장음표시 사용
111쪽
εῖ LIB. I. CAP. V. DE ACTIONIBVs
ralibus velut materiam praebere possunt actiones aut operationes brutorum, vegetabilium, & rerum inanimatarum, quae sunt capaces diruistionis a voluntate mea proficiscentis q. Hinc in ipsa lege diuina domino imputatur damnum a boue cornupeta datum , siquidem quadrupedis vitium ipli antea
suerat notum. Add. L. i. g. r. in . a.I. D. A Ouadrupes L. I. g. s. D. ad L. Aquic
Lex misigothorum L VIII. tit. 4. e. 11. Sic vinitor tenetur, si per ipsius negligentiam vitis omnem foecunditatem in sarmenta effudit 7. Sic ignis voracitatem luit, qui subiecit; vastationes a mari aut flumine datas, qui aggeres firmare
neglexit, aut rupit. Apud Q U INT IANUM Instit. Orat. L. l. c. Io. argumentum declamationis ponitur tibicen, qui scrificanti Phrygium cecinerat, aeIcque illo in insaniam, V per praecipitia delato, accusaIur, quod causa mortis extiterit. IDEM L. VII. c. 3. Iuvenes, qui conminere soluant, constituerunt; ut in littore coenarent. Hiius, qui coenae defuerat, uomcn tumulo, quem extruxerant, inscri erunt. Pater eitis a transmariua peregrinatione cum ad littus idem adpudisset, lacto nomine
fuspendii se ε dicuntur hi causa mortis fuisse. Denique & materiale actionum me rum moralium possunt esse admissiones seu receptiones actionum alterius, quatenus illae ut perpetrarentur, ego in culpa sui '. Sic foeminae eκ parte imputatur stuprum violentum, ii per temeritatem sese contulit in illa loca, ubi praeuidere poterat vim tibi illatum iri. f. III. FORMA LE actionis moralis consistit in imnutatiuitate, ut ita loquar, per quam essectus actionis voluntariae agenti potest imputari, seu tanquam ad ipsum proprie pertinens haberi, siue ipse agens effectum qu que physice produxerit, siue ut per alios produceretur, essecerit. Et ab haeaetionis formalitate ipsum quoque agens moralitatis denominationem participat, & Cui a moralii adpellatur. Vnde facile intelligitur, calisae moralis prolirie ac stricte loquendo sormalem rationum in imputatione , sed terminaliter
pectata consistere; adeoque eam nihil esse aliud; quam agens voluntarium, cui effectus imputatur aut imputandus est, ideo quod eius auctor ex toto auteκ parte extiterit; atque inde siue boni quid fuerit, siue mali, eidem in aec piis sit reserendum, sic ut pro utroque rationem reddere teneatur. Sic causa moralis laesionis in altero est , siue quis ipsi propriis manibus caput tuber reddiderit, siue fuste id diminuerit, siue canes in cundem incitauerit, siue sicarios immiserit. Sic muli causa moralis est Ana '. Gen. XXXVI, et . Sic causa moralis diuersi coloris in ovibus Labanis erat Iacob. Gen. XXX, 37. Sic L Y s I A s orati contra Agoratum, c. 22. Ed. V cchel. J cuius delatione aliis quotlis insemitisse, donec haee eonii melio degeneraret in laudam tibi clitiem, in primis apud ceteros popis tofi . extra Laeaedeitionem. vid. POT-τ Ε R 1 Archaeologia Gracea et PER E ONIVs
d Aeliamim dicto loeci: ii igitur Amasi,qinini quasi
st des de inspeetores perpetui eorum essent, quos amarent; minime initandum est, horum ad.
nulla ipsis imputata fuisse. i V. d. L. Ill. e. i. β. 6. I l. I V. L. 3ο. s. pen. D. Ad L. Aquiliam. H. g V. supra e. 4. vlt. ICtorum verbum est:
Necessisas, m πιι- quis stenta se tomerat. non excusett. H. s Rhetorico magis argumento, quam Morali 1 Quid enim hic accusari possit praeter infortunium, cuius innocens eausta fuerunt, qui absentis nomen tumulti, quem exstruxerant, Inscripserunt, et Mod ipsa parum proludere potue
IlI. ia Sunt alii, qui id quaerunt in eon. Delvetitia aut disconuetuentia cum lege, seu qua
112쪽
quot ciues ad mortem erant compulsi, dicit: Ουκ ἔν αιτιος τῖ Θανάτου, ἴτος ἐπ' ἀυτο φύ ω ε,2 qui itaque causa i u fuit mortis, hie est 1naniqestarius. O v I-D I v s Heroid. ep. II. vers. I . I 7.3P0llida Demophoon leto dedit, hosper, amantem; Ille necis causam praebuit, imis manum.
Et si non semper, qui nudam occasionem praebuit, ut aliquid ab altero fieret, facti causa moralis potest haberi. Vnde stolida erat, non crudelis Mium sententia Cn. Pisonis apud SENE cAM de Ira L. I. c. 16. qui rationem, quare ducii taberet militem, ou cuius occisi suspicionem alter damnatus erat, hanc allega-hat: Te duci iubeo, quia causa damnationis commilitoni fuisti. Neque valde videtur opus esse, ut cum Auc Τοκn dissertationis de principiis iusti &deeori , p. m. Isr. distinguamus inter causam moralem per I e, Per accident. Nam & obscurus est iste terminus, causa per accidens, ae inanibus litigiis ansam praebere aptus; & cui nullus effectus actionis recte imputari potes , eam causam moralem per aecidens hautquidquam dicemus , si vel ma-κime ad materiale actionis quid contulerit. Em hoc manifestum sit, ad ipsam imputationis grauitatem non parum interesse , principaliter actio ab aliquo profluxerit, an minus principaliter. Item directe quis effectum aliquem intenderit, an ille per agentis incogitantiam '. aut per aliam velut concomitantiam, secutus fuerit. Εκ hoc enim contingit, ut alicui astio imputetur non velut contra iustitiae, sed contra prudentiae, aut prouidentiae legcs admissa; utque adeo aliquis non malitiose, sed imprudenter duntaκat aut praecipitanter egisse, iudicetur. Non tamen abs re suerit paulo pressius nonnulla eXpendere, quae eo loco traduntur. Initio igitur tale axioma ponit: quicquid sua naturo malum est, ita ut nunquam bonum seri possit; illud per auidens Iequi potes ad 'usum
aut defensionem mei iuris extra peccati labem, neque ideo teneor remperare ab usὼ iuris mei. Similem regulam proponit quoque Gno Trusta III. c. I. 3. 4. sed quam ibidem, & L. III. c. v. f. 8. bene rettringit. Pergit: Per accidens aliquod
peccatum sequi dicitur ad alium actum liberum, cum ad usum rei, ad quam ius habeo, sequitur aliquis effectus, ad quem pro urendum extra illam usum rei ius non habeo.
Exempli loco adduci posset, quod a Theologis vulgo scandalum acceptum di
citur; circa quod tradunt, non debere aliquem actionem honestam, piam, &debitam omittere, si vel maxime prauus quispiam homo sit offendendus; idque exemplo Salintoris nostri confirmant. Enimuero vel ob hoc ipsum exemplum abstinendum sucrit a vocabulo causae per accidens; quia ne Cum hoc quidem additamento pium cst, causam mali nominare omnis boni sontem.
tenus secundum legem actiones diriguntur. Dum uero impinatiuitas respectuin ad legem non excludit, sed initosuit. Quando autem dispicitiir, an actio aliqua sit moralis, primum in mentem venit, an ca imputari queat. Comienientia cum lege aut disconitententia est potius formale actio. nis honae vel malae. Verbo r Actionis quatenus producia est, formale consiliit in imputatiuitate iquatenus vero producunda, alia ad cani requi.
a) Quod tamen est ex falsa versione vocis Significantur ea non iiiiiii, sed pens. Proinde verba Mosis non se red8i debuerunt r qui imienit mulos in deserto, sed qui obiit , habuit Ienirenses, ut liquido probauii BOcu ARTus in Hieromico p. I. L. 1L c. 2t. Veluti ex uulnere non lethali, per incuriam aut imperitiam male obligato, uaors. v. L. s. vis. D. H.
113쪽
Sed potius dicendum fuerit, illum, qui bonam & necessariam actionem edit,
nullo modo esse causam eius peccati, quod alter ansa inde arrepta perpetrat. Ad cundem sere modum, quo dicimus : qui iure suo utitur, uemini inimriam facit. Quod porro addit; cum quilibet ius habeat finitatem Dam conseruam di, licere medicata potione uti ad recuperan am sanisatem , licet secutura inde fit alienatio inentit sper exiguum temporis spatiunt, aut ebrietas, aut Phronea effusio semianis '. aur abistus, quando scilicet alias matri & partui simul soret pereundum, adeoque talium effectuum, qui mediamento utitur, esse dunta3at causam per
accidens: Heic planius fuerat dixisse, istos essectus in praesentibus casibus sub
peccatorum censum non Venire. Sed nec omnia exempla, quibus causiam mo
ralem per se, id est, reuera talem, illustrare vult, set recte se habent. Equu
dem qui ad pipplicium capitale ducitur , licet ad locum pupplicii incedat, s scalas conscendat, hoc duntaxat nomine causa moralis suae necis dici non potest; quia volentem lidiores ducunt, nolentem trahunt. Quo minus tamen , qui poculis immolice indulget, aut laboribus honestis, & necessariis vires suas atterit, causa moralis aeceleratae sibi mortis dici queat, non video. Et si ille peccet, hic peccato vacet; & neuter proprie loquendo homicida vocari debeat. Illum tamen reete causam moralem suae necis dixeris, qui ideo condemnatur, quod noluerit proferre illa, quibus innocentia ipsius demonstrari poterat. f. IV. EsT AvTEM & hoc obseruandum, quod Iormale actionis moralis, id est, imputatiuitas, habeat rationem sormae positivae, cκ qua radicaliter affectiones, proprietates, & consecuti Ua ciusdem resultant. Adeoque moralis actio cris politiuum saltein in genere moralium , si non semper in genere naturalium, dici potest, siue materiale eius sit motus physicus ', siue monis physiici Driuatio. Vt enim aliquid in genere morum sit ens posit uum, lassicit, si adesse aliquid intelligatur, eκ quo verae affectiones eiusdem g neris manant: cum, Vt non entis nullae sunt assectiones; ita illud, cui certae
ac positiuae competunt assectiones, non ens sunpliciter dici hautquidquam possit. q. V. CAETERVM quod aetio moralis ad aliquem pertinere, eique imputari possit, in quo sormalem eiusdem rationem consistere diximus; eius causa nulla est alia, quam quod in potestate & sacultate alicuius fuit, itulam fieri vel non fieri; suscipi vel omitti. Id quod adeo maniscitum est, ut etiam imperitissimi mortalium, ubi super facto aut omisso aliquo accusantur, non esticaciorem se posse eXcusationem asserre putent, quam si dicant; penes se
4 Ηoe non vacat dubio, si incertum fit, ab Neu procurato, matrem eonualituram esse. v. Nicol. HENEi ivbi otio Vratisi . 28. v. insta L. VII. e. z. 6 6. H. . IV. ηὶ Vt in interinlisone amorus malae, aut etiatu bonae, v. infra c. s. g. 4. H. V. V. infra e. r. s. I6. H. Vel eonitentioru: expressa, quae ut pluriis inuis valet in eo tractibus; vel tacita, ex natura nescitii. in contractibus, qui alem continent, de quibus insta L. V. e. s. H. Vid. L. V. e. s. Interdum etiam easus scirimitias non promissus praestatur, veluti s quis sacere aliquid negleIerit, ad quod faetendum aduri. Ebis erat, eis ea sus ex hae Abseisle etilpa ortus non sit. Consen L. III. e. r. s. 6. Δ L. V. c. b. β. et ρ. VL i) Anicetus libertus apud T AC Tu MXIV. Annal. 3. in pessina eatissa non male a te. hat : Quom a leo inittium c fore ὶ ut scelera asea ocqMod monii er studetis de , ne tine ' Vnde obiter
intelligituus, damnandam merito esse eonfitetudinems
114쪽
se non stetim, quo minus id factum vel non laetum fuerit. Vnde primarIum axioma in moralibus cst habendum, quod de illis iactionibus rationem posci rueat homo , quae ut fiant vel non stant, penes ipsum cst. Seu, quod co-em recidit; quod quaelibet actio, ad normam moralem dirigibilis, quam penes aliquem est fieri vel non fieri, ipsi possit imputari. Et contra ; id quod neque in se, neque in sua causa penes aliquem suit , non potest ipsi velut ex debito imputari. Neque huic regulae obstat, quod aliquando quis casum
sortuitum, qui utique in nostra saeuitate non est, teneatur praestare. Nam
illud non fit ', nisi ultro se quis ad hoc obligauerit '. Ast hoc utique
penes aliquem est, obstringcre se ad sarciendum damnum, quod a causa cxtra directionem nostram polita prouenit. Porro ut aliqua actio, seu factum, possit imputari, susscit, si non inuita suerit, iuxta illa, quae Cap. praee. . o. diximus: ik ut directioni nostrae voluntatis fuerit subiecta. Sed ut omissio alicui recte imputetur, requiritur, ut facultas, & occasio actionein suscipiet di adfuerit. Quae occano isthaec quatuor videtur complecti; ut obiectum actionis sit in promptu; ut adsit commodus locus, ubi ab aliis non possimus impediri, aut post actionem malo aliquo mactarib ut adsit commodum tempus, quo non sint obeunda negotia magis necessaria, quodque itidem aliis qui adactionem concurrunt, sit idoneum : ut denique vires agendi naturales suppetant. Vbi horum quidpiam citra alicuius culpam defecerit, ahsurdum &iniquum suerit ipsi imputare, cur quid factum non sit. CI c L It o de Inuent.
L. I. c. 2 J ineam es pars temporis, habens in Ie alicuiui rei idoneam faciendi, aut non faciendi opportunitatem. Add. CARTESIVS de passion. art. I ψ.
igitur imputari vili hominum ', quae proueniunt ex neces litate physica, aut quibusvis caussis, extra directionem hominum positis. Sic stultum est, quod de regibus MeXicanis traditur: eos sub initium regni subditis promisisse, se enfecturos, ut sol iusto tempore oriatur, & occidat, ut pluuiae, quando opus est, cadant, ut terra fruges proserat Sed nec id homini potest imputari, quod causae naturales hunc, & non alium effectum ; hoc, & non alio modo producant; verbi gratia, quod ignis calefaciat, non refrigeret '. Hactenus t
men effectus causarum naturalium imputationi uberrimam praebent materiam,
quatenus ab homine vis earundem activa fuit elicita, aut confirmata, activa pases tuis
dinem, apud multos populos olim frequentatam, quae nati irasoriam bona soci vindicat. Quod/nιm,ti, halor fisus verba sunt CONI TANTINI L.I.
L. IV. e. i . ,. 4. H. a) Quod prudentiae, quam sere nimiam di xeris. horum Reatim a amori in populum sui ui acceptum fert κRrssius de limo A lapide P. I. Clasn a. Seei. a. h. i. apud TaΥives Ubs. XCVII. quibus, si in se esset, coelum etiaruch tempestates eluilini suorum votis propitia se velle otienderent. vidisses enim augeri hae prOmissione fidue iam eluium suorum, hominum sinpliatum quidem; eeterum stiidiosoriim reci . 33 Pertinet hue L. 6. g. r. D. de OD. P
oso non debet. V. infra L. III. e. I. I. r. in
115쪽
Iasi uis adplicando, aut Vires internas congruis mediis excitando. Qua ratione colono imputatur Vbertas frugum , quantum ipsius diligens cultura soccundiatatem agri lacessivit: incendiorum damnum illi, qui ignem supposuit: variegatus agnorum color pastoris Iacobi solertiae, Genes XXX, 37. Potest etiam talis effectus naturalis hactenus imputari homini, quod causam supremam ista omnia dirigentem, ad eum essectum determinandum Dut non determinandum3 mouerit. Quo intuitu triennalis siccitas precibus Eliae imputari poterat.1 Reg. XVII, r. Iacob. V, i 7. Sic deprecante Aeaco diuturnam siccitatem Graeciae cessasse, in sabulis est. APOLLODOR Vs L. III. c. ri. f. 6. Edit. Paris. 167s. J Sic & mors illorum, quos pestilentia extinguebat, aliquatenus poterat Davidi, etsi non ad modum homicidii, imputari. et Samuel. XXIV, I 3. IT. f. VII. IMpvTARI quoque non possunt homini actiones & essectus facultatum vegetabilium, quae in ipsius corpore deprehenduntur, prout istae per natiuitatem, aut eri causis ab ipso non dependentibus exsistunt. Etsi hoc penes hominem sit, facultatibus tuis obiectum suggerere congruum, aut ineptum, quodque Virtutem ipsarum alat, debilitet, aut extinguat; nec non
earundem organa detorquere, aut corrumpere. Sic cui natura corpus vegetum, robustum , procerum dedit, ipsi co nomine nihil imputari potest. Sed debilitatem naturae per industriam corrigere, nativasque vires augere, laudi;& contra easdem per socordiam aut petulantiam perdere, vitio habetur. Vnde nemini poterit exprobrari corpus imbecillum; tenerum, pusillum; membra distorta, aut mutila; robur languidum; siquidem debilitates istae nulla ipsius culpa suerint contractae. Quo iacit illud ARIsTOTELIs Niconi. III.
cap. 7. Non animi solum vitia spontanea sinet, verum corporis etiam in nonnullis, quot huicet increpare consuevimur. qui enim natura deformet sunt, eo reprehendit nemo; sed illas, qui δἰ α ριπασίαν ἀμελειαν, per neglectum exercitiorum, ρο incuriam tales evaserunt. Simili modo, si turpitudo vel ex infirmitate, vel ex membri alicuius mutilatione contigerit. Nullus enim ei, qui vel natura, uri ex morbo, vel ex vulnere fucius fiteoeeus, coecitatem exprobrabit, sed miscrebitur potius : at eum obiurgant omnes , qui 'ex temulentia, vel alia quapiam intemperavita excoecatus fuerit Τ. Similia habet
Thersitae nou claudicationem, non caluitiem, non gibbum exprobrat, sed promiscuo garriendi vitium. De Homerus derideι eos, quos claudicationis, coecitatis, aut Ami. lium pudet; neque vituperabile siccns, quod turpe um sit; neque turpe, cuius non penes nos, sed penes fortunam es causa. Et mox : Sicut qui vestes flagellant, ii αγο-ra ipsa non attingunt: sic qui fortuna, aut natalium damna exprobrant, sulte N incasi
sum ii exteriora verberavi, animam i am non altingento, Neque ea, quae reuera
f. VII. 1 Apud PHAEDRVΜ Eunuchus
ad improbum, damnum amita corporis insectan. tem, aiebat: Sed quid fortunae stulte delictum aettiis pia demum est homini turpe, quod meruit pati. Bene ΛRI 2TOTELEs X. Eth. p. τὸ πινοῦντse φω-t, Mλον ce uia ιφ' ὐu'. ζπάρχω, λυ. διά
net , non est id penes nos. se. diuina quadam ex causa inest vero felicibus. Apud Vicipienses irridere detormem ae mutilum, turpe ae desormeruin ei, qui ridetur, habetur. sed irris bri, qui cuiquam, quod in eius potestate non erat. vi fugeret.
116쪽
eorrectione, aut infictatioue indigent. Add. I D E M Symposiacon L. II. quaest. r. p. m. 633. A. B. C. Non tamen sine ratione apud veteres Gallos, reserente STRABONE L. IV. multabatur iuvenis, quisquis zonae mensuram excesserist. Quod ventrem prominulum in illa aetate eκ ingluvie & desidia prouenire iudicarent. N i c o L A v s Damascenus de moribUs gentium. Iberi zonam habem meustirae certae, AIra quum si venter cuiusquam comprehendi nequeat. pro dederere id magno habetur Huc spectant & caeterae facultates, quae a natura citra nostram
operam insunt; puta, quod quis ingenio praeditus est acuto, aut stupido, sensibus acribus, aut hebetioribus, memoria firma, aut labili, ni naturalis vis per hominem audia sit, aut amicta. Pertinet quoque huc illud A RisTOTE Lis
neque spontaneum es, neque iuuitum : ut senescere vel mori. Quae, ut imputentur, idonea non sunt. Referre quoque huc possis, quod parentibus imputari nequeat prauos genuisse filios, modo ipsi prauitatem eorum in educatione non aluerint. Inde probari nequit sententia Vindicis, qui matrem Neronis ab ipso interfectam iure pronunciabat, quia tale portentum peperust; apud PIII LO-sTRAT via de vita Apollonii Thyanaei, L. V. c. Io. p. 196. Edit. Lips
β. VIII. Nos possE quoque imputari, quae Vires nostras eXCedunt, neque per eas prohiberi aut estici queunt, in aprico es h ; modo illa impotentia per culpam nostratia non sit contracta. Quo fundamento nituntur trita illa : impossibilium nullam esse obligationem : neminem lege sua censeri praecepisse i inpossibilia ' ; adeoque si in aliqua lege, ut & conuentione aut testamento, tale quid occurrat, id pro non acie sto haberi, aut commodiorem eius inueniendam interpretationem.
Praestandi, ne quid peccet amicus habet. O v I D. de Ponto L. I. El. 8. v. 3 38. J Qv INTILIANvs Inst. Or. L. VI. c. 3. Inhumana solet rideri fortunae insectatio; vel quia culpa caret, vel quia recidere in ipsor, qui obiecerunt, potest. Huc etiam pertinet id, quod HE R O n o Τ V SVrania spag. 3ri. Ed. Steph. Is s. J memorat, cum Themistocles Andrios pecuniam posceret, duabus validissimis deabus subnixus, Suadela N Nee esitate; illi validiores deas opposuerunt, Inopiam N Impossibilitatem. Probe autem Oble uandum, aliud dici pissice, aliud moraliter impossibile. Prior impos libilitas p nil obstaculum, quod ipsam voluntatem constringit, ne in actum queat erumpere, aut conando omnem operam perdat. Verum moralis impossibilitas nullum
sugeret, id vitii Ioeo stulte exprobret. Thomas VIII. i) Imo A v c T D R L III. e. q. 4. s. eomMORVs L. II. Hop. H. . ditiones impossibiles conuentionibus adiectas nul-2ὶ Excerpta v A L E si I p. fixa et D ν, latu saeere promissionem recte statuit, ct oua ratio- μωροπ Oxiit , η τὴν assea πεμ pG a, μῆ-n romissa eirea impossibilia irrita situ vel valeant, σει 1ιsχεδ ηγοῦνται. diuincte explieat d. L. III. e. r. I. a. ἄ- a.
117쪽
Ium impedimentum ponit superans agendi esticaciam in voluntate haerentem, sed illa tota ab ipsa voluntate oritur. Atque hoc modo impossibile dicimus, omnes homines velle conspirare, ut gratis aliquod mendacium posteritati tradant. Item, ut aliquis ita circumspecte & sancte vivat ', ut ne minimo quidem , saltem per asse filium praecipitantiam, offendat. Ex hisce insert A v-CI OR de Princi p. iusti & decori, p. i74. Nou pse quidem legisliatorem praec pere quid phyosce impe sibile, posse tamen imperare obedientiam de iis, quae impossUilitatena moralem continent: quia voluntaris libertati nihil contrarium imperat, eum rota dissicultas parendi ex ina voluntate oriatur. Sicut nulli imposiliis es mendacium gratis ingere, si nulli, ergo toti multitudini impossibile non es: certum tamen es t ram multitudinem id non facturam. Pari ratione cuiuis liberum es veritatem dic re, ergo toti eruium multitudini ; certissimum tamen est, nunquam Rempublicam ram beatam futuram. ut singuli ciues a mendacio Abi sint temperaturi: attamen illam militas libertatesm Augstorum non tollis, nec a peccato excusat. Sic legis adimpletionem dicimus esse ini sibilem, nee tamen illam impossibilitatem voluntatis libertatem imminutum ire. Tam enim homini singulari impo bile es in omnibus Dei Gluntati obsequi, quam multitus,nem ab omni mendacio puram esse: tam auIem a Angulis actibus peccaminosis sibi eouere potes , quam ciues singuli a me Macro sese tuto meratos conseruare: quod tamen nunquum euenturum es. Quae quidem, quatenus
ad dogmata theologica adplicantur, suo loco relinquimus. Si tamen intra limites sori humani maneamus, non adparet; quare is haec non potius admitti debeant Τ, quam illa GROTII L. II. e. zo. 3. I9. Vbi de peccatis, quae aliqui vocant, quotidianae incursationis agit: λο dubitari potes, an haee recte sproprie peccata dicantur, cum libelraatem , quam in specie habere videntur, in sua generalitate considerata nou bubeant. Quomodo enim velut collectim sumti eiusmodi lapsus peccati naturam effugiant, cum tamen singuli peccata suit Z Etsi in foro humano iidem sere extra poenam positi sint. I. IX. IMpVTARI quoque nequeunt, quae quis coacte patitur aut agit. Talia enim ad illum moraliter pertinere intelliguntur, qui vim intulit; & qui ista excepit, aut exlecutus est; rationem duntaxat obiecti aut ii struinenti physici habet. Dionysius HALac ARNASSEVs L. I. p. 47. edit.
tes M Vere enim Aeschylus apud STORAE V Μ:
est anuoluntafium. Oedipus apud SOPHOCLEM Uedip. in colono:
raro des κρο κιi. Adde H. GROT ivra L. Iude l. II. ct P. e. 21. β. H. Fuistis hoc exponit, re quibus e utionibus admini impii, tradit AVCτον L. viii. e. l. 6. Mihi ita videtur, quoties executio a l co temium Dei pertiret, 'viduis potius perfercndum este, quam ut miranteritim ad rem illicii
118쪽
ter laeserunt, i sit . Ouuenit, iis, qui nece ario profuerunt, haberi gratiam non
oportet. Coactum autem habetur, non solum quando principium motus cst in alio, qui per vim alterius renitentis & abhorrentis membra ad aliquid aget dum aut patiendum adplicat: sed etiam quando quis intentato vitae periculo, aut alio grauitIimo malo, ab altero compellitur ad suscipiendam exsecutionem facinoris, quod ipse alias vehementer aversatur; ita tamen ut non ipse, sed alter ille eius facinoris Auctor haberi velit. Prioris eκemplum est, sit quis robustior aliquem in alterum Violenter impulerit, aut arreptam iptius manum eidem impegerit; aut si quis violentum stuprum foeminae intulerit, quae nulla sua culpa alienam libidinem prouocauit. Cuius quidem corpori hoc modo contumelia insertur , ut tamen ad animum ea labes non penetret. Corpuι est tantum vi lutum, ani mis i sens; dioebat Lucretia apud LIVIUM L. I. c. 8.
De cuius laeto eleganter disserit Henr. STEPHANUS ApolOg. pro Herodoto C. Is. Quanquam illas nequidquam excusaueris, quae sibi digito male pertinaci annulum detrahi patiuntur. Posterioris exemplum est, verbi gratia, si quis satelles iubeatur virum, quem ipse insontem nouit, interficere, nisi ipse
malit interfici ). Huic enim eo nomine nihil potest imputari, cum eidem nuda ex putio iniungatur, quae neque a persona ipsius abhorret, neque ut cum dispendio vitae detrectetur ratio est; cum is sua nece innocentem hau quidquam sic seruaturus '. Fatendum tamen est, exsecutionem quorundam actuum ita esse grauem aut Medam, ut generosum habeatur mori malle, quam talibus patrandis sua membra accommodare , licet culpa in alio sit haesura. Quo facit locus Astis TOTELIs Ni m. III. c. i. supra adductus. Et
exempli loco potest esse, si quis iubeatur matri stuprum inferre. Quo eκ ignorantia inuincibili admisso Oedipus ita indoluit, ut oeulos sibi ipse eruerit
de etiam in illo loco ARISTOTELIS Nic m. III. C. r. 'Oιρν ει τυραννος
ae liberos in pote late haberet, turpe aliquid Vere iuberet; π si id agerent, Ialui effient; si non agerent, perirent: το οτικυν cum grano salis est accipiendum, &ne
ad tale quid, cuius exemplum iam attulimus, extendatur. q. X. IGNORANTIA quoque in tantum imputationem tollit, quantum illa actionem reddit inuitam. XENOPHON Institi Cyri L. LIII. p. *L
praebeatur. exemplo Iudaeomim, qui stib Alexandro M. Ba lone ad Beli templum extria dum
materiam aggerere renitebam, ut ex Hecataeo refert In IEPHus aduersis Apionem. Qiam in rein etiam insignia extant Ii aeorum tirca Ma
nassas Irad eorum . . c.Antiochi Syriae limis tempora; sed mlto plura Martyrum inter Christia. nos, qui induci non poterant. vi leui etiam sinuitatione, puta thuris in aram iactu, a grauis. simis se suppliciis liberarent. V. insigneni locum Evsimi I . Is I. histor. Eces. e. s. Add. AV-cτOR L. I l. e. 6. ἔ. 2 H. 4ὸ Imo, quum iustiuae repugnet, oecidere
hominem, quem innocentem noueris, ct praeterea verendum sit, ne tyrannus, qui hoe fieri iussit, promissi, nostrae salutis eontemplatione facti nimis negligens sit, turpi triste, tanquam hon stius praeserendum erit, ct suminum iure nefas videbitur ut ait IVVENAL I sat. VIII. v. s . Animam pra/ferrie Ddori. Sed ipse Avehor noster. animi hae parte niti antis suisse videtur. quum imperatum incestiim, cinis matre perpetrandum, paullo post penitus recusandum censeat. via. quae dicentur ad L. V. e. N. f. a. de ad L. VIII. c. I. 3. 6. nota, A THOMAst Iuris nil. Diti.
119쪽
Ed. Steph. c. I. num. 2O. Ed. ΟXOn.J 'Oποσοι ἀγνοια ανθρωποι τίουσι. παντα ἀκέσια ταυτ' εγωγε νομί . Ut stecunque per errorem homines delinquunt, ea praeter animi sententiam committi arbitror. EURIPIDE s Hippol. Coron. vers. 1334. I33S.J Tην ἀμαρτιαν το μή εἰ ἔν μεν πρῶτον ta λυει κακης. Erroris culpam
primum fluis, quod nescieris. Quam ad rem illustrandam cumprimis faciunt luculenta quaedam apud ARISTOTELE M loca; pura Magia. morat. L. I. c. 3 . quandocunque perpetrandi aliquid causa fuerit ignorantia, id non sit sponte, T proinde ne incis quidem iniuria. AE cum irae suae causa fuerit ignorantiae, perpetrauitque quidpiam ex ignorantia, cuius irae extiterit causa, is plane incit iniuria,
ac eiusmodi iure criminis arguetur e velut in ebriis euenit. I ino namque merssi quid mali perpetrarim, sine controuersia osserunt iniuriam: quandoquidem ipse i eius sin rantiae causa extiterunt. In iis enim fuit, ne tantum proluerentur, ut ignorantes
eaederent patrem. Idem in aliis es ignorantiis, quae ex ipsis gignuntur facientibus, ut qui per i as inferunt iniuriam, μι iniusti. Quorum autem ipsi non sunt causa;
sed ignorantia , ut delinquant, neutiquam iniusti. V enimuero eiusmodi naruralis , velut nescii infantes patres caedunt. Haec nimirum naturalis infiitia non facit, ut ab
actione infantes dicuntur iniusti. Ipsa siquidem haee faciendi causa es insitia. Neque i Ibae fiunt eausa inscitiae ; irio ne iniusti quidem dicuntur. SENE c A Phoe
Aliquis intra viscera Materna letum praecocis fati tulit.
Sed nunquid ζ γ peccauit 'Quod tamen nolim ultra forum humanum extendi. Quanquam circa infantes notandum, ipsos quandoque propter talia increpari, aut verberari, non quod ista in soro humano pro peccatis proprie dictis haberi queant, sed per modum nudae emendationis, ne per talia molestiam aliis facessant, aut illo, cui teneris in annis adsueuerunt, post adultiores quoque facti delectentur. Idem dolariosis & mente motis habendum, quibus citra suam culpam iste morbus prouenit. His enim si quando verbera infliguntur, non magis rationem poenae delicto respondentis habent, quam quae equo calcitroso impinguntur, Ut Caluces deinceps iactare desis lat. Add. Ant. MATIM AEus de crimin. proleg. c. a. f. s. 6. 7. 8. Ait qui ignorantiae suae causa est, ac sciens volens essecit, ut ignoraret, quae nosse poterat, & debebat, perinde habetur, ac si sciens, & deliberato quid animo patrasset, ARISTOTELES Magin morat. L. I. c. 9. Aegrotos o deformes deprehendimus, cum i s putamus Abi aut morbi alicuius aut deformia ratis esse auctores, quia videlicet in i s idfuisse possum intelligitur. Et plenius ad Nic. L. III. c. 7. Legislatores eos, qui mala perpetranI, castigant, ac puniunt. Is ramen neque vi coacZi ea egerint, neque ea ignoratione, euivi ipsi sibi cavsim non exhibuerint. Ob ignorationem etiam puniunt, si Abi irae ignorationis causa quispiam fuisse videatur. Vnde ebriis duplices poenae insitutae sunt. In is enim, qui inebriatur, principium es :cum . X. i Vna, quod ebrietati indulserint, altera V. infra L. II. e. 3. . r3. circa finem, de quod in ebrietate peccauerint. Non enim de supra e. 3. β. Io. H. Omnibus ebrii; agitur, sed de iis tantum, qui in ebrietate malefietum aliquod commiser inti O Icti culpam vocant. U. infra c. 7. IS H.
120쪽
eum flui quisque in eo dominus sit, ut non inebrietur: ia quod ignorationis es ea tins quoque puniunt, qui aliquid eorum gnorant, quae ad leges pertinent; quae quidem Thiri debeant, N HFcilia non sint. Simili modo etiam in aliis, quaecunque ignorare per negligentiam videntur, eo quod in usis At non ignorare e quippe qui adhibendae diligerulae domini sim, ac potesatem habeam. P L A U T V s Truculento
Non vinum hominibus moderari, sed vim homines flent,
qui qui em probi sent. Sic & ' imputationem tollit non ignorantia uniuersalium, & eius quod quis scire tenebatur; sed tantum ignorantia singularium, & quae in laeto versatur.
ARISTOTELES Nicom. . L. III. c. 2. Invitus dici debet, non si quis quο-rat id, quod conducit; non enim ignoratio, quae in electione consisti, inuiti es cause, sed pravitatis: neque ea quae es uniuersalis e quippe cum ob eam homines vituperemtur; sed ea, quae circa particularia versatur, in quibus, is circa quae actio exsistit. In his enim G misericordia , EF venia locum habere nam qui horum aliquid ignorat, is sane inuitur agit. Exemplum a CICERONE de Inuenti L. III. c. 3r. J tale adsertur. Lex alicubi extabat, ne quis Dianae vitulum immolaret. Nautae, cum aduersa tempestate in alto iactarcntur, uouerunt, A eo portu, quem conspiciebant,potiti essent, cimo, qui ibi esset, vitulum immolaIuros. Casu erat in eo porta fanum Dianae eius. cui vitulum immolari non licebat. Imprudenter legis, eum exissent, vitulum immolaverunt. Accusaretur. Quod si autem ab alicuius laeto malitia quidem absuerit,& vltro contracti ignorantia, sed haec duntaxat per aliquam inaduertentiam obrepserit, quod ' AR I S TOT E L I proprie nomine Venit, imputatio non quidem plane tollitur, sed ex parte tamen minuitur. Et hactenus tantum admitti potest illud Q v INT Ni Inst. Or. L. I. cap. 6. I cI error honesus es, magnos dueersequentibus. Quo pertinet egregius locus ARISTOTELIS ad Nicom. L. V. c. Io. quem vertit, & illustrauit GROTIus L. III. c. II. f. 4. Et huc retulerim illud ex ARIs TOT ELrs Magn. mores. L. I. c. 17. de muliere, quae philtrum amatori praebuit, eκ quo ille mortuus est Hanc accusatam ' Areopagitae absoluerunt, ideo quod non consulto, & cogitato id fecisset. Amoris enim cause, non hominis perimendi animo dedisse: verum ab isto aberrasse. Circa quod iudicium tamen omnino praesupponendum fuit, Deminae isti nunquam in mentem venisse, poculum illud ullo modo noxium esse posse. Alias enim potior est L. n. g. s. D. ac locvis. Add. Ant. MATT H A E V s de crimin. ad L. AS. D. tu. s. c. i. g. cf. XL C v M Qv o iv Ε non sit in arbitrio nostro, quas per quietem imagines phantasia sormet; ideo non possunt imputari illa ', quae quis in somniis agere sibi videtur 3. nisi quatenus talibus interdiu cogitandis cum
) V. Nie. HENELIVS otio Vratisiail. e. M. eidentium. V. Clement. unici de homiciato, ubi hanc eoriim sententiam exagitat. H. S TIRA RVPr. LVM libro de poenis temρο- ρ. XI. i) Aut re iera aait. Quo pertinent ex- rarid. catis. S. H. enipla in somniis alios laedentium, aut etiam Oeis