장음표시 사용
281쪽
rtunae,minima autem arti, &eonssio tribuebant. Caelum namque, ignem,terras, & maria, sidera,& reliqua omnia,quae cernimus in mundo, vi naturae ratione carentis,& temerario c5
cursu ficta fuisse, dicebant. Cum enim ita casias tulisset, ut calida frisidis, arida liquidis,d
ra mollibus, grauia leuibus apte coniungerentur,rim caelum,& astra,& animantia,SI has reis rum omnium formas, quas videmus,exstitisse.
Me in publieo pudenda sicere. Alios rursiis
pudor tenet , ne in hominum conuentum v nire audeant. Sunt , qui neque templum, neque aram ς neque quidquam sacriun, aut relliasiosum honore dignum arbitrentur: alii, contra, quibusvis lapidibus , atque lignis honores inos habent. Horum similes Philosophi
sine. Alii enim, omnia unum esse , contendunt: alij vero, res multitudine infinitas esse, Miuunt. Sunt, qui, omnia 'petuo moueri, io Artem vero hinnanam naturae vim imitari, Aedisundi viij rursus,nullum esse in rebus motum, Merunt. Quidam, omnia oriri, & occidere, dimiti alii contra,nihil ortum esse, aut interiis mur Aonium t. erea,dicebat idem S
cratea, nimis stultum esse, id summo Ibidio, &cura perquirere,quod nullum fructum erat stu
sindum id, qui artibus humanis incumbunt, ideo illis Oeeram dant, ut vel sibi, vel aliis alia
inanes quasdam rerum imagines, e sermas eia sicere.Homines autem non artificio factos,sed ex se artificium peperisse. Ea igitur opera, quae arte constarent, cum essent ab hominibus mcta , longe inseriora esse illis, quae natura nihil
sentiente constiterant.operibus autem homianum artificio constitutis religionem, de Deos annumerabant. Prudentium namque consilio
iactum esse, ut homini in cupiditates numinis rodartis ipsius opus efficiant; ita isti confi- xo metu frenarentur, ut cuncti mortales Opin
M, se opera similia illis, quorum ratione. I
pervestigare nitunitiveluti venim, vel aquas, vel temporum distinctiones, effecturos λ Hisiadem, de alijs eiusmodi argumetis, Socrates
rit.& in quanta in nitat versarentur, dici vix
potest. Φidam aquae. Api, xij autem vini
rerum originem tribuebanti aximander corpus aliud infinitum, ex quo omnia fierent,exco 3o tiri& acumini Soratione conuellit. Horum diagitauit . Democritum inimi tum inane, & at sciplinis imbutus Diagoras, Deum esse oeg
mos innumeratales, huc & illlac temere concur uit. Horum opinionibus infectus Protagoras, rentur, esse quandam vim Diuinam omnia contuentem, Sc animaduertentem, dc pro citiusque vitae ratione,vel praemium,vel supplicium,iudicio rectissimo constituentem. Re autem vera non ita esse, sed vim Diuinam aut non esse, aut ab ea res humanas minime curari , aut sicilli me muneribus a puniendo maleficio deduci. Hos in eo loco Plato redarguit, & tam impia, Ze sceleratam opinionem plenissima grauita-
tes, di festuita cc ione, de adhaesione omnia conficientexesiluit pedocles quam dicit elementa,& litem,&amicitiam principia rerum omnium fuisse constituit. Omnes hi, de viij quam plurimi,quos caussa breuitatis omi
to, eam siluam, atque materiam rerum, quam
mesantes alucin ntur, ex qua omnia iactam aliquod esset numen Diuinum, impie dubia tauit. Hos secuti multi sunt, quorum vita, qua parum illi credant Deum mundi principatum tenere, sceleribus infandis ostendit. Puthag
ras Samius omnia rerum principia vi numeros reuocauit. In quo quidem propius iam ad Dei cognitionem accessit . Numerorum enim fiasse putabant,ut rerum omnium caussam, i ratio solIertiae firmissimum continet argum ducetianti opificis autem, qui eam materiam
in ranaret, nomen, quasinihil opu ruisset arte consilio, Et essectume, miro silentispraterubam. Merito igitur. Platoin libris de Legibus
de illorum temeritate, di impietate conqueritur. Illorum namque opem religionem apud multos mersam dicit: GNata vero religione, neque leges, neque iudicia, neque mores constitu irrae. Nam , ubi numinis metus animostum. Fieri enim nequit, ut in rebus. quae casu fiunt,omnia ad numerum apte cadant. ini igitur numeros in natura constituit, mentem, reconsilium,non temeritatem in rerum domin
tu collocat, omniaq. mundi opera singulari caditoris artificio facta fuisse eonfirmat. Is igi, tur, Ac omnes illius discipuli religionem colu
runt Deum naturae parentem venerati sunt
Multa tamen illius errata Sere . quae disciplia minime continet, parum leges,de ciuilia consti so pulchritudinem contantinarunt. Anaxagoa tuta proficiunt. At . qui Deum mundi conditi gloria smiliat. Deum de mundo tollit. Hac autem opinione costituta,metuq. sancti stimi num Met sublato, nullum latum facinus erit, quod
non passim ab omnibus, ubi primum sceleris cultandi. t iudicii eludendi spes oblata Herit, in uiorum perniciem suscipiatur. Huisautem tam sceleratae opinioni ingentem materia Physicos praebuisse, Platb confirmat. Sie enim
ras similium partium infinitatem, dc mentem, concretione, & secretione res omnes, quae natura constant,efficientem,induxit. In quo qui,
dem magnam spem illis, qui sapientiae studio
flagrabant, attulit. Nam, si omnia mente facta milite constaret, caliis erat contimio a mundi labrica, dc ratione repellendus. Reliquum igitur erat, ut homines studiosi in singulis rebus intuerentur Diuinae mentis artificium; Se intel
ut ait illi statuebant,omniauauae sunt,uel na- εο ligerent, nihil fieri in eo genere posse praestanturae vi escas vel artificio iacta filisse.Et ope stius; de sic tandem admirabilem I ei sapientiari quidemve menter illustria,naturae, atque ex operibus illius agnoscerent. Conatus quia
282쪽
dem sirit egregiust exitus tamen infelix, & ae Tum fias, omnium spem turpissime sesellit. omnia si quidem serme naturae opera ad mat xiam. & partes illas simillimas reuocauit, &pauca admodum menti facienda,& procuranda reliquit. Nescio enim, qua temeritate sint immisi homines, qui multum insenio confiderint, ut, cum naturam se midiosissime sequi dicerent,& omnes naturae partes hanc unam v cem mitterent, esse quendam rerum omnium
parentem, εe dominum, qui omnia a principio Immensa potentia creauisset, ordine singularidistitutisset, dic peremirabili perpolita coerceat,atque moderetur; hanc sapientiae via quas nimis mim, atque peruulg2tam assernati,
rudem materiam, eamq. minime certa rati
ne constitutam, admodum furenter amplect rentur.Quod perinde erat, atque si quis in Praxitelis, aut Myronis fgno non opineis artificiumaed aes,aut lapidem, ex quo signum lactusterat, spectandum existimaret ; aut in Apellis tabula non pulchritudinem operis Apelli, sed
coloribus, adscriberet. Nee etiam illud viderunt, nullum Opus pulchrum esse posse, quod non artificio constaret. Ergo, cum nihil esse mundo pulchrius animaduerterent, summum cerae conditoris artificium admirati debui si
sent. Quid, quod in mundi opifiee non solum
mentem,& rationem, qua materiam in rm Ditin tam varias, & multiplices ex illa formas effecit, adspicere,verum & potentiam, qua materiam ipsis condidit,intueri potuissime,si vidissent,non posse illius potentiam termino ullo
cireum stridi Quod,tantum insuit, ut saceret,ut,cum pauci conditoris mentionem facerent,cmnes smpiternam materiam fuisse fingeret . Sic fictum est, ut, dum materiae aeternitatem, atque adeo Diuinitatem darent,multi occasionem arriperent sceleris infandi,quo duo pri cipia finxerunt, unum bonoriam, at erum verom uorum:quod maximum fuit errorum, & sce Ierum seminarium, & maximas cIades in res humanas inuexit. Quid, quod multi, ut magis ostenderent,ad mundi fabricam non opus fuis e ratione, mundos innumerabiles oriri, & oc-ἀidere singulis momentis, asserebant λ Quid, quod clij, hunc eundem mundum saepius oriri, te occidere,& rursus instaurari, atque renouari, & hanc vicistitudinem in omni temporum aeternitate conseruari, statuebant De natura autem Diuina,quanta erat inter illos, qhi relisione aliqua tenebantur, dissensio. Alij naque, Deos innumerabiles, alij paucos ad me um, &eos alii quidem otiosi inlij laboriosos,& certis muneribus districtos, affirmabant. Non pauci mundum animantem, & Deum fingebant dis sem,& sidera in sede Diuina collocabant.Quid
de vltimoa: extremo rerum omnium expete-darum sermonem faciam λ Quanta erat inter Blos disceptatio. Et ita, cum nul Ius illis certus finis esset, in quem resipicerent, nulla certa eis vidiciorum ratio constabat. Mod si non m
diocris sapientiae mictus est egregia morum
descriptio, animorumq. grauis,& capiens m deratio, &placidistinue pacis constitiitio, quomodo non sunt illi sti illissi ini iudicitidi . qin aflagitio, & turpitudine contaminarunt, & tu omnium se flagitiorum colluuiem eiecerunt, de quorum animi secum intra se turbulentis,ime dissidebant λ At constat, maximam eorum partem, qui ingenium venditabant , nomine capientiae elati,& inflati, reliquos homines prinse contemnebant,flagitiis infamem fulta, tura pitudinisq. suae, ubicumque pedeni ponerent, impressa vestigia reliquise. Itaque, varijs antia morum motitias conflictati; de libidine, Samuhitione furentes, saepe Resip. suas insita temeriatate,&audacia perii erimini. lus Socrates illis p cis temporibus natus beneficio Diuino videtur, ut sophistariim insolentiam frange .ret, modestiaq. siua multorum superbiam , qui, o sibi sapientiam arrogabant, oratione compris meret. Is primus philosophiam a naturae peruestigatione ad mores,& instituta vitae traduxit;& summus, ut temporibus illis, virtutis ster exstitit. Qui tanae, cum se nihil scire diei. multis in locis haeret,&'dubitat; Ac rebus veris simis res commentici admiscet; &- ut miles aliud dicam, si vere egm illi Plato opinionem attribuit, Pythagoram sedulus,varias,ta infinitas animorum e corporibus in corpora migra. 3 o tiones perpetua oratione comproDauit.Qui ex
illius doctrina prosecti fiunt, mirum est, quantuinter omnes excelsi ierint; non tamen ita It
pientes appellari possint. Non enim dignam de Deo sententiam lia errant; ingeni in i materiam, sine vilius conditoris numine.& beneficio, ad mundi fabricam coiitulerunt; &vir iuviis pulchritudinem nonnullis maculis inquina. runt. Aristoteles, quamuis esset Platonis audi tor,ab illo desciuit,& mundi principium nega-M uit, & de animorum immGrtalitate adeo ob scii redisseruit, ut, q id sentiret, dubium valde reliquerit. Praterea, non explicite, an Deus , quemadmodum uniuersitati prospicit, rebus
singulis prospiciat destituit. Quamquam, si linber ille, qui de Mundo nomine illius inscribititur,illius est,non obseure rerum singularia prouidentiam sustulit. Sed, quorsit in haec tam nauseta de pri lcis hominibus, qui sapientiae operam dabant,in medium attulimus 3Vt melius consi- Q derari posset, Graecos,qui in Christiana distiplina sapientiam requirunt, in semina dementia versatos filisse. Vt enim nihil aliud dichinus, cum sapientia sit in Dei cognitione posita,Graeci vel Deum esse negabant,vel illum rerum humanarum curatione prii labant, vel illius potentiati & numen in angustum contrahebant.His explicatis,consentaneum est, ut eorum argumentis respondeamus. id, inqui ut, Deum moriere potuit,ut homo fieri velletὶ De
6 Q itia ro primu dubitas De potestate An de probitate E An de conuenientia Potestas quide,ut
de illa primum loquamur, est immensa, neque Potest
283쪽
potest ullis finibus coerciri, aut viribus impediri. Ingenio minime consequi possum,inquis. Num, quemdmodum caelum Herit, suisti ne iam ingenio consecutus λQuae potestas illa sitit, quae astris splendorem, soli claritatem,
lunae vim, & essicientiam largita sit, mente, &ratione consequeris 3 Non certe. Et tamen ita disputas, quasi sit necesse,id, cuius vim ratione comprehendere nequis, non esse . Quasi vero tu in rebus etiam minimis vim Diuinae prouidentiae possis, quanta sit, animo perstrutari, &inspicere. Caelum, sidera, terras, maria, naturae pulchritudinem, & concinnitatem ,. variam, dia propemodum infinitam animantium multitudinem praetereamus ; & de rebus minimis i quamur. Poteris ne vim,& sollertiam Diuinae mentis in sermicarum fabrica costa rare Cernisne ut illis virium pro corporis ratione magnitudinem λ Num earum conuictum, & quasi Reip. secietatem Num motum, & alacritate,
di ad depellendam famem admirabilem prouidentiam od si nec in minimis rebus, quanta suerit vis, & potetia summi rerum omnium
conditoris, intueri potes, quomodo opus Omnium maximum,& admirandum, ratione,& ingenio cosequerisὶ Quod stingenio tuo Diuinae
potentia magnitudinem metiri velis, concis dat omne caelum; astra ruant;terea desideat natura uniuersa iunditus intereat, opus est. Neque enim ullo modo consequi ratione potes, quomodo haec omnia a Deo constituta sint, eiusque numine cohaereant, & permaneant, naturaeque sitae statum in omni rerum varietate conseruent. Non igitur vllam vim habet argumentum ab ingeni, stultissima confidentia ductum. Si enim, ex eo, quod non aliquid intelligiK sequeretur illud, de quo dubitas,non esse , nihil omnino esset ; quando coastat, te nullius
omnino rei,earum, quae a Deo factae sunt, rationem comprehendere posse. Et,quo minus quaeque res intelligitur, eo magis cernitur, eam
fuisse Dei consilio perfectam.Quid ergo de probitatis immensitate dubitas ea ut de potentia dicebamus finibus vllis arceri potest
terminis ullis concluditur Λn parum constat, neque potentiam a probitate superari,neca potentia probitatemλRestat igitur,vi, quantum & potentiae,& probitati conueniat,videamus. Id, inquis, Deo minime decorum est.
Fuisset quidem parum decorum, si hoc opere fuisset maiestas illius imminuta, aut numen illius de statu conuulfium: at, iii in nihil omninosi,quod maiestatem,quod statum, di dignitate
summi, atque sempiterni numinis conuellere, aut imminuere, aut immutare possit, tantum
abest,ut hoc tam Diuinum beneficium Dei gl
riam obscurare potuerit, ut eam multo clarius
illustraret.Tunc enim Dei gloriam illustrari dicimus, cum ex illius operibus probitas illius immensa perspicitur At neque cxliinc terrae mbricatio, neque conditae naturae conseruatio,
neque mundi totius imperium, & administratio,neque innumerabilia beneficia in genus humanum collata tantam significationem Diuinae probitatis effecerunt, ut sintvlla ex parte cum hoc tam Diuino beneficio comparanda.
Si igitur,quo beneficium amplius est, eo magis probitatem in oculis, & adspectu proponit; &, quo magis probitas exstat,& eminet,eo gloriae lumen clarius splendet;quid esse muis perspicuum potest,quam eo opere, quod Deo indecorum dicis, gloriam Dei iuisse non apud homunm modo, verum etiam apud caelestes , infiniistis, si ita loqui sis est, accessionibus amplific tam Potest ne fieri, ut, quod gloriam illustrat,
indecorum sit;cum gloria a decore,& dignitate distingui non possit λ Sed, inquis, si potestas Dei est infinita, quid illum impedire potuit,
quo minus quavis alia ratione hominum vitae
consuleret Nihil sane. Sed, cum Dei persecta sint opera, minime illius sapientiae,& probitati
conueniebat, ut, opere clariore neglecto, Opus minus ciarum,& amplum susciperet. Cum dedecore tamen, inquis. Quid tandem dedecus appellas λ Vidisti ne, Clini virtutem perculsam,
abiectam λ constantiam de statu deturbata honestatis lumen exstinctum aut ullam flagi- iij maculam tantis Diuinae virtutis ornametis inustam tu aliquod dedecus esse pittas,lam si quod est eum fiagitio,turpitudine, di impuristate coniunctum Si recte Philosophiam colis, illa te docere poterit, nullum esse dedecus,praeter turpitudinem;nullum decus, praeter honestatem: stipplicia virtuti dignitatem eripere noposse; illius autem decus, & robur inuictum illustrare posse. Quo enim vehementius virtu oppugnatur; eo clarius, quantum sit illius numen,ostenditur. Contemptus tamen,inquis, &abiectus, vulneribusq. deformatus, & in cruce sublatus filii: multitudoq. illum maerentem adspexit:& tamen vos neque huius tantae humili. tatis pudet, neque tantae imbecillitatis indiciutaciturnitate comprimitis. Contemptus quindem ab hominibus scelestissimis, qui bellum
cum Diuina lege continenter gerebant; non δpatre,qui illum in amplissima Diuinitatis sede
locauit. Quo autem magis illum homines impurissimi contemnebant,& plagis concidebat, di omni crudelitate lacerabant, eo maiorem ,& ampliorem illi sempiternae gloriae segetem suppeditabant. Nam improbitatis odium vim tutem insignem facit. Et praeterea virtus tum maxime enitescit, cum maxime in illam perdiatorum hominum iuror incurrit. Cum igitur perspectum iuisset, neque probra, & conuicia, neque inflicta vulnera, neque intolerandos dolores, neque acerbissimi cruciatus atrocit tem potuisse virtutem illius infringere; non ne constat, Diuinain virtutem illius exstitisse Immo, inquiunt, virtus illius fracta, de debilitatata Lacrymis enim, atque luctu,se plane dolo re victum esse, declarauit.o peruersem de vi tutis ratione iudicium. Lacrymae enim doloris iudicium continent,non victae virtutis argumς
284쪽
tum.Dolor enim ex imbecillitate naturae lacrymas elicit:virtus autem eo clarior 6d lor est acrior. 8c nam ira corporis imbecillior.
Lacryme igitur non a ita fiam cirrauci sed virtutis insipnem victoriam demonstrant.quae t to illustriores , quanti, fuit hostis virtutis tysus ro, re superatus vehemetior. Non pudet igitur nos lacrymarum, quae dolorcm pro n bis susceptum declarant ; quae incietatem humanae condicionis indicant; qiuae cie mentiam inostri Iiberatoris erga oos magis Maram, & illustrem reddunt. Non enim ita magnum nobis heneficium amiti stet, si pro nostra salute ace hos dolores mininae pertulisset. Non enim is fuit, qui Stoicorum vel immanitatem, vel stu. Porem, vel indolentiam moribus, ct disciplina comprobaret; & sensus humanitatis nore, sed
orationis ostentatione extorquere contenderet,sed qui doceret, qua via,& ratione de sensivus victoria obtineri posset. Praeterea, ideoli ecrymatus est,ut lacrymas nostras abstergeret; quemadmodum & mori voluit,ve nos a morte sempiterna redimeret. Id,inquis,natura no patitur,ut mors vruendi cauilam afferat. Si decomini υ ita loqueris, ne vita quidem hominum potest mortis impetum 3b aliorum hominum visa repellere: Si de eotentia Diuina disseris, parum,quantum si illiu Snunae,atrendis. Deus est, qui vitam eripit, qui ereptam restituit, qui principes summose solio detrudit, qui mi. ines humi stratos in caelum extollit,qui voce t rem, & imperio ea, quae non sunt, cile, vigerrisentire compellit. Vita,morbo altis, interitus il lins numine continetur. Itaque,vi pater opti, rnus , ut princeps clementi simis, mortis tuae
meritis, atque Virtute,I o bli . atque subditis admodum libeter oppetitae viam omnibus qui illum sequerentur, ad immortalitat cm munivit. At,inquis, hominum causta quibas nihil est in vita stagilius, tantum iacinus edidit Vc . AEt, qlio est eorum natura stagilior, eo clementia illius praeclarior est, quae genus hominum e uto fictum, & in terramdepresuin, atque demersuna,excitauit. N ad certistimam spem cuiusdam Diuinitatis erexit. Numqua in tibi in mentem venit admirari, illum ipsum domi,
num caelum, tetras, ignem nitaria, S. Omne, denique naturas, quae caeli ambitu usiniane intuς,
fominum ea ulla concidis e Non enim sibi,qui nullo domicilio, ut commodius habitaret,indi 1 sebat non Angelis,qiii mentes purilsimae sunt, neque ullam sedem cori oream, in qua locati sedeant, requirent; sed hominibus tantum, quos solos ex omnibus animantibus imagine suae mentis illustrauit, mundum clarissimis luminibus distinetum, di variis opibus instructum, Nornatum Iecit, S opere admirabili perpolitur tamen iisdem argumentis, ii tunc,cum mundum aedificauit,io consilium uisses adhibitus, uti potuisse S. Hominum causa, quibuς nihil est fragilitis,tantum, S tam praeclarum Opus e&cit Argumentum quidem magnam υ- habet ,
ad elementiam summi Domini celebrandams
non autem ad opus clementiae ipsus la tacta dum . Tanto enim benestium mira ius est, quanto illi, quibus affertur, minus illo digni a sunt. Praeterea noluit ille csementissimus D minus , ut homines, quos ad sui imaginem fi lxit, dimit bos terrari in imperium delemisit,3 ita se in terram abiicerent, ut non metites in ortus sui principium Dequenter excitisene,
γ Deumq. parentem agnoscerent se propter naturam mortalem contemnimi, τnihil immortale, atque Ibinimvmbliantur, hi brutis animantibus annutier dism . Insitae namque digia Italis obliuiscuntur , nee infinirigunt se esse ad impertu natos. Rumuis enim corpore snt stagiles,& imbeeillhreen re mo& ratione, qua nihil est in omnrnmira piarest rius, seram tales, atque Diuina quadani sermapraedici sunt. At homines,contes natores sta tiam, immemores octie ij, immemores laudi Mhonestatis, a Deo petistiis aueris, sese libidini,&impnritati dediderunt. Ita litholaroptimus
rationem iniuit, quemadmodu hominos, quot
magnitudin egiae dignitatis, di amisistima
dignitatis exornat. terras intueri desineat, resupera atque caelestia co ta et , Rapossinit; ipsus patris semini beneficio, in statum, unde conciderant, cum amplificata dignitate rest tui. Ad quod emetendum nilllum remedium p comaensentius adhiberi potui Go,quod Deiolius adhibiti t. Cum enim homo fieri voluit, Vt
nos secum Declaro sempiterno conlustreret,etim poenas nostris sceleribus debitas ipae luit,vt. Diuino iudicio satisfaceret, cumprisoni ritum salute sint lineis, profudit, t Omnes iscris sanctissimis expiaret; inimentae potentiae, sapientiat Austitiae, o talis monumenta cin siluit, tibiis not amore tantae benignitatis incenderet,& studium iustitiae acriter incitaret. Itaque nec audaces semus, cP m, Deum hominem factum fuisse,confitemuri in eo enim opere illius immensam potentiam,& infinitam clementiain admiramur: nehue se perbi,& insole-tes; non enim alutem nostram meritis nostris, sed magninistini immensae illius benignitatis
aduritumus, Si simul dignitatem nos iram, qua scimus esse singit ille Diuino coiistitutam, titulto acrii: S, ω diligentius nobis tuemiam esse iu-ilicam DS . At, inquis, crucis species Itorrorem incutit in hona ines a studio pietatis abdi cit.
Non vides igitur, o Philo plie) quantum sit
in Christo minaen, atque potentia ρ Nam, contra naturam crucis . Christi numine factu est', ut crux non exterreat homines, sed eos ad se acriter, atque vehementer alliciat. Qui fieri enim potirisset, ut humanum genu S, cum natura ad voluptatem propensum iit, de dolorcs extin escat, repcnte voluptates aspcrnaret tir, at
qtie dolores contemneret, nisi illud vis Diti inaad tam praeciarum facinus impulisset Cernis,
innumerabile nultitudine IIa viroriam . mulierum, virginum , ta puerorum paene infantium ad
285쪽
ad icis acietatem inflammatis animis adspitare olores conteni,cruciamenta negligi, an ine profundi, summamq. gloria in eruciatia Dus summis constitui, & dubitas, quin ta Diuiana costatia a Diuina virtute profluxerit Quid enim eos ad Christum allexistet, nisi lex Diuina mentibus oblata, Diuinaeque sapientiae decreta, Divini Spiritus actatu,& impulsu percepta, cognita,& constituta Num voluptates, vitaeq. lenocinia, & blandimenta At rateris,
illis pro vitae delicijs sipplicia constitui. Num eloque ae admirabilis vis, &litudo At tu eorrem magistris hoe quasi probrum obiectas,quod fuerint insantes, & artium human,
rum prorsus imperiti. Quid ergo aliud esse potuit , praeter vim Diuinam, quae animos caelesti luce completos ardore pietatis inflammavit, ut in doloribus summis summum virtutis prae-m,intil. mium in hac vita collocarent λ Qua eloquentia uitiis. Plato Graeciae vir sapietissimus,fuerit,eius monumenta declarant. Magnus praeterea virtutis
magister exstitit, incredibiliq. semper studio
ela rauit,ut homines ad virtutem cupiditate verissimae laudis incenderet. Athenis, cu nihil proficeret, relictis, Aegyptum, Sirenem, Sicitiam, Italiam,vt inueniret,cui virtutem tria ret,peragrauit. Si virtutis opinio valuisset, nemo fuit illis teporibus virtutis opinione praestantior. Si eloquentiae viribus insitae penitus opiniones euelIi potuissent,nemo fuit Athenis, quae ciuitas eloquentiam aluit, ad summumq. perduxit qui Platonem eloquentia superaret. Praeterea,non labores ingentes, & eruciameta
proponebat, sed homines ad virtutis studium virtutis ipsus illecebris inuitabat. Sed, quid tadem effecit Quae vitia sustulit Quas libidinis
fibras amputauit Quam Rem p. cum valde cuperet, moribus,& institutis recte constituit pNullam prorsus. At nostri homines, barbari, &inculti, atque totius do inae politioris ignari, mundum immutarunt, &a vitae flagitiis ad studium religionis atque pietatis & iustitis
traduxerunt,& homines innumerabiles tanto virtutis robore munierunt, ut, prae verisisimae
dignitatis studio,mortem, & cruciatum contenerent. Vnde colligitur, id tantum opus Diuinae virtutis, atque lapientiae praesidio perfectu,& absolutum fuisse. Libenter autem a Graecis audierim, cum multi homines, olim sapientiis studio flagrantes, in decretis suis vitam beata ponerent. num illorum quispiam pro decretis suis vitam in summum discrimen induxerit
num mortem, ut constantiae testimonio disciplinae sitae fidem confirmaret,oppetendam existimabit num,ut aliis salutarem disciplina traderet , cum vitae periculo pestiferas opiniones ex animis euellendas susceperit vi certe. Aut enim id, quod se, tuendae gratia disputabat, minime sentiebant; aut infirmum sensum de-eretis suis adhibebant; aut hominum salutem
ad se pertinere minime putabant. Si decreta sinamime vera credebant, fallaces, si ita mnm assensem illis adhibebant, opinatores ; si
salutem hominum negligebant, inhumani, α nullo modo sapientes erant appellandi. Non enim fieri potest, ut aliqua virtutis,& honesta tis pars a verae sapientiet studio seiungatur.Vbi initur vel pro veritate mendacium, vel pro c5- statia fluxa fides, vel pro studio salutis communis immanitas in vita dominaturabi nullus omnino locus sapientiae verae relinquitur. Cum Io vero contra videris, innumerabiles homines pro Christi fide, sanctitate, religione, vitam in tomentis libenter abijcere,non tandem intelliges, eos, qui sapientiae nomen captabant sinsipientes fuisse ; & eos, qui minime sapientiae
nomen arrogabant, Diuinae sapientiae compotes exstitisse Ut enim opinionis imbecillitas& inco stantia est vanitatis,& falsae sapientie comes, ita constantia est semper eum sapietia vera coniuncta. Ergo, cum nulla maior umquam,
xo non dicam in vilis gentibus, sed in illis etia viris , qui summa ingenia ad exquisita disiciplinae contulerunt,constantia in fide retineda perspecta fiterit ea, qua Christiani in cruciatibus retinebant,dubium esse poterit,quin illi soli sapietat iam consecuti suerint Quod minime mirum. est. Caelum enim semper spectabant ; numinix opem noctes & dies implorabant; virtutis Di u1nae magnitudinem sibi ad imitandum proponebant ; Christi meritis innixi, supra sidera 3o sublimes efferebantur; Diuinae mentis agitatione, beatorum regionem peragrabant; Diuinae mentis speciem,quoad licet,& fas est, in hae vita mentis oculis usurpabant; amore tantae pu
chritudinis incensi serebantur; colloquio DiuLno iucundissime Puebantur; eamq. a Deo doctrinam capiebant, quam nullum humanum ingenium fuit umquam flagranti studio eonsecutum. Ergo,cum eorum fides non esset hominum auctoritate nixa,sed Diuini Spiritus tes monio confirmata, mirum videri non debet , tantum esse nationis Christianae robur,ut eam
nemo possit de statu conuellere. Haiat enim hoc omnis homo, qui semel sese ad Christi stodium ardenter applicat, ut, quamuis cernat . omnes homines diuersam ab illo sententiam inqui, & omnibus ob eam caussam mortalibus, ut homo demens,& communis sensita ignare ludibrio sit, di illum cuncti, ut iuriosum, εο insanum, fustibus inseqtrantur, ipse tamen cor
I Q stans,erectus,& excelsus, in omni rerum distriamine, & malorum omnium tela state, per maneat . Ipse namque sibi verae sapientiae co seius erit, & reliquos homines temeritatis, Zeamentiae condemnabit. At hoc, inquis, sium e temeritatis est, cum ab omnibus dissentias, ibi uni sapientiam insolenter assumere . Essee quidem, si ingenium suum omnibus ingeni
anteferret.Quod tantum abest, ut faciat,ut naaturam sium contemnat, atque pro nihilo p
tet. Cum vero non iudicium suum, sed Diuinis testimonium hominum vagis , & errantibus
opinionibus ant tranat, sapientis hominis oholarao a. Bb sicium
286쪽
ficium facit. At Deus est,qui in Christianorum animis insidet; qui eorum mentes illi strat; qui
Christo testimonium dat. Qui credit inquit Ioannes in filium Dei , testimonium habet in
semetipsis. Hoc autem latis experimur , cum,
expiati ab omnibus flagiti jsanilammati rerum
caelestium cirpiditate,longius extra corpuS excurrimus , ut cum Deo animo soluto, atque libero colloquamur. Tunc igitur Diuina responsa percipimus; specie Diuinae pulchritudinis in icendimur miroq. desiiderio illius,& ardenti cupiditate flagramus; & lacrymas cu admirabili
Iucunditate prosundimus;&,admiratione etiainterdu defixi,vehemε ter obstirpescimus. Hoc
igitur qui sentit,& percipit, & cu maximo Puctu saepius experitur, qui voces Diuinas intra pectus accipit,qui Diuini spiritus ductu,& in perium sequitur, qui ad firmam spem immo
talis gloriae Diuinae mentis viribus excitatur; quo modo potest, aut hominu errante iudicio icommoueri, aut corporis doloribus a mentis
statu demigrare Ergo, si nemo sapiens est misiquem Deus erudit; di ipsi, quoties nos ipsos a
corporis consuetudine sevocamus,ut Deu puro animo conreplemur, persecte sentimus, nos
caelesti disciplina diuinitus admoneri; nonne satis constat,eos solos esse sapietes, qui Christi Crucem subterrant,& sese in illius studium, qui
Cruce configi pro nobis volitit, ardenti animo contulerunt Neque enim sumus verbis eloque 3tia humana ad persuadendum concinnatis impulsi,sed Spiritus Diuini vocibus incitat LQu
claea mirandum non est,ab ijs,qui Christum sequuntur, sperni voluptates, contemni dolore vitae commoda pro nihilo duci, eorumq. animos cupiditate Diuinitatis inflammari .Dei enim monitis,& institutis, in vita dirisunturiope Diuina muniunturiad Deum sensu voluptatis admirabilis alliciuntur; &iccirco minime ullis hominum viribus, aut insidijs possunt a Dei eoiunctione diuelli . Quis nos, inquit Pau-
Ius,poterit separare a caritate Christi e Num aeriamne,aut angusti aut amictio,aut fames aut nuditas, aut periculum, aut gladius emadmodum scriptum est, Propter te quotidie morti tradimur, & quasi oves caedi destinatae ad morte ducimur. Sed in his omnibus vicitoriam consequimur ope illius, qui dilexit nos Certus enim sum,quod neque mors,neque vita, ncque Angeli,neque princieatus,neque D testate ne que instantia, neque issitura, neque altitudo, neque pro ditas, neque aliquid aliud poterit
nos siparare a caritate Dei,quae est Christi Iesu Domini nostri virtute co firmata.Hqc quide Paulus non verbis tantu,sed multo etia clarius factis ostendit: idem reliqui omnes, qui vestibsissillius institere, secerunt; similiq. virtutis constantia, dolores.& supplicia pertulerunt; &vsque ad extremum vitae spiritum iniucto animo pugnauerunt; ut eam coronam adipisce- εrentur, quae est omnibus, qui pro fidei sanctitate dimicarunt, in caelo proposita. Quemas modum Paulus ipse dich:Bonum certame cer se. taui: cursum consummaui: fidem seruaui:quoa teliquum est, reposta est mihi corona iustiatiae, quam reddet mihi Dominus in die illa iustus iudex: no solum autem mihi.sed omnibus, qui diligunt aduentu eius.Audis verissimae capientiae vocem, Diuinae constantis testimoniu, virtutis robur inuictum; & dubitas, quin aniamus tam Diuinis opibus instructus possit a se omnes impetus hostiles reprimeret iniis autem hanc viri Divini virtutem exaggerauit Quis illius statum tam firmo praesidio muni intZ Qtiis animum illius talis opibus instruxit.
ut eum nullae umquam tempestates conuelleret Christi Crux est illa,quae animos exces S, di inuictos efficit,& cupiditate immortalitati incedit.NO igitur Crux,ut dicebatis,exterret sed allicit,& inuitat, studiumq. pietatis inflammat. Cu sublatus fuero, inquit Christus, a ter ra , omnia traha ad me ipsem. Christus igitur
adius in Crucem, hunc ardorem in animis incitauit .vt multi Cruce omnibus opibus, & cmOIumentis, & voluptatibus longe praetulerint. Et, quo minus huius tanti miraculi rationem per sipicitis, eo clarius apparet, hoc amoris incendium este Diuinis viribus excitatum. At illud argumentum, quod sequitur, levissimum est. Deus aut propter sapientes,aut propter insipientes naturam humanam assumpsit, ut morio ri pro omnibus posset. Sapientes autem omni miseria vacabant; insipientes erant poeniS,non muneribus, afficiendi: nulla igitur erat caussa, cur homo fieri vellet. Si ad hunc modum argu mentari licet, sic etiam rationem concIudam . Aut Deus propter sapientes mundum aedili cauit,aut propter insipientes. Sapientes nulli natura,atque studio sunt ilicet quida falso sapientis nome usurpent: insipientes, digni siupplicio
sunt: nulla igitur eaussa filii, cur Deus naudumo construeret. Qui sic argumentatur,non Videt,
eam esse Diuinae probitatis amplitudinem, ut omnibus colitum esse velit. Sol enim iustis, &iniustis exoritum & pluuia e caelo demissa super omnes effunditur .Praeterea,vi ex sanctis Ilitteris didicimus,omnia Dei opera sunt ad electorum gloriam reuocanda. Electi vero sapientes sunt. Non erant illi quidem sapientesmeque e ni in sapicti ae semen est natura terris ingeni tu, sed Dei gratia,& benignitate e caelo demi ilum. o Eam igitur illi consequuntur, qui caelestia, a que Diuina ardenti fide suscipiunt. Electorum igitur causa, nempe qui sapientes erant sui ri, Deus homo fieri voluit. Atque , ut videari qua iusta caussa huius tanti muneris exstiterie,
caussam illa mundi gignendi, qua Platonis Tia
maeus assignat, mecum reco Osce. Quaera mus, inquit, caussam, quae impulerit eum,qui haec omnia machinatus est, ut originem reru , S molitionem nouam quaereret. Probitate vi-o delicet praestabat: Probus autem inuidet nemini. Itaq. omnia sibi sin ilia generauit. Haec nia
mirum gignendi muudi caussa iustusinia. Et
287쪽
haee quidem Plato diuinitus. Non est enim Dei
potentia in dubium reuocandamon illius con- filium inconsiderate, & temere perquiredum: non aliae rationes pervestigandae. Hac una caussa contenti simus , quae in Dei probitate conmstit. At Dei probitas, cum sit immensa, non testvllo naiao mundi huius molitione deliniri. Ergo, cum neque potentia, neque probitas vllis terminis includatur 1, neque Hubium sit re, vel legem transgredi; & ita vel praemia iustitiae consequi, vel iniuriae poenis obligari. Secus enim nulla Diuini iudicij ratio constaret.
Ea enim, quae naturam necessario consequuntur, neque laude, neque vituperio digna sunt. Praeterea, hoc est Dei bonitati propositum, ut nos siti similes efficiat. Hoc fieri non potest, nisi Divinis virtutibus excolamur: virtus autem non est, quae non sponte suscipitur. Itaque fit, quin is possit,quaecumque velit; & velit omnia I O Vt,ubi voluntas libera non est, neque virtus exia similitudinem siti perducere; quo modo ve rum est de opere illo dubitare, quod erat maxime ab infinita probitate postulandumὶ In omni igitur quaestione, quae de rebus Diuinisti hetur , cum de infinita potestate, & proritate dubitare minime liceat, id Qtum consideranduest,quam id,de quo agimus, aptum, de consentaneu Diuinae probitati sit.Neque enim muneris amplitudo nomines perturbare debet ; im.
stare possit, neque ulla spes Diuini status assequendi relinquatur. Cum igitur homines non cogendi,& ad officium compellendi ,sed modis omnibus inultadi, di alliciendi fiterinta, quaero,
quae ratio comodior ad voluntates alliciendas.& ad studium virtutis excitandum excogitari Potuerit ea, quam clementissimus ille Dominus, & parens Optimus, cum humanam naturam secum ita coniunxit , ut homo seret, admo potius accepti muneris fidem confirmare. 2o mirabili consilio consecutus est Nulla pro Principe enim maximu maxima largiri decet; Deum vero diuina beneficia coserre. No enim
sunt fines infinitae bonitati constituendi. At homines,cum Deu ex natura sua fingant,& icci co potentia illius angustis sane finibus circum. scribant,&probitatem inFenio suo metiantur, fit ut de potentia Diuina saepe dubitet, fidemq. multis operibus Diuinis,propter admirandum
immensae probitatis exemplum, nequaqua alius. Quid est enim amore ad voluntates excitandas efficacius λ Quid autem est ad excita dum amorem vehemetius vera pulchritudine,
in oculis, & adspectu proposita Z Quae aute alia verae pulchritudinis ratio animo fingi potest, praeter eam qui Diuinae benignitatis spledor de magnificentia continetur Quid autem mugis Diuinam benignitatem in animis hominu defigere potuit, quam illud admirandum prohibeant. Hinc omnes opiniones pestiferae,quas Io bitatis exemplum, quo Dominus pro seruis
hominum perditorum vita recepit, ortum habuere . Aut enim homines de potentia, aut de
probitate Diuina dubitant. .asi vero quata Dei potentia, atque probitas in mundi fabricatione constiterit, ingenio consequantur; aut
non eo magis perspici possit opus Diuinu esse, quo maius,& mUis admirandum exstiterit, l5gi q. humani ingeni j facultatem superauerit.Infinitae namque probitatis est,immensiim, innocens pro maleficis, Deus pro impuris hominibus, mortem, & cruciatum expetiuit est aliquid virtute pulchrius,& amabilius 3 Aut siqua virtus illustrior ea, qua Princeps sese pro sitorum salute ad mortem offert No prosecto. Agraulos, Pandionis filia, quod se exitio, patriae amore,deuouerit, honoribus Diuinis assecta sitit. Codrum similiter ijdem Athenienses miris in calum laudibus extulerunt. Decii de infinitum beneficium conferre; & se cum 60 apud Romanos tantae admirationi fitere,ut eo illis,quibus salutem dare vult, largitate infinita communicari. His igitur argumentis Graecorrum magna ex parte diluti restat,ut videamus,quam conuenien & aptum fuerit Diuini
probitati id, quod Christiana religio confitetur. In primis vero statuendum est, Deum aliter ea,quae mente, & ratione carent; aliter ea,
quae sunt ratione praedita , Iesse devinxisse. Ea enim, quae minime arbitri j mi sunt, ita morum nomen immortalitati consecratumst. Est enim hoc animis omnium hominum penitus insculptum,ut eos, qui vitam pro Rei p. si lute in summum discrimen inducunt, Divinos existiment. Plato eos, qui pro patria istiter dimicantes occumbunt, heroes haberi, eis q. honores prope Diuinos institui iubet. Arist teles hanc unam virtutem reliquis omni u vi tutum laudibus anteponit. Hanc multi Phi- uentur , ut numquam sibi impositam legem I Q Io hi Iaudibus plane Diuinis afficiunt: hane
transiliant. Nec enim caelum motum, & con uersione in suam certis temporibus intermittit ; neque sidera suo loco migrant ἔ neque mare terras fluctibus obruit; neque tellus he
bas, & stuges effundere desistit; neque aliquid denique aliud, quod arbitrio suo careat, secus quidquam gerit, quam est illi a principio Dei lege, & imperio constitutum. At illis semis,
atque naturis, quae rationis, & consilii partia homines eloquentissimi tantis ornamentis it Iustrandam existimarunt, ut omnem dicendi vim in ea celebranda, & exornanda consemerent. Vt autem hominum excellentium testimonia, integraeq. naturae iudicium relinquamus, ipsum rerum omni u Dominum legimus
in sanctis litteris hac una virtutis ratione saepe placatum misse. Cum enim Hebraeos delere statuisset,& Moses se medium interpositisset vici pessunt, ita leges dedit, vi eis, utrum vel- poenas populo debitas ipse pro omnibus, si italent, liberum relinqueret. Poterat enim An- opus esset, animui bente sustineret, ipse Deus gelus, x potest quilibet homo, vellegi pare- sese a caede continuit,& multitudini elementer Osor. m. a. Bb a igni
288쪽
i nouit. Apud nonnullos Propheto conqueritur, quod nullus in Hebraeorum multitudine reperiri posset, qui promptus,atque paratus esset ad corpus suum pro omnium salute , cum Diuinum iudicium immineret , opponendum. Haec igiti ire virtus non solum apud homines semper illustris, Nampla suit; verum di Diuino testimonio sic comprobata, ut in ea demia, quasi in quodam sacrificio magnificentissimo, atque gratisti mo,singularis sanctitas summaq. Ioplacandi numinis ratio constituta videatur. Si hae igitur heroicae virtutis officia summa sint, s gloriosa, si praedicanda , si vehementer
amabilia, si, cum a ciue conseruntur, admiranda, si, cum a ciuitatis principe suscipiuntur, Divina; quid erit existimandum, cum summus rerum omnium conditor pro hominibus, quos in se ingratos, di sceleratos expertus suerat , terras inmisere , humanam formam ii duere, seque ad sacrificium pro omni ruis of serre constituit, ut Patris numen eis propitium redderet,illosque, iam morti sempiternae destinatos, in vitam sempiternam rc uocaret Haec immensa Dei benignitas animaduersa, non amoris incendium concitabit Non animos ardore pietatis inflammabit e Non omnia vitae discrimina libeter adire compellet ZQuid, quod Dei filius Crucis supplicio non modo im. mensae caritatis officio perfunctus suit, verum & singulare iustitiae munus exsecutus 3 est Sic enim Deus clementiam tuetur, ut iustitiae simul partes singulari ratione suscipiat. iustitiae autem ratio sagitabat, ut iuris Divini, hominum scelere violati, aequabilis compensatio fieret. Nulla autem vis erat in terris, quae violati numinis iniuriam compensaret. At sine debita offensae satisfactione, Diuini iitris ratio minime patiebatur ut genus humanum, omni scelere contaminatum, quod maiestate Diuinam ostenderat, in gratiam a Deo recipe - seretur. Fuit igitur commodum, ut humana n tura Diuinae coniuncta adeo locuples feret, ut
abunde patri pro sceleribus humanis satisfaceret. Hoc igitur Christius a natura Diuina sumpsit, ut corpus illius sanctum, innocens, nulla Omnino peccati contagione maculatum, vim
infinitam possideret, qua post ct dc bitum, quo eramus omnes obstricti, dissoluere. Mod non νω. 6ti rapui anquit ille,cxsolvebam.At, inqui Ν, iusium non est, ut innocens pro nocentibus p nas Ioliat. Quid i ii quispiam strante sua, cum cernit hominem addi tum a creditore trahi, pro illo pecuniam loluit Non est aequum,ut is,qui erat
alieno aere vehementer obstrictus, aliena pecunia liberetur Z Cum igitur Dei filius, qui solus nos rudinere potcrat, pro nobis sponte suadebitum solii it; non ne vives iure iactum esse, ut nos :llius sanguine in libertatem vindicaren, ur At, indignum, inquis, est Dei clementia, di aequitate, innocentis sipplicio delecta- ερri. Non sior Plici' delectator, o i hilosophe,
sed virtute, b ncliuentia, di caritate, qua Iuppilatum pro omnium salute contemnitur. Minterim hic summus iustitiae Magister eadem opera Diuinae caritatis, atque iustitiae mirabile nobis exemplum proposuit. Caritatis quidem cum sic statuit, ut filius pro omnibus mortem oppeteret, di supplicia acerbissima pateretur; iustitis vero cum nos in gratia recipere noluit,
nisi prius idem filius debitum, quo cramus o stricti,disblueret. Qiii nobis fili junici sanguinem largitus est,quid ad salutem necessariu denegabit Z Qui proprio filio,vt Paulus inquit, no s. pepercit, sed ab illo poenas nostri sceleris expetiuit, quae tandem supplicia nostris sceleribus, si fiterimus in tantum beneficium, & munus ingrati, constituet λ Christus is itur, Crueis supplicio, simul di amorem probitatis excitauit; & metum iudicii seuerissimi animis ii stris obiecit. Et,cum ad spem simul erigendi,&metu coercendi simus, rei utriusque salutarent
disciplinam sanxit. Quis enim non speret sibi
adscensum in caelum datum iri, cum cernat,salutem, & dignitatem siuam fuisse Christi Dei
fili j sanguine constitutam Quis rursus non Diuini iudicij seueritatem pertimescat,cum cundem Dei fili lim pro alieno scelere tantis poenis excruciatum adspiciat Praeterea ille Princeps optimus habendiis est, qui leges, quas sanxit, Operibus comprobat, mores r. suos in publico suis ad imitandum proponit. Omnes enim, Principum mores,& instituta sequuntur. Prin- Ptinet pumceis autem nobis summiis, atque sempiternus mores om
ipse Deus est. Veteris autem Philos hiae prae- ceptu illud memoratur,quod est e sanctis litteris impium, Deum sequere. Itaque, ut etiam sapientia Graeca tradit, Deus nobis summa Pigilantia,& alacritate sequendus erat. Quo modo autem illum sequi, & imitari poteramus, cum a nobis videri non posset Ex naturae, in- , quis, operibus agnosci poterat. Recte mones. Sed illud etiam velim adijcias quo tandem modo illum imitari debeo.Iubes ne,ut ipse caelum aliud, atque terram aliam, & animantia, atque sidera faciam Non, inquis: Sed virtutem imi lare . Eam igitur virtutem, quam imitari percupio , propius intueri volo. Aliter enim, quae virtutis ratio illi cordi ut, explicare non fatis potero. Ne id igitur homines desideraret, fuit immensae Dei benignitati,& sapientiae consentancum, ut Deus sub laumana forma sie ad homines docendos daret ; ut non solum oratione iustitiae displinam traderet ; verum sanctiisIma vita, &iactis egregijs, quid Deo gratii lautin esset,ostenderet. Erat Deus superbia grauiter offensus: humilitate igitur,&moderatione explicandum suit, quamuis Deo sapiens animi demissio atque moderatio placeret. Vibiae sordes,& i inpuritate e strenataeq. libidines iram numinis incitabant: congruu igitur luit, ut Dei filius exemplo suo castimoniam corporis,l: metis integratatem sanciret. Cru elitas, S i immanitas cum Dei elementia bellunt omni
odio imbutu sercbat: fuit igitur necessariu . His in
289쪽
is in oculis hominum omnia studia vitae ad beneficentiam conferret; usque adeo,ut etia pro hostibus oraret. Erat voluntas nostra a Dei voluntate penitus auersa. filii igitur opus, ut, illius exemplo, qui dicebat , Non mea voluntari sed tua fiat, videremus, omnes actiones, de cogitationes esse ad Dei voluntate conserendas.
Mentis effrenatae rebellio, qua homines Dei perium nefarie detrectabant, Deum ab hominibus tuendis, εο eonservandis auertebati Ioideo e sentaneu fuit, ut Christus obedientia Ra numen Patris nobis iratum placaret; di iblis,qui deinceps illius iustis obedirent, caussam salutis afferret. Et,quia summa obedientia non in delici j de vitae iucunditate,quam sponte nostra suscipimus, sed in laboribus, atque doloribus, a qu s natura refugimus, aperte deci ratur; commodum fuit, ut is, cuius obedientia nostrae rebellionis, & tbtumaciae scelus erat expiandu fieret obediens usque ad morte, & non , o ad quod uis mortis genus, sed ad id, quo nulluerat detestabilius, nempe ad Crucis suppliciu . Cernis iam animo, quantas Diuinae sapientiat opes in se Crucis huius disciplina cotineat: cernis copressam, de edomitam libidine, & in sol tiam;temeritate,& audaciam profligata; opes immensas benignitatis, iustitiae, obedientiae explicatas;homines in ardentissimu studiu ipsius
incitatos M tame haeres, & dubitas,neque Crucis vim,atque caeleste numen amplecteris Adde nunc patientiae robur, quod reliquas virtutes praesidio Diuino confirmat. Frustra nam que bellum contra vitiorum labes, de impuritates, suscipimus,si in medio certamine aut oblata voluptate liquefacti, aut dolore victi, rectu, de eonfirmatum sensum deponimus. Patie'-tia igitur nobis opus est,quae statum animi sui cit, de coronam tabilem, atque sempiternam consequitur.Non satis i itur ruit Christo, ludibria, conuicia, malediri sustinere; nisi etiam, ut nos exemplo suo confirmaret, acerbissimos eruciatus admirabili quadam patientia toleraret . Ut enim Petrus ait, cum maledictis vexaretur , nemini maledicebat; cum tormentis
afficeretur, nemini minas proponebat. Si igitur Deus sequendus erat; si Deum sequi minime licebat, nisi videretur; si videri non poterat,nisi homo fieret;vt homines non verbis tantum, sed exemplis in verissimae virtutis studium incitaret; quid potuit ad hominum calutem utilius, Ze prouidentius fieri, quam ipsiam Dei filium intueri pro hominum mute confixum maledictis, concisium vulneribus, excruciatum doloribus,inuictaq. patientia haec omnia Istrierentem , ut non modo poenas pro nobis lueret, verum & nostros animos Diuinae
virtutis exemplo. de inuicta patientia consi maret Quid est imitur, quod Philosophum conturbare possit, si de potentia Diuina non ambigit. si Dei probitatem nullis finibus arceri confitetur Si nullum beneficium fuit magis immensae probitati consentaneum; quid reli
uitur, quod hominum fidem impedire post, quo minus talute sitam animo grato, atque memore coplectatur Neque enim Dei natura dicimus dolore affecta,neque immutata,neque maiestatem illius imminutam asserimus.Quic quid enim molitur, & efficit, sine mutatione efficit: non enim tactu, sed immensa virtute, opera sita conficit. In Christo quidem Iatebat, sed naturam uniuersam numine suo contin bat;&,cum homo pateretur,illum nullus dolor
attingebat; sed tantum sub hominis veri Hrma,& specie humani generis salutem costitu bat. Admiraris, quia homo fieri velleth Admirari desine. Infinitae namque probitatis est , mentes sibi infinita ratione deuincire. Qu'd pro omnibus pati secundum hominis naturam voluerit 3 At id eiusdem immensiae probitatis
est, commodorum suorum obliuisci, ut alio
rum commodis, atque saluti prospiciat. Nihil reliqui est, quod homines contur i, nisi muneris amplitudo. Quasi sit, quod magis imme se probitati conueniens sie, ut iam diximus,
quam immensum, & infinitum munus, & i explicabile munus beneficium. Ne autem plura persequar in Cruce pater ille summus sapietiae summae disciplinam constituit. Hoc enim effari videtur: O miseri mortales, quos voluntatis vestrae studium mentis lumine priuat, dein miseriae sempiternae regionem praecipitesso exturbat, pestem nefariam fugite; Ac cladem, quae vobis impendet, arcete: quod ut facere possitis, meam disciplinam auribus, & ratione percipite.Et,quia omnes insidiae vestris animis ab immoderatione vestrae voluntatis,atque Iibidinis intenduntur, ut benignitate mea stili possiti voluntatem vestra,quae vobis pemiciε machinatur, siimmo studio coprimite, de meae voluntati, quae vestram salutem tuetur, diligenter obtemperate . Quid autem est, quod o a vobis expeto Quod vobis tributum impero munus Vt salui, & ornati sitis,e fit gites Vt numquam a volutate mea discedatim quam ut intueri possitis, eam vobis in summa
proponam. Omnia, quae naturae operibus
docui,quae lege sanxi,quae per prophetas expliacui , in Cruce, in quam filius meus dilectus, ut humanam salutem constitueret, agi sustinuit.
persecte consistunt. In ea enim Cruce quae mu-do salutem peperit, omnem verissimae sapien- o tiae rationem , firma vitae vestrae praesidia, summa dignitatis ornamenta fixi , locaui, constitui, de illius opera voluntatis meae stu-ctium patefeci. Si vultis igitur,quid velim,quid exigam, quid praescribam, in summa comprehendere; hoc tantum volo,ut in Christum Cruei pro vobis affixum respiciatis, Ac nullum cI rius studium sapientiae requiratis. Qui enim voluntatis suae temerstatem compresserit; qui cupiditatibus sivis crucem defixerit; qui, com-6o modorum suorum oblitus, omnia studia vitae in visitatem humanam contuleritiqui pro omnium salute vitam vel abiecerit, vel in distris
290쪽
men induxerit; qui labores, A. dolores pro iam ctit te iustitiae susceptos pati ite α mansu xe toleraverit; qui deusque sese totum adfiiij
mei carissurii imitationem coiituleritus voluntatem meam sequetur,& midai gratus, & accerptus erit, dein Riis meis annumerabitiae. Et Lee quidem Deum dicere cogitemus, & alia plura, qtrae explicare non possumus. Quod sit
ientia Dei p0titiam continet,Christi crux nois Dei notitiam multo clarius , quam umu0 stodita luerat, explanavit. Dei nam e pro*tatem, immensam sapientiam, iustitiam, vim infinitam sempiterni numinis expo*it: per e enim ex ignominia decoris amplitudo,ex doloribus voluptatis sempiternae iucunditas , ex morte vitae Diuinae admirabilis splendor elu - νω. acit. Cati quidem enarrant gloriam Dei: sed
opera caelestia tantas vires non habuerunt, XI
hominum mentes ab impietate ad pietatet' conuerterent . Magnum fuit beneficium in te ge Diuinitus promulgata generi humano concessit mr sed lex non tantum habuit momenti, ut animos flagitis, atque sceleribus obligatos e vitiorum vinculis expediret. At hoc maximuomnium beneficium, cum amoris Diuini muliato clarius argumentum contineret, tantas viares habuit,ut terras uniuersas immutaret. Uerba enim deficiunt, ingenium obruitur, mens
obstupescit, quoties intelligit, Dei filium pro hominibus, hostili odio ab illius religione disti a
dentibus, mortem, & cruciatum libentissime pertulisse. Itaque homines, qui Diuini Spiritus appulia hanc tantam vim benignitatis animo considerabant,amore non saeuo,sed iucundissimo saucij,extra se rapiebantur; cupiditate gloriae immortalis incens serebantur; ignis eos
intus exurebat, & ad actiones praeclaras acriter, atque vehementer incitabat; tantaq. erat amoris vis, ut nihil ardentiuS cuperet, quam
vitam in tormentis abiicere. Quod certe fieri ab illis minime potuisset,nisi mentes eorum umine Diuinae mentis illustratae ii viuin ent,cuius tam amabilis species esset, ut mori millie valde expetendum iudicarent, dum eum statu assequerentur, in quo possent iucunditate is sempiterna potiri. Videbant igitur animis, Miam sentiebatit, & contemplabantur aliquid
in cuius tructu vita beata consistit: aliter enim numquam se tu tλna multoS laborς S, dc tanta vitae pericula, tam ardetibus an insis intulissent,
Sed a Graecis pliit, his interim quaeram, nuopinarentur,Deos inter se dissidere, alios alijs insidias moliri, α acerbissimis odiis decert re Negabunt. Num adulterijs, & nefanda libidine contaminari Id etiam nimis absurdum, di impium esse latebuntur.Num Api,Aegyptiqetum ut, quem illi Deum habebant sanctist
nium, aut Anubi, aut ber nil, aut Crocodilo.
Diuinitateni tribuendam cςnsuerint Neque hoc quidem serendum esse dicentivi monstris i ra sollemnia fiant. Rursus interrogabo,quomod cum id recte sensissem,noa omnem ope
dis do mepte Diuina opinas haberet haut aut verum profiteri,ne in multitudiislsor sensionem incuterent , non alta bant. Simo esse credebant turpissimis viiijs inqumtos
rant stesestissimi ; si parum, quaMua ini,
hus esset instituis religio, d vitam O institutis modera anu referre, cre lami, a mentissimis si vero ciues suos ab errore reueis care non audebis, ignauissinu. Si igitur nequa scelus, que mepti δ, neque timiditas cum sapientia simul habitare potest, &e constat,
aut impios,aut amente aut valde timidos e nstitisse; coluitur certe, eos nullum sapientiae gradum fui flec*nsecutos. Suientiae nam qu
munus est, hominum vitae consul exemta vero,
cum homines de Deo male sentiuot , & illi vina tia temere, S: impudenter affingunt , constituaretae non potest. Qilierum Deum adulterum credit, contiιIen Sesten poterit; qui parricidam, pietatem yrolabit qui ebriun, vino se libenter ingurgitabit; qui postremo bellitam imnianen , paullati in efferabitur. Hic tu Philos phe, quam rem gerist Quo fladio, di alacritate huic tanto malo resistis Quo goucre orationis homines furentes ab errore mentis abducist Non audeo, inquis.Tibi veniam tribuo. Scio e e nim, non in te latum roboris inesse. ut tibi hoc onus imponi merito de at. Illud tamen, quod aequum est, a te iure flagito, ut eorum virtutem admireris, qui id, quod tu, tam praeclaris artibus instructus, tanta eloquentia praeditus. tam multis patriae meritis obligatus , numquam iacere ausus suisti, cum non essent artibus istis imbuti, aut ullis humanae eloquentiae opibus Ornati, iumma alacritate sulceperunt, neque a praciarissimo conatu desa terunt. ο donec tam praeclarum facinus ad exitum pem ducerent. Et, quo maiorcst metus ille, qui teatam honesto munere determit, eo virtus eorum magis admiranda perspicitur , quoa nu Ilae fraudes, insidiae, nulla tyrannorum feritas, & truculentia, nulli dolores , Scruciatiis impedire potuerunt , quo minus ferita tes omnes impuri sis imae religionis expellerent. Iouem de lolio detrusum ; Venerem houore deiecta in; Liberum , Mercurium, Cercrem, Aesculapiuin, de reliquos falsos Deos in ex s.
lium pulsos; Apim, Anubim, Osirim, Astartem,
de omnia de trique numina commenticia per
culiti, 2 profligata consideras; de dubitas, quin
hoc tam pulchrum facinus virtute Diuina periectum, de absolutum sit λ M ea virtus Cxucis doctrina continctur. Virtus autem Diuina a sapientia Diuina disiuingi non potest.Diuina igitur sipient ia in C ce, quam tu stultitia con demtias, inesse perspicitur. Sapientiam inquit; Paulus loquimur inter persectos : Apicum l. e. xiam non huiu*mundi, neque principum huius mund*iqui ait euertuntur. Alibi v