장음표시 사용
291쪽
Causa finalis est, propter q- , vel cujus gratia aliquid M.
Sunt quaedam causae finales quae primariae censentur , quae scit. primario spectantur ; aliae eundariae , quae nimirum secundario considerantur. Id cujus faciundi vel habendi causa agimus dicitur senis cuyus gratia. Sic sanitas est , finis medicinae, illa enim per eam procuratur. Is, pro quo ope ramur, est smis eui. Homo hoc modo est is medicinae : is enim est , quem sanum reddere con
Nihil usitatius est iist , quae a fine petuntur argumentis, vel ad rei cujuspiam vitia ostendenda; sic malam imperfectamque demonstramus eam orationem, quae flexanima non est, nec ad fidem faciendam apta : vel ad probandum verisimilς non esse, hune vel illum hoc vel illud fecisse , aut facturum esse; cum illud fini contrarium sit, quam sibi solebat proponere: hinc celebre Iudicis cujusdam Romani dictum , omnium primo examinandum esse, cui bono , id est , quam demum utilitatem sibi tali facinore comparasset : utili namque homines pIerumque ducuntur : vel denique ad ostendendum, in i facti suspicionem non debere venire aliquem . cum illud ejus consiliis finique proposito adver
Aliis modis quamplurimis a fine persuademus quos intellectus solus. melius adinveniet. Quod etiam de aliis Locis dictum esto. Causa ciens est quae aliud producit. Ex hac ar-Qumentamur . dum effectum non esse ostendimus , quia nulla idonea illius causa possit assignati : vel effectum esse , vel futurum ut sit . quia omnes illius cauue existunt. Si hae causae sint necessiriae,
292쪽
necessaria 4tidem erit S argumentatio: si verb liberae ct contingentes probabiles tantum. Causarum efficientium diveris species sunt, quarum nomina utile erit cognoscere. Deus Adamum creans, Adami causa rorulo erat, quia nihil aliud cuni Deo concurrebat. Libero. rum tantum parriaux cauta sunt Pater & Mater quia alter alterius indiget opera. Sol lucis causa propria est ἰ est tamen causia tantum accidentalis mortis illius, quem nimius aestus iideo enecat, quod corpore prius esset non satis va- rido. Pater est causa proxima filii,
Avus causa remota, Materproductιυ , , Nutrix conservari 2
Pater est causa antista filiorum , quia sunt ejus: dem cum illo naturae, Deus est causa aequivoca creaturarum , quia illae de natura Divina nihil participanti Artifex est causa principalis artefacti : instrii-menta vero , quibus utitur, sunt causis instrumenia
Aer est causa universaIu Harmoniae organorum : peculiaris fistularum dispositio & organista sunt cause parriculares , universalem determi- .
Sol est causa naturalis : Sol cubiculum illuminans est caula lucis propria ; senestrarum apertio est tantum causa sive conditi ineqv non. Ignis sedes depopulans est causa Phintea incendii ; Incendiarius vero causa moralis. Ad causam etiam efficientem. resertur causa Exemplaris, quam quis in opere faciundo sequitpr- Ρ 1. Qualis
293쪽
Qualis est minutulus aedium ex charta typus, quem architems imitatur : vel generaliter illud omne, quod est causa obsectiva nostrarum Idearum , aut cujusque imaginis. Sic Ludovicus I 4. est causa.
, exemplaris imaginis sui ipsius. Causa materiatu est, ex qua res fiunt: sic aurum est materia : ex qua vas aureum fit : quod inateriae convenit , va non convenit , convenit o vel non convenit iis, quae' ex hac materia compo
Forma est, quae facit rem esse id quod est, illamque ab omni alia distinguit . sive illud ens realitera materia distinctum sit, ex scholasticorum sententia: sive tantum partium dispositio. Ex hujus forismae cognitione deducenda. erit Proprietatum explanatio. Eadem est effectuum , quae causarum varietas, cum haec nomina reciproca sint. Ex hoc loco argu-mnia eruuntur , cum demonstramus effectum esse, quia causa es; vel probamus causam eta b nam aut malam, quia e us sunt boni aut mali: Iod tamen non semper verum est in causis accientali Is. Capite de Divisione, ea de Toto & partibus dicta sunt, quae sufficiunt, nec proinde plura necesse erit hic adjicere. Quatuor constituuntur terminorum oppositorum genera: termini namque oppositi sunt vel . Relativi, ut Pater 8c Filiis, Dominis & Serjiu vel Contrarii , ut frigidum & eolidum , saniu &aegrotu , vel . Privativi , .ut sita & mora ; visera & caecitas , audi & Diatur; scientia & ignoranria, vel con-
294쪽
Contradictorii, qui siti sunt in udico termino, illiusque termini simplici negatione, ut, videre, &no' videre. Discrimen inter hasce ultimas oppositiones habetur ex eo , .uod termini privativi formam negant de subjecto , quod illius formae capax est : cum tamen negativi hanc capacitatem non denotent : hinc lapidem non dicimus coecum aut mortuum cum nec videndi capax sit, nec vi
Cum hi termini opponuntur , alteris utimur ad alteros negandos. Contradictoriorum proprietas est, quod altero sublato, alter ponatur. Comparationes . multiplices sunt. Instituitur namque comparatio vel inter aequalia & inaequalia ;vel similia & dissimilia. 'Sic prohamus id , quod
convenit aut non convenit aequali aut simili, comvenire aut non convenire alteri , quod illi vel arquale fuerit vel simile. De inaequalibus probatur negativi : si id, quod est magis probabile, non est, id quod est minus proba-hi te non erit ; vel . affirmativε : si minus probabile est , magis probabile erit: Passim adhibentur di ferentiae & dissimilitudines ad ea evertenda , quae per similitudines sunt stabilita. Sic argumentum ductum a sententia Iudicis evertimus , Ostendendo illam latam in dispari causa. En crassa Minerva eorum aliqua , quae de I cis traduntur l alia sunt , quae utililis discuntur quam quae hic explicata habentur. mi, tamen
plura cupiunt discere , possisnt authores. consulere accuratius hanc materiam deducentes. Nemini tamen author fuero , ut Aristotelis Topica adeat.
Sunt enim illi maximopere consus & indigesti. In libro tamen primo Rhetorices satis pulchra P 3 sunt,
295쪽
sunt, quae liae de te disputat docet nimirum diversos modos dispiciendi , quomodo res quaepiam utilis , grata , major minorve sit. Certum tamen est , nos nunquam Por hanc semitam , per- . venturos ad rerum scientiam veram solidamque.
De diversis vitiosarum ratiocinationum generi-bm, qua Soph mala nuncupantur. inamvis ex notis Legitimarum. ratiocinationum regulis, vitiosas detegere non sit dissicile , veruntamen cum .fugiendorum eXempla altius animis inhaereant, quam eorum quae facienda sunt, non inutile erit. malarum ratiocinationum , quae S phismata, seu baratraismos vocant, fontes Causanque aperire, quo facilitis illae devitari possint, Haec autem ad septem octove capita reducam 'cum caeterae usque adeo crasse palpabilesque sint, ut nulla indicatione indigeant. Primum Sophistra.
AHudprobare quam quod est in qMeBione. Hoe Sophisma Aristoteli dicitur Ignorario Eien-ebi , id eli, ignoratio ejus quod contra adversarium probandum est.. Inter disputandum incalescimus , cum tamen is numero alter alterum non intelligamus. Ex animi perturbatione , ex mala fraude adversariis ea adfingimus, quae sunt ab e
296쪽
tum sensu alienissima, quo possimus illos facilius plausibiliusque conterere et vel iisdem consequutiones adscribimus, quas ab eorum placitis ineptiremur deducibiles , quamvis has illi rejiciant &pernegent. i Quicquid hic praevarieationis est , in υc prima sopbismatum sede collocari poteli quam vir. probus cordatusque impensissima cina devi
Utinam Aristoteles , qui sollicitδ hujus nos vitii
commonefecit, . in eodem fugiendo fuisset non minus sollicitus. Nam inficias ite non possumus, quin ille veterum Philosophorum sententias, quas impugnavit, mala fide protulerit. Parmenidem 6c Melissum redarguit, quod unum rerum omnium principium statuerent, quasi illud apud eos esses compositionis principium , non ' verὼ aliud divertisti./mum, Deus scit . a quo omma Ortum ducunt.
Veteres accusat ille quod nullam, inter principia rerum naturalium , sedem Privarioni es ignarent, illosque hac de re exagitat tanquam crast is rustic6Ωque. Sed quis adeo coecus. qui hon videat illud, quod ius ab eo, arcani ad sua usque te Ara lateantis instar , proponitur , a nemine prorsiis potui se ignorari cum prorsus impostibile si , ut quis non videat materiam, E qua mense fit, mensam i Mn fuisse se prius quam facta fuerit mensa.
Verum quidem' est veteribus nunqtram in mentem venisse hujus Privationis usum , ad eκplicanda naturae Principia, qui revera nullus est cum man festissimum sit, non melius cognosci, quomodo horologium fiat, quia cognovimus materi''a qua horologium faciendum erat, prius non .fuise horologium.
Inique itaque Aristoteles objecit antiquis ejus
297쪽
ignorationem , quod ignorari non potuit ; iniqui eosdem accusat , quod ad explicandam naturam, eo principio usi non sint, quod nihil omnino explicat. Quinimo .illus orbis, admissi sophismatis reus ipse est, dum pro sincera merce, pro inaudito arcano nobis privationis principium Obtrudit, qua doquidem noc illud non erat , quod quaerebatur ab ita, dum investigandis naturae principiis operam dabant ' Pro certissimo namque habetur rem non esse . priusquam sit: sed inquiri potest a qua causa , eadem res producatur, & a quibus principiis componatur. Ιicque nusquam gentium fuit ille v. g. statuarius, qui, ut excidendae statuae artem doceret, hoc documento a quo Aristoteles jubet , ut naturalium operum explicationem ordiamur: tyronem Omnium primo informaret; heus tyrol oportet te, tu ipso artis vestibulo , scisci, ut Mercurius st te iat, eluendum Marmor quod adhuc Μα curius non est. . Sophisma Secundum i
I sumanere, quod es in quactione.
Hoc Aristoteli dicitur peritis prine ii , quod rationi adversari quam maximi in propatulo Cit , cum in omni probatione Medium ipsa conclusione & clarius & notius esse Aebeat. non obstante , . Doctissimus Galileus Ari- sophismatis merito postulat, dum alle Loc argumento terram asserit centrum univerit
298쪽
Grasia ad centrum unipers naru, aliter fruntur , a quo levia recedunt: Sed experientia constat , gravia ad centrum rari aeferri, a quo levia reredunt: Ergo Idom est centrum rerrae cum centro universi.
Evidens est , illum in majori manifestam nobis principii petitionem obtrudere. Cernimus Rqui-'dem gravia terrae centrum petere ; sed ubinam Aristoteles didicit eadem ad universi centrum terri nisi supponat unum idemque esse universi & teriae centrum, quod tamen ipsa conclusio est, quae erat probanda. . Purae putae etiam Principii petitiones sunt argu mentorum pars maxima, quae adhibentur ad genus quoddam exoticarum suos antiarum in naturam introducendum , quas substanriato formas scholae vocitant. Hae corporeae esse debent, quamvis corpora non sint quod tamen intellectu fatis dissicile est. Nisi dentur, molumni, Drmoesub antiales, mII- .ia erit generatio:Id est generario , Ergo es formae Db-fantialis. Ut ostendamus hoc argumentum esse meram principii petitionem , denudanda tantum est, quae in Generationis vocabulo latet aequivocatio: si enim per generationem intelligamus naturalem novi totius in natura produetionem qualis est Pulli ex ovo productio jure merito hoc sensu dicendum est, darn generationem. Sed inde insen i non potest formas etiam substantiales dari quia partium a nῖ-ὸ tura profecta dispositio potis est , haec noVa tota,& haec nova entia naturalia producere. Sed si per Generationis vocabulcm. - Pallim solet , novae substantiae , quae nui in a lias fuerat , mae scjl. 1ubstantialis productio intestigatur ipsic
299쪽
simum supponenduin erit, de qF quaestio est: cum
luce clarius sit . negantem formas substantiales, non posse concedere naturam tales producere. Imbtantum abest, ut quis hoc argumento adigatur, ads ,rmas substantiales admittendas, ut etiam, ab e dem conclusionem debeat elicere omnino opposi tam , hoc modo : si darentur formae substantiales , poterit natura de novo substantias producere , quae antea non erant: sed natura tales de novo non pro- dueit : talis enim productio creationis quaedam species esset: ergo non dantur formae substantiales.
En ejusdem farinae artumnium 3liudi si non darentur , sulterius urgentJ formae substantiales .entia naturalia non essent rora per se ut loquuntur, sed entia per accidens e sed sunt rora per δε ς ergo dantur fornice substantiales. Rogandi, qui hoc syllogismo utuntur, uti explicare dignentur quid sibi velint illa verba , rota perso Si enim significent apud eos suti revera significant) ens compositum ex materia & forma ; est manifesta principii petitio ; argumentumόue cum hoc alio coincidit. Si non essent for subritantiatra ν
entia naturalia non componerenrur ex materia fr-
mis substantiatibus: Ita eo ouuntur ex materia es, semir ω untialibur : Ergo sint formiae substantiale .
Si qum aliud per illa verba intelligant , esserant; 'videbiturque quam & illud astruendae conclusioni
Obiter hic aliquantisper substitimus. , ad eorum propalandam argumentorum imbecillitatem , quibus in scholis astruitur hoc genus substantiarum, quae nec sub sensum sunt, nec mente percipiun- tur , & de quilarita que nihil aliud scitur, . nisi ' quod sorinae sudua tales vocitentur. Quamvis enim
300쪽
enim non illaudato consilio ab Asseitoribus introductae fuerint , fundamenta tamen quibus innituntur , &Ideae, quas sutipsarum imprimune, tenebris involvunt , labefactantque solidillimas illas. vitaicesque rationes , quibus Animae Immortalitas deis monstratur , quaeque petuntur a disti nectione men- . 'tis & corporis, & ab illa impc sibilitate , . qua scimus, nullam lubitantiam, quae corpus non est, posese perire, per eas quae in corpore accidunt mutationes. Harum enim substantialium formarum opera,
nec cogitantes subministramus impiis , perditisque Epicureis Exempla subitantiarum pereuntium; quae nec materia propriε sunt, re quibus in Brutis allignantur innumerae cogitationes , id est, Operationes purε spirituales. Quapropter δ re Religionis et , ad impiorum Atheorum convictionem, hoc illis subterfugium occludi, occludetur autem , si evicerimus nihil esse hisce perituris substantiis , . quas formas substantiales dicunt , castius dr
Ad loe etiam Sophisma revocari potest proba Ao, quae quidem elicitur a principio aliquo, quod tunc temporis sub disputationem non cadit sed tamen quod novimus ab advelsario non minus negari. In parili certitudinis madu apud Catholicos sunt haec duo dogmata : Omnes faei articulor non possi per solam ScripturAm probari ; de fide esse infantes debere baprinari. Male itaque adversus Catholicos assereret Anabaptista in tantes Baptismatis capaces perperam ab illis Redi: quia altum hac de re in sacris litteris silentium est : cum haec Pro-hatio supponat nihil esse . de fide , quod non sit in Scriptura , cum tanὶen norit hoc a Catholicis