장음표시 사용
161쪽
Carae Petri Midobrandinisi UOD INI si V IUS SIT M IUSTITIA
recedere , quam nunquam sistitiam atti-
VONIAM qui liquescunt voluptate, fi untq; mollibia, dissicile possitnt, ubi in viam
redierint, iter insistere iustitiae: dicebat grauius eos, qui a via deflectunt, quam qui iulam nunquam attigerunt peccar . Vetus est Magorum 2 nigma: non aspiciendum esse retro . hoc ipsum sapit Pythagorae prouerbium . per ea dem viam, ne reuertitor . quorsum 3 non est flagitiosis, posta quam resipuerint, redeundum ad vomitum. Nam ut grauius aegrotant, qui de integro in morbum incidunt: quam qui eo nunquam sunt liberati: ita qui ad virtutem accesserunt, periculosius illam deserunt, quam qui eam nunquam attig runt. Huc pertinet Orphei fabula: qui retro respiciens, non solum Euridicen iterum amisit: sed etiam spem recuperandi.
quam hominis sit virtus. XIII. S est sapienti sit mus ille Antistes, qui satietatem
aurium vincit suavitate Orationis: suauitatem magnitudine utilitatis. solet igitur , ne longe abeam, Iustitiam Dei immortalis, bonorum disciplinam esse dicere . quod ipsa antiquitas maxime videtur comprobar . Nam cur Ioui Templa olim erigebantur tecto perforato λ ut hoc ipsiam docerent veteres: virtutem Iouis hoc est Iustitiam, no a mortalibus, sed de coelo esse petendam. est igitur Iustitia virtutum omnium regina: Caeterae vero Vir
162쪽
tutes iustitiae comites,& pedisequae: quarum corona cincta tenetur, &stipata . nihil ab antiquis recedo. quorsum enim scilis 2Edes, apud Romanos rotunda, nisi quod circulari viri te hoc est omnium corona tenetur circumsepta 3 Haec Regibus dignitatem: infimis gratiam parit: nec solum ansam supplicibus porrigit orandi , sed etiam necessitatem exorandi. .
voluntatem, oe conatus hominum per ciat. XIV. V S TITIA Midicebat iccirco Prudentiae: Temperantiae , & Fortitudini anteponendam: quod pri
ma mentem: alteram ap8etitum : vltima conatus:
iustitia vero haec omnia simul perficiat. Nec debi- Iis, aut fluxa est ratio. Nam cur Plato, in Dialogo undecimo de legibus affermauit, a tribus d ijs prodire artes imperij omnes, id est a Vulcano, Pallade, & Marte 3 quia Haec est iust, tiae trinitas, quae Ioui semper assistita. Pallas enim scientiae: Vulcanus voluntatis, Mars potentiae habet interpraetationem: quarum si desideratur aliqua, nihil est, quod iustum, in ductis factisq; possit probari. Pallas quippe ducis: Mars Artia ficis: Uulcanus ministri, in humana ratione persenam induit: quorum omniu instructio, &disciplina una est iussitia.
si UOD IUSTI SIT IUDICIS ALLIS
VI nouit veterum Historias,aut fabulas, nouit item dubitationum scrupulos, ex mortalium animis mnino abstergere. Dubitanti quales esse deberent i dices
163쪽
dices,Dixit prauos eos esse iudices, qui iustitiam sensu definiarent aurium. Lutulentum quippe est,quod in eius sensus sordibus volutatur iudicium. Testes sunt Cretenses, apud quos Iudicis effingebatur simulacrum, auribus destitutum.quid ita quia, cum aures sint disciplinae satellites, hoc monimento docebant, non esse iudicis, ab alijs disciplinam haurire iudica di: sed pleno ore firmamentum fundere iudicij.
Hominibus gratius sit si titia. XVI.
V M de multis, ac varijs imperandi adminiculis oratio incidisset, dixit aridam, & sipinosam omnem esse, sine iure reip. administrationem: sine -- iustitia, infaustam & infelicem. Nam cum hoc inolevit malum, ut quae Deo placeant, ea fere displiceant hominibus : & contra nihil gratum sit hominum generi, quod non graue, & acerbum sit Deo immortali j sola iustitia Deo simul placet, & hominibus. Quare iustitia lux est orbis te
rarum, arx omnium gentium: atq; Dei immortalis ornamentum. Etenim cur Themis Dea, ut in Theogonia ait Hesi dus, Iouis conivux esse censetur Themis, fas siue iustitia interpraetatur, ab Orpheo . est cognominata. hoc est coeli filia. ex ea natae sunt in primis AEquitas, lex, &pax. ιι κautem apud Graecos fas significat. Hac a Superis iudia cantur homines: Hac ab ipsis hominibus soluuntur rerum ciuilium
164쪽
non damnat sine dolore . XVII.
V ID A M interdum interroganti, quid ita dici in re capitali, & litigiosia maxime esset molestum, non aculei respondir, rabularum aut offensionis suspicio: sed homo cum sit, hominem perdere. Quia enim dolet, inuitus iudicat: & quia iudex constituitur iustitiae causa: non iustitia gratia iudicis, lubens item iudicata. Nam commiserationis fundamentum simul, & vindictae una est iustitia. quae enim naturalis est iustitia, ad commiserationem: quae vero est legalis, ad vindictam magis exacuit iudicem. id belle in Symbolis,Crocodili imago,cum verbis plorat, & deuorat. Etenim neq; ut clemens potest non dolenter neq; ut iudex non lubens, aduersus reum capitis, ius dicer .
plurima oculorum apud Judicem auctoritas. XVIII. O C T RIN A iuris, & iustitiae exacuitur sapientiae sebtilitate, &ingenij. Cum rabularum tumba aliquando obstreperet iudici, dixit sensium aurium in iudice hebescere: vigere autem in priam is oculorum . non vulgaris est, apud Graecos auctoritas. Nam cur Iouis statua specti batur in area subdiali, ad quam Priamus aufugit, in Troiae excidio, quae esset sine auribus, haberetq; in fronte oculos tres ut cum censeatur Iupiter esse exemplar iuris, & iustitiae, atq, supremus iudex, admonere tur mortales, non esse iudicis obloquentium calumnijs aures:
165쪽
Ias Card. Tetri Midobrandini s
sed oculos legibus habere apertos : quae numerantur tres intueri , & examinare, quarum Vnam est ab ipso rerum Imperare Deo , Diuina : altera ab ipsa rerum procreatrice, natur
lis : tertia a Principe, qui obses est iustitiae simul. & aequitatis,
ICEBAT facile esse sine iuris prudentia, ius
peruertere: dicere difficile. eo quod iudicare hoc est ius dicere, nemo potest sine iuris cognitione. - Quae igitur adsunt,in rudi iudice inscitiae maculae, illae non sunt sine iustitiae vulnere. Nota, nec inelegans est fabula. Nam quorsum, quὁd cum Phaebus,& Pan carmine certarent, Midas iudex inter utrumq; electus, lententiam contra Phaebum tulit 3 ut certe hoc intelligamus, aut etiam fateamur, eum qui male intelligit,non posse in iure dicendo, bene senti-r . Quare quod veteri seriur prouerbio, Midas asininas aures habet: ia plane ad stolidos omnes pertinet Iudices.
Sustinere, π abnlinere . XX. R C T A, dc astricta in iustitiae disiciplina, sunt
virtutum Omnium praecepta , . Quare eum in quiebat omni flagitio vitam polluete,&dedec re maculare, qui iustitiam non coleret, . Testes sunt veteres illi doctrinae, & ingeni j patres. Nam cur ab i js Nemesis iustitiae Dea constituebatur, cuius expressa imago spectabatur, altera manuum Equi frenum: altera cubitatem
166쪽
e ophth egmata de senilia. I a Z
mensuram tenens Z quia non una est, sed omnis virtus, iustititia. Haec quippe frenum inijcit cupiditati , atq; mensuram parti adhibet irascibili, quam pariter in dictis, factisq; rationi
quam demereseleat multia. XXI.
OLITUS est dicere nullam, in soro pestemi stitiae esse capitaliorem, quam venale iudicium . Non potest enim ea resp. esse salua, in qua fas est nundinari ius. Itaq; apud Thebanos spectabatur ludicis statua sine manibus. Ante enim capere non debet iudex, quam velit capi. Praeclarum est in M. Curio iustitiae lumen, qui contra ius neq; capere, neq; capi potuit. Legatos igitur Samnitum cum suis pecunijs remisit, inquiens malle se dominari aurum habentibus, quam auro abundar .
itia. XXI f. N TERROGANTI quid in omni rerum
vicissitudine,constans esset potissimum, iustitia respondita. Non Apollinis veru magis, quam hoc Antistitis fuit responsium . quod inconstans
est,& non permanens,Virtus non est: cu virtus nesciat mutari.
In lacris igitur AEgyptiorum literis, Palma Hieroglyphicum constituitur iustitiae . non quia ea planta est incorrupta: sed quia docet, quales ij esse debent, qui iustitiam administrant. Nec enim , qui iustus est, spe, aut metu ducitur, sed ossicio. itaq; Fabricius, cum Nicias Pyrrhi Epyrotarum Regis med
167쪽
cus, promisisset se pacta mercede, praeministraturum Pyrrho venenum, non solum non deflexit ab aequitate: sed etiam Pyrrhum Hostem literis monuit,ut a domesticis caueret insidijs.
nusiumsit discrimen perfnarum . XXIII.
S T iusti viri ulceribus iustitiae mederi, atq; tela iniuriarum depellere, sine discrimine .Quare diiscere consueuit,a viro iusto parentes etiam ignorari: eo quod non sanguis, non natura: sed virtus solum, apud eum plurimum habeat ponderis. Hoc se tientes AEgyptij Cupressum fecerunt Hieroglyphicum iustutiae. Nam Arbor haec a radice ad fastigium recto surgit stipiate, aequales ad summum, ramos aequo ordine & magnitudine habens, & ita, ut alius, alium non excedat: sed pari aequalit te omnes reddens. Haec autem planta iccirco iuris,& iusti-itiae imago constituitur: quia omnes aequaliter iuri, & iustitiae subijciuntu C.
omnes alloquatur. XXIV. NVS est communis, apud ciues omnes, dese sionis mucro, lex scripta . Haec enim aeque, &bonos viros omnes suo patrocinio defendit, & oppugnat improbos. Solet igitur dicere eost gio as derogare , qui legum recusant subi jci auctoritati. plena salis est Allegoria. Nam quorsum quod Gorgones tres unum tantum habebant oculum, quo per vices utebantur singulae tres sunt ciuitatis ordines, qui omnes unojure tanquam, una
168쪽
astrum omnium utuntur lampade: Senatus, plebs, it equestris ordo. Nec enim minus lex infimis, quam summis viris solet fauere. Hanc fundit Principi Deus . mutuatur a Principe Senatus : a Senatu Magistratus: ac deniq; a magistratu uniuersus populus.
Lumen , aut numen potius habeat felicitatis. XXV. N QVI E B A T in iustitiae ambitu , N: gyro
stelicitatem omnem imperi j clausam teneri. Nihil sapiente Principe dignius dici potuerat. Testis est,non ieiuna plebecula: sed tota prope Graecia . Haec enim tanti fecit iustitiam, ut Aristide Atheniensi superstite, qui prouincias omnes sua complebat iustitia, aetas aurea,ab ea sit vocata: qua Saturno quondam Rege,censeban . tur omnia mortalibus ex voto cedere. itaq; cum ei sam mus honor decerneretur: nec gloriosius quicquam inueniri posset iustitia, nunquam deinceps alio, quam Iulli appellatus est nomine. Explorata quippe est, in ea virtute felicitas imperij. Nam, Ut veteri fertur prouerbio, semper feliciter cadunt I uis Taxilli.
L LIs, qui alijs imperarent, eam incudem inqui
bat in primis esse tundendam , ut cauerent, ne stateram transcenderent. Etenim ad firmamentum
imperij, nihil est accommodatius iustitiae aequai bilitate.
169쪽
bilitate. Id ut doceret Lycurgus, Spartanum agrum, ita ciui bus suis est partitus, ut ex rep. quasi familiam fraterno studio, & dornestico prope amore constituerit. nonnullis igitur mirantibus videtis, inquit, quam multorum fratrum, qui ex aequo praedia, inter se sunt partiti, sit Laconicus age P.
quid iustitiae maxime reniteretur, indulgentia dixit. ideo enim iustitia, ab antiquis fin. gebatur Mucronem, dextra districtum t nens : quia blandimenta ignorat sanguinis, aut familiaritatis . nec vulgaris in eo est Populi Romani auctoritas. Nam cur M. Manlio, qui saepius in acie stetit pro patria: qui seruauit Capitolium : qui strenue dia micans aduerta vulnera accepit, vix ulla gratia est relata: gr uis contra petna, propter ambitionis suspicionem,est irrogata 3
uia acriores sunt iniuriae, quam beneficij sensus. itaq; cum apra dignitatem priuati ciuis, aliquid optare crederetur, populi suffragio damnatus est. Haec enim, in Imperio iustitiae vis est, ut illum minime serat, qui legibus, cum opus sit, cogi non possit. itaq; etsi inuito iuste non datur beneficium rei tamen iuste infli gitur poena. illud enim est consilij: hoc autem necessitatis P
170쪽
F FINIS culpae sit si oportet, qui quod res est,
in moribus non intelligit. Nam ignorans non culpam solum admittit inscitiae: sed etiam quia - - errat, crimen iniuriae. Quare'iustissmus ille Antistes errantes omnes solet, iniustitiae insimulare nomine. Solus enim iustus constans cum sit, in ratione: nec ab ea possit reuelli, non errat . . Nam hoc est iustitia, inter virtutes mora es, quod est terra, inter elementa . Haec enim,ut placet Phialolophis, aeque librata in medio, proprijs consistit poderibus. Sola quippe elementorum est immobilis, atq; bon rum omnium venter. quid λ Cardo virtutum omni est iustitia, quae sola nescit mutari, quaeq; sola aliis utilitates omnes parita.
anteponendus. t XXI x. V M de fortitudine, &Iustitia arderet qucestio
utra virtutum alteri esset anteponenda, dixit hoc interesse inter iustitiam, & sortitudinem r- -' quod interest, inter Iouem, & Herculem. pro
pterea, quod illa Iovis: haec virtus sit Herculis. Quare longo interuallo Iustitiam fortitudini: non fortitudinem iustitiae anteposuit. Nec falsis. Ibi enim, ubi viget iustitia, numquam Opus est viro fortν: at ubi est fortitudo, ibi opus est iusti viri presidio. Armorum quippe, iure uti volentibus, nulla est a ctoritas: iuris verὀeti in belli incendio, magna est necessitas.