seorsiam a ratione, fertur ad costari iesuritates. Vtia tur turpe est hominem iracunia percitum, intemperanter aliquid agere, sic item ob amoriem, uentrem, uini appetentiam, edaci.
inem, quae onmia concupiscendi illa uis, de qua dictum est, & facit simiastrae patitur. Ob quae homo non iam equo aut cani similis sit. veluti ob illa priora, scis uel petulanti apro, uel hirco, uel cuipiam a presti belluae, quae manluefieri non possit. Quocirca huius quidem nulla talis inuenitur correctio,qius alterius, ea, quam obedientiam diximus. Sed quod ueteres castigare dicebant , huicJpii quada
proportione respondet. fit autem haec ipsa libidinis castigatio, dum rebus potiri a rui prohibetur quarum appetens est. Nam , si potiatur, crescit, maiorque ac uehementior fit: sin castiuetur, tenuis fit Batque imi illa, ut hoc pacto imbecillitate coacta seqtatur rationem, non autem quod obsiequens si- ue obediens facta sit, Me quemadmodum in ipsis quoque hominibus videmus contingere. nam ijs plerunque ij, qui deteriores sunt, Duuntur eos, qui sunt praestantiores, uel inuiti & coacti, ut pueri ac mancipia, uel uolentes & perlaesi, ut ij , qui suapte naturaboni sint. Etenim, liquis erat apud a liquos, quem obiurgationes ac uerba castiga e non possent, de eo ita loqui consueuerant: quia incasti status nescio quis iste homo est in quo uidelicet libidinem ratio non ciuisauerat. Duplex enim iu is est animi uis rationis expers 1 una, cuius & cito excandescete & irasci ijsMui aduertium nos p care uisi sint, cium est: cuius ipsius etiain est in longius ampliusq; implacabilem se pra lare: quod quid tanto est amplius excandescentis animi uitium, quanto malis diuturnum : altera est, quae ad id, quod ipsi iucundum silaueque uisum sit, praeceps fertur ante, quain utitsi ne sit atque honestum, an noxium & turpe, cognouerit. Hanc igitur, quae uehementissima est, cohibere imus oportet, quam, ubi incrementum acceperit, uiribus in am inexpugnabilemque se privbeat. tunc enim, etiamsi uolueris, e multra compescere non poteris . Ac tum demum id dices, quod olim qiiendam amantem audiui dicere, uelle te quidem desinere, Unctia posse: strauue nos aduocabis, quemadmodum dc ille quondam, ut tibi supplicanti opem feramus, uitiumque elusinodi excindamus. CNam corporis etiam nonnulla uitia propter magnitudinem insatiabilia sunt: quod ipsum fortasse tune cogitasti quidem unquam ante hac. Multo autem satius fuerit te nunc sestem id cogitare, atque
inspicere, utrum ego veridicus sim, cum dico uim animae illam, cuius est munus temere concupisc re, siquid placeat, plerunque in amorem euadere insanabilem, non corporum modo, quae serinosa sint, si renim, quae aduenerem pertineant, sed etiam edacitatis, explendique uentris , ac uinolentiae, itemque obscoenitatum, qaee praeter naturam patrantur: an de hac de alia multa ex iis, quae hactenus a me dicta sunt, mentiar. eterum, qua adhuc de ira atque excandescentia dixi, eadem puta & de
alijs assostibus me dixisse. Primum quidem alij cuipiam permittendum esse, ut de ijs cognoscat & iudicet, non autem nobis ipsis. deinde non quoslibet eidem rei est e praeficiendos, sed seniores quos ia, quos uniueris plane estremos ac Meti esse fateatur: qui etiam propterea, quod ab affectibus liberi sint,& interpretandi iuris de iudica di murmunus ante nos ipses diutius, illis uidelicet temporibus, quibus irsi nondum eramus, obtinuerint. deinde non oportere nos aduersus ciuimodi homines, quoties aliquod nostrum peccatum pmtulerint, indignationias quidquam prae nobis ferre, sed contra, agere pomtius pratias. postremo singulis diebus ea, quae stuperius diei, sunt, tibi ipsi reuocare in memoriam: at-noc quidem praestabit te cepius facere :c- quer: quod si non possis tam sepe, at saltem matutinis horis stin Inte, quam quidquam eorum Quae acturus sis, aggrediaris, de uespertinis ante, quanes Ego sine olim monita haec, quae quasi Pythagora a re circunierebanturi niueui prTum quidem legere bis singulis diebus, post uero etiam oreenuncise . neq; enim satis est ab una ira duntaxat liberum se praestare, nisi etiam sine omni edacitate, & nequitia, dc uinolentia,& curiositate, di inuidia purure conseruaueris. Alius igitur erat, qui norii periculum iaceret ac percontaretur, nuncubi, ut canest Ment, visi eis inus immoderatis lime impleri cibis,uel more eorum,qui perpetuum febris ardorem patiuntur, frigidam potionem infitiabili auiditate exhaurire: an uero quemaamodum uiros & graues dicultu ac reuerentia dignos deceat. Nam neque propter famem decet uehementer satiabili term in Pieri, neq; proptet sitim instar serbentium exhaurire totum calicem , multoq; minus ob edacitatem in conspectu omnium auidius uel placentam, uel aliud quidpiam ex delicatioribus obibnsis deuorare. Sed ut omnibus ijs item alij sunt aduocandi, qui opem ferant,& , quidquid peccamus, observent a que indicent. deinde uero etiam sine paedagogis ii ii nos seruemus, demusq: Operam, ut omnibus una coemtibus obs ij minus adsumamus, de a cibis gulam nimium irritantibus abstineamus, moderate interim descentes iis, uitae glubria stini. Progressu uero temporis ne respicere quidem te ad conuiuantes uesim, quippe imanum non fuerit temperantius, quam illos, comedere ac bibere. sed, si te imium hochonoreassicere decreuisti prospice &cura, ut siquando continentius litate uiuas,quam heri.