장음표시 사용
61쪽
Hoc enim si secetis, senties te in dies ab ijs, quae dixi,t, ilius abstinere, senties etiam magnas minii tui Et titias, siquando re uera amator modisiae temperantia es: eniteris . sic enim gaudet, quicunq; iis ear proficit, cuius est amator. Ex quo fit, ut eos, qui compotationibus delectantur, tum ingenti uol male assiciuideamus, cuni suos bibendo stiperant compotores, & cos,qui uentri student, multitudine ferculorum gaudere, quicunq; autem edaces sunt ac py tum explere cupiunt, hos placentis, & edis Itis,tum e ad sartaginem, tum quae ad ollas pertinent, alijsq; item condimentis suavioribus lictari. Noui etiam quosdam, qui rei uenereae copia exultarent, superbiusq; se extollerent. Vterio illide exercetu§antur id, quod in ijs rebus lummum est, quibus student, Q nos item id studere oportet , quod in modestia sit idnimum. Porro autem, si hoc faciemus, non incastigatos quospiam ac di DPlutos nobis conseremus: nec satis esse eulabimus, si plus,quam & continentiaedc modestiae ad pii limus: sed primum quidem eos, qui ijsdem rebus studeant superare conabimur, pulcherrima enim narc est concertatio atque aemulatio post uero etiam nos ipses: ut uidelicet ex diuturna consiletudine ad lite ipse, quae& saluberrima sunt, & adiectu facillima, cum uoluptate feramur, memores semper pulcherrimorum dictorum, quom uel hoc est in primis unum: delige optimum uitae genus: id iucu cum effecit consuetudo. quemadmodum ergo, cum te aduersus iracundiam exerceri iubebam, timargumento uti poteras te profecisse, quod non amplius te excandescentem cemeres, ita in iis, quae Fad modestiam pertinent, hoc indicio intellige , quantum profeceris, quod ne cupiditate quidem a plius rerum suauissimarum tangaris. ad in Mam autem una est uia per continentiam. hoc enim m destus stiperat continentem, quod ille ne cupit quidem amplius titillantes palatum cibos siue ob longam consuetudinem, siue ob continentiam: ueluti insum quoque rei nomen indicat. quo eductum esse uidetur a continendis in se ipse, nec permittendis longius abire cupiditatibus. Laboriosa autem ab initio uia haetestata; aspera, quemadmodum ceterae item omnes horrcstorum studiorum exercit riones. Itaq; , siue pro uitio uirtutena uis habere, siue pro titillationibus corporis, animi tranquilliatatem, hac ratione teipsum cxercere oportebit, ut per continentiam ad modestiam contentia. sin autem uel uirtutem despicere, uel titillari uis toto corpore, ratio tibi erit deserenda: quae, quamuis ad uirtutem non hortetur, est tamen dux itineris ijs, qui aliqua exhortatione commoti ire ad illam coeperint, quo uidelicet itinere quis consequi illam possit. Cum autem ratio haet nostra sit duplex, una, qua se ipsium quisque Ussit cremssere, altera, qua peccata, quae comouerimus, corrigamus, nobis, ut denac posteriore diceremus, minime ab initio propositum est, seu de priore, qua possimus nostra peccara cognoscere. Quoniam uero, qui illam ingrediuntur, ipsi disnoscere non possunt, incipientibus quide alios adhibemus ins ctores: eos uero ipsi,s, qui hanc rationem exerceant, quam-Guis iam possint cognoscere, a quibus&uiiijs dc affectibus liboati sint, ignorare tamen non oportet procul adhuc ab extremo illo ac fine, quem petunt, abesse. Siquidem, quod in uniuerse dicere coimsuevi, etiam hic dicam, cognitionem uidelicet sui ipsius uno quidem modo esse omnium renim diseficillimam , altero autem se mam. nam, siquis intus uelit copioscere, dissicillimum id sane est, usi foris, non item.
De morem in pueris disserentia, M de bouia i Prum educatione, Os i idia detestanda. cap. 7.
Eterum ego omnia haec,& quaecunq; liactenus dicta sunt,& quaecunq; posthac dicenda, uolentibus non grauatim impertio. &, cum alia quoedam fortasse sit uia, qua quis insistens & honestus,m robus euadere queat, ego tamen, ubi nam illa sit, ignorans,hac ipsa, ex quo&uiuo& sapio, sumusus eandemq: alijs abunde indicare non destiti hortariq: ut contra ipsi quoq; aliquid asserrent, ac rinponerent , uicissimq; siquam aliam honestatis, probitatisq; uiam nossent, docerent: nos autem, dum aliam illam desideramus per hanc ipsam incedimus,quae communis cunctis a G tibus est,& ad coF scendum & ad medendum. etenim &contentionis, & gloriae, & principatus appetitio, animi Amecst assectus illis quidem minor, attamen ipse quos; tactus. De inuidia autem quid attinet dicere, cu Homnium uitiorum sit foedissimum e dico autem inuidiam, cum quis ex alienis bonis tristitia assicitur. dccst omnis quidem tristitia affectus,pessima autem omnium Inuidia lue ea lit inter affectus numeranda,
siue tristitiae s cies suo generi eroxii . commune autem omnium remedium fuerit id, quod dictum est. Quod mun& mala sint,& fugienda, perspicere oper rectum est in ijs hominibus, qui uehementer ab illis detinentur. In talibus enim turpitudo ipsa admodum perspicua est. cur autem ipsi in nobis ipsis nihil tale prorsus cemamus, causam putare oportet eam caruitatem, qua assicimur uel ad id, quod nos amat, uel ad id, quod ipsi amamus: ita nulla et esse, quae nos fugiant propterea, sexigua sint, & a nobis negligantur, suae tame propter magnitudinem in alijs negligi non possint. Ima enim ergo oportebit senem quempiam, qui illa possit inspicere, rogares; hunc,ut omnia nobis summa cum lci te indicet. deinde, ubi ille nobis aliquid dixerit, tum continuo illi magnas agere gratias . ubi uero ab illo abierimus, tum dispicere & considerare dili ter, quid sit, nosq; ipses tum,cu seli sumus, increpare, conaria; affectum essem, non usq; adeo saum, ut ab alijs duntaxat uideamur, sed ut ne radice quida illius ullam in nostro animo prorsus relinquam . nam ex iis, quae sic relinquuntur, Blet aliquia ru
sis pulliit e, dum id ipsiim ab ipsa ne uitia dc orauitate irrisatur. Idcirco in nobis ipse omnes singis latim age ctus disgenter attendae scrutaim: oportet, quorum. in amicis nectatiusque nostris P
62쪽
Animus, num aliquid tale in nostro item animo deprehendi queat. excidendum quippe est , dum adhuc
plane elle malum uigetur, ueluti lavor in corpore. Ceterum olim quidam ex ijs adolescentibus,
qui mihi familiarissimi erant, cum se in paruis commoueri negasi et, postquam tamen id sibi accideremini uertisset,summo mane ad me uenit, dicens se stiper ea re totam illam noctem insemnem duxi si se, interimq; sibi uenisse in mentem, se ne in maximis quidem rebus unquam aeque turbatum fuisse, ac ς - . Itaq; uoluisse distae, quo id sibi pacto euenista, utrum ne ab aliquarum disciplinarum usu, an uero ab ipsa natura talis extitillam. cui ego id respondi, qui Q uerum inscilicet naturam quidem
a in cunctis plurimum posse, secundo aut e loco thidia exe in nostiae, uis ingenia plurimu inter se differant, ex passim m eorum alios se per hilares, alios semper tritas inspici ipsim in puerili aetate ad uitam perficiendam licitationesqἰ disciplitrariam . nam quod iraturae nostiae, lusitantibus pueris facile intueri licet. Nam eorum alios semper hilares, alios semper tristes insipici mus: & alios quidem omnibus de rebus ad ridendum promptissimos, alios uero ex qualibet uel l
uissima occasione plorantes. sunt item, quibus aequa omia & communia placeant. sunt, quos contra uicem sed se rapere ac praedari delectet . alit etiam minimis quibusq; de usis uehementissime excandescunt, ut&rq; proximos se ulcisci putent, siquando ab il- facit
patientes aut tolerantes miorum, uel ἀ-
lis iniuriam accepisse arbitrentur. alij. t ad ignoscendum faciles ac mites, neq; irascentes, neq; plorantes , nisi post masnam aliquam acceptam iniuriam. Hac de causa Eupolis Aristidem illum, qui dictus ςst iustus, Niciae interroganti quonam modo iustus euasisset, probe Muitem; res, ndentem inducit, naturae quidem primum maximumq; munus fuisse, deinde uero se qum Prompto animo naturam sua adiuvisse. Non sbium igitur ad moerorem atq; tristitiam qualibet de causa propensae sunt adolescentiunaturae, sed etiam ad excandescentiam, atq; as suauissimorum ciborum apinentiam. de quo quide uitii Lere,quod ad illos pertineat,ad hunc inq; locu, maxime sum locutus. Ceterum, praeter illa, quae iam cta sunt, lim aliquos puerorum impudentes intueri,aliquos autem uerecundos: item alios memori natura praenos hos immemores,alios praeterea obliuiosos. nec non alij sunt, qui prompte ac libem
ter discendi causa laborem serant: alii negli sentes atq; ignaui. porro ex illis ipsis, qui labores facile tolerant,alij sunt,qui esto esserantur laetitia, si quando laudentur: ali; qui assicianturIudore, simul atq;
a praeceptore conteni se uideant: aly uero qui terreantur uerberibus . idem autem, sed contraria rone,
de ignauis intellige. Itaq; ex illis, quae pueris uident accidere homines uniuersi, alios Iblent appellare pates, alios impudentes: & eade ratione alios ambitios &pro salios improbos & honoris no C est gentes, alios timidos, & alios uerberum conteriores: aliasq; item illis appellationes, quae naturis intorum conueniant, imponunt. sic etiam ex ijsdem pueris alios intuemur natura mendaces, alios u ritatis amatores: multisq; praeterea morum dissesent ijs inter se distinctos: de quibus nune dicendi I cus non es quod huic duntaxat instituto nostro coiiueniat. nam eorum alij quidem bona facillime di- taplinam recipiunt, in alijs ea nullius momenti esse sistet. neq; tamen ob lianc causam neglirendi sunt pueri, sed in optimis moribus nutriendi. nam, si natura illorum curationis ac diligentiae bonitatem recipiet, in uiros bonos opera nostra euaserint: sin autem contra,nostrae sedulitatis utilitatem nulla perceperim,quod tamen aci nos attinet, culpa in hoc nostra nulla fia erit. Nam puerorum educatio similis log mmodo est curae ac talesitati, qua in plantis arboribusq; alendis utimur. si quide quamuis bonus arborum ac plantarum sit & cultor, nunquam tamen ciliciet ut rubus uuam ferat. neq; cnim natura illius talem a principio suo persectionem capere potest. rursus uites, quae, quod ad ipsas attinet, fructu tare paratae sunt i neglexeris,sblil naturae curandas reliqueris, aut multo deteriore aut psane nullii edere mictu animaduertes. ide in aialibus usu solet uenire: equu quippe si erudietis, ad multas res utile habebis: inum uero quamuis olim mansuefeceris, no tame perpetuo habitu tale possidebis. uipera aut & scorpius ne eo quide usq; Pgredietur,ut masuescere uideatur. Ego igitur,cuiusmodi sim D natura,no facile dixerim, na se ipsium cognoscere uel aetatis maturae uiris dissicile est,neta pueris.
ΜIlii uero quada ingenti felicitate conidit, ut patrem ab omni iraci dia alienum, iustissimum,
magalissimum, humanissimum haberem: at matrem usq; adeo iracundam, ut etiam morderet interdum ancillas, Enper autem & uociferaretur& contenderet cum patre, & longe quidem odiosus, quam Xanthippe illa cum Socrate . Mihi itaq; intuenti bonitatem honestatemq: paternorum ossiciorum, quae uitiositatem maternorum affectuum in proximo collocatam quasi e regione respiceret, uenit in mentem cum illam amplecti & amare, tum uero hanc alteram fugere odic'; prosiequi. Ut autem in his ipsis maximam cernebam parentum meorum dissimilitudinem, sic item in fioc agnoscebam mirem meum quidem ex nullo damno dolorem concipere, matrem uero etiam ob res minimas oppia quam moestam euadere porro nosti tu quoque pueros, quae uehementer attenderint, ea imitari
solitos : quae autem iniucunde & cum molestia inspexerint, ab his longe sume consiueuisse. Disciplina igitur, quae mihi sub patre contigit, huiusnodi filii fere ubi uero aetatis meae annum qua tum decimum complevi, tum philolbphos audire coepi ciues nostios . e quibus Philopatoris Stoici discipulum quendam satis diu, Caium autem, qui disciplinam Platonicam complexus fuerat, cumis octo asius priuaretur, a quibus ad negocia ciuitatis trahebatur, perexiguu quoddam tempus
63쪽
tinus enim is putabatur in ciuitate, &iustus,& qui nullis pecunijs uinceretur: praeterea omnibus & eaditu facilis de mansiuris . eodem uero tempore alius quidam e ciuibus nostris post lonsam pereminationem domum rediit A est j peripatetici discipulus: & post hunc alius ab Athenis Epicureus
nimi tum mea caula& uitam& disciplinas explorabat pater, una mecum ad illos assidue uentitans. Porro aulini,quod is plurimum se ipsum exercuerat in Geometria Arithmetica, & Architectura.&Sonortua,uolebatq; doctorem similiter linearibus illis uti demonstrationibus, & pereas, nuta id fere ostendere,i co inqua oportet in tuis istis honestatis sapientia': praeceptis ne minima ciuitidem di crepantiam inueniri,qua ipsa a se ipsis discordent . quemadmodum ueteres quoq; omnes in hisce artibus seruauere, quarim Geometria Arithmeticaq; principem obtinent locum. Vt ipitur non proca auip ipitem esse oportet,in te ipsum ab alio secta denomines, spuit,& discere illa ' de illis terre iudacium ic omnes homines comprobant,confitentum: etiaῶ-losophimaeo studio quinenda esse harc. Quare manciam tibi ea sunt petenda aemulation quaesin.& discenda,& digna,quae a te augeantur,existimandarat& iustitiam, &modestiam, & animi ma niti dinem,& prudentiam ex illis concoquam. laudant .m has uirtutes cuiusti, tametsi sibi ipsiis conscii sent nullam te earum habere: clarit etia operam pro uiribus , ut alijs uideantur & senesin modesti, & iusti,& prudentes. unum illud J, quod, di salijs non uideantur,tamen re itera esse ipsi inamomidio com F dunt, ut moeroris uidelicet omnis ac tristitiae expertes sint . quare huic a te rei in primis studendum est, cui omnes utiq; homines student, praesidi inbus aliis uirtutibus unum hoc quaerendum. Hax isitur ego,quae a patre umenta accepi, in hunc iisq; diem seriraui, neq; meipsum ab ulla secta denominare adhuc uolui. quae Lane cum omni studio omniq; diligentia explorata habeam, imperierinus ain; immotus ad ea omnia,quae quotidie in uita accidunt,maneo, quemadmodum patrem quoq; manere tum intuebar. ita neq; iactura neq; interitus rei cuiuspiam, perturbatione me ulla assiciet. ni i sorte id euoniat, ut omnia,quaecunq; posside amittam: hoc a . nondum expertus sum. Asbefecit porro me da in etiam gloriam atq; honorem contemnere, ut unam ueritatem rem in precio. uideo aute u Ddam, cum se abaliquo sperni albiciantur ut cum pecunias aliquas amiserunt,magno solere confici dolore. qua sane de caua,mquibat ille ullo tu me unquam moerore aetatium uidia . potia nondum mihi talis pecuniarum amissio euenit, ut ex eo, quod retustum Qre corporis bonam ualetudinem curare non illam neq; ignominia aut contenaptio, ut quis iam uiderit me de loco, qui mihi in meo senatu attributus deturbatum . sin uero alios,qui uitu rentiali rursiis,qui lauden nihi contingit, ut ait,
diam us obiicere sile ne putare eos, qui cupiunt omnes homines habere, qui laudent allis esse stati Ies,qui uolunt Omnia,quaecunq; sunt,possidere. Itaq; uideor, inqui basimiliti si, serim; tibi item uido Ghor nihil ad huc usiq; diem esse perpessus, quod magni a limandum sit, atq; adhoc cur una sine omni moerore ac militia peruenisse . nam nec omnibus unquam spoliatus sum sertunis, nec ulla lenominianam notatus . quod si aut bos ut equus,aut mancipium interijsinon tanti sunt hia ut ad me perturba dum idonea sint,utpote cum egregie sim memor eorum,quae me pater monere solitus erat: qui uideliacet siuadebat,ne ob ullana pecuniae amissione moerore assicerer, quandiu, quae reliqua essent, ad corpus curandum suppeterent. hunc enim pcimum finem illisMuae possiderentur, statuebat, non esurire, non algeretnon si tun quod si cui plura, quam horum usus postulat, fuerint, ijs sane utatur ad eas res agenda S,quaei nc stat. nulli igitur adhuc tantus pecuniamni superest usus, at etiam ad eiusmodi actiones suppetant.Porro luud me latet nouitat ilicite sertunam plus duplo, quam me, possidere, dem nostia ciuitate non mediocritio repra ditum, usq; adeo, ut, qu unnioeroris tibi cautatura se nullam inde a praeter cupiditatem inexplebilem. Ad hoc igitur unum exercitationis genus si aba, id ipsem inmemoria hab ms, si perq; meditans&considerans, donec ita mihi persuPum est, quemadmodum ex duplicato binario connci quaternarium . I
E mm consideremus, inquit, per ocium, oeiusmodi uitium sit insatiabilitas. huiusce autem comis siderationis initium priscat ea, quae in cibis sumendis uetiatur. Ipsisn ergo hoc, quod est ultra, ouam satis sit, progressi uesccndo, insatiabilitatem appellari aiunt. id tem,quod se fatiscipia cibi in
digendi metiuntur. ci' aut m nulla alia de causa indigemus, nisi ut alamus corpus. nutriet uero corpus i bene concoctus tuerit. Haut concoquetur i modicus. nam eum, qui nimius sit, crudum
. , Γ M um ιζ r. mn .mua illum tu mus, ut per intestina deferatur , Ita ut
ad omnes coerporis partes applicetur. sin autem eius distabutio fiat,iaec Gmen sit bene concoctiis, Iim intra uenas humore creare selis. Quado igitur in corpore nostro didicisti, cuiusnodi res sit tinsatiabilitas ta hoc r cto,ad animu ipsim re confer, ibiq; illius natura insipice diligere atq; in unoquoq; rem genere conte a iumpto a j quae possidentur nitio.In his igitur multa sent, quae noni dono cum studio appetuntur, cuiusmodi sunt Vriones,& Sardonyches, itemq; lapides alii omnes: cuiusmogetant, usancillis quaestim dum in
cedunt, pendent. huius Ozneris sunt. ucstimenta aut ex aum contexta, aut super uacuu quod
rus habenua, aut quae, ut confici possint, materia indigent ex longinquis regio ius imponaia
64쪽
curata lisque animi morbis. I9
lla serica uocantur. Porro alia sunt ex ijs,quae possidentur, quae ad seruandam bonam corpo iis ualetudinem maxime conducunt. & hax quidem satis decenter appetere parareo; possumus. horuptima sunt ea,quibus & alimur,& uestimurra calceamur. quibus adde illud, in quo habitamus. in emdem genere habentur, quae aegrotantibus utilia sunt. uerum non nulla et utrisq; conducunt,& bene uidelicet ualentibus,& aegrotantibus,cuiusmodi est oleum. horumq; alia sunt eiusnodi, ut maiorem alia ut minorem corporibus hominum asserant utilitatem. itaq; iam nunc di multitudinis &possessionis eorum finem seu modum te planissime inspexisse arbitror. nam, quemadmodum unius cubiti calce mentum,quatenus ad ipsum finem sipectatiinutile est,ita & plura duobus habere calceamenta,ut quimque aut dece alienum ab usu. alia milia omnino supersiunt: usia autem duorum contenti esse debemus.
sic duplicem quoq; uestem ira est satis,a nancipia,& sepellectilem. Apud nos autem, inquibat iude non ibium uestis Aramplior, quam duplex , sed & famuli, & uasa i dc omnia omnino, quae po
sidemus ampliora duplicibus.Prouentum enim ex rebus nostiis multo maiorem capimus,quam ut uni corporis ualetudini inseruiatur. At enim ex istis tui uoluptarium uitae a nus,quod sequerentur,elegerunt,non nullos uideo non duplo modo aut implo, quam nos, amplius impendentes, sed & quinque dcdTm & triginta partibus ampliorem summam facientes. Est porro alius quidam luem tali uictu ut sep tem imiteor, quali ego uto rursusq; moerentem ac dolentem,tit ego: cui tamen no singulis annis simialiter res familiaris augetur. Nam, quod ad nos attinet, decima fortasse proventuum i strorum pars impenditur, reliquae uero paries nouem substantiae ipsi adijciuntur: attamen uideo te ne in res quidem egregias insumere, quidquam aud , non in coemptionem comparationemq: librorum, non in eos, vi stribant,exercendos iue notis designis id faciant,ut citiusime exquisitis fisuris,ut pulchrius: sicut ne in eos quidem qui emendate recteq; legant. Ac ne impertientem quidem alijs quidquam te uideo , uti tu me uidere potes,nunc seruis in uesti inenta nunc alijs quibuspiam ad alimoniam,aut ad ualetudinis curationcm: sunt etiam, qui me uiderint quorundam aes alienum dissoluere. Ego igitur,quencunq; mihi pater prouentum reliquit, cum omnem relinquo: qui ex eo neq; quidquam , quou superiracuum uisum sit ,reposui, neq; thetaurum ullum congessi, neq; multis panibus amplius, quam impende rim , quidquam recondidi: tamen remittentem me ac relaxantem curas si ius haud negaueris,sicut ipse fateris nunquam me tibi uisum moerore ullo affectivn. Nunquid i 3itur potes tristitiae tuae causam in iiscere, an dc illius nomen audire a me cupis iam ne istud quoq; tibi fieri uis e Scito igitur omnis tristitiae ac moeroris unam esse causam eam quam modo insatiabilitatem nostri,modo aviditatem inexplebilem uocant ex eo quod cupiditates habeant homines,quae neq; satiari neq; cxpleri possint. Semper enim Ceoncupiscunt ii qui rerum praesentium inexplebiles sunt. Proinde, uduplum quidpiam habent, triis
plum ilico student acquirere: sin triplumniiueant, quadruplu appetere incipiunt. Atq; hoc pacto nun- lquam ad eos spectant, qui pauciora possident, semper autem ad eos, qui pluraac hos ipsos superare co- lnantur iisq; ipsis plura habere cupiunt. Tu igitur,inquibat ille di hoc modo ciues omnes nostr8s consideraueris, non multos te ipse ditiores inuenies . quare facile ceteris,qui supersunt, omnibus eris N lentior, nim uero, ut seruis ipsis, haud dubium est: porro his adde tam multas mulieres. Si igitur hi cuties nobis sint numcio quadraginta millia,atq; ita tu additis illorum mulieribus & senus,summam seceris,inuenies teipsum haud inficiantem, centum & uiginti millibus hominum ditiore,attamen hos quoque omnino oes uolente superare, studentemq: in ipsis diuit ijs fieri omni ratione ditissimum. Atqui multo satius est ciues in eo ceteris antecellere, quod ijs, quae nunc habeat, si contentus: quae quidein res in te est. Diuitiis uero praestare non uirtutis, sed fortunae est munus, quae di sinios & libertos facit plerimq: nobis,qui generosi de nobiles appellam , ditiores. At uero tu etiam, si quantum Optta,m quare, hoc est,ut plus uniuersis ciuibus possideas fio tamen satis sis habiturus: sed ilico circumsipicies , numquis in alia ciuitate sit ditior . . si etiam in hoc fortunam tibi propitiam obsequentema: habueris, tiam tu ad alias progredieris nationes,& ijs, quos apud illas opulentos offenderis, fieri studebis D opulentior. Qitare nunquam tu sane omnibus ditior,sed propter immensas cupiditates semper futurus es pauper. Quod si ipse usu reriun metieris id, quod mensurae moduloq; tuo respondeat, tarn teipsum unum ex diuitibus numeraueris, aut siuem ex ijs,qui eo,quod opus est, abundent .Ego igitur in num m horum meipsum collocodicet, quam tu,pauciora possiacam. ocirca, si tibi ipsi ad nunc modum persuaseris, nulla te unqua tristitia afficiet, siquid ex tuis rebus perierit: erisq; , quatenus ad rationem pecuniariam spectata ratus,utpote cum ob pecunias tristior futurus non sis. od si etiam illam, quae ad honores appetendos pertinet, insatiabilitatem Eieceris, hac quoq; in narte iucunde ac sine molestia uitam deges. un autem tibi non setis fuerit honorari ab ijs, qui tua consuetudine utantur, sed uesis ab omnibus omnino,qui sunt in ciuitate laudari, etiam ab ijs scilicet, a quibus ignoraris prorsus, fortasse primum quidem a ijs ipsis cognosci uoles, tum autem, ubi cognitus fueris, nonorati : at hoc quidem uelle cognosci ab omnimas, ab immensa quada gloriet cupiditaturoficiscitur: illud aute,quod est uelle honoratiuib inani plane stultaq; ambitione. uocirca tibi necesse erit, ut nuc pecunijs quirendis inuiunilanti ta tunc ad illoriar honorisq; studium cupidinem intendet i,ob illos, qui, cum plures sint, te neq; cognoscet, neq; honorabunt,maior quam nunc, assici tristitia. Si igit hcc comperta habebimus, & in his nos ipsbs auidue exercebimus,sine omni molestia uiuemus. At quo pacto exercebitnus si cooriiriim ha iusti re utrum recte sit dictum, insatiabilitatem uitium csse animi pessimum. Pund . tar ORDIMM cLassivu. e 3 mentum
65쪽
mentum enim quoddam hoc est omnium cupiditatum, cuniae gloriae honoria principatus,eontem Etionis. Primum igitur semper in promptu habere oportet praeceptum illud atq; institutum, quo iubemur eo, quod adess,contenti este, annexum ei uidelicet atque adlinens, quod de insatiabilitate dictum est. Quicunq; enim odio prosequetur animum insatiabilem,is eum protinus dilint atq; amplexabitur, sui sit paruo contentus. Si igitur hoc Rio constat ipsium omni moerore ac tristitia carere, iamq; hoc visum praeceptum singulis diebus in singulis huiusce mis pinibus nos ipsos exerceamus: quodquibdem cum ceteris ex puerili disciplina contingat alijs, illis, quibus in hoc fortuna non fauerit, sero tamdem ea ratione,quam exposui,continget. Q ais enim est, qui nolit omnem aetatem ducere sine tristitia eaut quis non hoc omnibus diuiti js praeposuerit, quae & facile auferri possunt,& sceletibus G nunquam redundant u
m comparandam liberiare e degratiaris irratori u habenda. cap. Io.
EGo igitur di haec,& alia multa tum illi, tum alijs dein s multis recensebam: quibus omnibus ilico ut persuadebam : Vtilitatem tamen eam, liue ex posterioribus capitur, sero capientes paucis imos quosdam uidi. Pleriq; aa. usq; adeo animi sui affectus auxerunt, ut iam inde infitiabiles existant. FAt, siquis modicis adhuc perturbationibus inseruit, potestq; aliquid eorum, quae prius dicta sunt, imtelligere, ubi sibi inspectorem quendam ac pavimgum apposuerit, qui se, ut antea dixi, in singulis
rebus alias moneat, alias obiurget, alias etiam adhortetur&comptat ad ea, quae prax lariora sunt, capessenda, ac seipsum eorum, quae & dicit & monet, prassimi exemplum, is sane poterit &liberum, di egregium sibi animum ratione comparare. Etenim turpe est libertatem eam, quae humanis legi us accepta resertur, maximi facere, eam autem, quar& uere ,& natura ipsa est libertas, non omni mi, dio petere, sed inhonestis atq; impuris ac tyrannicis dominis seruire, lucris uidelicet, ac minutissimis quibusq; pecuniarys rationibus δε cupiditatibus tum principatus, tum gloriae, tum honoris. Qitorum sane omnium mali em reo haud dubitauerim dicae insatiabilitatem habendi. is igitur talem in animo pestem habens possit unquam aut honestus aut probus euadere ρ Aut cur non mille mortibus sit dignus,qui non toto anim oderit talem turpitudinem ξ Porro autem hanc ipsam multo magis & odisie & fugere debent adolescentes, qui se sesum esse uelint: quis forte initio assueuerint pecuniam insatiabiliter cupere , fieri iam ultra non poterit , ut , cum ad annum quadragesimum peruenerint, scipi recuperent: sed pones magis placet, quinquagesimum, nequis nos, ut inhumanos , redarguat, M ti quendam audiui dicere, qui aiebat homines quidem non paucos uinci selere gula , uenere, gloria , Ghonore, se uero, qui diues esset, una re tantum, quod nullius sui uoti compos neret. Nam is, cum satis diu me snses diebus laetum hilaremq; uidisset, ipse interim male animo essestus, rogauit, ut d cerem, d sibi esset iaciendum, ne tangeretur tristitia. Cui cum ego respondi longiore annorum spatio esse opus ad eorum uitiorum corre onem, quae ipse in animo suo ad hunc usq; diem aliarit, uociferans, nihil te , inquit , unquam uidi inlaumanius: quas ego uidelicet , qui possem, si modo eniti
nem, ipsium quam citissime' omni tristitia liberare, hoc sic dii beneficium inuiderem. Cum tanum huic uni ex omnibus disciplinis nemo exiis, ad quos ipsa pertineat, inuidere possit. Nobis quippe expedit omnes homines, quibus cum consuescimus , omni animi perturbatione uacare, neq; aut gloriar, aut squa alia res est gloriar similis,eius cupiditate animum gerere deformatum. Quanto enim ni m liores tuerint,tanto nobis amici utiliores existent. Rursiis igitur ad eum reuersiis, qui se in uerum studeat uirum euadere, uiam quandam communem ad omnia animi nostri bona monstrabo. Oportet .m
eum,qui alteri praesit ad corrigendum, initio quidem intento esse animo ad singula , quae ab illo gerem tulicui sit indicaturus, quid in ipsis negligatur. Est enim interdum definitu dissicile in ipsis actionibus id, quod in re fani illari ex minutissima quadam ratione geritur. QMe hoc ipsum nullo modo praefinirip tinei, qui nunc primum incipiat auaritis morbum excidere. Porro, quemadmodum in hoc Huirtus uitio proxima est, ita, dum ambitionem excidere uolumus, uirtuti ilico finitimum uitium onsendimus. Ceterum, quorum anum sit apte natura ad honestatem probitatemq; feruntur, hi neutiuquam pudore assici selent, si, cum ipsi iuuenes sint, seruariq; possint, alios habeant, qui sivit crumi eccata in pici', atque obiciarent, aetate scilicet prouectos nomines, qui in omni uita sita clarissimu ἀ-0ςrimcndedcrint: quibus quidem increpantibus neq; Astere, neq: in sos esse pa
est. ed habere gratiam: quin etiam eosdem rogare oportet semper, ut uera dicant: & id ipsum ubi comituin habuerint, tum conari , si non ingentes illas portiones, at saltem minutas atq; exiguas de gra- in illa summa affectuum ac uitiorum excidere: tametsi initio pcrquam arduum hoc, & cum magnoi bore magiram i felicitate fieri uidebitur. Scire. n. eos oportet progressu temporis non similiter idem habituros difficile. Quo .n. maius rationalis nostri animi pars in huiuscemo. exercitationibus ac stu- dijs incr entu accipia, quatenus uidelicet superabuntur minuentum; uitia facilius obsequia ac perfectiorem ob dicntiam obtinebit. Nam,cum ea, quae maxima sunt, ratiis nondum Gercitata smperauerat ,haud dubium est,quin, ubi duplicem excelletiam spatio teporis adepta sit, facilius sit super tura etenim ex ijs, in quibus ipsa se exercuerit, multo existet generosior, quam prius, sco; etiam illis, quae u Ora aliquanto euasaint, abunde scisci ci. Porro ad futuri temporis spem uel alterum liorum - duntaxat
66쪽
x duntaxat Attis esse poterat. Quocirca ipsius exercitationis initio terreri non oportebat eum, qtii in ipsa affectuum curatione parum se proficere sentiret. Progrediente enim tempore magis proficiet,si m do aequo animo pergat audire elim, a quo uere ametur, dicentem sibi, quae sint ea, in quibus peccet , velitque non uicieri tantum, sed etiam re ipsa existere & egregius & Dugi. Hactenus igitur de ratione di eo noscendorum; &curandorum animi affectuum di etiam sit: deinceps autem sequitur,ut depecitatis ipsis dicatur.
A. Baptista Jwario, medico, uariensi, interprete.
V a Manu on via cuiusque animi perturbationes cognoscantur, & curentur, est a nobis uia& ratio superiore libro explicata. deincens sequitur, ut de peccatis dicendum esse uideatur. ac nunc quoque initium sumo, quod omnes,licet operibus non confirment,optimum tamen esse confitentur . expona etia, quidnam peccatum homines uocent. ut in progressis orationis nullus ambuguitati locus relinquatim ostendamq; Graecos omnes Hia et nisi,hi M. cst pecca tum appellare conlibesse, ut modo ea indicent, quae non recto iudicio gerumtur ulli ad eam selum animi partem, quae rationis est particeps, rcferature modo plura complestiuatur, ut etiam animi facultatem rationis expertem
attingat. MULTA DEI IDERANTVR.
quid autem peccati consensius sit, inter omnes constat, quid infirmus consensus, non patet: quidam .m esse melius duxerunt hunc infimum inter uirtutem uitiums; consensum constitui: porro inii si consensum uocant, cum nondum ita nobis opinionem quampiam ueram esse persuasimus , quemadmoduscimus,in utraq; manu quinos fere digitos inueniri, & ex bis binis effici quaternos. sortasseautem sc Cnem inuenies, qui aetatem in ueris peccatis consumptait, alicui demonstratione e scientia ductam an tenti infirme assentiri. geometrica aut sicientia de hs, quae Euclides in lib. elementoru ostendit, talis est, qualis est partisi,ut bis duo,quatuor esseaeande quoq; scientia ipse habet eoti quae deinceps docer, quae ad pracepta globorum, & omnium, quae per illa praecepta reabluuntur, ut de figuris i linearum , Lque gnomonicis . quare siquis parum in nis ambigat, neq; proprium eis consensiam adhibear, quam comprehensionem quidam nominant, hoc, ut geometrae, peccatum esse, quispiam concesserit. at eius, qui peccat in uita, eius per eris, talaque opiniones in bonis, malistae cognoscendis, posside dis, & fugiendis uersantur: cuiusque assensus aut procliuis est, aut infirmus. hic iam periculum immiaxin, ne paruum simul, & maximum peccatum admittatur, si falla de bonis&malis opinioni assensum prebeamus. ut autem ab academicis, pyroneisque philosephis proditum est, qui negant ullam
nihil in sortasse obstare,cur no falce oes sint: ut neq; uoluptate esse in bonis,neq; perturbationu vacuitatem, neq; uirtute, neq; actione ex uir re, neq; aliud quicquam eorum, quae philosephi censuerunt: D qui igitur uitam sine peccatis traducere in animo habe in primis perspiciat, illius ne ignore rei, quam cupis inuenire,sit nec ne demonstratio. atq; id quidem non Blum obiter,sed lonso teinporis spatio reueraci imis hominibus,naturaliq; scientia praeditisin exercitatis in ijs contemplationibus, quae in intione uersantur, qualis demonstrativa methodus est, diligenter perpendoe . deinde aute, cum quispia: se inuenta sibi persuaserit, is diu sese postea exerceat prius, quam ad maximas res inuestigandas animum adhibeat: ut,exempli causa, quodna fit illud bona, quou & uitae extremum nominant, quod nos possidet aut felicitat aut beatitudine, aut quouis alio uocabulo appellare quispia uelit, perstitimur.
A C per deos, si res maximas inuestigare conatur,prius, quam se demostrativa methodii inuenisse Lexistimet,non ne sunt persi ic temerarij mea quide sentctia,uel maxime:nihil.αdisse it ab iis, qui primu sciat se in numeroru scietia plane cile exercitatos,siquid de subduceius Gnibus, deq; arithmeticis praeceptis proserre in mediu audent.ut igitur hos persa e decipi necesse est, ita quicunq; demostrare aliquid aggrediuntur prius d in demonstradi rone se exercuerint, ij non incidere in errores non possentceteruinueniri holes,qui fallis Gnibus alio persti adeat,est ex sectaru multitudine perspicuaen aut illos uere perseadere no potuisse,nisi similitudo quaeda intercessisset,est nemini dubiae neq; parest existimare, hac similitudine esse perexiguacilioqui naacillime deprelie sa esset, nec logo teporis Ῥ
67쪽
Gal. de cuiusque animi peccatorum
fio, idq: nedum a p claris uiris, a uulgaribus reprehensa. itaque quod in medicina contingere gHippocrates affirmauit, de in philosephia euenire icimus: scripsit enim Hippocrates,similitu fines in causa esle, cur medici nobili imi in errores,dulitatatesque incidant: ut non solum plebei, ita insumes etiam 3c praestantes in medicina uiri ob similitudines in arorem inducantur. quare non est etiam alienum similitudines in philosophia erroris, dubitationis'; caustin praeci is uiris asserre. similitudi,
nes autem geminorum familiares secile internoscunt non familiares uero,non item. senili quoq; m do rationii umilitudines agnoscere non possunt ij, ' non diu, multumq; & quotidie in rationibus fiant uersati:ut aiam gemini stat res no dignoscuntur ab iis,qui neque simul uiuunt, neq; eoru consilietudine utuntur. atq; laoc unum primum, maximumq; peccatu est,qui aliquid corum, quae uitam humana attingunt,temere pronuncianta onust:& malu ex amore siti,ant 'piruone sapientis,aut arrogantia, aut amDitione statuunt.sunt enim,qui se recte opinari,in animii sibi induxeriit: sunt etia, qui honoris, aut p. textus alicuius gratia ea uicinis perseadeant,de quibus ipsiquid constituant,non habent. ccant siciliaeet utriquac secundi quidem id ipsium intelligentes quorum uitium ex animi perturbatione oritur: primi u ,ignarisaeorumque error proprie peccatum dicetur. in his igitur bene actum erit i Aesepi maticarum memores,suas opiniones alijs l pendendas permiserint: non tamen talibus hominibus, quales ipsi silii on modo in demonstrandi rationibus non uersati, sed omnium aliarum disciplinarum im Freriti ut geonaetri arithmetic astronomiae, artis dis endi, & aedificandi, a quibus exacui animus Blet.quidam rhetorum neque quod maxime in promptu est ἔν ammaticorum vini eruditi doctrina: adeo dicendi rationis i nari,ut ne ea quidem,quae a me dicuntur, intelligant. quod cum ego perspexerim, cum quidpiam dixi, ab eis pcto,orationem meam ut repetantetum re uera, ut asini lyram ta apparet ipsos nihil penitus eonim,quae dixerim percepisse adeo tamen audaces,arrosantesque sunt, ut irrisi ab ijs,qui literas didicerunt,quod, quae audierunt ecitare non possint, nullo pudore se dantur: seq; uerum scire,disciplinis et uditos fruitia tremus initiis consumpsisse, opinentur. ego tamen non incidi in hunc sermonem, quod sperem ne illis esse utilitatem allaturiam:cum plerique eorum, etiam si in bine uelini,hinc ullum ferre mictum non queant:quando ita aetate processerunt, ut iam non sint ad disciplinam capessendam id' at quicunque si apte natura est intelliges, &eatenus primis rudimentisin imbutus, quatenus maxime possit,quae audiuit latim ore enunciar aut si id non queat, perscribere ii leatos, si ui ' ueritatis omnino amator sit, nostrum hunc sermonem sibi adiumento fore, plane siciat. tota autem uis in hoc, praeter illud, est posita, ut primum si hanc ad rem a natura insormatus: deinde ut optima sit educatione institutus at qui neque ad ueritatem est natus di in studijs prauis,& tagitiosis est educatus, is neque sua sponte, ne li aliorum cohortatione, ad ueritatem amplexandam ullo unqua G acto impellaturi quam ob rem ego quoque nunquam profestus sium, me huiusinodi homini opem esseaturum: ta,ut modo narrabam, ritatis amico dabo operam pro uirili parte, ut uiam illam commor, strem,quam in tota uita mea per ligaui: eamque sellam cili:, quam deinceps memorabo, positas
lia in QEomodo uera mer ω digno eat wd inter eos,qui ea umntur,eimperitos , allii rue . sinisaddictos intest. Cap.
EGo uero censeo, ut retuli, ut qui illi didicerunt, quae de methodo demonstrativa maiores nostri
scripta reliquerunt,alijs in rebus prius periculum faciat,num re uera inuenerint quidpiam eorum de quibus erat instituta quaestio.& huiusinodi rerum naturam esse, ut suos inuentores testari sitis quo atriit exempli cause,in hoc,datam rectamiaut, constitutas partes diuidere. sertasse, qui penitus ignari sunt,quid dicatur, non assequuntur. ego uero perinde,ac si omnes adessent,clarius conabor eloquia etam datam oratio nostra significat, i in aliquo plano exquisite aequali proposita sit: constimas u ro partes,ad arbitrium eius, sui praesiuinit, si quis proposita rectam in quinque partes aequales, aut s et cm,aut uiginti,aut cetum diuidi iubeatinam si methodii unam inueneris,aut an alio edoctus, ea usus lucris,& in quot paries uelis,propositam rectam linea distribues, ipsa res tibi asseret testimoniuim-- unesque particulae ita dicis, inter se ' aequales accurate uidebuntur:omnesq: hae quaestiones ex iis, quae cui denter amarent, firmiter inuentriit cum iubemur,dato quadrato, circulum describerentemq; dato circulo,quadratu describere,aut inscribere. pterea dato pelagono,quadrato aequalibus lateribus aequalmusq; angulis, circulu describere: proptereaquod si quis haec singula methodo, qua didicit describat, statim quod quaerebatur,inuentum est res ipsa testabit .utrum uero genitus,an ingenitus msidus sit, non iam testis esse res ipsa potest , sicut neque etiam, utrum finita, an infinita sit uniuersias: nec quatus undarum sit numerus: nulliusai.huiusmodi quasionis iudiciu ducitur a te, quae inuenta esst uidecitur; quemadmo in i quis mandet, ut in circulo formam duodenum laterum aequalium, rectorumque angulorum describas, id statim peregeris:nam & inscripta, & circumscripta forma euideter apparet, sicut circulus in hac ipsa multoru angulorum forma intus,circumque descriptus uidetur. demonstrativa igitur methodus inuenta nos ad iride quo quanitur, perducit: nosque euidens a re testim tu accipimusam quc non in iocres probationes ueritatis elicimus, ut in ijs etiam, quae testari id ipsim euidenter ualeant ea cum fiducia interdum utamur.ceterum mea sententia est, non esse in maximis rebus pericis Iviri faciendum. sin quae ad beatam uitam perducunt. axima sint, in quadam materia prius exerceri par est,quae coarguat errorem conam, qui,quodquaerebant, false putant inuenisse: testimoni π
68쪽
A se inqui comperer intitatis methodus in geometria,arithmetica, arae supputandi, astronomia, di arte architectorum inuenitur. nomine autem artis architectorum intelligi uolo horologiora cle-
DBdrarum, hyd copiarum, machinamentorumq; omnium descriptiones ,quibus etiam quae Ipirabis iilia uocant, continentur. lux omnia suis inuetoribus testimonio sunt,ut in astronomia ulla uenitan qua iudicium ae simiatici,ac tu Unium ab euidentibus ducitur: cui denter enim apparent iis, nor; definiones,& quacunque in firis, uagisq; stellis uidentur alac autem oratione quasi moriteri an timeorum,qui aetate adeo prouecta sunt, ut non iam multum temporis sit relicium, in quo demonstrativa methodum iis in rebus exerceant, quae ueritatem ipsius attestari cuidenter possint: conitare arbitror.
etenim uel sui amore, uel opinione sapientia uel ambitione, uel glo- studi uel in antia, uel auctitia ducti, quidam tibi ipsis, quidam ceteris se certo aliquid stire persuadent.quam ob rem haud mirabi la est, in suis quenq; sdiolis iure suis probare auditoribus:quorum ali; asinino ii emo siunt alii acri illiouidem, sed tamen in primis discipli iii, non exercitato: expedit enim, opinor , ins arrogantibus magis stris tales habere distipulos: quando qui suapte natura intellinens, & in disciplinis est antea uerlatus, eos statim contemnit, ut ego,cuni adhuc adolescens essem,multos iriagistr's desiκxi,qui repugilantianuaedam ijs, quae ei sent in geometria per scientiam demonstrat se pronunciare audebant,nu; unquam B simulachrum demonii attonis cognouerant. quocirca si is, qui ueritatem perscuitaturus aris a timamorem sui, ambitionem, gloriae studium, opinionem capientiae, uanaim; gloriam & auaritiam abi jciat, ad eam tandem perueniet,non mensibus quidem, sed multis uost annis, cum stac antea exer- uiam esse plerum consipicio. illos odi,qui insidiatorem,calumniatorem; constituunt:lc Met discipulos lusce viiijs inficere, ut huic nostro sermoni aures nunquam sint mur animo adhibituri .est autem praeceptori quam facillimum seuero uultu uerba facienti , imperitis adolestentibus persuadere expeditissimam esse ad sapientiam uiam, quam ii,qui Cynici dicti sunt, comm inrarunt: siquidem illi suis institutis breuem ad uirtutem uiam ostendi profitentur . quidam tamen ipsorum hanc siententiam coarguunt, ac cynicam philosophiam non ad uirtutem, sed per uirtutem ad ic talei se uiam corlatendunt. alii autem uerius loquentes, imperitam eorum hominum audaci breuem esse uiam ad aserostantiam confirmant. vi igitur omnes oenici quos meis temporibus uidi, ita etiam quidam corii, 'in
se philosophos esse profitentur, negant se in differendi ratione uelle 'rceri, sed cum a nobis disicesserint,cum vulgaribus hominibus it cum upilionibus, bubulcis, sotatibus, & motibus loqvi indignuc putant,quoia ipsi aiunt,cum in ratione distaendi nunquam sint uotai, quae dirtur,non melligat: ac si ipsi quandoque uel primas disiciplinas attigissent,ac non repente de uitae fine,si in q; bonon a
uerasortuna sermones a magistro demonstrativo ut ipse quidem existimabat,auctuissent:quibus il si propter imperitiam essent persuasi:qua eis,ut dixi, 'pter falsarum & umrum ratiotium silmilitudi- .nem causam talibrum decretorum attulerunt. similitudines autem accurate disconunt ii, qui in quaq: materia fiunt penitus,diligentissimeq; Gratiat qui repente ad iudicandum accesa hic uora rationes a fallis internoscere,distinguereq; non poterit. quod plane indicant oritones, qMe rationes qt damtasae sunt, ad uerarum sinat inem confictae. earum falsitas ex conclusione,quae non uera est,manis sto deprehenditur. omnino autem falsit rationes aut aliquam sumptionem falsam, amnale illatam c. clusionem habent. sed haec in captionibus non facile deprehendutiar, quod qui in Tndo non sium exercitati in dissiculter intueantur.cum igitur falsam esse nitionem fatemur,quia falsam eme conclassionem euidenter omnes perspiciant, tamen eius explicatio imperitos latet.quare tutius erit,si omnes rationes suspectas habeant Mullique assentiantur prius,quam uerarum & fessarum rationum similit nes accurate distinguere ibi persitastantialijsque permiserint,ut periculi de sua cruditione faciudi causa, quaesti oves proponant. num igitur aliud consilium Gliquam ut auditores, ut in captionibus D explicanta se exerceant, adhortentur Zq dat dicebam,nihil est ista,quam in uera falsamque rationem similitudinis cognitio.quare necesse est, in uerarum rationum natura muscNoscaturipizpterea quod qui in eis se exercuit,ut accurate, consessimq; earum forma agnos cat,no dii ficiliter,ut monui falsas internostet ego uero id ipsium re ostendi,cum adolescentulos in disciplinis exercitatos d cauerarum rationum cogniti menuiussi': ex ijs,qui aderant, cui libuitat, ut eis captionem propone- retulli enim absurdam esse captionem perspexerunt, quae uel in figura, quae non ratiocinatiua e ,uel in sumptionibus falsis delitesceretatuae res iis inani sapietiae opinione praeditis f moribus,qui optirare captiones non possunt ioc incommodumassem propter uerarum T num ignorati 'ne,pcuit. Moinde dam i sunt uel maxim quodpropter temerat tum Amsum miseram uitam durant. falsamenim de summo bono opinionem ad milicram uitam perducere, mire omnes constat. hutulini di autem homines sunt,qui in uerisin falsis rationibus dignescendis non sunt exercitati: putamqu e te nririnroriratos seciuamur. ac sine ulla 2mostratione credamus.saepe uero cum indicanda solum ratio sit,dant opera ut rem clem nitratione conm L .dita Quid disserat,quod demonstrationem postulat, ab eo,quod pruno di per se notum est,nelcienmmdc retras, ad quas tractandas exquisita contemplatione opus est,iuiserere aggrediruntur. quo
69쪽
Gal. de cuiusque animi peccatorum
diem lumplerique eorum, qui iam in philosephia constituerunt. quid igitur,per deos,horum inscitis amnisque gloria facile rationem a ni re posse tibi uideatur an is etian ut triennium, aut et
Mennium duio tui re doloris experte laborari conualestet λ equidem huiusmodi senum animum qui insiculae, nari; cio duro tumore triginta Hannos obsessus β, curari ut id effici posita deinde uero utrum 1erui an menstrum,an annoru statio huius diuinoris inet curi curatio indigeat,tecum ipsie pe9 mdciquare desime mirari,cur plerosilue eom, ut se philos a profitentur,ne dignos quidem censeam, quibus cum loquarisiquidem & plebeios, & quicunque sit, educatione, quam iampridem Graeci probarunt,instituti sunt, uel ius philosophis potiores putoulli facile quaecunq; euidenter se consequuntur,cognoscunt: hos ue se altercantes, i dissimulantes intellistere, quae ipsorum decretis aduersiarentur, si pen ploniliae philos his, quae quenque pmpositum iurem, vita Buatur,disputauerit inueni alios omnes,quia primis essent disciplinis missilia nato ingenioin seipsque uit genus, lus suis d is congruerit, proferebatiac nostrum sonionem pmbe intelli opinione it iam docui, inueterati,soli contraria dicebiacumque ao omnibus iis,qui adessent, irriderentur, ad conuicia prorumpebant.
- hominibus,de uita,quae quenque finem consecivitur Iestiis mini nivijs:multaque peccatorum, quae isti comi tih h coni xima sunt ζ emplλmmque enim ij, qui uitam corrumpentes, uariis sectis duci se sinunt, sibi mutuo contraria & dicunt faciunt, a falso iudicio proficiscunti inplanumque est, qua ea Tara committutur, in malis & peccatis censeri:cum uera non modo finem, Mira raue illi fini consentaneam inuri irat'; hinc quid peccatum a perturbatione dictrat, intelligere plane lix. est qui hoc decretum Qrte instituit, de hominibus esse benemerendum, quod&uemn sappetias non tulitas in perturbatione errauit. alius uero qui sibi selum uoluptates, ni mammuuembitur,ex pinua opinion non ex perturbatione peccabiti ceterum falsa de cuiusque uitae fine sentelia multora precatorum est origo : si aque peccata inde, ut ex radice quadam expullulant. Quam suam potest quispiam de fine recte existimans, in una re quaeiam mare, quod quae a sequantur, Gintelligat. sed, ut nuper dicebam, qu nam actiones sinsulos fines consequantur, copicilius in aliis co Immtariis exposivimus. nunc uem sola peccatorum capita percurram, quae ties ob eam causam repet re est melius, ut ipsis propositis quas compendium, quod facile memorue commendetur, efficiatur ea disputationciri de fine instituta est, primas partes selicitas humana tenet, ideo hanc quantionem merito omnes tractauerunt. quique aliquo se dignos pretio duxeruiat prompte sententiam enunciarunt: prompte autem sententiam pronunciarunt ueloi es , uel certe excento t quo etiam satis codit,ut non fecisse, nisi demorast aliorum everane demonstranprinus anim reputare, par omnino cis ut accurate, diligentem: audiat eo qui res controuersas d monstrasse se putant: tum uero de ijs iudicium scire conetur. deinde autem ab dein intellistat ouem
δέ, si tu i Πdi instrumentum alterius indigensine is ceps il alte
i , mini in ne res ita progrediatur,ut nullum sit finem reperiura. atque ita caute
reliquum est, in ipsum intueatur, ac res sin- reserat, quod philosophi quida reuolutionem, ascensum quendam ab iis,quae media. Trem', sipi tiar nomine laudent,in pudentesq; sunt, iq; ideo irridotu quod ad primum illud iudicandi histrumentiam sciunt redigere debriis uiuq resolutionem inuentam esse attestentur. huiusimodi autem sunt, Quae in m
Torum, lineariamque tractatione uer--ueluti gradita, ustion: id Σαοῦ
Λ uero,ut perspicuit ' cause aliquod ex architectura exemplum afferam, ubi condita eiu et proposima scire uelle,non coniecturas, sed accurate.ouan
iosa talos Vsis, doccasium Solis se reliquum, certe
re lutionis ad primum iudicandi lastrumentum erit redistenda si modo ouis modo,qum exposuimramgnomonica traiiumone, se eam re nurus crursum lade perracinctis
70쪽
Α sam,contrario tamen progressu. erit compositione utendum , sicut hoc quoque in eadem tractitione percepimus. inq; haec uniuersalis, communisq; inuenta uia, sciamusq; nos,temporis partiudimensionem ex huiusmodi fieri lineis mitereiad corpora erit transeundum,quae tum linearum descripti nem,tum gnomonem receptura uti trin primisq; erit uestigandum, quae rinae corporum sint ad inuem tam descriptionem accommodataudeinde in ijs sinnulis qualis nam fiat descriptio,ex reseluti me,compositioneq; inueniendum quoniam autem methoum,suae in ratione uetiatur, res propositas inuentas esse, identer uobis probaticum ad ea, quae beneficio ii us inuenerimus,accedamus, iterum conside rabimus,quomodo superficiem descriMndi corporis aequalem ciliciamus. mox ubi hoc per resoluti nem,compositionemq; exploratum hes,eamus,aliquod tale coi s meditati, damus operam, ipsum ut instrumentis deseritam .cumq; hoc reBlutione, compositioneq; copertum si iusmodi formae corpora,cuiusmodi methodus nos docuit,fabricari conamur: facta deinde multis deinceps in figuris descriptionedi in hominum, qui re ipsa periculum ficiant, us tradita,iam quod propositu fuerat,ta sciuum esse intelligetutinam cum prima linea Immum selis excipit radium,item:ultimum ultima, adique hoc omnibus in selariis depletis apparet, unum quoddam euitans inditium nobis stippeditatur,
quod rem plopositam esse inuentam declaratrad hoc ciuoq; alteru accedet,cum ona adusserapta corpo B in in se conuentum,his tertium, cum aequalis aquae denuxio idem attestatur: quod instrumentum inu nierulae indepictis horologijs ueritatis, ratio reperitiquod ut intelligasilic habeto. vasculum ex qliauis materia conrectum perserato,tum primu Solis radium contemplatus , aquae mundae imponas: deinde descriptum horologium tibi prinum horam pertransisse indicarit, ad quantam usq; eartem uast tum aquam exceperita nonotabisnum aquaesiusa, ipsem in eandem aquam statim coniicies. cuinq; selinum secundam tibi ram nunciabit, sculum intueberis: sq; in ipso aquam ad eandem utq; patitem, ad quam in prim horripertinere compereris imo ceseriter adhibis vasculum euacuarum in aquam impones:demq; obseruabis,num usq; ad horam tertiam,quam tibi istarium commoni trabit'. tundem aquae exceperi quantu in primin secunda hora exceperat. uod thi compereris, euacuabis, di in eandemaquam funum, ianimaduertes in suarta hora ad eundem usq; locum aquam menti-se,statim hai Flam uas in aquam dabista usq; ad noram quintam obseruabis: siq: eundem uastuli locum ab aqua occupari conspicias,atq; ita deinceps in sexta, & ceteris consequentibus usq: ad duodecimam,ita fieri prorsus intelligas,horologiu recte esse depictum scito, siquidem, quod propolitu erat. demor rauit. erat autem propositum totius diei tempus in duodecim aequales portiones distribuere . ceterumhunc nummim,ut omnium utilissimum delegerit continet enim & dimidiu, & duplum, &C quartum,&: duodecimis uos nullus post ipsiun numerus usq: ad vigesimum quSum comprehendit: quem quidem numera, ut prolixu noluerunt,duodecimum quem esse moderatu uidebant, asciveruti totiusq; diei tempus tot in partes diuismint. porro hanc partitionem esse utilem cu alij, tum Romani, longo usu probantes, ostendunt, cum haereditatem omnem in condendis testamentis duodecirn in pytes distribuantanensuras quoq; & pondera,quibus,in uita opus inan duodecim partes,ut plurimu diu
spertiuntsi uero id iusseris torologiu tibi methodo describam, siue in duodecimum, sitie in alii ' qu uis sequentem numersi partiri totum diem uelis:in eo. ruid, quod propos in est, non secus fieri comperies:cu mensurae perforatorii vaseuloru respondeat,& de pta horologia inter sese conueniant, quod ultimis in eis lineis diei extremum terminetur. sic etiam clepsydrae fabricam methodo restautionis ra tio inuenit: cuius est uel plebeis hominibus euidens probatio : propterea quod summa linea duodecimam horam indatam estissimu locum renci:qua parte clepsydra longissimum diem dimetitur: breuiss-
inter fora mum uero, ubi breui ima est media inter utranq; est,quae uinoctium significat. deinceps actam transiliens, omnes animi partes eodem mouo metieris. quod in meaio interiectum est, i
inuenire quam ad panem usq; altioris
m n ea uero, tertia a duodecimamina aequinoctialia in labris clepsydrae,quatuor praedictas partes indicabit. a quibus quidem foraminibus pust eam partem,quae longissimum indicat dum, incipiam in I C in clepsydra lineae aqua perueniaturum duodecima hora transa L in conuersione, unam illam lineamquam cessissimam in cl psydra esse dixi, dimetienteni inuenies:immo uero alias quoq; lineas,quae inferiores celsissima sunt,alias dimetici horas comperies: ut quarta a duodecimatq; omnibus anni diebus undecimam indicant horam, prout eius partes disserunt: quema' modum de celsissima distam est nobis. quintam deinceps, aut sextam horam pro dimentibus paribbus significantem, item; omum, nonam , aliasq;, usqiae ad infimam lineam, primam in solariss hiram, clepsydra iam aquae plena, te inuenisse constabit: sicut etiam & quarta, dereliquae ad duodecimam usque aequales inter se singulis suibusque diebus apparent: alijs uero aut praeteritis, aut fututis comparatae , inaequales. ac tu, quisquis es, eiushiodi methodum inuentam n m coiicupistis nec tuam inanem sapientiae perfusionem sentis qui, cum harae proposita ignores, ne annuo quidem
tio, immo uero ne, ut rectius loquar, in tota uita comperias. neque enim haec unius uita hominis
adinvenit: sed linearum cosnitio paulatim progressiis fecit: cum praecepta, quibus elementorum disciplina continebatur, ab aliquo essent pervestigata, quibus inuentis, ad ca contemplationem illam si immopere admirabilemquam appellari resblutione monui,posteri deinceps addi t: seq; & alios, quicunq; uoluerint,plurimu exercueruntateq; in ullum hinoi manuu opus,cuiusmodi de s bl se, demelepsydri. taenus recentimuis,ostendae potumuit. nam qui haec mucilisanant, que remavit,