장음표시 사용
81쪽
GALENI LIBER, V VI EMPIRICI MEDICI
INFORMATIO IN s C ITUR, E VETERE TRALA.
A L. Baptista Tagario restitutus.
Empti is notan desit ductum: ct indicatium apudeos loci non et F. cap. I.
Vt sectam empiricam adamarunt,eos secuti philosephos, qui, quoniam singulis de rebus diibitabant,sceptici sunt a Grecis appellati ; ab animi a ctione, in ab Hippocrate nomen ducere maluerunt. itaq; non sicut meri Medici Hippocratici,aut Asclepiades, aut Praxagorei'ut Erasistrates cognometo di cuntur,ita ipsi ab Acrone,primo empiricat disciplinae auctore, Acrones uocati sunt: uel potius a Critone, Philistione, ac Serapioncinui licet sint Acrone posteriores, reliquis tamen empiricis superiores sunt iidere nomen uoluerunt. atq: Ilaec quidem de nomine. est autem empiricis summa cautioine quis inu niti quicquam indicatione posse putet: propterea quod non more medicorum rationalium artem -- Fdendi ex indicatione & experientia esse coiistituta, sta totam esse in experientia positam arbitrantur. , ita loquentem.
Experientia Imera Ie r quem Humemmcu asser t. cap. 2.
Tostra sententia ei artem medicinae non ab iniuratione,Mexperiemia proficisci: vocamus si res
tio commonstrat. ceterum haec notitia, quae proficiscitur a sensibus,uel fortuito, iconsulto, uel imitatione eorum,quae ante conspeximus, comparatur. fortuita aut si nominamus, quae non consilio nostro, Et caseaut natura usu ueniunt.ac casia,ut si cuius occiput dolore consectetur ne cadat, uenaq; rem
frontis distilpta,essus sanguine,dolor leniatur. natur ut si febricitanti sanguis per nares destitatis brim; discutiatur quae uero a consilio proficiscitur experientia i R exemplo declaratur: s quis sin inihabeat,ac si lenectus ad aqua bibenda, aut mala granata edeta compellaturataq; febris restinguatur: uel quispia a s pente in monte ictus aeres,quaecunq; se se ei obtulerit,uulneri superdata confinescat .a ex imitatione aute acquiritur experienti cum quispia ii quod semel, aut iter aut fietquenter factu esse animaduertit,imitatusidico aut frequenter,non quodibri erodo, sed quod plerum; uel aequa biliter, te raro conscreluatur. iam uero longo usu tritam experientia seli artifices sunt consecuti,qui F, in similitudine reru, quae sunt ab ipsa experientia repertae, se exercuerunt. experientia autem abiblute
. nuncupamus habitum, ijs contatum, quae saepe uisa sunt,ut iam inde theoremata dinis sint: aedidia cimus,utru ea scim Kr,an plerunq;, an ae luabilite an raro euenire consueuerint: siquidem hae quatuor 't theorenutu oesseretiar. ac uiorem quide appellamus ei alicuius saepessi notitiai quae con euentu, definitur . ergo eius,quod I per fieri diximus refinitio erit, ut contrariu iamst eueniat s - plerum; fit,eius'ppositum raro contingat: sie quod inpiabiliter fit, eius oppositi pares euentias sint: de quod raro accidit, eius contrariu Nerunq; Accedat .quae aut e sine hisce distinctionibus cognita nobis sunt, eorum notitia colas inchoataq; est,&ab experientia penitusexcludeta. quanquam nancipisnMcnc tus miculam quandarii experientiet nominaui ut pote quae non o alus singulis esset conflae menti js: q; ob caussam, ut e placet, pilana simplicissimaq; haberet: umtota ars ex multis expez rimetis conficit, ita singula experimeta multis habitis experient ijs coparant: quae,si quot essenia cro' debeant, afferre uelimus, uercndu est, ambio mini reianem cogamur, si ab aceruo coaceruatain HU vocant: de qua nos in libro de experientia medica copiose egimus. nunc uero, quod ad nomen δεώ --αν attinet,cum quis suis oculis quidpiam uidit, id apud ueteres sepe legi: sed nomen ἀ-- ,hoc est ipsiusmet inspectionis,nunquam, quod stia d sicut estis in alijs concedit,nome a primo duximus,quod nomen eius, qui ipsemet inspexit, actionem, non scientiam significat. quia tamen ex hac inspectiqnis actione cognitio coparat deo si aperiores empirici tam scientia, quainaetione hoc nomiane uocati uoluerunt. immo uero experiatia quoq; eode nomine intelligi censuerunt. quare nos quoq; i: Ie utemur uocabulis,dicemusq; Hiridio non modo actionem, qua rem aliquam euidentem cognoscamus, sed etiam experientiam, ex hisce multis actionibus collectam. Et nescio, cur empirici res in uentae cognitionem & memoria uocent obstiuationem, cum ii diuersa inter se sim etenim Thmas. t , , sum prius affirmasset, partes Medictarii' quibus finem plerunq; consequimur, per experientiama ipsemet inspectione iistoria,&Nnueni uadsimiliatra itu consi tur; tum experiei si tari. Atiam, ii ab ipsemet inspectione non dii scit,tasAtione explicans cicaddidit: experientia, inquit, , est tota rei evidentis obseruatio. tuo in loco obsicruationem pro cognitione ii emoriam usurpauit. c dem aut conseruatio quoq; nominatur: quaeculis acta oobneruatoris am contat dia nomine memintiam & cognitionem minus proprie nuncupari. uisii uero non male actioite ab expetientia prosecta
82쪽
&--, hoe est exercitatum , qui in hac est mercitatione stequens laut id est ememim, qui hoc est experientia particepς est, nominariant. empirici nomine Graia usi non sunt: sed qui
viperientiam constituerunt, se empiricos appellarunt: mementum; non tam unius morematis notitiam, 'm totam artem medicinae nuncuparunt: qua ex semet inspectione, ex hist a, & ex tramstu ad umilia contare uolunt.porro historiam aiunt esse ipia noei pectionem ab aliquo enarratam:
tra tum ad umilia, quasi uiam ad tritam e aerientiam: qui perfungitudinem eorum, quae pompo cientiam comperta sitnt, ad usiam traduci consueuit. Vtri Uuauissimilia milis Euanisparidis debeat. cap.
rassit autem hoc loco qua Eo, utrum transitus ad similia sit, utSerapioni placuit, tertia Melicae
is pars: nam cum hunc transis' Menodorus non docuerit,sta eo duntaxat utatur,non esse partem ex eius sententia, planu est: cum ide non sit utin ut parte uti. Cassius aut Pyrrhonius ab usu quom exesi rati unum integru hac de reuolumen conscripsit. potior alaestraeutae sententia, qui uiam quae sinulibus rem transigit, rationi inhaerente minientia esse confirmauit: sicut alii quasi instrumenta esse uoluerunt. ae m us f π censiteris si & hunc transit & historia,ntis medicinalis instrumeta,rum et partes iudicaueris. ita est de obseruatione statuenduapia uesut ad ne quanda Theutas noB minat . quΡ in cauta filii, ut de eis ita literam monimetis haec prodiderit: Medicae inquit, artis partes, quibus line consequimur, experientia comparantur,quae ex reptio obtutu,historia, & accommo lato transitu ad sin iacostatur. quibus uerbis medicinae partes ab operietiaproficisci confirmat: quae licet oes into se dict-,in hoc in conueniunt,ut oes communi nomine memoriae uocentur quam ob rem melius quispia existimabit, qui experientia i e memoria eors, mur fame, eodemq; mota euenisse pm Pspecta lunt miet. si quis uero pro memoria nome obseritationis adnibeat,ait experietia obstiuatio taeor q--, deq; modo euenisse hospeximus at si obseruatio su illicet action ut est in Gia commore tuδε memoria sit quasi sedes in anima quintam, in qua ea, quae uisa, seni,conquiescant:liceat . has ambas simul iungere, ac dicere, experientia esse obseruatione, ac memoria eoru,Quae saepe, eodemq; modo Genisse perspertimus. prasitiatio: Ale saeuiam ria,qua obstiuatio cotinet,adiunsae:liquide rem,quas saepe uidimus,nili aliqua iptas obsesuvio praecedat,meminisse non possimus.
ΗAec breuito de experientiae destiirtiordi Ivit nobis. Theutas ala medicina tota diuisis in partes tres: qm una in stanti,altera in curation tertia in tuendae ualetudinis rone consisteretiquetis proprio obtutu, historalis accommodato ad similia transitu comparantur.quocirca Uuhax tria esset me im partes statuunt i no partes absiaute,sed hoc tot partes constituentes appellant quasi et tota medicina constituanir cuius partes fine continentes aiunt esse, tum eam quq de si s agit, tum curandi r5nem nos doce tum eam, quae ad ualetudine tuenda pertineti re qia Gine continet, , ex altera parte res rideant. si quis est rem ad uim resecare uoluerit, no partes eas est iis quasta medicora potius actiones comperiet. etenim nota notitia in Medici animo resides, 'uus Opeginatione instituit,sanitatemq; tuetur, medicin' pars est. sed nominbus illi abutantur, nos inparΡ imis medicina diuidamus,quae signa,quae cunition qua metas statis rationem periractat. distinguamus pormam in des is est,in praesenti irin dimotionξ 8c futuroriam pramotionemr es, quae in curatione veri sim tam quae manu, de cim quae utina, ec eam qiue medicamelis medeatur. nos qui , qui in empirici persena nos induimus, lim nomina rite usurpamus, quippe cum illi tam actiones,si scienti'ρ quibΡ illa: dueuntur,ijsile appellare nominibus consueuerint. tertia parte,
quae s late tuetur,quida non diuidi censierunt: ali in specie ut eodem,quo genus,nomine appellatur, meam inquam, quae ualetudine tuetur, & in boni habitus esse cem diuiserunt: alij addiderunt praelemandae sanitatis ratione, recoeperandae ualetudinis facultate, & sbium constitiatrice . nec desu re, qui medicina aliter distributant. eum m. ut est ab Hemphilo conisi tum, medicina sit Elubrium, D morboloriara' u rumque scientia,tria mcogitarunt, quibus singula accommodarentur, corpora Lgrian caussas: in ta corpo uam sis in caulas Subria, morbo neutraq; dicamus. possimus em ita quoq; empirica doctrina partiri. nec quicqua obstat, quin alio itide modo diuidatur, modo ne ulla a pars omittatur. itaq; Theutas in principio libri, qui partitius incriptus δ, nihil inquit, o qua in signorum, rationis ,&tuendae Gratis ratione diuiseris, in alias quo-
que partes distribuas. quibus quidem fit rebus,ut minus mirabile sit i empiricae doctiinae alij duas iij π,Mη quatuor,aly qmnq; esse panes constituerint: neq; tamen essent intrest: cum hanc in uerbis e controueri uelint: quod est dicere, disserentium uerborum hanc cile doctrinam. sed de uera diuisione, alio loco agemus.
De empiricormn artis et liturione
α ρ eode tam iuuantia, quam noxia sunt obseruata. p abile in est, primis illis'teporibus holas Plam ijs quae ad ansi essent acc5modat fuisse occupat sta multa quoq; superuacanea tractauisse: cu. n. in hunc usqι die permulti tractu teporis quaplurima obseruarinsi nimaduerimus nonulla esse a priscis ad nulla re utilia obstruatari res facit, ut nuc ex usu historia sit, sic olim proprius obtutus utilissimus ExTRA ORDINE- AssIUM. D habeba-
83쪽
habebatur: nam uessium colorem laserisq; assectibus nulli ustui esse, in quibusdam, adiumento. pe E
erimus. ac coeruleus, uiridis, nigerq; color lippitudini est acco Atus; albus, splendidus a clue ligimus: ceteri medium locum tenent. ruber quoq; fmguinis sputum irritat: in allis assinibus, & symptoniatis,ut obseruatum est, plane inutilis est, ac superuacaneus . sic etiam non multum refert, e-nea ne, an ligneamenta sit :&phiala sit ne aurea, an argentea, an uitrea: cum lim neutrum, hoc est nec morbum, nec sinitatem actae aueant, & sine redun t. qmquam non eiusmodi cesenda sent, qui tetrum, noxiumq; odorem exhalant: siquidem appetitum, vigestionem; perturbat, quae foetida sunt, ac nocent, quae uehementi qualitate quadam sunt praedita: quo in genere sunt cupressus, populus ansexus, & nux, praecipue recens. quam Ob rem inuemus, ne lecticam, ne sores, nεue usum uatilum ex ijs conssiuamus. odorem autem omnem,qui caput repleat,appetitum subuertatiaut quid tale essiciat, euitamus: desisenda enim sunt utilia,& effugienda contraria: quae neutrum horum faciunt, neq; asdrutanda, neq: uitanda. quocirca medicus rerum facultatem nosse debet,ut quae sanitatem,quae morbii, quae neutrum ericiunt, intelloti haecq; non modo in caussis, sed & corporibus, & signis seieci ei sunt. nec quicquam interest, scientiam, an cognitionem esse in homine staruas,ut mi si artificentiam scientem,aut artem uel ficientiam eum addiscere dicas: sicut etiam parum interest i inflammatione exempli gratia, morbum, aut assectum appelles. quod tamen non est de symptomate pronunciandum: est Fnim symptoma simplex res quaedam, & ura non multiplexin compolita, ut lateris dolositussis , sputa singuinis, uel subflauum, uel liuid in spirandi dissicultas,& calor praeter naturam,quorum omnium con eries morbus, & assectus a nostris appellatur. sed &languorin aegritudo uocatur. placet enim c5suetis apud nos uocabulis uti. sin minus idpraestaria nesciis possit, saltem ut de communi consensu e rum significationes adhibeamus.
VT autem ad hoc institutum pertinet, satis accomodate sympto esse dicemus simplex aliquod
incommodum, quod praeter naturam insit in corre, ut calor mamorem, inflammationem, spirandi difficultatem, refrigerationem, dolorem,ac tushm:assectum uero, ac morbum, concursum qui ex ijs conficitur: sic enim omnes superiores e trici nominarunt: non tamen quamuis symptomata coniunctionem esse morbum statuunt,sed si ea in aegro corpore confertim appareant, simulq; augeam tur,consistant,declinent, atq; Bluantur. quam ob rem breuitatis caussa unumquenq; concursum pro-
ijs nominibus distinxerunt:& nomen ei ab aliquo, quod in singulis praecipuum esset, tribuerunt: ut ab assecta parte pleuritidata per neumoniam appellarimita ab aliquo symptomate, ut inflammationem, Si insaniam: & interdum a similitudine, ut elephantem, & cancrum . interdum lue nomen impo- Gnunt,ut cum cedem,scirrhumq; dicunt. itaq; ea omnia,quae simul semper fiunt in creicunt imaeq; c simini,de declinant, ac desinunt, coeuntia uocant: quae plerunq; fieri solent, assidentia nuncupant. sed ipsi quoq; concursus partim sunt ad morbum dignoscendum accommodati, & dignoscentes uocatur; partim futura praenunciant, res ientes appellantur; partim indicant quid agendum sit,& indices
nominantur. ceterum concursus omnes peperit obseruatio:ab ipsa obscruatione memoriae a memoria prosecta est experieritiaea qua ars proxime dimanat, repetita nimirum memoria eorum, quae simul cum alio, uel post, uel ante: idq; uel semper, uel plerunq; , uel arctuabiliter, uel raro obseruauimus. ac semper, ut vulnerato corde, mortem sequi: plerunq;,ut scarrunonea uentrem purgari: aequabiliter,ut cras la cerebri membrana uulnerata,interire hominem: raro,ut qui uulnus accepit in cerebro, sesurian quibus omnibus & in arte constituenda, quae ex obseruatione & memoria conficitur, inst artem coiuli tutam,necesse est proprium a communi distinguerequod pleriq; empirici, uel fortasse omnes,ut in nomnibus rerum ambitiosi stat, non definitionem es distinctionem appellati uoluerunt. nostia autem nihil interest, utro nomine utaris, modo proprium a communi euidenter distinguas. sunt tamen qui desinitionem rebus,distinctionem nominibus accommodent: sed ut in utraq; propria a communibus f parentur. Hi nominum, ut recte admonuit Plato, non est habenda ratio: & rerum certae sunt rationes Hpenaestigandae. necesse autem est omnino, ut proprium a communi distinguatur. quod in affectibus dignoscendis fit hoc modo: si febris acuta adiunctam habeat spirandi dissicultatem,tussim, & seutum collare insectum, quarat autem a me aliquis, ius aegritudinis concursus sit, eum quidem pleuritidis, peripneumoniaret; commune sed non tamen huius, aut illius proprium dicemus. at si ijs addatur,dolor lateris acutus,&pingens inpulsus durus,&tensus, iam pleurius erit si haec absint, ac non nisi recta. ceruice homo spiret, sitq; tanta spitandi atRustia, ut prope suffocatio adsit, is concursus perisseum nia uocabitur. atq; hoc quidem modo in atactibus o oscendis propria a commutuibus distin u . turi in praesagijs uero sic: nares acutaea culi concaui, collapsa tempora i quis a me sine uelit, uid piet. nuncient,reFndebimus si hic in morbo ualde diutumo conspiciantur,noxam 7 dam meci rem indicari: si in principio appareant, morte inopinquo e sitq; haecprima a morbi tempore ducta disiunctio. alia aute ab anteactis Maus proficiscitur,ursi alui fluore micamento pingam,uigilia,fame, aut alia quavis evacuatione sit quispiam reselut an curatione aut commune a pruptio sic distingimest quis i pleuriticus: utrum mittendus est sanguis, c ne dicemus non tabus mittendu esse Linguine,
sed Gn quo concursiis ante dictus Uriatur: uel qui seste robustus uvem: Batsi idem cocurius in .stne sit ut in puero, uena secandam tactaeq; si in regionem dista ut in cythia, aut in calidissima tiοοι.
84쪽
Aantu constitutione aeger uitam traducat,aut eum caepe uires deficiant. sunt aliae ior; distinctione ulli ad clauiculam dolor perting t, praestat uenam secate: si ad praecordia,purgatione potius uti par est.
ΗViusinodi est rei definitio, quam qui describunt,esse uolunt orationem,qua quid cuiq; proprium
sit, a communibus distinguitur. hanc porro,ut dixi, distinctionem, non etiam definitionem v canti nos uero,utrum definitionem,m distinctionem aprilles, non multum interesse existimamus,m do empiricos concursus a dogmaticis esse diuerses intelligamus. empirici enim ex euidentibus, dogmatici ratione potius suos concursus coficiunt. empirica item ratiocinatio ab dogmatica differt: quod altera ex obsciuis ex euidentibus altera constet: empiricam dogmaticam uocarunt,ut ne nominibus ciuide inter ieses conueniat. quinetiam breues rerum explicationes non definitiones,sed potius appellare descriptiones uolunt.quanquam nihil erat, cur non ipsi quoq; rationem, quae ex euidentibus constat, piricam definitionem:quae uero ex abditi dogmaticam nominarentiatque haec est inter ipses de nominibus controuetita: quae et in deste,& arroganter potest tractari: empirici tamen arrogantia plerunque utuntur. empirici, Op.sMOP-tissidem adhibeant. cap. 8.B Uretiis autem ita disserunt inter se,ut ante dixi: nam empirici hs tantum fidem habent, quae sunt i i ZI dentes, aut a sensibus memoriae commendatandogmatici non illis modo credi putant oportere, scis L. , emam ijs, quas citra obseruationem ex ipsa rerum naturalium consecutione ratio comparat. I, m
pirico rei etiam dem stiraticineror prae rasiti cap. p.
Erum myiricus non modo definitionibus,ac distinctionibus, qua sunt ab euidentibus ductae,A- let uti:sed etiam causta reddit,& ex ij quae ante sensu cognouit,demonstrationes coficit. si quae
ras,exempli s alia,si mTirico,cur luxatum cum uulnere crus non reponatur, quia inquit,obsentatum id siuam in sedem restituatur,conuulsione sequi.hoc est empiricis perpetuo tenendum,ut nihil un. quam ex rationis consecution sed ex memoria,euidentiq; obseruatione Imperenuncient; itaq; attε
vnstituant,aliosq; perdoceant: in quo maxime a dogmatico differre empiricus uidetur: siquidem indistincte multa agit. ab eodem non minus dissere,quod historiam sectatur: quae propter artis magnitudinem necessi a nobis est cum enim unus in uita reperire cuncta non possit,efficim ut quae ab uno novalemus,ea ab 'mnibus, qui ante nos fuerunt,scriptis eorum euoluessis,perdiscamussi igitur ita essent consalpta omnia, atq; distincta,ut persipicue intellisi ab empirico possent, nihil esset praeterea quaTendum,quod ad ueritatem ariis comprobandam pertineret: sed quoniam indistincto usu quodam non-C nulli ducti filia quaedam scripserunt,alij ne uiderunt quidem,'ut literis mandarunt,alii a lecticis opinionitas impulsi in nonnullis filiuntur, ideo non est temere fides adhibenda ijs,quae a iuperioribus medicis literarum simi monimentis consignata. quam ob rem faciendum prius periculum de eis est, tum ad usum accommodanda:quod est experienti x proprium. quod quidem in dogmaticos G cadit: quos Menodorus κίε - per Probrum, dicas triuiales,appellat. quod uerbum ipsea nomine πίω d du tametsi eum significet, qui rei alicuius peritus sis,in eoq; studio aetatem conse serit. qu circa π a recte illum uocabis, qui usu de exercitationeanis sit persectus, ac persecta contempsi ne rem spectarit: vi is illum,qui nulla prorsus ratione artem pertractat: hoc est, qui neq; distingusidi rationem callea es; historiam sciati quam si ignoret, ne de ea quidem scire sententiam poterit. & quoniam hic de historia multa nugantur,iccirco lianc quoq; breuiter perstringamus.
Vnt igitur, sui uelint, historiam esse eorum,quae uisa sent, narrationem: alij mmm, qtue euidenter Oayparentialij pro ij obtutus:qui licet uerbis discrepent,re in conueniunquia hae orationes,ut dialectici uocant antunde ualenti sq; uerbis disserentibus eandem rem indicanti di ent aut reci eis' / quid adisiceretur,quod sensium immutaremit si dicas,historia est rerum uisarum, aut quas visam enari, SDtio.quam descriptione alia ratessa alia erit historia,cum in insuperioribus nulla prorsius nisa repotiretur. ex eadem additione illud et inciet, ut duplex de historia iudiciumst futurum:quom altero,an uere appellanda historia similemon uera ipsa sit,herpe detur. sed nomina adhibeat qui in ut uelit,nos aut quo iudicata historia sit,explicemus,ut postea deduci ad usum recte queatiquod est dicere,quota eritatem,sessitatem; eorum,quae sint literata prodita monimentis, diffinguere oporteat, & quo discernas, fieri ne potuerint in secus:qn haec quoq; diffontis,ut innodotus existimauit, non est inutilis. tu ue' diligenter animiun aduenas itaq; concedas,ut quicquid scriptum legitur iistoria appellamqsiquidem medici multis partibus plures ita eam nominarunt. praecipua igitur iudicandae historiae rati ut empiricis placet, erit proprius obtutus: eius.naei ueram historiam tum dicemus,quam nos culis aliquando perlustrauerim .planum tamen est hanc uiam ad disciplinam non admuum esse a commodatam: propterea quod non debemus ex 'namenta ijs ea percipere, quae nos oculis-Ω-mus contemplati. quam ob rem utilissima, uerissimi ; iudicandae historiae ratio erit inscriptorum conuenientia constitutaeut si cogites, me macerem nunquam uidisse: est enim medicamentum, hoc est arboris cuiusdam, cortex, qui ex Arabia ad nos comportatur γ de eo, qui scripsere, omnes uno ore aiunt, uentrem adstrinuere. estne igitur eis fides adhibenda equidem esse adhibendam censeo,
cum de rebus Piliapalmula habeatur oratio:de occulus enim uix conuenientiam huiusi di coporias
85쪽
rio quae si sortasse sit. tamenes occurret empiricus, quod soli consillis reni sint, quia sesitam Eiudicio statim mananiata etiam qui nunquam in Creta aut Siciliam, aut Sardiniam profecti sunt, eas esse insulas credunt, quod qui eas suis sint oculis contemplati, ita esse concordes Uirmanti quare si logus usus nos docuit,concordiam,quae de rebus est, qiue in sestsem cadum, ueram esse, quid caussit est, cur citatam aluum a macere non cohiberi credamusriimili quoque modo,quamuis ina pontici uires nunquam antea per nos experti simus,tamen historiae standum est,ipsum esse ad cruentas alui excretiones accommodatui ad hanc rationem accedit alia,quae non ex epilogi sino, sed analogisno potius oritur,estque do alica nomisi dam scriptorum concordiae sit habenda fidesaeum inter onmes conuenit, non quod ipsi suis oculis rem persilexerint,scit quod singulis eoru sit uisa probabilis. nonnulli enim non modo dogmatici, scit etiam empirici credi putant oportere: quod sine controuersia pessicum ueritatis signum concordia sit. ac stridiosus epilogismi, qui est ratio eorum, quae sint sensibus euidentia, id facile non ad ciensiquidem istam rerum concordiam,quae isse sint ab aliquibus comprehens , tam este arbitratur . quibus side fit rebus, ut si quis couenientia ab ipsa obseruatione prosecta dine uerae historia signum censeat, is sit empiricorum more iudicatur Γ a rei natura iudicium sumptum uelit, rationalis iam, dogmaticusque sit habendus. hic unum est ume historiae dignoscendae genus, alterum ex moribus scriptoris,& scientia, quam suis in scriptis prae se fert, est ductu quod tu ex multis esus libris Fintelligesait si Hippocratem, Andreamq; compares, Hippocratem erudit ismum ueritatisque missi simulta:Andream imperitissimum emerarium, & ab Hippocratis prudentia ualde remotum compoticialiud erit iudicandae historiae genus i res,quae explicantu similes simijs,quas nos mei antea indimus:quo in genere sum macer rha poticum:quae ambo adstangendi uim habent:& item alia eiusnodi, quae tum sui fluorem, tum nimiam sanguinis deiectionem cohibere possim .isor modis arasmiliadsimi transit infat. cap. II.
TRansitus autem ad similia, quemadmodum Menodoto placet,non ueram este historiam, sed fieri eam posse iudicatisi tamen usiis accedat, ram quoque ecte historiam iudicabitata hac de rey
- ea loquemurinum uero dicimus, transtum ad similia, si per se ipse spectetur, uiam quandam hine ad experientiam.genera autem iudicandae res, quae fieri possit, quae ad historiam pertinet,auo esse,ut etiam duplex est iudicandae historiae genus inter rationalem, piricumque transitum hoc interes , quod ille ab indicantis ei natura perspicuus redditurillic sensiti manifesta consectatur: neque enim quia res similis siniti essicitiis,aut agit, aut patitur, aut alia quamuis ob caussam in animum inducit empiricus ut a simili transitum introducat,sed quia longo usia ita se nem habere obseruauit: ut similes corporis partes eodem morbo tenentur,eadem remedia adhibeantur; quod ita sit longo usu obseruaru iam & se Gmur,in ulnam,& auso humerum,& pedemac manum, quando usu uenit, curare solemus. yraxerea si morbi consimiles unam pariem lauant, eadem remedia postillabunt: ut alui fluor, & dissicultas intiniam rum, iam in remedijs quoque similitudo spei unoe mespilum,ac cydonium Mum, cum aluus ci tali est, idem sere poste obseruauimus:sed empirici non modo transitum,qui ad similia fit, empirici probant,uerum etiam, in quo ad contraria contendimus: qui tamen dogninico non placet: ut si diutius
admota similia remedia nullum usium pristem,commode transibis ad contraria: id quod per similitudinem eorum,' antelogo sani usu obseruata, perficitur: cetero qui transitus ad similia siue per se solus perducitr
toria iam doceat, i line ulla experientia lutem adhibemus, seli transitui ad similia G tq; inti fidimus,a quid quasi tritum experimentis euaseri certe ericitur,non parum intereste,cui rei magis confidendum sito quid minus e sententia nobis se esturum sperare debeamus: nam similitudinis rerum est magna uarietas: que rationem dissimilitudinis experientia a quouis, quod ei temere occurrat, aut absolute comperiimeque enim si quid figura,color duritia aut mollitia cum alio conueniat latim eiusdem citeritestatis credendum est quae uero odore, aut gustulant inter se similia, idem plenim Hrue essicere est obseruatui immo uero quae Blo sust sed multo magis qui in utrisque conueniuntiateia figura, idem color, eademque substantia accedant, iam mm apparebit, idem inci ab eis pol Epraeterea quorum similis gustus est,non ab uno selum a limati familitudo debet,ut ab acri, aut adstringenti, aut amar ut dulci,aut austero, aut acerbo, aut sessis denique: sed in totam rei naturam est accurate intuendunt adstringit, exempli causta es adstringit & aciis spuma, & quiddam habet medicamenti,& gustui alieni in insitauis. quam ob rem neque cydonio esse similia, que esculenta censem da sunt.quare a meipilis & cydorijs ad eas non erit transeundum, neque in urinae latestinorumque difficultatibus erunt offerendati uerum si inducere cicatricem oporteat,ad quae uis adstringentia pertram sibi etiam si medicamentosa fuerint si quidem ea cicatricem inducere,alias experii fiam .si uero difficultas intestinorum quempiam exerceat, melius curabis, si prius transitus fiat in edulijs, deinde ad ea, quae edendo non sent: praesertim si nullam grauiorem sint sortita qualitatem, ut si acida, amaraque etiam adstringenti facultate sim praxlita huius inodi enim qualitates per se irritare ulcera,etiamsi cum adstringentibus iuncta sint, obseruatum est. quonia autem rei adstiingentis duaequasi disserentiae sentaustera tque acerba, quando adstringendi uis in acerbis maior, in auitetis minor inuenitur ideo sit altera ad alteram sis qi tatem transituriis,maior, in or spes erit acipienda si enim idem pror
86쪽
A Asct quo estoni aut quid simile profuisse uidimus,erit tractusaecommodatus, si ad ea, quae modice adstringunt, qiu quidem austera sunt, peruenias. si acerbum magis expedire sit explor tum d acerba melius pertransbis.quae res nobis ari mento sunt, non eandem spein esse de limitibus habendam sta eatenus sperandum esse, rem nobis successiram, quatenus maior, uel minor in rebus, quas transeas, timido stati si uir probatus hoc esse ad aluum nitentem accommodatum dicat, quod expertis rebus esse simillimum uideatur, si ad illud pertranseas , felicem esse posse exitum sperabis . ina mo uero erit sertasse quispiam, qui ei sinet seu, peruagataque illa experientia confideta ontra uero, si quid neque historia comprobatum,nec simile satis appareat, in eo parum est ini collocandum.quod amem est cie medicamentis statutum,idem omnino de affectibus,deque membris est iudicadum : quippe cum maiorin minor spes in eis ponendast,prout similitudo,a sue historia asse, i, qui cum fit c, paratio, consentire taleaturiidem quoque centeo de transitu,qui in partibus corporis ii celaturata sperandum esse, ut similitudines ipst respondeant.
OVod uero ad iudicium de historia pertinet tanta uarietas emat huic, tanquam uera sit plane fides adhibendaalla tantaquam probabilis admitti debeamam in quo plurimi probatissimi h
mines constatiunt, quodque a nobis postea, licet non sirpe, sit compertum , verisimileque sit , nec discrepet ab is saluae longo usu cri nouerimus,id elusinodi est,ut ei non minus,quam experimento adhibere fidem oporteat illuluero minus certum est, quod Bla multorum scriptorum concordia attestaturuisque nunquam conspeximus:ac non simila est ijs rebus pias antea uidimus: sed incertius etiaerit,si quid sonet,aut iterum nec pleriinque a nobis cognitum sit, & unius Blum scriptoris auctoritate saltu quod exemplo hanc ad rem accommodat auese sit,ostendam. laborabat uir apud nos in Asia quodam in pago elephantias:is primis diebus suis cum familiaribus uiuebat, eorumque consuetudine utebatur: sca cumca coni o manare ad domesticos caepist adpim: foetidus iam, horribilique specie inderetur, casam es non procul a pago edito quodam in loco prope fontem siti aedificant: ibique aegrucollocannac quotidie alimentum quod esset ad uitam satis, comportandum curantissub canis ortu mes seribus,qui in proximo metebant, orati uini lagena affirmimqui eam attulerat, non procul ab illis ea collocat, ipseque discedit .cum bibendi tempus ainaetiisses,puerque messeribus propinaret, ut primum in cratera uinum effudit, ut de more aqua dilueretur, forte simul emisa est exanimata vipera. illi ueriti ne quid his uini illius potus male importaret,aquam ibiam biberunt, indeque profecti uinum ad eum, Cquem elephantitas obsidebat pertulerunt. existimabant enim se humanitatis fiansi officio, si auctores fuissentitit ille ex uini haustu e uita migraret potius, quam in ea calamitate hac lucis usura frueretur. at illemirifico euentu quodam ex eo potu seruatus est: siquidem esus cutis, quae duraci quasi testacea erat reddit jique animantibus persimilis,quae crusta obtectae fiant tota prorsus exciditxitquc eius caro nota est-mollis,quam cancrorum ocustamq;,ubi obductam testa detraxetis,efficitur. tale quispiam usu uenit in Mysa,quae ipsa quoque Asiae pars est, idq; non procul ab oppido nostro. elephantia. iis alium correperat. hic ad balneas aquarum s Mnte scaturientium spe salutis prosectus ancillam sormosa quam peribat, sectum adduxit. haec herum perosa, alijs amatoribus sibi copiam faciebat . eius res duae aliae consciae erantancillae,quarum alteri penualteri cella uinaria commissaerat itaque interim dum herus in arido quodam, uiperarumque pleno loco diuertit, ibi sorte in uini lagenam neglinenter adfiniatam uipera decidit, eamque mortuam amata adolescentula comperit. quam cum uidistet, o portunam necandi odios heci occasionem sibi oblatam rata, uinum illi potui dat: tuo hausto,non Gus atq; ille pi' de supra memorauidcolumis euastiatqῆ Kecduo stat illius experiatiae, quae ex casu profeciae Limoni meta. tertiu modo ab imitatione ductum subiungamaeum philos ho cuidam multos a
nos hoc eodem morbo conflictato ut es mors uitae anteiriciam uideretur, hos duos metus recitassem Didem ipse experiri animum induxit.quod ad agendum est etiam augurio, siquidem augurerat, confirmat .erat autem es cum alio periti erius artis istuliaritas.itaque uterque simul aues obsum tauguriis persuasi ut quae essent experientia comprobata, cadem ipse tuoque in se experiretur, uinum talii dicamento paratum bibitvi ex Elephantias in lepram momi uis conuersa est.quam nos postea m dicamentis ad lepram accommodatis sustulimus.praeterea uero quartus, qui uiperas uenabatur, cum hoc uexari morbo cepisse , a nobis petijt,ut eum quamprimum incolumem redderemus.nos ilico secari uenam iussimus,corpusque medicamento, luossatram bilem duceret,expurgauimus: tum iu limus, ut uiperas, quas uenabatur, anguillarum modo in olla apparatas esitaret . itaque per halitum discus Ius morbus incilium quoque fortunatum hominemuron nostratem, scii Thracem, in ibinnis admonitum Pergamum ut peteret eus esse adhortatus perhibetur,ut quotidie medicamentum ex uiperis bibera lusi extrinsecus ungeret, quae res fecit in Q ha multo post, morbus in lepram sit commutatusvdeinde medicina a deo commoni irata utens integraen ualetudinem recuperauit. quam ob rem nos top pertinentis commoti,ac tandem dei m im confinitati nedicamentum,quod ex uiperis conficitur, stesiacemque nominant,sii ulla dubitatione uti inuri itemque sile theriaco, quem passim omnes P rant , dum viperas adhuc uiuentes una cumalijs medicamentis quibusdam in fictili nouo comburunt.
87쪽
lis theriacis faciendus amputare Blemus . horum tamen remediorum usis non est confestim adhibem. A'dusae, prius purgare corpus conuenit,ut antea monuimus;& interdum staguinem detrahimus ista
non vetetauresque consentiant. recte autem v O tempore riuationem , quod multis diuturnis ino
bis commune cit initium aurae divi sint a nobis copiosius, ut multa casti, eiusque imitatione inii niti probaremusmi enim senum ex hoc ipsb casia fecit, ut multa intueremur, ita uerisimile est, ex alio quodam aliud quippiam in arte compertum esse.
DE empiricie disciplinae formula, quae mihi apta ad bene cur adum uisa est, nihil opus in pluribus agere: sed quoniam nonnulli,qui se in ea seM uocari principes uolui, qua dam ad superiora ad.
diderunt, ea etiam recentes o. in P is igitur ponamus in quaestione uersui, prout controuersum est, quisnam sit medicinae finis . empiricus hoc quaerentiai tueri suam sciatentiam uelit, ut pugilacissime Glet e , debit, se omnia, quae in corpore praeter naturam sunt, uelle curare: idq; rei pla comprobare. quod autem inquit, mihi propositum est colequi iue integritatem, siue simitat diue integritatis, aut fiat alis adeptionem iis unum esse, siue quod secundum naturam est in corpore,tueri dicas, mea nihil refert,dummodo, quod polliceor,repraestem: cetera sephistis permitto, qui tum inter se contro- Fuersantur,tum frustra tempus terunt. mini uero in arte exercenda occupatissimo non tantum stiperest otij, ut bonas horas malecollocem . sic o responsarum csse interroganti empiricum sperarem . si v ro dialecticorum praeceptionibus de fine artis controuersiam definire aggrederetur,ab instituto discoderet: id quod nos in eo libro,qui est de fine artis medic demonstrissimus. sed nec rationes ullas e quiret,ut apio Menodotusque fecerunt: suam enim ipse artem non rationibus,tat operibus nobis probabit,ac dissi rendi rationem prorsis uitabit sine qua neq; conclusiones, neqc ratioci irationes umquam intelligenturiimmo uero simulabitatii esse perspectum ruiusnodi res in cotrouersia uer . ita non tentabit fallaces ratione quae repugnare euidentibus uideantur, inficinare: scit eas pro nihilo ducet,nec quicquam,quod sensium effugiat, attinget. quippe qui sciata illaces illas argumentationes,V'non faciles hes eant explicatus, etiam dissimcis lacestere negotium idem pam raroq; loquetur, ut Scepticum Pyrrhonem fecisse accepimus: is enim cum diu miliumq; ueritatem inuestiuasset, nec imuerullet,rerum euidentiam secutus,m ceteris actionibus,quae masis abditae uiderentur, semper haesim bat. ergo qualem in uita fuiste rrhonem auctor est Timo,talis in re medica erit empiricus, ut non superbus non ambitiosius,non dissimulator,sed totus integer sit: eiusq; attemi eam re ipsa comprobabit non secus, quam Hippocratem,homines admirabuntur: si inqua luxata melius,quam ceteri, restituet:asi quae luxationi sunt obnoxia, ita confirmabit,ut nequid tale 'tiantur si fractios, uulnera, ulcera, aeceteras, quas curare ath non possiant assectiones persanabit si itura Narescet siquaria evenerunt,quiaque adsunt ra maenisseaut adesse, cum in ea a nemine audierit, astantibus mari sit. in quibus omnibus cum Hippyrates floreret, meruit, ut omnium iudicio Aescula j famaenada ualle uideretur nec sane explicat triplicis sermonis circuitiones, ut Sciapio: nec tripodem iactat, ut Glaucias: aut libros ad dena uersuum millia conscribit; moxq; sinaulos duas in partes distribuit: comnes medicos, ut cani mordet imbris'; ilicessit, more hominis forensis,qui aperte conuitiatur.dogmaticos medico sit periores': phil'Bpnos qui ratione niterentur, tum acres leones, tum acres stultos,& deliros uoca ut Menotatum impudentissime fecisse comperimus. ac non Elum in empirica facultate plerisque in rebus Menodotum esse r prehendendum, sedquia nimium acriter, ac petulanter in dogmaticos inu hatiir,potes tum ex nostris commetatim qui de ijs,quae ab eo in Seuerum dicta stat ibuntur,tum ex ijs,quae aduersus Asclepiadem effutit, cognoscere: est enim se habere ex oratuma ius hominis falsas esse sciitentias. & quamuis de rebus obscuris se nihil certi astare posse suis in libris plus millies ii culcant,utpote quae tum uerae um falce queant men cum Asclepiadem insectatur, putat se re pro sis consectile, ac neces laria conclusione demonstrasse, quas non multa adhibeat contingentia. nu haec HPyrrhoni, quem summis ornat laudibus,conueniunt fuit ille quieto, pacatoq; animo, tum facilis, ac benignus nunqua iis necessitas postularet, loquebatur: id quod ego cuidam uere empirico usu u
nisse cognoui, ut non uana copia uerborum, sed factis potius tibi laudem, gloriamq; comparabat. hic cum morbum dissicilem cur adum suscepisset,ad quem depellendum in primis manuum opera, deindet medic entis'pus erat,ut exitus plane, ostendi Uamq; ad iniimem dirueniret, ecce alius delirus m dicus interuenit, qui multis in rebus desipiens quadam sua ratione non esse quidpiam sedadum probare con atur. rum ille unico uerbo se a sophissae molestijs exolvitiem inquit, interim dum uos deli ratis, hinc abeo huius uerba,in opera,quae a me edita sis sunt,spectate,ut utri magis adhibenda fides sit, perseiciatis:atq; ita uobis erit integi ,quem magis probetis,ellendi. sic ille δὴ re multo post eum est Ephista subsecutusarum sitis in nugis insanire permittentes aegroti neces j,eum reuocarae, qui operibus artem sitam probabatin aegrotum ei curandum contini serunt: enimuero non modo illa sophista es ne Demosthenes quidem, uir inimium post homines natos eloquentissimus, persuaderet mortalibus,quo minus eius fido se criserent,qui hac in arte praeclara facinora ediderunt: tamen S: apio, quasi alter Aesculapius contra Hippomtem,qui ita eximie medicinam illustrauit, impudentiis me debacchari non ueretur. sitisque inscriptis perinde si esset omnium medicorii longe princeps, mira
88쪽
A mira de se prat ditat , de ueteribus, quorum monimenta totam artem oriraueriint, & quom nunc qumque uiget industria, ne uerbum quidem . sed tantum abest, ut m contradictiones,ac rationes,quibus ambigua explicantu esse empiricae sectar mites putem,ut maxime accusandos cescam eos, qui in ii studium incubuerunt. immo uero si ad artes constituendas memoriar & sensui primas tribuerent, tamen ad discernendam ueritatem,quae in ipsis est,haec sila non esse satis arbitrantur. quam ob rem uim quandam nobis insitam necesibio statuendam esse putant, qua repugnantia, & consequentia iudicentur: nisi enim haec in nobis uis insit, nihil eri quod nos uel quaestionem poscamus, uel interrogati r spondeamus. in huius tamen usii atq; studio tempus poni ab empirico debere, ut Heraclides Tarentinus existimauit, ego non esse necessarium duco: cum illis seminibus,quae nobis,cum in lucem sescepti sumus, natura primum insevit, & quibusilam luminibus, quibus huniana illustrauit ingenia, contenti esse debeamus: uidere enim licet Tarentinum ipsiun,qui eis illam uim plurimum exercuit, esse tamen in Hippocrate in medicina facienda multo inferiorem. huic similis fuit Menodorus: qui interdum praeter memoriam atque sensem, tertium quiddam, quod epilogisinum nominat,introducit: interdum se
pta sunt, plane docui. fallaces autem argumentationes,ad alios empiricos redarguendos, inepti suae I hominis ac plane rudis uidentur quidem aculeata & contorta a menta explicare non empiricoruest, sed Aristotelis, tal Gi sippi, sed aliorum deniq; , qui in arte disserendi sint studiose, diligentoq; uer fui. ceterum si ad uim iudicandi nobis insitam,conceat par est, addendam esse experientiam, id si iis Theutas in sim institutione demonstrauit; atque adeo, ut etiam nimius uideatur. qua de re nos in nostris commentarijs in eius institutionem scriptis plane iocuti sumus: in hoc uero libro satis sit explicaΩse, quo modo quispiam omissa inuestigatione de rei natura, artem medendi possit empirico more constituere. quae autem Aselepiades attulit, ut sitis captionibus hoc fieri non posse probaret, alias sint a ά .
me confutata ac reprehensa. quantum uero recta ratio cum experientia coniuncta ad artes constitum φ
das ualeat,in libris,qui stant de methodo medendi, est a me demonstratum. & unam esse omnibus ho- e M
minibus insitam rationem, in libro cuius index est de communi ration declaravi: ubi ostendi, omnia. itium,cons uentiumque notione de- ου' et
vici homines intelligunt: quandam fortuitam, itari; modo inqui nesciunt fortuita a necessarijs distinguere. quod dogmaticorum discrepantiae cauilam attulit. nos quae comoscimus,uel stato sensu, uel naturali quadam repugiuntium,con uentprehendi: eamq; notionem, qua consequentia percipimus,uel neces lariam csse, quam ingenio perspi-
: modo neces thiam: in quibus plerique errant,
eadem quoque caussa fecit,ut cmpirici medici inter se maxime dissenserint: quemadmodum in js co mentati; s,qui a nobis de illorum discrepantia talpti sunt, aperte demonstravimus.
IN EMPIRICOS MEDICOS ORATIO. A. Baptista Mario, medico, interprete.
ct ardes autem desiderio istimum, itemque octauum, ac plura deinceps intueri . amam igitur caussa est, ut adhuc esse calumniator uelis, & non colinere experientiam dicas, de quod sepissime esti Dcitur, tu exitum nullum reperire, sius nectum esse contendes ille autem urgebit hunc in modum : nimuero nihil inuenturus es,quod nolum magis, quam tuam refellat sentetiam:immo uero tuam potius uideris confutare: m.αduo sint, quorum alteri aliquid sbia obseruatione inueniri placet, ut ea refert sententia, ac uos, licet inuiti, fatemiiuxilio qua ratione c5periatur,nos docet,quod ego neq; fieri posse,neq; esse utile censi, certe id inuenire, tuae iam partes sunt. cuinq; id esse controuernam statuas, tua te captione conficies, nobis nullam facies iniuriam: neque.αest inter nos instituta disputatio, ut quomodo quicq: artificiosiam ericiatur, sed Blum id fieri,quod certe euidens est, intelli 'us . at tu, qui singulari studio caussas indagas, illud etiam,quomodo quicq; fiat,docere debes. videris tamen nofungi tuo ossicio: atque idem enicere, qui quoniam eos latet, quomodo sensus oculorum eis sit tributus, sese nihil uidere confitentur : & quia nesciunt, quomodo oriantur& occidant, & motu cicantur, quae generantur, corrumpuntur, & mouentur, ideo ortum ni ritum, motumque sustularunt. quid autem aliud est, euidentibus repugnare,quam uniuersam uim rationis uituperare cum enim sim cui du-tia ne quicquam exordiatur, qui fiet, ut is, qui ea oppugnetia quibus principia sumpsit,fide dignus habeatur quod cum Democritus euidentia uituperans perspiceret, ubi haec dixisset, color dulcitudo, de amaror lege sint; atomus & inan uera: senses contra mentem ita loquentes fecit: misera mens, cua nobis probationem sumpseris,nos reijciscit nobis reiectis, tu concidis. itaq; cum parsit in fidelitatis condemnare
89쪽
condemnare raritanem, quippe qiue adeo corrupta sit,ut etiam quae est probabilis maxime cum euiden Etibus,unde initium duxit, pugnesia uobis contra finsiquidem ea reprehenditis,in quibus in quidem ratio, quae sciantur, sed tamen conuenienter rationi non fiunt : ea uidem hanc maximam rationis r priuensionem censeo.quis enim sanus de rebus abditis es fidem adhibeat, auae tam corrupta esti ut uel euidentibus repugnet sed licet hoc empiricis condonemus, multis tamen adhuc eis opus erit,ut quod uolunt,cosequanturaenimuero nisi reliqua absurda praedictis consimilia esse tibi probaro, inde me nullum ferre fructium uelle profiteor. tu autem, plane scio, admiratus es non nost ted empiricorum stoli ditatein, quod tot rebus cis concessis, nihil tamen plus uidentur esse consecuti: sed altero non min re superioribus errore tenentur, mirifica nimirum inscitia, sin latique impudentia quadam,& mise ditate, ut pecudum superare stupiditatem uideantur. cum enim non habeant, unde initium stimant, nec, licet hoc eis concedatur, aliquid eodem modo factum saepissime uidere queant, uel tot aegrotarium millia, tamque uar ias naturas intueri, aut recordari, aut literarum consignare monimentis pos sint quaenam enim tantam historiam bibliotheca contineret, aut quae mens tot rerum memoriam conciperet λ non aduertunt tamen, se ridiculos esse, dum haec statuunt; sed quasi firma taee, certaq; sint, de ceteris controuersari. quam ob rem ego, non illorum quidem causta, quando cum lapidibus des rere, alienum putem, sia ut finem huic scimoni imponam, perspicue docebo, quamuis aliquid simi, FIi m o conspici detur, nullum tamen artificiosiam inde existis e theorema posse. nolim autem existimes, me niti ratione Platonis, cuius sententia est, si quod midium naturam eius materiar,in qua uos tur, cognoscit, id artis esse praecipuum: si non cognoscit, exercitationem atque experientiam esse, a tem non item: si quidem inquit, quod rationis ex re est, ego artem non nomino. hacm Platonis ratione non utor, neque id adeo, quia non uera sit, insanus enim estem, si ita loquerer sed quia tam insigniter impudentes sunt empirici , ut hoc etiam concedant; nec se curare aiunt, si hanc ob causicuneorum studium, non artem, sed aliud quidpiam uocari libeat. quamam igitur crunt mearum rationum momenta λ utar nimirum ijs semptionibus, quae ab ipsis in primis sunt concessit: si inquam, obsesu tio eorum, quae eodem modo facta sisissime uici sent, quam ipsi, opinor, experientiam uocant, ex multis singularibus conficitur; singularia autem sunt artis expertia, enicitur, ut quod sepultae fit, ex multis artis expertibus sit conflatum . quare ita argumentatio conficietur: si singularia sunt artis expertia, id autem, quod saepissime fit, ex multis singularibus collatum est, ergo quod saepissitne fit,inis e pers est: atqui singularia sent artis expertia, ergo id quoque, suod fit saepissime. uerum illi fortasse, quod dicimus, se nes ire fatebuntur , quippe qui se cum alias disciplinas, tum artem disserendi fugere profiteantur. sed hanc rationem,si lubet,mistam faciamus: aliaque eroponatur hoc modo: est ne uobis G1ntUrum empirici,ut,suoties fiat id,quod fit saepissime,nobis dicatis nam & nos perinde, ac uos facitis,scientiam obstraratione comparare uolumus.ne i itur,non seruata mensiam decori, in errorem incidamus,quod putemus nos finem attingere prius,quana quae sitis sint obseruarimus: uel progredi lom us,quam onorteat,quod modum Unoremus:ideo uestra opera nobis opus est . itaque modum nobis ostendite, ut is quoque aliquid obseruando perdiscamus.o stulti inquiunt,ridentes, n5 est unus ommmodus,sed in singulis alius atq; alius . tu uero no secus a nobis hoc petisti,quam si quis a sitore peteret, ut quo Oium pedes calceo conuestiret, edoceret: non est enim una omnium pedum mensera: cum esse ides constet. ita hic non una , eademq; rerum mensura est: quippe quae differentes sint. ceterumnc responsionem & accipio lubensin approbo, idq; multo magis,quam si unam esse omnium rerum mensuram, se ostenseros promisisserit. tunc enim suspicarer, ne cum res inter se ualde disserant, unam se omibus mensuram inducturos mihi reciperent. ac si in re quaq; quid proprium sit,docuerint iam spes est, eos esse ueritatem plane assecuturos. quocirca sit liciora, apertioraq; proponam siqu&piam in cerebri membrana vulinis accepisse conspexero, qui scire accurate potero, utrum semper, an emnqti an raro moriturus sit, an toties incolumis euasurus, quoties obiturus e nemo certe eoru aut
uerbis aut scriptis suis hanc menseram tuncq; numerum nos docuit. an igitur nihil habent in singulis Hrebus definitum constat iritur inter omnes, totum illorum artificium, reiiciendum,atque uel caemdum esse . deinceps autem tequitur,ut quemadmodum ab initio cum eis aequo animo disseruimus, nucetiam singillatim perpendere, utrum illi mensuram eius,quod fit saepissime,nesciant, ipsi tamen in rerii natura comperiatur: an uero in eo, quods fit, nulla inueniri certa mensura queat: an ipsa caussa sit fatura, ut quod prius arte uacabat, nunc esse artificiosum uideatur. id autem ego di nescium; Meque
etiam oscitanter, consideraui.
90쪽
D. Baptista 2 Hario, uariensi, interprete.
Hlibet artispraeceptum, Oum , utile, est instruum oporem. cap. I.
V M singula medicis pracepta, tum omne praeceptum Asblute, este in primis ueni deinde utile, tum statutis principijs congruens debet : siquide his c . tribus rectum praeceptum diiudicabis: quorum unum sides profecto pret Icceptum quidem erit appellaiadum. cumue artes ex praecepti ,ijsq; non quibusvis sint constitutae, sed primum multitudinem quandam comprehension contineant, tum ad rem quampiam utilem reserantur oporteat, iccirco praece q et illum omne&uerum utile,&consentiens non modo principi js iam statim 1 ε ε - - δε- tis, sed praeceptis etiam consequentibus sitatecesse est quia enim pnxceptum Omne subcomprehensionem caui ideo esse uerum debemquod falsi non sit comprehesio. quia auten, Ἀ- ι iri. sad aliquem finem uitae accommodatum reficiatur, ideo unumquodq; praeceptum & utile,& necesseria o AH , esse 'Mnebit. est autem multitudo pervestiganda comprehension 'ut praeceptorum inter se,&ca principiis, quae statuta sint,consensim intueamur.ut autem sub uno principe multitudo se itorum ii telligitur,sic piaeceptuni ad id principium,quod statutum sit,reserturi quae res facit, ut praeceptum ori ne uerum, utile,consentiens'; esse debeati suo circa si iis tribus quodlibet artis praeceptum aestimatur, certa praecepta quoq; medicinae ihsdem iudicari, perspicuum est nunc autem quia, ludemi
uetiam uerum sit, α& quomodo aestimetur,non semper apertum est: quodq; utileta consentiens est, non tacite deprehenduntur : ideo antequam longius pro edior, eorum notas quasdam, iudicandiq; instrumenta mihi tae ponenda perspicio.
VErum ex orationis rerumq; consensia aestimatimsed quoniam rerum aliae euidentes, aliae occultae sunt,& euidentium aliae per se comprehenduntur,ut candor, & nigror, aliae non per se, sed aliaria. ope intelliguntur, ut quae sigrus comprenendimus: praeterea rerum occultarum aliae euidentes fiunt, C& dicuntur,ut ex bis binis quatuor emci,aliae demonstratione percipiuntur, quale est id, quo bene uti, -& abuti licetin quae sequuntur: iccirco oratio &yraeceptum sta per ad speciem propositae rei, qua de agitur,aut ad quam praeceptum pertinet, serenaum est sique de re euidenti sit,ad eam accommodandum si de occulta,utrum rei occultaeconsentia intuendum ria autem sunt de euidentibus, occultis que rebus iudicia Propterea quod quaecurique euidentes posse comprehenduntur, albus&niger co ser, sensu iudicantur: quocirca ridiculi iudicandi sept ij medici qui iudicium de rebus euidentibus non
scnsu,sed demonstritione quada ferre conatur: quo in genere Asclepiades est, qui de membranis cor. di iustis disputat,hallucinatumq; esle Erasistratum dicit: Herophilu aut pii multa incidit corpora, eas non perspexisse:cum in ei integiis esset, rem ipsam sensui euidens,in par erat, perscrutari, tum deraserre sententiam,nec instillis opinionibus fidem adhibere.itaque res euidentes, quae ex se ipsae compre henduntur,instrumentis sensuum,ut supra Mixi, iudicant aeuidentes, quae non ex se, sed alijs, hoc est, inius, percipiuntur,iudicat obseruatio porro abditarum rerum ut multae disserentis sunt, ita iudicandi instrumenta diuersa sunt . earum quoque aliae euidentes sent,ut non posse eundem hominem uno, doque tempore Athenista in Aegypto est liae demonstratione percipiunturiiudicium autem, quod de euidentibus est,a communi omnium notione proficiscitiinearum,quae demonstratione percipiuntur, a consensu eorum,de quibus interomnes conueniticeterum iudicium eius, de quo inter omnes conu niton multa diuiditurisi quidem consensu quo assectum sit aut cum euidentibus,aut cum iis, quae intelligentiae perspicua sint,aut cum demonstratis stimaturali modo igitur uerum, quaeque aducti iud, pertinent, iudicanda sint, exposuimus.
DE utili praecepto deinceps agendum es Ydium, tur autem utile praecepis,quod ad artis finem re stratur in primis uero comprehensibile sit oportetapiod si non sit, ut m hippocentauri morbus usquae seniis euidentia lunt, artis principia statuunt: quatulo neque ex huiusnodi euidentibus fiet aeque perea tradaturi merea quod nemo traditeuidentia, sed ab euidentibus ducta praecepta iax quae sui non sunt euidentia 'quaequidem merito quis artis etiam principia dixerit, praecepta inquam suae o sensit euidentibus oriunturA um tradicis artis principium a sensui euidentibus ducatutis. Iquis enim sensui euidentia esse artis principia dicat, is inter artem & inscitiam nulla a se statui differetitiam ignorabitaetenim si sensiti euidentium comprehensio in artifice, & imperito sit eadem, hac in re anificem imperito nihil praestare, planum est. immo uero ne artiis quidem erit, siquidem in artifice P