장음표시 사용
261쪽
viris quidem signa petenti- se peccatum admisit, aut mendacium concinisbus , si lignis admirandis a- nauit,numenq. suum Diuinis operibus apertis. nari volunt, abunde satissa- si me coprobauit. Is igitur solus, qui est in sinu 'ctum arbitror ; si anari no- patris, nobis verissimae Theologiae disciplinam lunt. signa petere desinam. tradere potuit de qua antequam aliquid dica-
Nunc vero consequens est, ut mus,opus est ut numen illius imploremus,& ab Graecos sapientiam quaerentes illo petamus,ut nobis lumen suurraeserat,quo, Oeeamus, omnes verisiit e sapientiae ratio- sine ullo mentis errore,de tantis rebus,ut pie
nem Christi crucifixi mysterio contineri. 9- tatis verissima ratio prςscribit,disseramus. Messiimum autem huius orationis cum Grae-Io monendi tamen sunt, qui in hos libros incide-' eis habendae principium illud fore videtur, unde vitae exordiu duximus. Vitae nostrae principium fuit illa fides,qua patre,& filium,& spiritum sanctum consessi sumus.Nec enim satis ad caelestem Iucem seuenda nobis fuit illo die sat ri, Deum infinita potentia sapientia,& bonitate praeditumsempsternae lucis origine, uniuer se naturae conditorem, rerum omnium formasio se mirifice continentem: sed suit etia neces- se,ut in summa nature Diuini simplicitate triu: personarum distinctionem nobis esse perpetua praedicatione celebradam videremus. Si enim capientiam quaerimus, & sapientia in Dei notistia cc stit, Deum autem is pro huius vitae statu,& condicione nouit, qui patrem, & filium, de spiritum sanctum una diuinitate, maiestate, imperio,contineri firmissime credit, restat,ut summam sapientiam in hac fide constitutam
arbitremur. Praeterea, cum de signis ageremus . saepe Clu istum Dei filium appellauimus: : quod Iudaei fere non possunt: Graeci non facile consequuntur: ea de caussa commodum n bis visum est, ne opus impersei tum ansam calumniae praeberet, Iudaeos sanctarum litteraruauctoritate repellere,Graecos autem aliqua ex
parte tanti mysterij disciplinis instruere.Qu quam, quod ad Iudaeos attinet, si illi signa perspiciunt,signis intelligere potuerunt,Christum
esse veritatis,atque iustitiς magistru.ΙS autem. se verum Dei filium esse testificatus est. Qui cust patri amore sempitemo deuinctus, consequens est,ut,praeter Patre,atque filium,caritatem sempiterna cogitemus. Iuum nemo vidit umquam. Nec enim sensibus usarpari, neque cogitationibus insormari, nec scientia coprehemii, neque mente percipi nume illius potest. Fides tantia relinquitur, ut, quoad licet, & fas est,Deum animo complectamur.Fides vero auctoritate dicentis innititur. Auctoritas autem
summa in eo solo collocanda est, qui nullum in
rint, esse quaedam verba, qua non sunt ita elegantium hominum consuetudine trita; quibus quo minus utar, mihi interdictum non arbitror.Nam,si Mathematicis,si Physicis,si Medicis, si reliquis denique in singulari aliquo artificio versatis certa vocabula concessa sunt longe a consuetudine communis sermonis abhorrentia; cur non id multo magis illis permittitur, qui de rebus Diuinis edi erunt, in quibus necessario verba aut satienda sunt,aut ab aliis iam facta usu, & consuetudine mollienda Vt autem iustitutum prosequamur, cum de Deo neque sensu neque opinio,neque scientia,nec intelligetia sit, superat enim infinita illius amplitudo omnem mentem,& rationem γ & fides
tantum reliqua sit, quae constans, & firma permaneat; hanc certe firmitatem habere non poterit, nisi Diuino testimonio nixa suerit. Hoc autem testimonium facit, ut fides sit omnibus sensibus certior, omni scientia firmior, & Omni denique mente constantior.Sensius enim is-issime fallunt; scientia vero ea, quae facultat irmanam superant, haudquaquam assequitur: mens humana est angustis admodum spatijs circuscripta;ita, vi sola fides Diuinis testimoni js constanrer adhibita animos nostros sollicitudine liberet,& de rebus Diuinis certos essetat. lius igitur Christi testimoniu est,quod nos sapientes reddere potest. De quo summus pater ait: Ecce testem populis dedi eum, duce, in. fr.
&praeceptorem gentibus. Ioannes vero, Ne
m inquit,adscendit in caelu,nisi qui descendie de caelo,filius hominis,qui est in caelo.Quod seimus,inquit ipse filius, loquimur; &, quod vidimus Vtestamur. De se, &de spiritu sanctol quitur , quibus pater a sempiterno tempore omnes sapientiae opes largitate infinita reserauit.Is igitur Dominus, qui vidit,quae videre nopossumus, qui audiuit, quae aures humanae non capiunt, se nitum Dei esse testificatur. Si igitur osor. TOm. a. E. Pyllia-
262쪽
Pythagorici tantum magistri auctoritate prPiudicata mouebantur, ut non aliud argumentum requirerent. &, quam primum constaret , Pythagoram aliquid enuntiasse, id conti- onuo sequebantur ; quid Christianis ficiendum est, eum Christi Diuinam sententiam operibus Diuinis confirmatam acceperint Vt Iudaeis
tamen omnem materiam ccclumniae subtraha mus, non erit incommodum, aliquot antiquorum Theologorum testimonia colligere, quae 1 Trinitatis sanctissimae mysterium complexa sint ; ut facilius intelligant, Christum esse verum Dei filium, a patre summo ex omni aere nitate generatum. Vt autem ordinem temporum sequamur, Moses hoc mysterium occultius tradidit . Inquit enim: In principio
creauit Deus caeIum, & terram. Pro Deita
mine est ci ribre . QVod notuen cum multitudini S numero proferatur , id enim est, quod Dii,
numero tamen singulari coniungitur, ut intelligamus tres personas uno tantum numine cω
neri. od quidem non in hoc tantum loco, sed passim in Scriptura sancta perspicitur. Et hactenus quidem vim immensam sanctissimi
numinis admiramur . nondum tamen clarisiimum sapientia munus adspicimus. Sapientiae namque munus est, obscura illustrare , consula secernere; inordinata in ordinem reducere; nuda vestire; inania complere; & res se is locis apte distributas, conuenientibus ornamentis afficere. Me autem ut demonstret Moses, i quit i Et dixit Deus, Fiat lux,& facta est lux, di diuisit lucem a tenebris: dc reliqua deinde, quae ordine singulari persequitur, vel quae ad distinctionem, vel quae ad ornamentum,& Pulchritudinem,uel quae ad incolumitatem,& stabilitatem reseruntur. Sed illud est ani due
tendum, cum opifex rerum ex nihilo caelum, &terram,quasi materiam, ex qua mundum aedificaret, ab initio condidit in ea creatione non ita clare sapientiae documenta constituisse. Erant enim omnia tenesaris obducta, & consti se,
di turbide fluctuabant,& huc & illuc temere iactabantur. Et iccirco non scriptum est, Et dixit Deus: Creetur caelum, diterra. At, postquam Moles exposuit, quo modo DeuS, exorta luce, tenebras dispulisset, di conflata discreuissee, & ornamentis pro cuiuilibet rei natura sistriatis effecisset, tunc usus est hac orati ne, nempe, Dixit Deus, quam in singulis deinde operibus repetitam videmus. Cuius quideorationis quam alia causam asterre possumus, Praeter eam, quae claritate sapientiae cotinetur Iucem enim rebus obscuris aikrre,ordine inlli care, res natura diuertas locis distinctis foedere colligare,& opibus aptissimis, prout cuiusque rei condicio flagitat, illustrare sapietiae perlectae munus, di officium est. Ob eam igitur vicissam in operibus illis clarissimis Verbi metio fit:vnde colliεitur, per Verbum mentem,&rationem patris intelligi. Stustissimum est e-
nuru Deo verbum nos ui simile,quod e gutture funditur, Se lingua, palato, εc denthus premiatur,atque terminatur,& emissum dissipatur,alfingere. verbum autem Dei illius sapientia est I aque Dei ratio artani est consilii teporibus
Q, illo definitis explicatio, & quaeda quasi eum
intima illius mente consultatio, & operis denique sempiterno consilio designati molitio. Cuigitur Moses Deum inmundi fabrica Iocutum fuisse demonstrat, patrem per filium, qui ve is bum,& mens,& sapietia illius appellatur,opus. quod ante designarat,effecisse pronuntiat Multo autem clarius haec personarum distinctio in hominis fabrica declaratur. Faciamus, inquit Deus, hominem ad imagine, & simili tintine mstram. Multitudinis numero quasi consultans, filium,& spiritu alloquitur:imaginis tamen senius, no pluriu, me mimi:vt in multitudine personarem distinctione, in imagine naturae sing laris , atque maxime simplicis unitate vener o mur.Nam,quod Hebraei Acut,in hoc ineo mafuisse cum Angelis collocutiun, impiu facinus est, gelos humani generis simul cum Deo coditores arbitrari, bonamq. Diuinae gloriae parte ad Dei ministros transserre. Unus est enim
rerum omni u conditor, unus uniuersae naturae Parens,& Dominus, unus rector, atque modorator,qui 1bliis a principio omnia finxit,& QNmauit,&,qui sectis statuerit, contra Diuina lege plures deos in Diuina sede reponet. Illud e-
, tiam est ineptissimu, quod Iudaei quidam vi
runt, Deum, more hominu, qui dignitate prae cellunt, numero multitudinis usum fisisse quasi fuerit necesse Deo, ineptijs, quas noua barbaries multis post saeculis induxit, ad commendationem suae dignitatis abuti. Ergo, cum nec angeli fuerint in societatem huius operis conuo cati nec conueniens fuerit ut Deus sol cecismusne graui caussa faceret, confiteri necesse est, costium illud a patre cum filio a tempore semo piterno conmunicatum, tune ad effectum filii opera,& spiritus sancti comprobatione, aut trectius dicam,totius Trinitatis sanctissime potentia,consilio, probitate peruenisse. Sed, cur hoc consilium non ita clare in reliquis explicatiir Vt ex eo posset intelligi generis humani/ignitas, cuius nempe gratia reliqua omnia coma, ta , S constituta sunt. Nec enim in caelo, nec
in sideribus, nec in sella quidem ipsis, reliquorum luminum principe, legitur fuisse inrugine, Diuinae mentis impressam. Vt igitur ostende. ret,opus illud praeclarius, Si maiore cosilio for omatu,ideo scriptum est, Deu dixisse, Faciamus '' hominem ad imaginem, & similitudinem no stram. QuAmqua licet obscurius, quotiel, Deudixisse legimus,toties opera Diuina murio cosilio, & ratione persecta suisse conspicimus. Achunc modum, cum legimus, Vidit Deus. quod esset bonum, idem Trinitatis mysterium dein signari cernimus. Pater enim per filium opus, videt, di operis absoluti putes ritudinem amo re miro compluctitur. Amoris autem nomine
sancti Spiritus persis a significatur. Non quod
263쪽
opera patris, filii, & Spiritus sanctithter se distingui possint , & eertae singulis personis Iu uinciae eum pa o distributae sint; sed ut in operibus singulis omnium trium personarum coniunctio, & minime distincta icietas expli-eetur . Vt enim alibi scriptum est, Verbo D mini caeli firmati sunt ; &spiritu oris eius on
nis virtus eorum. Itaque, cum legimus, Dixit,
aut vidit Deus,verbi, aut adspectus Diuini nomine filium intelligimus; cum vero Deum pera sua comprobare videmus, spiritum illius oculis mentis intuemur. Nibi Moses, cum per Dominum imbrem sulphitris, & ignis, a mino stuper Sodomam, de Gomorram demisi sum fuisse demonstrat, clare personarum discrimen apponit . Nam utrobique nomen illud quattuor litterarum, nempe nim . quod nullo
modo, nisi in naturam Diuinam comi enit, P stum videmus. Cum igitur Deum verum vim
sulphitris, & ignis a Deo vero demisisse dicit, a Dei filium illo iudicio patris voluntatem, &imperium consecisse dieit. Quid Z Ipsa bene precandi formula, quam Deus ipse praescripsi, nonne ipsarum personarum discrimen explanat Sic benedicetis, inquit . filiis Isirael: benedicat tibi Dominus, & cii stodiat te: ostendat Dominus faciem suam tibi, & misereatur tuit conuertat Dominus vultum
suum ad te, & det tibi pacem. Hic etiam ter is Iud sancti stimum naturae Diuinae nomen repe-
titum cernimus 'ut hoc numero tres in una natura personas consistere videamus. Alio similiter in loco, Audi Israel, Dominus Deus noster Deus unus est. Ter nomen Dei posuit, v
num tamen Deum confitetur, ut tres in una,& eadem Diuinitate personas explicaret. Da uid autem, quam saepe hanc eandem Theologiae rationem exponit. Veluti, cum ait: Dixit Dominus Domino meo, sede a dextris meis. Et unxit te, Deus Deus tuus unguento laeti- . tiae. Chrillum Deum appellat, & a Deo patre perfusum sitisse vir uento istitiae,hoc est,Spiri tus sancti virtute lignificat Tum illud, Benedicat nobis Deus, Deus noster, & benedicat nobis Deus, te mereant eum omnes fines terrg.
Ni vero:Αd ion,inquit,dicetur Homo,& homo natus est in ea, be ipse fundauit eam altissimus. Quasi dicar, Magno gaudio cumulabitur fidei inm coetus qui Sionis nomine sepe vocari solet, cum fuerit unius hominis illius aduentus incredibili gaudio nuntiatus, ita,ut altero quoque verbo nuntius hominem sonet. Sed,quis tade ille homo erit qui fit tantae voluptatis cauia iam communibus rebus allaturus Hic, inquit,
homo est excelsus Dei filius, qui in Sione, hoc est, in Iudaeorum rep. qua ipse fundauit, exorietur. Alio rursus in loco. Deus inquit, iudicium tuum Regi da,& iustitiam tuam filio regis. Rex hic, cui fausta,& felicia precatiae, Christus est, quem Regis filium appellat .propterea quod erat ex semine ipsius Dauidis procreandus, cuius Christi Diuinitatem eodem in carmine luculenter exponit, eumq. Dei iudicio, atque i stitia exornandu praedicit: quia non secundum sensis, qui insidias multiplices animis intendunt, nec secundum rerum incidentium coniecturas, quae siepi Aime fallunt, nee seeundu hominum testimonia, quae multis staudibus vim iustitiae,& aequitatis eludunt, iudicitum erat facturus,sed secundum veritatis ipsius exactissimum cretiationum,quibus fraudes innumera biles occulunturi examen, erat sententiam laturus . Hoc autem iudicium nemo, nisi Deus, exercere potest. Nec enim,ut inquit Ieremias,
aliquis potest cor hominis per utari, & inspicere,nisi solus Deus. Hoc igitur in loco David Deum orat,vt Deo,que Regem & filium Regis appellat, iurisdictionem suam largiatur. Multa
Regis huius sanctissimi testimonia in pandem
sententiam scripta praetereo.Qii id de Solomone illius filio, di eam λ Sic enim apud illum scri- ptum legimus: Quis adscendit in caelum, atque descendit Quis continuit spiritum manibus suis Qtiis constrinxit aquas veste Quis con- prou. 3 stituit omnes terminos terrae Qtuγd nomen est eius, aut filij eius, si nosti Hie certe, cum Dei filium appellat, illius personam,non naturam, a patre distinguit. Isaias vero,qua clare Christi Diuinitate celebrat. Puer, inquit, natus est no Isa.
bis; & filius datus est nobis ; & factus est principatus eius super humerum eius & vocabi tur admirabilis, consiliarius: sortis, Deus, Pater aeternitatis, princeps pacis. Illum a Deo nobis datu esse dicit; & eum, qui darias est, Deum nominat. Cuigitur alius sit,qui dedit,& alius, qui datus est, satis costat, filium a patre discemni. Alibi vero apud eundum Prophetam dicitidem Dei filius: A principio non in aperto locutus sum: ex tempore, quo haec esse coeperunt, aderam: Et nunc Dominus misit me, &spiritus eius. Deus ipse loquitur, &se a Deo missum asteti erat, spiritiique illius incitatum fuisse .c5firmat. Minime necessarium arbitror, omnia Diu in ortim hominum testimonia consectari,quae hanc eandem sententiam continent. Ut igitur modum statuam, duorum tantum
testimonia proferam. Primus testis erit Oseas, alter Zacharias. Apud oseam dicit Deus: D ose. r. mui Iuda misericordiam tribuam, & salutem dabo eis per Dominum. Deus ipse loquitur,& salutem a Deo afferendam opera ipsius, qui
loquitur, pronuntiat: utrobique autem nomen
illud nini positum videmus, ut patrem, & filium intelligamus. Alio rursus in loco ait, Post- -- Dea reuertentur iiiij Istae I, & quaerent Deum Dominum sitium , di David Regum suum, &metuent Dominum, S nu eius ultimis diebus L Dauid hoc in loco Christus est. Hoc enim nomine apud Isaiam, & I.Zechielem, S alios Eie. is
Prophetas interdum nominatur. Hic etiam ter Dei nomen nonnine lilysterio repetitum acernimus. At Lacharias multo clarius hanc eandem sententiam coi firmat. Nam apud il- Zama.
Ium Deus ita loquitur: Cane, &laetare, filia
264쪽
Sion: Ecce namque veniam, α habitabo in me nus,vir eruditione, Et religione prie stans, & in dio tui, ait Dominust & adhaerebunt gentes exuendis Iudaeorum arcanis valde dilisens, va multae Domino die illa;& in populo meo nume ria antiquistimorum Rabinorum, qui Christirabutuni& habitabo in medio tundi scies,quod ortum antecesserunt, testimonia citat,quibus Dominus exercituum misit me ad te. .id Iudaeos acerrime conuincit. Testimonia sunt hoc testimonio clarius, quid euidentius dies, elarissima quibus hoc mysterium sacratissimuaut cogitari potest Deus ipse loquitur, seq. aperte confirmatum, & impietati atque pers- venturum praedicit,soreq. praenuntiat, vi mul- d iae mucro retunditur. Sed, Iudaeis omissis, adtae gentes ad Domini nomen adiungantur; ip- Graecos veniamus,cu quibus multo minus erit seq. Dominus se a Domino missum iri praemon io nobis negotii. Ut enim facilius ad Christi reli-
strat , & in omnibus his loeis nomen illud Dei gione adducti siunt;ita facilius ipsi Chrisso,d
quattuor illis notis inscriptum apponitur. ctori,atq. magistro summae eruditionis,mkul' d est igitur, quod Iudaeus tergiversari co- tabunt.Sed,ante qua cum Gricis de hac re aganetur . AErroris defensionem meditabi- mus,opus est,ut de quaestione valde inter Philo turr Quibus artibus elabi poterit Deus verus sophos agitata displitemus. Quaesti aute erat, Mimalis ,rite venturum denuntiat sentes exteras ad Deu an mundus a sempiterno tepore constitissetias a sempiter verum aggregandas esse, demonstrat: ipseq. aliquod initium teporis habuisset. Sed mirum no , an ira. Deus,se a Deo mittendum, praedicit;& nomen sortata nonnullis videbitur, quid attineat ad habueDomini ter repetitu animaauertimus, ut tres sanctissimς triadis mysteriu, de mundi vel prin: personas in unius Diuinitatis simplicitate ve--cipio,vel aeternitate diserere. Quantuid addi . neremur: & tamen Iudaei tam claro viri Diui- 'utatione nostra pertineat, apparebit. Plato, ni testimonio impudentissime repugnabunt sne dubio, Mundum ortu esse,statuit, & Deum di tamen in luce meridiana caligabunt &ta- ex aliquo tempore molitionem illius suscepis. men in eodem errore persistent Eadem enim se . Aristoteles contra, Mundum nec initium caecitate, qua Christum aduenisse negant, ut temporis habuisse, nec interiturum esse. ArisAntichristum recipiant. Diuinae sapientiae lu- gumenta, quibus pugnat, magis illius auctoricem iusiunt, ut magicis Cabalae delirationi- tate, quam rationum pondere,nituntur. Sunt bus, commentis peltiferis incumbant. Sed in autem c sere. Vis,& ratio rei mobilis, ea r quaestionem vocari potest, cur Trinitatis san- tione, qua mobilis est, est ipsius mobilitas actissim* notitia non fuerit olim explicite tra- 3o ctu . Itaque necesse est,cum caussa mouens addita omnibus Iudaeis, quemadmouum dc no- iuerit, ut sit semper in motu . Ergo, si ea, quaebia. Nam, si ad salutem necessaria est, illi non mobilia sunt,semper exstiterunt; &, qui moue- erant de salutis spe deiiciendi; si non erat no ret,semper exstitit; motus initium habere non cessaria, non erant inutili quaestione reliquae potuit. Si non exstabat res, quae mutationem lentes implicandae. Sed, ut breuiter respon- subire possiet,paranda certe fuit. Parari autem eamus,olim non erat necessarium,immo erat non poterat sine motu . Rem igitur mobilem periculosum,aliquid vulgo de numero persona motus antecessit: quod esse non poterat, cum rum disputari,ne Iudaei, propter ingeni j tardi ante illam nulla res exstaret, quae moueretur. ratem,tres Deos assererent. Et, antequam Dei Quod si semper fuit aliquid mobile, & simul filius in terras adueniret,non tantam fidem ab εo vis,quae moueret, sempiternassiit,&tamenn illis requirebat. Pro ratione namque muneris, que motor rei mobili motum attulit, neque di beneficij magnitudo fidei.atque pietatis exi res mobilis vim infinitis faculis accepit extringitur. Nullum beneficium maius esse potuit secus, qua moueretur, motor contra motoris Christi praesentiar nulla igitur maior fides vl- vim,di rationem immenso tempore coquieuit. Io tempore requirenda fuit. Quamuis enim Forma naque motoriS, ea ratione, qua motor antiqui homines olim venturae salutis fiducia est,est,ut semper moueat nam, sic effruerit ali- niterentur, multum tamen inter spem salutis, quando, motoris vis, de nome occiderit. Quod de s lutis ipsius praesentem studium interest. si aliquando cessauit,fletadem se ad motum an Nobis praeterea post Christi aduentum maxi- serendum applicuit,immutatus est.Cosequens me necessaria filii haec Diuinarum persona- Q igitur est,ut illius immutationis caussam quae rum explicatio. o modo enim potuisset in- ramus; di similiter illius caussae,quae motore ad telligi quantum sierit Dei in nostra salute con mouedum impulit, alia caussam inuestigemus: 'stituenda beneficium; nisi fuisset ostensum, δε- dc sic erit infinite progrediendu.Praeterea,tem lutem nostram per ipsius Dei filium esse constis, pus ortum non habuit. Tempus autem est nu- tutam Christum vero Dei filium esse, credi merus motus, secundum prius, atq. posteritis. non poterat, nisii nobis certa fide constaret, Motus igitur, si tempus est sempiternum, sem- Deum a sempiterno tempore filium sibi omni- piternus etiam fuerit,necesse es L Quod autemno similem genuisse, quem amore immenso di- tempus numquam inceperit, hoc argumento ligeret. Quamuis tamen hoc mysterium mini- probatur. Si aliquando tempus non nit, tem- me in vulgus emanaret, viri tamen primarii, fio pus suit, cum tempus non effet. Aliquando e- litteris, atque fide praecellentes, illud ex san- nim tempus aliquod designat. Praeterea,Nunc, Niseo .,
ctis litteris aperte colligebant. Petrus Galati- quod Iatini Philosophi Instans appellant, est rus
265쪽
autem instans illud prisentis temporis momentum, uod,antequam mente concipi,atque retineri possit effluxit illud igitur Nune vel in-
statis, sic definit Aristoteles,ut sit medium pra sentis temporis,& suturi. Deinde sic arsumentum concludit.Si tempus inchoatum fuisset ergo tunc ab aliquo nunc,vel instante, initiu coepisset.Sed illud etiam Nunc te pus antecesserat,
siquidem Nunc & praeteriti teporis finis est, &futuri principium .Ergo tempus semper fitit. Α i o quocumque enim Nunc lupus inceperit,est necesse, ut illud Nunc alicuius praeteriti teporis finis exstiterit. Omne igitur, quod principium temporis esse posueris,lepus aliquod fuerat antegressiim. Haec quidem Aristoteles iii sius,quae nos in hoc loco perstrinximus. His argumentis victi recentiores philosophi, qui se Platoni dediderant, cum Platonis sententiam se tueri posse dissiderent,excogitarunt, idem Platone sensisse, quod Aristoteles postea decreuit: ecesse Lointer illas ullum sententiae dissidium, sed orationis,& styli dissimilitudinem. Platone enim,
sempiternum esse mundum, statuisse; neque,curriundum a Deo formatum esse dixisset, arbitratum esse, Mundum ab aliquo temporis initio exordium sumpsisse , sed originem illius es
se ad Deum ex tempore sempiterno reserendam .Hoc igitur asserunt de Platonis mente, &starentia, Mundum esse a Deo ex omni aetemltat generatum. Quam falsa autem eorum opi Ionio sit Plutarchus,& Cicero, atque adeo Aristoteles ipse, qui Platonem reprehendit, eo, quod temporis initium possierit, di omnes denique antiqui Philosophi aperte demonstrant. Omnes enim uno in e consentiunt, eam suisse PI tonis sententiam,vt Mundus principium temporis habuerit. Proclus autem in Comme
earis, quos edidit in Timaeum Platonis, Platonem statuisse, Mundum esse sempiternum, demonstrare conatur. Quod quidem osten- Odere , ex temporis, & animae mundi aeternit te,frustra contendit. Cum autem multis argumentis leuiuus utatur, aliqua tamen sunt, quae
nonnullis molestiam exhi re interdum possunt. Si, inquit, mundi conditor, atque m derator suum officium ficit ; cum ille sempiternus natura sit, consequens est, ut semper suum munus obeat, de non aliquando omcio fungatur, aliquando tarsus gubernacu Ium dimittat. Aliter enim, illum alternis vicibus im- 3Qmutari, necesse fuisset. Si autem semper aliquid agit, qu id esse potuit, quod ageret, arat suam mundus esset, si nihil erat λ Deinde, quid illum mouit, ut, cum saeculis infinitis cessaui set, ita mutaretur,ut mundi creandi consilium repente susciperet Arbitratus ne fuit,nihil e si secessutione commodius Cur igitur se postea ad mimdum aedificandum contulit Existim uit, officium esse muneris vacatione praestanti rimmenso spatio otium complexus εο
est 3 Quod si fuit melius, Mundum gigni, id vitidelicet antea igiturabati & ea de caussa, cum
antea nihil agere melius esse statuisset, mutanti postea consilium . Aliquando igitur Deus aliquid ignorauit, & iccirco filii postea a pristina
sententia deductus.Prsterea, si mundus aliquasi non fuit, ergo Deus tunc nihil agebat. Infinito i*itur tempore potentia tantum, nis actu, mundi Architectus fuit. Hod autem potentia tantum est, impersectum n.Si igitur Deus aliquo tempore potentia tantum conditor naturae filii, secundum hanc rationem iii perteetus aliquando fuit. Hoc autem dici nullo modo pintest. Nullum igitur tempus filii, quo Deus nol esset actu naturae conditor.Mancius igitur semper exstitit. Haec quidem Procius: cuiuS quidem argumeta quam fallacia sint, aperiemus. Necesse tamen est, ut prius Aristoteli reipondeamus. Primum Aristotelis erratum fuit illi
commune cum multis. Ex ordine enim, quem a principio rerum omnium conditor, cum na turae uniuersae statum collocavit,in natura c&stituit, legem sumunt, quam ipsi naturae con ditori nimis insipienter imponunt, eiusque immensam potentiam nefarijs conatiuiis adstri gunt. Et,quia sic ille sanxit, cum omnium rerusemina ex nihilo produxit, ut deinceps nihil enihilo fieret; ij ne a principio quidem fateri viniunt, Deo licuisse rerum omnium materiam,atque senianarium e nihilo proferret quasi sit semen aliquod tu rerum natura Diuina potentia , atque voluntate secundius ; aut maius sit,
materiam rudem, de impolitam creare, quam ex eadem materia tam varias, atque tam pubchras formas e iungere. Nierum erratum m ,
quod sic argumentatur, quasi Deus natura, &non libera voluntate,&consito Mundiun construxerit. Fateor equidem, omne, quod emcit natura, si materiae merit applicatum, insitam
continuo vim in materiam expromere ex eaq.
similem sibi formam e iungere ; velliti, cum ignis aridis lignis adiungitur, ignis exoritur .
od si Deus, ut quidam philosophi dicebant,
esset orbis igneus, omnia coercens, & continenS, id omnia natura conficeret, mundum t
tum ignescere, necessarium fuisset. Similiter, si Deus non libero consilio, sed natura tantum omnia consecisset, omnia Diuinitatem assecuta filissent. Hoc autem falsum est. Falsum igiatur est etiam id, unde hoc sequitur. Praeterea, argutulus est hoc in loco noster Aristoteles,atque plane sophista. Non enim materiassi nominat, sed mobile,ea ratione, qua mobile. Neque Deum appellat, sed mouens, ea ratione, qua mouen S. Vt, quemadmodum Architectus, ea ratione,qua est Architectus actu non potest noarchitectari, ita mouens, ea ratione, qua mo uens est,non possit sine re natura mobili,quam
ipse moueat,intelligi. At haec insignis disserεdi
fallacia est. Fabricatio enim mundi non naturam Diuinam attingit. Liber u enim erat Deo, vel aedificare mundum, vel non aedificare. In quo aute dicit, rem mobilem, si antea non erat, non potuisse sine motu parari. talsum est. Ante Us . m. a. L 3 quam
266쪽
enim esset materia, nihil erat,quod mi exstitit, 3c post ultimum Nunc sinins ratione
ueretur. eam ob caussam creatio,cum sit ex nullum tempus erit. Itaque, definitionidiis imnihilomotus appellari non potest.Quod si ma- risis, non habebit vir eruditi stimus, quo pr texta limpit una fuisset,no tamen apta ad mo- grediatur.Sed mirum est,quo modo tantus virium accipiendum,& opus suisset motu ad eam eiusmodi nugis in re ism seria oblectari volue praeparandam, minime Deum ille motus attia rit. Sed multis experimentis intelligi potest, gisset.Αliter enim non fuisset prima caussa mo- quam auersi sint a vero plerumque , qui nimis uens non mota. quod eum ipsius Aristotelis ingenio eonfidunt,quamuis sint disciplinis omsententia pugnat.At,inquit,si non mouebat an ninus instructissimi. Proclus vero tribus potis. tea,& mouit postea, immutatus est. Vnde hoc io simum argumentis mundum sempiternum es.sequitur Sequeretur porro, si natura, ut dixi- se confirmat. Primum sumit ex aeternitate tenamus, & non libero consilio mundum exstruxis. poris, quod dissolutum est. Tempus enim aeter
set. Primum,inquit,motor non erat actu,& ρο- num esse negamus . Alterum, ex animae mundi stea factus'. quasi vero motoris nomen natu natura sempiterna. At nos,mundum animaturae nomen sit,ut ea de caussa mutatione in Deo esse,non concedimus: & ille,mundum esse ani-sormidare debeamus. Mouentis autem nome, mantem, probare non potest. Praeterea, Plato,
non ad naturam, ut diximus, sed ad effectione cuius ille sententias tuetur,in Timaeo animam operis aeterno quidem consilio designati, odi mundi in tempore genitam misse docet. P portuno autem tempore constituti, reserendu stremo, quamuis & mundus animans esset, &est. Si rursus mouentis nomen obieceris, ego Io anima illius sempiterna, non ob id essiceretur. Dei nomen amplectar, cui nulla umquam mo- mundum esse sempiternum. Animis squidem uendi necessitas incubuit. Itaque fatebimur, nostris Platonici aeteraitatem tribuunt ; sed Deum infinitis iaculis extra se nihil egisse. Mu non ex eo sequitur, corpora etiam nostra essetauit ergo consilium Nullo modo. Immo con- sempiterna. Sed haec omnia argumenta Pr silium, quod ab omni aeternitate coeperat, ad clus videbat, quam leuia, di infirma essent rexitum opportuno tempore perduxit. Et hoc Illudque unum propterea quod fimiamentum. sine ulla ipsius mutatione. Nam & consilium ut apparet, caussae continet, sortissime tueba aeternum est, Se opus non tactu vilius corporis, tur.Si opifex, nouit undi aliquando nihil mosed magnitudine virtutis ab lutum. Sit in litus suit, &postea nouam molitionem sust Pus,inquit,aeternum est,& motus aeternus:nam so pit,aut antea non intelligebat,esse meliore omtempus est numerus motus. Sed tempus est m. ni cessatione mundi fabricationem,aut intellia ternum: igitur & motus aeternus. Ego contra gebat: si non intelligebat, ergo isnorauit ali- dic si motus non est aeternus,ergo neque tem quando; si intelligebat,cur infinitis saeculis cespus.Sed videamus, quo modo temporis aeterni sauis Tum conqueritur de illoru peccato, quitatem probet.Si tempus,inquit,aliquando non mundu ex tempore inchoatum fuisse pridicat, fuit, ergo tempus non fuit, cum tempus esset . quod fructu tantae gloriae Deum aeterno tem- Aliquando enim tempus designat. Et hoc qua pore caruisse confirment.QMmdiu enim munridiculum est : Definitionibus enim, quas ipse dum non creauit, tamdiu aiunt eum condit finxit,intemperanter abutitur. inmadmodu ris gloria earuisse. Sed,ut illi, & reliquis, qui in in definitionibus mouetis, & mobilis faciebat. o eandem sententiam discedunt, respondeamuS. Nego enim, semper verbum Aliquando tem- libenter ab illis audierim, existiment, Deum pus hoc,quod huius mundi condicionem sequi non uniuersae naturae tantum, sed singularum,tur,sigmhcare.Aliud enim tempus est,quod cae atque etiam minimarum rerum esse condit testis naturae conuersio definit,quod incepit es rem,omnia'. numine illius gigni,ali, conseruase cum ipsius mundi natura; aliud aeternitatis, ri,statumq. suum tueri.Fatebuntur certe,si Plaquae nullo mundi circuitu definitur. Ad hanc tonem audire voluerint. Rursus interrogabo, autem aeternitatem significandam necessario fiterit ne melius aliquod animal, aut arborem interdum nomine temporis utimur; velut, cu aliquam singularem procreatam fili δεῖ An non dicimus, tempus, aut aevum sempiternum. Cu suerit Non de Bucephalo quaero,sed de quouis igitur aliquid dicimus Bisse aliquando ante- so equo: non de Platano, suo qua Socrates cum quam mundus fieret, n*n pugnantia dicimus. Phaedro de pulchritudine disputauit, sed de
Nam,antequam mundus effet, aeternitas erav. quavis arbore. Sic igitur quaeram . Fuit ne me.
Illud vero Nunc, quam subtiliter, & argute in Ilus hanc oleam nasti An non fuit Si fuit meis hanc festiuam fabulam inductiim iuiti Nunc, lius nasci, cur a tempore sempiterno nata non inquit, est medium inter praeteritum tempus, fuit Cur illius opifex tam immenssi spatio eam&ruturum. Ergo, si tempus incepit, ab ali- procreare noluit Ignorabat, melius esse hanc quo Nunc incepit. Sed Nunc esse non potest, oleam gigni Ergo ignoratio cadit in Deum. nisi praeteritum tempus antecedat: ergo, quod Non isnorabat quae fruit igitur illa tam diutu cumque temporis initium posueris, aliquia te na cessatioὶ Si antea ignorabat, atque tandem piis elapsum fili constabit.Nego,omne Nunc so resipuit,igitur immutatus est.Vtrumque est nieta praeteriti temporis finem, di futuri pritici- mis absurdum; ergo & illud,unde sequitur. mpitura. Nam ante Primum Nuc nullum tempus lea igitur haec sempiterna est. sempiterna cedi
267쪽
te, si quient. Nam a tempore sempiterito fuit in semine. Quid narras Semen ne est arbor ipsa, quae est ex illo procreanda Est quidem non
actu, sed notentia. Recte. Ergo opifex rerum a tempore Lempitemo huius arboris conditor,
non actu, sed potentia sitit. Secudum igitur huius arboris rationem non fuit actu, sed potentia tantum procreat Per te igitur , quod ad hanc olea attinet, imperfectus opifex aliquando fuit. Hoc dici nulla ratione potest olea igitur haec est sempiterna Hoe in loco scioli rid
hunt. Quasi ego non videam, ipsum argumentum esse ridiculum. Quid, inquient attinet v-nius oleae procreationem cum uniuersae naturae fabrica conserre 3 Inter rem utramque multum interest, inter argumentandi rationem nihil omnino. Si enim argumetum aliquam vim habet,ex aequo in rebus maximis, atque minimis valebit.Si vero in minimis nullam vim hahet,nec in maximis habebit In disserendi namve ratione, non quod in rebus ipsis per se concieratis pondus ut, sed quid ex rebus positis, de eonstitutis efficiatur, attendimus. Sed, in- ouis eo Deum otiosum cogitare non possum. Recte iacis. Numquam enim ab actione sempiterno tempore cestauit. Quid agebat inquis. Id certe, quod mundum multo maiore inte uallo superat, quam mundus ipse oleae, quam exempli gratia posui naturam, de quo statim dicemis.Sed prius considerandum est, quo sormula,qua Procliis mundum esse sempiternum probare nitebatur, reciderit. Eodem namq. at η'mento probari poterit, non oleam tantum, sed mentam, & rutam esse sempiternam. Sic fiet, ut omnia in diis numerari possint,cum nihil possit esse ex omni parte sempiternum,nii
solus Deus. Quod vero ad argumentum attinet de potentia, ex qua ostendere nitebatur, si mundus factus ex certo tempore fuisset, Deu, cum non actu,sed potentia tantum mundi conditor fuisset, imperfectum fuisse, quam nug torium sit,non facile dixerim Duplex est enim
genus listentiae: unum materiae, at rerum causurae efficientis. Potentia quidem materiae imperiectionem designat. Significat enim, non
quod est,sed intestisse. Quemadmodum cera non est volucris imago, apotest esse,si fuerit
artificis opera, qui ceram fingit,& format,adhibita. Vt igitur ex materiae Potentia materiae impersebio concludatur, ex artificis tamepotentia non imperfectio, sed persectio insignis ostenditur.Nullam enim persectionem artifex ex opere a se artificio singulari perpolito consequitur, immo perieuionem,quam ha bat, expromit, & artis insitae praecellentiam
declarat. Ad hunc modum summus naturae parens, de conditor, cum naturam finxit, nullum ex opere tam praeciam artificiu assecutus fuit; sed, quod semper ex omni aeternitate habuerit, indicauit. Nomen igitur potentiae in summo rerum opifice non imperfectionem, sed immensun vim , praecellentissimum numen , admirandam sapientiam, & probitatem, in omni aeternitate praedicandam signific t. His i men argumentis inducti homines acutissimi,
tanta demetia vexati sunt,ut rebus corporeis aeternitatem, &, quod est consequens, Diu initatem tribuerint.Quod quam falsum sit gatione percipitur. Quid enim p test esse mobile,
quod non sit natura caducum, di interiturum od enim mobile est,non per se mouctur,sedio aliunde motum accipit. Ergo , cum id, quod motum assertimobiIe corpus mouere desierit, vis , & ratio mobilis interibit. Cum vero vita rei mobilis in perenni, di continuata motione consistat,cestante illa motione,res mobilis exstinguetur. Deinde, cuius parteS corrumpuri 'tur, Zc totum est corruptioni similiter obia xium. Sed mundi partes corrumpuntur I ergo& mundus est eisdem legibus corruptionis alligatus. Praeterea omne concretum,ta coagmen, o latum est di lubile ; quod autem dissilubile
est, interiturum est. Ipse namque interitus est naturae disilutio.omne vero corpus est coagmentatum ; ergo ditalubile, & interiturum. Sed mundus corpus est;ergo essicitur, eum ense natura disibi ubilem, de interiturum. Quod autem interiturum est, principium habuerit necesse est. Rectius igitur Plato. Alia nam'. dixit esse, alia propemodum non esse; sed oriri, labi continuo,& occidere.Mundum autem,so cum sit corporeus, illis rebus annumerat,quae natura oriuntur, & occidunt. Neque enim
fieri potest, ut totum dissimilem naturam h beat ab ea, qua ex omnibus partibus suis con- . stat. Duplex aetemitatis genus positit. Vnum, quod principio,& fine carereti, alterum, quod haberet principium, nullo tamen fine terminaretur. Ma enim sic condita a principio fuisse,
ut natura diffluerent ; alia, ut perpetuo mane rent , non natura sua, sed conditoris ipsius mow deratione, & benignitate. Sed modum transgressi sumus; cum in re, tam claris Dei testimoniis tam saepe probata, de constituta, rationibus etiam uti voluimus. Vrgent tamen
aduersarij, & nihil remittunt.Quid agebat,inquiunt, mus immenso tempore In quibus rebus erat occupatus ante naturam conditam
Qum opus erat illius tam praeclarum, & excellens, quod tanto interuallo mundi pulchritudinem seperaret Dicam. Filium, sui splenso doris imaginem, infinita sapientia, & probiatate praeditum, sibiq. modis omnibus clinilem, senerabat, & genuit, quemadmodum etiam In Perpetuum generabit. Vt enim ex stae sen per nativus splendor exsistit; ita ex Deo, sim minatque sempiterno, siamma, atque sempiaterna elaritas,& lumen exoritur.Quid ais, Philosophe Opinaris,illum,qui mundum nutu,&εc imperio procreauit, qui rerum omnium s tor,& altor exstitit, qui animantibus, 3c ain εο ribus, dc minimis etiam plantis secunditatem
dedit, insecundum infinitis saeculis exstitisse
Edillum,inius numine, ec voluntate,terrae,atque
268쪽
que maria tam varium, de militiplicem fetum ediderutinihil ex se gignere potuisse Qtm m do enim inconditam naturam secunditatem inducere potuisset, si fuisset natura insecudus Si generationis nomen exhorres, propter animaentium in propaganda sic te perturbationem Deo prorsus indecoram, nimis hebes,&rudis es. Ita enim omnes omnium rerum actiones ad Deum reuocandae sunt, ut omni S prius imbecillitas,at q. perturbatio secludatiir. Itaq. Ioin generatione I iii ina neque motus vIIus, neque consortium ad prolem suscipienda ni intelligi sine summo scelere potest, cum in Deunt perturbatio nulla cadat, nec is sit,qui conso tionaturae ullius indigeat, cum secunditas illius omnipotens, immerita, & infinita sit. Cum
autem haec generatio natura constet, necessa
rio consequens est, ut filius patri simillimus sit. Est igitur similiter Omnipotens, & sapiens, &benignus, immensius.& infinitus. Aliter enim a minime spectem patris exprimeret. Quid enim interii enire potuisset, quod ea a persecta similitudine patris abduceret Non matris natura disti milis, cum sine matre genitus sit; non materiae vitium, cuius contagionem Dei maiestas non admittit; non cassis aliquis a lucrius, qui nullus eise poterat; non externa vis, quae
nondum exstiterat; de, si exstitisset, infinitae Dei potentiae minime nocuisset. Ergo, quemadmodum pater est natura omnipotens,atque 3 sempitemus, ita filius es natura omnipotens, atq. sempitemus. Qui igitur filium minorem patre secundum naturam asserit, patrem immensa foria sipoliare conatur.Negat enim immensam illius vim, S: secunditatem; negat luminis sempiterni claritatem; negat infinitam sapientiam, atque probitatem; di tantum de
Dique de gloria Diuina detrahit quantum nullius mente, & ratione cogitari potest. Qui enim si ij niime,& gloriam termino circumscri- ΑΟbit, illum infinita gloria priuat: quod conuictu in patrem sine ulla dubitatione redundat. Qui igitur tam audax, & temerarius est,qui hoc asseveret, infinitum scelus in patrem A filium suscipit . In patrem quidem, quia illum infinito
numine, vi, potentia, fecunditate, gloria priuare contendit; in filium vero,quia, quandum Potest, a patris liamma, atque senipiterna similitudine,& idelitate periectissima diuellit .sed de hoc tiso,& ta immani scelere al1o in loco di socemus.Nuc aut e Graecos admoneamus, aditi
nis Diuinae duplex genus esse; aliud interius,aliud autem exterius. Interius autem est id, de
quo nunc loquimur, quod natura conficitur. Exterius autem, quod Deus extra se libero co-silio, Sc voluntate clementer exsequitur. Itaque , cum nihil ab omni parte sempiternum esse possit, nisi unum illud principium, a quo naturae omnes profluxerunt: aliter enim non unu
principium , sed multa, atque dissimilia sui se fosent; nec ullus ordo in rebus, sed c5filso vigui
se I CXternum opus, cum non ex essentia Di
tana nascatur, sempiterminissis non poto maxime, si corporeum est, & iccirco natura di Glubile. Mentes quidem aeternaei lim, non quidem a natura Divina ut quidam tis eat sunt haustae, atque quasi decerptae,sed ad Dei
similitudinem factae, & ita e tautae,ut numquam interirent.Ita principium habuerunt finem autem non sent habiturae. At, quod ex
Dei ipsus essentia gignitur, sempiternum sit,
necesse est,& eidem patri,a quo natum est,numine, potentia, imperio, maiestate, infinitate simillimum. Tantum igitur rebus uniuersis a
Deo conditis, siue corpore constent,sive a cor
Pore secretae, atque iliarae sint,dignitate filius antecellit, quantum ne caelestis quidem or tionis ubertate explicari potest. Nam tuae poterit esse numinis infiniti,cum operibus ab illo finitis comparatio λ Non vacabat igitur Deus
ante naturam conditam: non se languori, at
desidiae dedebat; non otium turpe actioni Pr clarae anteferebat. Id enim agebat, quo nihil potentius, nihil admirabilius, ni bilpulchrius, nilόil amabilius, nihil melius, nihil inlutarius, ne ab ipso quidem patre excogitari potuisset . Iriam namque mentem, & sapientiam,suae virtutis imaginem, suae lucis splendorem, ipsum
filium, saeculorum omnium conditorem, Om
nium reruna futurarum sormas in se perfectises me continentem, generabat ;&, quiuis mundus nondum fieret, iam mundi persectio in filij mente consistebat. a imaeus apud PIatonem dicit, Deum, cum a se mundum effectum ce neret, summopere laetatum Risse. Quod quiadem e sanctis litteris sumptum videtur. Sic e-him script lim est, Vidit Deus cuncta,quae sece Gen. r. rat, & erant valde bona. Et his quidem verbis summi artificis gaudium designatur. Nihil enim qiicili uis artificem aeque,atque operis a se persecti δεpecies, atque pulchritudo, delactat. Consequens igitur est, ut summus artifex ex
operibus sivis absblutis gaudiu siummum percipiat. Et ideo scriptum est, Delectatus est D minus operibus iis .Hic est illa ludus, haec illa voluptas,qua Sapientia ut vivemus apud S lomonem) se perfulam sui si ditestificatur.Silo Piso . g.
tur mundi opifex, reriim q. omnium Parens, ct conditor , magnum gaudium ex mundi conditi perfectione cepit; quantum gaudium, dcquam Plena voluptas illius a sempiterno tempore ex filii perfectione constiterat,quae men S, quis Angelus, quae potestas, atque principatus, qui S ardor caelitum, quae sapientia, quae Diuinae magnificentiae sedes explicare dicendo poteruntZGaudiament in immensun ,& in. finitu, nulla umquam caelestium mentium ei O- qtientia cosequetur. Aristoteles in libris,quos
τοι τατα φυσικὰ nominat, cum beatam vitam
in contemplatione poneret, Dei beatissimam vitam in sui ipsius e templatione constituit, ex qua illum summo gaudio cumulari confirmat . Aliquid dixit vir doctissimus; quamuis non omnino,quid dicebat, intelligeret. F,ea
269쪽
nempe spe laesone nata est illa Petes sempi ciem, hoc clarissimum patris ipsius spec
terna, mens, & sapientia patris, Immensae,a Ium, hunc fulgorem sempiternum, ex sempique sempiternae voluptatis origo.Cum de Deo terno splendore patris exortu, nos Dei filium loquimur, obstupescimus, eo quod neque no- ut farinae litterae facere admonent) appellamen, nec orationem, qua sanctissimum illius mus. Ex hac autem Diuinae mentis intestigen- numen explanare liceat, habeamus. Similitu- tia, & ex immensae pulchritudinis animadue dinibus tantum utimuria natura sumptis. In sione, amor si1mmus, atque sempitema volu Omnibus siquidem naturis ille imaginem ali- Ptas elicitur, quae patrem filio,& filium patri, quam,aut certe vestigium sitae persectionis im caritate sempiterna deuincit. loe artissimum Pressit. Congruum igitur est, ut similitudines io amoris Divini vinculumaianc summam,& im conseramus;&ita, quasi quibusdam admini- mensam caritatis, atque voluptatis rationem culis, ex speculatione naturae communis, ad Spiritum sanctum oracula Diuina nominant, Conditorem naturae ipsius adspiremus. Vt au- temporibus Diuino cosilio praefinitis Diuinostem ad Aristotelem reuertamur, quia beati L sensus animis insinantem, mentes radiissem simum Dei statu in sui ipsius attentissima con piternae lucis illustrantem, & insammantem, sideratione posivit, animaduertendum est, an homineri. a terrestrium rerum cupiditate ad ex ea sentetia possimus aliqua ex parte ratio- caelestium, atque Diuinanim studium tria nem originis sempiternae, qualis sit, existima- centem. Cum aute in Deo nihil sit admistum, re. Quare,ut commodius fieri posse, nos ipsos nihil ex naturali forma, & qualitate coniun- insipiciamus.Cum quilibet homo seipsum con- - ctum,nihil in eo possit esse prius,aut posterius, siderat,siimmumq. studium in sui ipsius specu- nihil maius, aut minus, nihil valentius,aut imlatione ponit, partus quidam minime contem becillius ; necesse prosecto est, ut patri filius , nendus exoritur.Partus autem est nostri noti in Spiritus sanetias viriq. sit par, 3e aequalis,& natia, in qua prisca olim Philosophia magnam is tum vi, dc ratione, imperio, numine, potest pientiae parte collocauiti si vere illius est prae- te n omni aeternitate simillimus. Neque enim ceptum illud, quod multi Apollini Delphico diuersitas, aut inaequalitas, aut dissimilitudo, tribuebant, nempe, Cognosce te ipsum. Ergo, in una eademqTempiterna natura cogitari posi me ipsum cognost Se aliquid in me dipnum tessi Itaq. unum Deum immortalem, incorpo- laude reperio consequens est, ut me ipsum reum, infimium, immutabilem, omnipote diligam.Omne enim,quod pulchrum,de lauda- 3 o tem, natura maxime simplicem, personarum bile est, amorem natura conciliat. In quolibet numero, di ratione discretum, colimus, & ve- igitur homine in sui ipsius consideratione de- neramur, & in huius summae veritatis consenfixo, est mes, quae totius animi statum acriter, sione, tamquam in arce munitissima, constan& attente considerat; est cognitio,quae ex ipsa es fide consillimus. Patrem originis auctorita consideratione ortum habet; est amor, qui ex te principem,filium insita pietate patris iussis
cognitione excitatur. In nobis quidem haec obsequentem , Spiritum sanctum ab utroque omnia accidentia sunt, quibus animi comm manantem credimus. Istam fidem professi si tantur,&variis modis assiciuntur tamenim mus, cum primum, e tenebris emersi, lucem notitiam capiunt, quam non habuerant,eo a- adspeximus: itaque citius nobis qui iam v more commouentur, cuius vim antea non ita V tam eripiet, quam ab hac summae veritatis coctare senserant; 8c saepenumero a constituta fessione depellat. Sed, inquient sertasse aliqui, sententia,& opinione desimant. Omnia ve- nos pugnantia dicere. Pugnantia quidem diaro, quae in nobis inhaerent, cum in Deum con- ceremus, si naturam unam,& eandem esse mulseruntur, ita conferenda sunt, ut prius omnis tiplicem, secundum naturae rationem dicere
imbecillitatis opinio circumcidatur,ut nihil, mus. Sed non id dicimus. Sed in una natura quod Deo sit indignum nimo cogitetur.Cum tritam personarum distinctionem, ut nos Diuia igitur ille maxime simplex, de unus sit,nulliiq. num numen edocuit,constanter asserimusad, accides ad compositione sitae persectionis as inquis, ratione consequi non possum. Homo mittat; essicitur, ut, quod in nobis accidens audax, dc importune, crede, quod te recta est, in illo certa ratio permanens sit, naturali 1 o tio confiteri cogit; & id, quod ratio comprovi, &stabilitate conlistens. Ergo, cum na- hendere nequit, omitte. Recta ratio sanxit,utturam suam,quod perpetuo facit, attente con Deo, qui Lillere non potest, fidem habeas; de, siderat, ipsam sapientiam gignit, omnes vitae, cuius caussam pervestigare non potes,minime Iucis, bonitatis, pulcliritudinis,voluptatis,im perscruteri . Nam, quid tu ratione conseque- mortalitatis opes in se continentem; & rebus ris Quas naturae caussas penitus exploratas, omnibus, cum illi visium est,a se conditis,ut cu Ec cognitas habes Quam rerum scientiam si iusque condicio flagitat, ut sint, ut vivant, ut iis explicatam misti umquam summo missio sentiant,ut moueantur,ut intelligant, caussas consecutus Si magnos in philosophia progresasserentem &uniuersum mundum varitis sus habes, hoc unum certe percepisti, te nilii Ipibus, de ornamentis large, atque munifice to 6 o umquam ut Socrates aiebat percepisse-cupletantem . ΗΚ Diuinum partum, hanc nem'. sapientiam moderatione, de religione admirandam, de immensam Diuina virtutis contineri. Moderatio namque iacit, ne fusa via
270쪽
opinio sapientiae, quae summa dementiae stan tudinem Diuinae mentis imitui. Quamuis et animos latenter irrepat; Religio autem, ut cae nian in rebus singulis obsoiram Dei similitudia Ieste numen verearis , & id, quod Deus enun- nem , di vestigium intueri liceat; cum tamen iltiat , verum esse constituas Ille igitur tantum lius numen omnibus rebus ab illo conditis par sapiens esse poterit , qui seipsiam abiecerit, & tibus infinitis antecellat,consequens est, ut in Deo in disciplinam tradiderit. Discipulus m- caelestibus etiam mentibus,que multo propiustem illius este non poteris, nisi firmam fidem ad Dei similitudinem accedunt, multo maior verbis illius adiunxeris. Discentem, inquit Mi di sis imilitudo,quam similitudo,immensae illius stoteles, credere oportet i quod rectissime claritatis appareat.Iccirco aute fit,vt,cum dudictum est. Multa namque sunt in artibus h io plex ratio de rebus Diuinis disserendi sit; una, mana sollertia inuentis, quae non statim a prin quae rerum omnium sormas, & perfectiones in ' cipio possimi eorum, qui discere incipiunt,ta Deo summe costituat; altera, quae nihil eorumgitatione comprehendi .. Qui igitur doctori- quae sunt,in Deum couenire demonstret; mul-- sapientibus fidem non t,ipem in stu- toceritar habeatur ea ratio tuae Deum abomstiis progrediendi prorsus abiiciat. Quod si ni naturae similitudine & communione secludes est hominibus, qui arte aliqua praecellunt, dit, quam illa, quae in Deum omnia congerit. habenda;quo modo no multo magis erit Deo, Nam, quae vox,& oratio immensam, & inexpliqui numquam sallit, aut fallere potest, adhi- cabilem naturam ipsius Diuinitatis explica- . benda λ Cur igitur te non abiicis Cur non ing bit ae mens illius infinitam sapientiani, &mentis angustias recognoscis Quo modo non bonitatem c latione complectetur Quae ipsum numen, quod temere perscrutari nite- igitur simili tuaosipeciem illius atque sermaniris; extimescis λ Nam, si Deo credere non vis, releret Quamuis enim in Deo sint omnia, rnisi rationem rei, quae tibi credenda proponi- sus tamen omnia non incommode a Deo se-tur, explores, nihil umquam illi credes. Estne iunguntur. Nihil est enim,nec in caelo, nee in aliquid in uiuuersa natura, quod saepius tra- terra, nec inter homines, nec inter Angelos, ctes, & euius iliaritate,& consuetudine neqtie sensibus obiectum, neque mente, S r artius implicatus sis, quam animus must Non tione perceptum , quod similitudinem illius profecto. Age, iam videamus, an animi tui omni ex parte reserat, nullum nomen, nulla naturam cognitam habeas. Narra igitur,quae vox, & oratio, quae numen, atque naturam ilis sit illius species; qua vi corpus agitet, di mo- 3o Ilus explanet. Sic autem fit, ut,cum similitudi-deretur; quae sit illa corporis mortalis cum nem illius in omnibus risus exstare,& emineianimo immortali coniunctio; quis sit in sensi- re videamus, multo tamen maiores dissimiliabus vigor; quae vis horum, quae t ensibus exci- tudines non in rebus tantum corporeis,nec inpiuntur; quae impressio; quae memoriae capa- humanis tantum animis, sed in mentibus illiscitas; quae rationis inuentio, sollertia cogita beatissimis, quae luce illius clarissima periniunt Io, & ex rebus ante constitutis apta concli1- tur, inspicere liceat. Verum, cum aliter nihilso Quid ergo est Te apsum non vides: Dei de Deo cogitare possimus , non incommode r. παε. praepotentis naturam, di maiestatem, qui in- similitudines conseruntur, ut aliquam saltem
habitat ut Paulus ait) lucem inaccessibilem, notitiam paullo clariorem habere possimus. videre contendis Tu,qui ne solis quidem ad- o Hoc autem in loco venit in mentem mihi,non uersi radios sustinere potes, illius splendoris mediocrit admirari,qua tacti suspicione priimmensi claritatem imbecilia mentis acie su- sci homines, ternarium numerum tanta resia Ternarius stinebis Nec interim dirae caecitatis suppli- gione coluerint,vi illum in cacris omnibus ad-cium pertimesces Vt enim, qui oculos in s hiberent Aristoteles eam rationem affert, te defigunt, oculorum adspectum amittunt; quod periectione designet. Principium enim.
ita, qui e terminis astignatis egrediuntur, ut di niedium, & finem complectitur Pythagori- lucem immensam percipiant, mentis ad sp ci ad tria numina mundi totius originem resectu privabuntur. Duplici namque ratione fie- rebant. Platonici, Deum,& mente ex Deo prori potest, ut homines in tenebras incidat. Vna gnatam, & animam mundi in rerum omnium est lucis ipsius odium,atque fuga; altera est ni- so principatu locabant;& ideo numerum hunc famis euriosa, supra quam est concessum, lucis crum habebant on deluere Poetae,qui dice- inspiciendae cupiditas. Si igitur tenebras me- bant, Deum mundi opificem, Deum illius patuis, & salutari luce compleri desideras, non trum, de nocte, lIoc est autem, intimo me itis caussas, & rationes, quas consequi non potes, arcano consulitii se, qua ratione mundum face inquiras; sed fidem tantum Diuini Stestimo- ret,adq. perpolirct. Quin etiam Poetae,qui Miniis adiunge;&satis liabe , quod certus esse nerua ine capite Ioui Senatam asserebant, ut possis, ea, quae credis, esse Dei voce,& senten quidam Philosophi interpretati sunt ostende-tia confirmata . si cupis interdum naturae ad- re conabantur,sapientiam ex Deo natam esse. miniculis erigi, ut ficilius Dei notitia capias, Sed,ut ad ternarium numerum redeamus,mul
id quidem tibi per me licebit; ea tamen lege , εο ti a Pythagora,& Platone prosecti, illum in linvi intelligas, nullam esse in natura speciem . Vuli, rebus inesse, variis rationibus explica- quae possit perfecte pulchritucinem, di ampli- bant. Nan unde fluerent,di earum progressionem