장음표시 사용
171쪽
taxat semiplena, ad laedendum alterum impellitur , non ideo i sta laeso ab iniuriae nota eximitur, ut ut propter eandem iniusti adpellationem quis non statim sortiatur. Inde Astis TOTELEs Nicom. d. l. 'Uταν ἡ ἰ εἰδ λ μ ,.
οτινγοι. Ωὸ γαρ λα μοχθηριαν ἡ βλά I. σταν δ' εκ προαιρεσεως, αδικος καῆμοχ f eς. διο καλῶς τα εκ θυμῶ εὐκ εκ προiοίας κρίνεται' ἡ γαρ αρχει ο Θυριῶποιων , άλ' ο ὀργίσας. At cum cum ceus quidem, sed siue tamen praeconsultations agit quispiam, iniuste factum es 7 ; ut Dut quae ex ira sunt, alii, que assectibus, qui necessarii, naturalesque hominibus accidunt. qui in his enim laedunt, peccant, inisse quidem agunt, suntque hau iniuste fucra, nondum tamen iniusti si haec. neque praui ipsi hostiuer babentur ; quippe cum laesis φsa ex prauisore minime evenerit. Nam cum eri electione laeserit quispiam, tunc demum iniustus ae prauius est. Ouscirca recte ea, quae ex ira fiunt, non esse ex prouidentia iudicantur : non enim principium cri, qui iratus facit , sed qui ad iram prouocauis.
f. XVII. DE NiqvΕ & inuito debet fieri, quae dioenda est iniu
ria '. Nam volenti non fieri iniuriam, etiam communi sermone tritum est. A Is TOTELES Nicom. V. c. H. Bλαπτετο0 μῖν ἔν τις ἐκών κρη τα αδικαπαπιι αλκειω o 'Gεἰς εκων' Laeditur igitur aliqui, sponte, inluse patitur; nullus tamen es. qui iniuria sponte a ciatur. Cuius ratio est, quia bonum, quod alteri volenti eripio, aut debitum, quod volenti non praesto, condonatum mihi ab eo censetur. At quis iniuriam me fecisse dicet, si quod donatur acceperim λ Nec pro malo reputari potest, quod quis sibi ipse inserri vult, quippe cum malum abhorrentiam voluntatis neces ario inuoluat. Vbi tamen supponitur, ut homo pleno rationis usu gaudeat ', nec violento aliquo affectu extra se raptus sit. Add. Ant. M ATTHAEus de crimis . proleg. c. 3. 3. 2.3. Hos BESII demonstratio de Cive c. a. f. . in eo laborat, quod praesupponit, iniuriam non nisi in pacti Siolatione consistere. Exinde etiam AR Is TOTELES Nicom. V. C. Is colligit, illum, qui seipsum per iram iugulauerit ', non sibi facere iniuriam, sed ciuitati, quam vel duce, vel milite, vel artifice, vel aliquo huiusmodi 'ministro priuat '. Vnde etiam ciuitas, utpote abs tali homine offensa, eum multare consueuit, illata ipsius cadaueri, ae memoriae aliqua ignominia.
has .at a/gritud nem, non esse fati, sub dueere ra-rronem. Apud eundem d. l. e. N. est i iratosagiis/ra cogarationem fit. Hine ICti asaerunt etiam homicidium per dolorem aut iram, ex iusta eaussa prouenientem, mitius puniendum esse.
V. M E v i V s port. III. Decis. 3sq. H. I. XVII. I Idque semper verum est in acti. hiis lieitis, de ubi tertitis sinus non laeditur. Inhoe landatur etiam illud : Quemlibet fauori pro se introducto posse renunciare. v. infra L. II. e. s. L a. in sine. H. x Et negotium , quod peritur. intelligat.
Quare iniuste agit, cua rem, vehiti gemmam, magni pretii, a venditore ignorante, quamuis volente, parui cinit. praeterea consensita volentis id tantum . quod interest, tolliti non autem reatum: quare criminis persecutio in delicto ad.
172쪽
Add. Mich. si pug s. ad d. l. Quanquam d. I. aperte salsa sit illa Aars το-
Nisi το κελευειν ARISTOTELI h. l. idem quod permittere significat
I. suantitas actionum moralium ab luta. III. qualis intentis si elat infra humano PII. Ovalis intentis requiratur in foro di- IV. quid sit actio perfecta seu completa'.
ONsT ENs est, ut de actionum moralium quantitate paucis videamus, seu qua ratione eaedem aestimentur, & velut quantae concipiantur. Deprehendimus quippe actiones hominum voluntari aes aestimari vel absolute & in se, vel relute & ad se mutuo. Circa absolutam aestimationem insigne disertinen inter actionem bonam atque m iam occurrit. In a stione enim hona, si cam formaliter praecise consideremus, nihil animaduertimus, quod indolem quantitatis obtineat; cum ipsa bonitas in coincidentia seu congruentia cum lege consistat, cuius nulla esse mensura intelligitur. Vnde etiam formaliter & praecise spectata aetio bona non est altera melior; etsi materialiter & ratione obiecti, nec non quoad intensionem obligationis, una sit praestantior & nobilior altera. Mala autem actio quoniam a norma legis declinat, distantiam Utique maiorem aut min rem a lege concipitur hahere, eoque nomine Vnum peccatum etiam formaliter& in se ipectatum, maius aut minus aestimari potest; sicuti una curuitas magis a recti tuaine discedit, quam altera. Nam nihili est ratiocinium Zenonis apud Diogenem LAERTIvM L. VII. Segm. Iao. Ed. Amst. J Peccata
omnia hue iudiei integra est, vis id eommissum si in
3 Hare sola ratio non sussieit. Quid enim shomo mitius frugi aut publieae rei inutilia si verior est quam habet AvCTOR supra e. c. s. 7.ct L. II. e. 4. 4. I6. H. V. d. L. n. e. 4. I. I9. H. . I. Q imo veris nium, si res In se eons. deretur , eis . proptcr hominis ad Meeandum proeliuitatem, in foro humana diserimen sat in ter peceatum maius S minus. Dissimulatur a
magistratu peeeatum minus. qiata alias eiiiibi gomnibus pereundum esset. Si euti enim Omnia linea eu a. etsi vel minimum a ree itudine deis flectat. euma. non recta est. eaque ratione omneae imae inter se pares sunt se omnes actiones etiam vel minimum a lege aberrantes malae sunt. re hoe sensa peceata omnia aequalia. Quod re Theologi admittunt, quando insor diuino meis eata omnia eatenus aequalia esse dicunt . ut homo vel propter minimum poenae aeternae retis sit. Ciuiliter igitur rem aestimans sententiarn stote mi.n exagitat HORATI VI L. l. Sat. VI. v. iis.
173쪽
lao LIB. L CAP. VIII. DE ACTIONUM
minia esse aequalia. n enim nec vero vertur, nee false quidquam magis falsum est: βις neque fraus fraude, neque peccatum peccato motus es. Nam G qui centum stadiis, I qui uno a Canopo abes, aeque uterque Canopi non est Sie etiam qui magis minusus
peccat, aeque uterque a recte fiacto abest. Quoniam autem isthaec distantia a lege, si quis eam curiolius cum aliis speciebus quantitatis comparare velit, aliquod instar anguli rectilinei habere videtur, cuius magnitudo arcu circuli expuncto crurum communi tanquam centro descripti, cruribus dictis intercepto, mensuratur: inde olim, cum prima huius disciplinae Sementa ' iuuenilibus annis meditaremur, placebat schemate aliquo sphaerico ista declarare. Quae nunc plano lubet modo exponere, cum eiusmodi argutiae istam magis, quam maturiorem aetatem decere iudicentur. f. II. P o R R O c v M ad actionis bonitatem requiratur non solum, ut
fiat id, quod lex iubet, sed etiam ut fiat ea intentione, quae eidem legi est
conformis: inde adparet, ad hoc ' ut actio aliqua persecte bona habeatur,requiri, tum ut quod lege praescribitur iuxta omnes partes impleatur , tum Vt agentis animum unice excitet studium legislatori promtuin obsequium cxlii-hendi. Inde cum lege diuina iubeamur Deum diligere eκ toto corde, eX tota anima, & ex omnibus viribus, ac proximum nostrum sicut nos ipsos ; manifestum est, nullam actionem posse Deo adprobari tanquam perfecte bonam,
nisi quae cum plenissima intentione suerit suscepta , & ubi agens nihil aliud
propositum sibi habuit, quam ut creatoris optimi maximi voluntati satisfieret. Eoque magis, quod istutia utpote κiχρδιογνά- ne minutissima quidem aberr tio aut vacillatio animi fugere possit. Illi, e qui expenderit, non temere coram Deo probitatem suam iactare sustinebit '. f. III. AsT IN soro humano remissore diligentia licet defungi . Cum enim legislatores humani latis suis legibus emolumentum ciuitatis procuratum eant ' , quod plerumque per exterius actionis exercitium prouenit, quae demum cunque sit Vcntis intentio ': inde isti fere acquiescunt, ii modo actus exterior lege praescriptus fiati Eoque magis, quod in rccessus animi humani ipsis penetrare sit nefatum , nec intentionem agentis liceat intelligere, nisi per coniecturas, aut signa in sensus incurrentia, quae inter mortales nauta
. II. i) Vid. supra e. r. 6. 3. S. 4. II. a) Eximia ei haee periphrasis constantis deperpetuae voluntatis, qua uiri honi voluntati di Minae obtemperare nituntur. R etii ipsa conscientia humana sitffragatur. Eis enim vel itilius uoque cadat septies in die, tamen ge iii ea inoli, nostrae imbecillitate Liau issimo persundimur laetitiae sensai. quoties pura est nostra vo- Iunias. a iiones nostraκ ad alvi ,sin voluntatis di.
ainae conformandi: cum eontra mens Dostra conis
i utitur, quoties nostra voluntas voluntati DL Dinae rebellia ad alium finem tendit. quam ut plenitudini desderii erratoris optimi maximi sarissat. III. i) videtur tamen apientia vetus etiam in foro humano intentionem recte ex iis
Caute enim Vlpiano in L. ao. pr. D. de I. I.
Ius ilia constans de perpetua voluntas dicitur, iusnium euique tribuendi, quia facilius parent, qui parere adsuescunt. Vnde τοῦ αὐτῆ. ut ollicii nostri ratio eo fortius animis nostris itis.
duat, quanquatra utrumque eodem redit, de c-llans , de perpetua exiritur voluntas.
a cons. Noo DT de religione, iure gentium ab imperio libera. M Caio apud GELLIV a L. VII. N. A. e. 3. aiebas:
174쪽
quidquam insallibilem generant cognitionem circa ea, quae in animo fuere V lutata. Hinc illi actionum quantitatem aestimant duntaxat sensualiter, seu irout sagacitatis humanae conditio , ac Uitae ciuilis usus admittit; ac parumere sunt soliciti, quam plena suerit, & sincera agentis intentio, dummodo hic exterius opus adprobauerit. In actionibus tamen malis utique etiam inter homines maior habetur ratio intentionis. Et quidem ubi illa plane abfuerit, quod contingit circa ea, quae ex ignorantia aut errore inuincibili suscipiuntur, actio pro invita habebitur; quae uti imputari non solet agenti, ita & quantitate morali carere intelligitur. De caetero quaevis actionum malarum, quae ex proaeresi suscipitur, eo deterior habetur, quo firmior ac plenior cadem intentio fuerit. Quam itidem iudices humani, queis in adyta animi penetrare non datum, eκ variis coniecturis atque incipiis aestimare sueuerunt; prout alio loco pluribus exponitur. f. IV. Q UOD AVTAM actionum moralium velut materiale attinet, illa actio hona in tuo genere persecta habetur, quae Vltimum quasi complementum attigit, & cui nulla pars debita dccst. Inter eas, quae ab ista perfectione discedunt, eo inferior quaelibet Censetur, prout ab isthae abfuerit, siue pars aliqua pleno operi desuerit ', siue intra conatum opus subititerit '. Viceversa autem actionum malarum in suo genere deterrima habetur, quae propositum sinem plene assecuta est. Eo minus autem malitiae quaeque obtinet, quo longius citra ultimum complementum substiterit. Vbi tamen circa obiecta ' actionum, prout legibus delignantur, obseruandum , cadem esse in dupli ei potissimum disserentia. Quaedam enim diuisionein admittunt, quaedam secus; seu quaedam ita sunt Comparata, Vt necessum lit, ea aut tota ex-rrimi per actionem, aut prorsus omitti, aut plane contrarium fieri: in quiusdam autem etiam aliqua duntaxat pars potest exprimi, reliqua omitti, aut aliquid duntaxat oppositi fieri. Et in his iterum aliquid discriminis animaduertitur. Quaedam enim obiecta actionum, per leges descripta, comprehendunt ea, in quae diuidi possunt, taliquam species. Sic affirmativa lex quinti praecepti in decalogo, per Mosen diuinitus promulgato, est: succurre necessitatibus corporis, in quibus prOXimus tuus versatur. Haec comprehen-
gibus nequa po/nas fri alnoxias. Add. CiCΕ-RONI s III. de ossietis locus supra e. 2. . Io. H. β. IV. I Vbi multum reseri, utram e natus a principio interno . hoe est . mutatione voluriistatis, quam poenitentiam dicimus, an vero ab externo, puta easu, vi maiore aut humana opera merit impeditus. In actionibus honia aut indisserentibus interdum locum habet . quod SE. NEC A dixit VII. de Benet t3.- aedam eius eandit onis sunt. ut essectum pra stara debeant rvas irim p;o essetfu es. Omma tentassi. H. G Sa NECA L. VII. de Benes e. u. Qua 4mn eιus con διι ιι sunt. υι σε. m nasina deb/anir D Asiam ρνε esseerit es. omnia arte ras. ut . . Me. Si omnia fecit in sanaret,
pererit Mebbrus partes fuas ι ει ram damnata res,
nem erroris detexit cl. B. RBELYRACus in noti x. ad h. I.
175쪽
n: LIB. I. CAP. VIII. DE ACTIONUM
dit sub se velut species consentationem vitae, membrorum, sanitatis, auersonem doloris, suppeditationem alimentorum tempore famis. Opposita vero lex, quae prohibet laedere corpus proximi, complectitur sub is caedem, mutilationem , vulnera, verbera, minas, Vid. L. 1F. g. r. D. de Iniuriis. Sic sexti praecepti lex assirmativa, quae castimoniam iniungit, sub se continet purit tem cogitationum, verecundiam sermonis & gestuum, abstinentiam a venere illicitae Lex opposita impudicitiam prohibens complectitur adulteria, sco lationem, gestus, ac sermones obscoenos, cogitationes foedas. Heic verbi gratia verba impudica proprie se non habent ad adulterium instar gradus aut pa tis. Sed quia legislator diuinus compendii gratia sub una lege generali multos actus speciales voluit comprehendere; inde solidum & integrum peccatum contra sextum praeceptum patrauit aeque, qui simpliciter scortatus est, quam qui moechatus est. Unde circa naecce obiecta, ubi non fit, quod lege praecipitur, aut omitti illud necessum est, aut contrarium fieri. Ast vero quaedam obiecta actionum, per leges determinata, ita sunt diuisibilia, vica, in quae diuidi possunt, contineant ad modum partium integralium. Vbi non statim totum est patrandum, totumue omittendum, aut etiam contrarium faciendum; sed potest eius pars duntaxat fieri, reliquum omitti. Sic verbi gratia, quando lex iubet operario mercedem integram exsolui, eius pars solui, pars negari nom potest '.
Sed quando illi, cui quid dare debebam, non id sol una denego, sed & insuper quid eidem subtraho, aut malum inscro, prorsus alterius speciei fit actio, quae
priorem haut contingit f. V. PRAEΤERE A cum aliqua actio circa nobilius, alia circa ignobilius obiectum versetur; eX una etiam plus boni, maliue, quam ex altera proueniat: adparet hoc respectu actionum quidem honarum unam longe esse nobiliorem altera; & vice versa actionum malarum unam altera longe deteri
rem haberi. Quo spectat proprie illud HORATII Sc . L. I. Sat. 3. sversus. 116. III. JNee vincet ratio boe, tantundem ut peccet, idemque, i teneror caules alieni fregeris horti, Et qui nocturnus ditiiιna Iacra legerit.
Add. Cic Esto pro Muraena, ubi salse Stoicorum illud dogma de aequalitate pecratorum exagitati Etsi non insuper sit habendum illud Hog AT 11 I.
ep. I. LV. 1 6. JDe mille fabae modiis quum surri r unum: Dum vvm es, non facinus mihi pacto lenius isti. Quae est actionum aestimatio relativa. De qua insta L. VIII. c. 3. prolixius agitur '
M Adieci unis, monente CI. B A R R E YR A CO, L V. Conserenda hie etiam AvCTOR Ist articulam nerativam, quae antea decrat in omni. Elementa iuris prudentiae uniuersidis p. 32'iis exemplarit, iis, rapiundo sensui. 3. I. ia Id est, pra inio vel poenas. . . . . . . M Ita L NECA II. de Benes. e. iv Ωιρεν , s) Λddendum ex Elem. niri pri dentiae uniuers er i utareres dixit, qui magni aestimant bene- p. 3is. o umanam Ismur legem ι metiri seia sua, de alios eo nomine sibi habere volunt obliga-
176쪽
I. Imputatio a)Iualis. IV. Ouid alteri e caeher po ι imputari'
'I D R T Q.V I R A T U R , ut actio alicui queat imputari, seU tan-υ quam ad aliquem pertinens haberi, superius satis ostensum fuit. Supercit ut videamus, qua ratione eadem actu imputetur, hactenus ut illa cssectum aliquem moralem producat vel in ipso agente, Vel in alio. Vbi prius separandae sunt actiones, de quibus lege disponitur , ab iis, quae in cuiusque arbitrio relictae sunt. Prioris generis actiones imputari agenti dicuntur, quando ille potistimum , qui circa eas lege disposuit, agemtem earundem auctorem dcclarat; simulque effectus ipsarum in istum actu redundare, aut in eodem haerere statuit. Posterioris autem generis adhiOnes imputari dicuntur, quando , qui eas citra necessitatem in alterius usum& emolumentum exercuit, significat, sese in ipsius gratiam actionem suscepisse, eoque nomine eundem sibi voluisse obstringere. Etsi posterior haecce vocabuli imputandi significatio ' frequentius apud Latinos auctores occurrat; prior apud Theologos & Moralistas sit tritis lima. Manifeste autem discrimen inter hanc & illam imputationem adparet, quod prior quidem ab latore aut custode legis tendat in agentem: posterior autem ab agenteferatur in eum, in cuius gratiam, & usum actio fuit suscepta. f. II. ΡRIo Ris imputationis vulgo circumfertur diuiso, qua alia dicitur fieri ex gratia, alia ex dibito. Illa est, quando quis in aliquem esse-etus actionis a tertio patratae , quos iste sibi alias iure vindicare non poterat, ex beneuolentia derivat: vel etiam ex alicuius actione plus effectus in age tem gratuito redundare facit, quam alias eκ ipsa in se prouenire aptum erat. Qualis imputatio duntaxat circa fauorabilia locum habet, circa Odiosa non item '. Quemadmodum enim ea honorum natura est, ut etiam gratis alicui, & citra praetextum eκhiberi queant; ita si quis alteri honum quodpiam sub nomine puri beneficii conferre nolit, licebit id facere sub titulo imputatae aetionis alicuius, quae alias ad ipsum non pertinebat, aut cuius intui,
ptus, vertent II. Grutio in Excerptis: tionum de legum eontemplatione vrimtur inter Ben' quo i feci ia eupuose nar res odi Was, fauorabiles is mixtas, infra ab A V- Verbis meλ sic. veram opimam destrisit. CTOR R exponitur, L. V. c. 2. II. Hic de Mesam amico quod per te euenis boni fauorabilibus Δ odiosi, per D de Itinpluirer ria Re fueraι an peraιor, verbo es carnasex. H. a agitur.
177쪽
tu tale quid iure postulare non poterat. Ast illud ratio non permittit, ut ex
eiusmodi praetextu in alterum velim derivare effectus actionis malae, quae cum ipso nullam habet connexionem, cum alias illi effectus naturalem ipsius conditionem non sequerentur. Adeoque inconueniens est , ut ex obtentu delicti mere alieni eripiantur alicui, quae natura cuiuis homini ut tali dedit, aut imponantur, a quibus gratis perpetiendis natura communi beneficio
omnibus cauit '. Sic verbi gratia princeps filio, nullis propriis artihus insigni patris merita imputare potest, eorumque intuitu honores ipsi alias non debitos conserro. Ait ob patris delictum innocentem filium poena assicere , absurdum est. Quanquam id fieri possit, ut delictum paternum fit
occallo, ne in filium conferantur bona , aut ut .& illa cripiantur, quae non nisi sub certa lege in eum transitura, aut eiusdem mansura erant. Quo ipso tamen hautquidquam tali malo inuoluitur, quod alias naturae ipsius conditio respuebat. Nam nullo priuilegio natura liberis cauit, ut hona paterna ipsi omnino possideant, aut ut ad certos honores admittantur ' . Talia enim non nisi sub hac conditione eos manebant, siquidem a parentibus illaesa ii dem filissent tradita , aut nisi parentes certo te delicti genere obstrinxissent. Neque deteriori sorte, quam humana conditio admittit, est, qui, nullo a parentibus accepto patrimonio, suarum sibi fortunarum auctor esse cogitur. Imo D ex atrocibus parentum delictis co usque procedi potest contra liberos innoxios , ut illi extra ciuitatem lacessere adigantur. Nam a natura nemo ius habet, ut in hac vel illa ciuitate perpetuo degat. sed id iuris facto suo aut alieno adquirit; cui retinendo haec poteri adiuncta esse conditio: ut amittatur, ubi certum delictum ab ipsius parentibus fuerit admisiam. Possessionem quip- pe alicuius iuris a conditione casuali suspendi, rationi non repugnat '. Quanquam alicubi leges ciuiles heic iusto duriores esse, nemo insicias tuerit. f. III. I M p v T ATIO autem ex debito in hoe Consistit, ut ii, quorum iam terest, actionem laetam vol non laetam, declarent, eandem ad agentem pertinere,
inque eundem redundaturos effectus, qui actioni illi sunt assignati. Vnde si in lege aliqua actioni bonae certum sit constitutum praemium, ubi custos legis ab aliquo istam actionem patratam agnouerit, manifestum est, hune istud praemium suo iure posse petere. Vbi autem quis nude pro imperio, & citra promissum praemium facere quid iussus sit, susscere ipsi debet nuda superioris adprobatio; & abundantis praemii loco erit habendum, istius offensam, quae secus iacientem mansura erat, acclinasse. Vice versa, ubi actio vetita fuit patrata, si quis pro istius auctore su rit agnitus, habet, quod malum lege definitum metuat. Quoasi autem alii, ad quos legum custodia D exsecutio non spectat, bene iacta adprobauerint, male saeta reprehenderint, nihil praeter existimationem agentis aliquo modo inde assicitur. Et huc adplicari potest illud Diodori S 1 c v L i in Excerptis Petrescianis: L n e μεν
Latullo Qtiod fit, ubi finiui posteris eonferreir No- de I. R. ct P. e. str. io. A VETOR L. VIII. hilitas. Sie ingens meritum, tu in posteris quo- e. 3. h. 3 . H. que pensandimi, effecit interdum, ut regna fie- εὶ via. L. VIII. e. q. f. q3. N. rent hereditaris. V. POLYBIus L. VI. hi- 6. IlI. Ita trax Sio de crimine capitali
stor. e. 4. A s. H. publieae aeculationi non obstat. V. L. f. A. fr.3J Quid enim s pater ante mortem bona sita per au L. ML d. v, pia u. h. M A TTHAO L. xl xlv. luxuriam dissipasset V. H. G R o Ta v s Lib. II. D. t s. e. z. n. 7. CARLao v. quaest.
178쪽
3, Laut est, quasi quoddam virtutis praemium nulls consans D ntu: vituperium mira poenas vitii absque vulnere. Est tamen ulterius notandum, quando plurium interest,
actionem aliquam fieri vel non sieri, si vinis eorum istam non imputauerit agunti, caeterorum iuri, quod ab illo non dependet , nihil deecdere. Sic ei, qui contra leges iniuriam mihi intulit, possum ego condonare, quantum cadem me tangit '. Quo ipso tamen publicae superiorum praetensioni, si qua est , nihil decedit. Sic quam Deus peccantibus indulget
veniaria, ius humani sori non tollit. Ast quod omnes quorum interest non imputant, quoad emetus morales pro non iacto habetur. Interest autem actionem aliquam fieri vel non fieri eorum, qui sunt actionis obiectum aut directorcs, id est, aduersus quos aetio aliqua suscipitur,&quibus illa hono vel malo cedit; aut quibus eam dirigendi potelias competit. Vnde si iniuriam, & is cui facta est, & magis ratus, & Deus remiserit, ea moraliter pro non sae a censebrtur. f. IV. AB M Ac imputatione longe differt illa, qua agens suam actionem, quam omittere poterat, illi, in cuius usum suscepta suit, imputare dicitur. Scilicet cum quis rite pracilitit sibi pro imperio iniuncta, adprobationem sui facti cxperitur cum a caeteris, tum imprimis ab eo, qui iniunxit. Mercedis quid insuper praetendere hautqui Gquam valet, nisi quantum expresse in lege fuerat promissum. Vid. Luz. XVII, p. io. Eandem ob rationem nemo postulare potest, ut sibi ad producendum aliquod ius imputetur, quod actione mala, per leges & imperium superioris interdicta abstinuerit; sed contentus crit, quod nuda istius adprobatio ipsus obsequium consequatur. Cum enim secus, quam lex iubebat, facientem graue malum iure maneret , isthoc effugisse mercedis loco erit. Inde apud S r- NECAM L. IV. controu. 7. contradicitur illi, qui in adulterio deprehensus a tyraiano, eum gladio extorto occiderat, & praemium tyrannicidii petebat,mputat nobis, quia ae rehensi in adulterio mori noluit. Et reete CicERo Phi-
ip. II. c. a.d negat se ideo Antonio deuinctum, quod ab ipso occisus hon suerit.
quale ben incit m est, quod te aismurris neuerto scelere 7 Alii rationem inde arcessunt, quod intermissiones actionum malarum sint pura non - entia, quorum nullae sint assectiones positiuae. Etsi reponi sorte possit, has quoque moraliter pro cratibus haberi posse, quatenus tanquam restrictio tu coercitio facultatis naturalis conciapiuntur. Ast contra, quando in alterius gratiam quid facio, quod recte aut commode poteram omittere, & omitto, quod commode poteram agere; rationis Utique est, ut id ipsi queam imputare, id est, meo iure postulare, ut ille isthoc laetum
velut a me proseetum agnoscat, & pro istius conditione mihi sit obstrictus. Vt tamen isthaec imputatio recte seri possiit, in agente quidem adesse debet intentio alteri sua actione boni aliquid conciliandi ' , in recipiente voluntas expressa aut praesumta ab isto illud admittendi '. Nam operae, quae inuito obtruditur, imputatio recte repellitur '. Et impudenter mihi imputat, quod
quiserim. 48. n. a. de parte IV. e. 23. de . t8. At Hine solii tum pro inuito actione negoti iiis Capito apud TACITVM IlI. AnnaI. o. rum gestorum repeti nequit. V. L. s. g. f. D. sane unim in suo Aura esset I c Tiberius Reia L. M. C. negor. sest. L. M. D. mandati. Fl. pulticae iniurnia ne targiretur. H. Mi Hine quaerenti Vlyssi, quam a Cyclope ser. IV. i V. infra l. . III. e. 6. . I . in medio. H. ret gratiam eum hie responderet: abutio reserri debilisset exemplum lyIannicidae ruissem P lρων tiτερον λιν με.
179쪽
quis nullo mei res Elii, aut etialii ut mihi noceret, egit. Sic stulte petiturus est praemium, qui dum alterum occidere conatur, casu vomicam ipsius alias incurabilem dissecuit, eoque modo sanitati eum restituit. Quanquam apud T A cI TvM H. I. c. I. J Maritu Glyia constanter seruatae erga Galbam saei crimen confessus, exemplum ustro imputauit. Add. Gencs. XLV, s. L. et . M Sic Eudoκia, cum Imperatori Theodosio nupsisset, fratres, a quibus domo paterna suerat eiecta, arcessit, neque irata illis, sed gratias potius agens , vi dignitatis tantae auctoribus. Nisi enim ab eis exacta fuisseι, nunquam venturam fmFe Cor santinvolin; apud Zonaram Tom. III. in Theodosio Iuniore. J Quod si eorum, quorum interest, consensu definiatur, quanti quid imputandum sit, pactum interuenit, in quo terminum velut suum attingit imputatio, nec quo Vlterius isthoe in negotio tendat, inuenit. Cons. Matth. XX, i 3. I . Quo spectat illud H o s E E s I I Leviath. c. R. meritum praesu ponit seu ex promis. 3. V. Ex His c E facile Colligitur. quae sit indoles meriti, aut quaenam sint actiones meritoriae, quas alii etiam aduersus Deum valituras crepant.
Scilicet scaturigo meriti praecipue est praestatio operae indubitae, & quam a nobis exigendi alter ius non habebat. Qui enim praestitit, ad quod perfecte obligabatur, debitum duntaκat suum expleuit, & nihil velut redundans habet,
ex quo meritum possit enasci. M. S E N E C A L. I. controu. 8. Sine me aliquod
meritum in patriam conferre: adhuc militia mea legis nitinus es. Iulius CAPITO-L I N v s in Antonino Pio, Le. 2.3 cum rationem cognominis memorasset, quod socerum aetate fessa manu, praesente Senatu, levasset, addit: Ouod quidem non Iatis magnae pietatis es argumentum; cum impius sit magis, qui isa non faciat. quam pius, qui debitum reddat. Nec indebita inuito obtrusa imputare licet; multoque minus, si nulla in illum utilitas reddundauerit. Unde manifestum est , mor. tali aduersus Deum nullum comparari posse meritum, si vel maxime is legi diuinae examussim implendae par foret. Adeoque Deum nullo modo hominum debitorem posse fieri, nisi ex vi gratuitae promissionis, quam destituere bonitas 3 ipsius non seri; non autem quod exinde ius proprie dictum mortali nasci queat. Sic & pro imperio iniunetae actiones immediate meritum non gignunt, valiturum aduersus eum, qui iniunxit. Etsi tam Deus, quam homines , imperandi lacultate gaudentes, saepe iussa sua obeuntibus certa soleant bona conserre excitandae obsequii promtitudini: ad quae tamen exhibenda non eX merito agentis, aut Velut ex contractu, sed ex promisso suo liberali teneri volunt. Vnde & ista non mercedis, sed praemii liberalis nomine solent venire. E v x I p I D E s in Rheso L v. I62. I63. J iIαντὶ πρe σκείμενον κερδος ατρὶς εργω, τῆντικτε, διοτλῆν. Omni rei adiunctum praemium duplicem voluptarem parit.
in versone sua expleuit Cl. BAR REYRACvs ex Auctoris riem. iurispri uniuers. p. 336. per hane enim potistimum virtutem, Deo. tanquam uetissinio proinis1bri eredimus. Vid. Nehem IX g. Ioannis l. s. ubi itasti nomine venit, qui
a veritate neqDaquam recedit, neque in sermone, neque iri moribus.
) Vbi stillect animus adsilit inducendae obli gationis huiusiundi, verbi pratia si quis altei ius negotium utiliter gessit. V. insta L. Ill. e. d. 61 L. IV. c. H. ij. i3. H. νvlγsses regerebat:
s. v. i) Optime noe demonstrat H. G R GTivs ad Lueam XVII. I. H. Adde e me cisas apsus, quas voees recte
180쪽
Quod si tamen legislatores actione aliqua praestita expresse abs sese aliquid tamquam iure postulari statuant; quin id recte & suo iure petere agens queat, dubium non est. Nullo autem modo ad producendum meritum, aut materiam laudis, & gloriationis apta est nuda intermistio actionum lege vetitarum. Quo pertinet illud apud PMi Los TRATVM de vita Apollonii Thyanaei, L. VI.
c. II. Non est iustitiae opus ab iniustis absincro, nequil prudentio opus es, Iluhe at quid non cogitare : nequd fortisudinis, aciem non relinquere , neque temperantiae in Medorum turpitudines non incidero. : nec onmino laude dignum es, qhod non esse m Iuc videaris: omne enim, quod aeque ob honore poenaque distat, virtus non est. Add. Lucae XVIII, ri. Ammianus MARCELLINUS L. XXX. c. II. Nee enim aliena mu rapere laudis es. Supersunt igitur ad adquirendum aduersus homines meritum actiones, quae ipsis, saltem perfecte, non debentur; siue nulla prorsus ohligatio ad cas praestandas adstringat; sive naturalis quidem ratio eas iubeat, aut sit adeat, adplicatione tamen aa certas personas in nostro relicta arbitrio; sive iure ciuili duntavat illae non praecipiantur. Nam quae alteri perfecte d heo, ad ea ipse iam ius obtinet, adeo ut si illa praestentur, proprie loquendo nihil decedat de eo, ad quod retinendum, aut arbitrio meo adplicanaum in praesens ius lubebam: iis quippe negatis aut retentis iniuria alteri, ac damnum insertur. Adeoque cum talia certo modo iam ad alterum pertineant, nec mihi de iis pro lubitu disponendi sit facultas, ad meritum producendum non amplius erunt idonea. Ast quando eκtra obligationem persectam alteri quid praesto, id utique cum milii decedat istique adcroleat, relinquit apud me ' ius perscctunia, aut im-
Add. SENE cx de Beneficiis L. Ill. cap. 21. 22. Huius eXpictionem quando eκ pressa conuentione determinamus, Merces proprie dicitur. Sed quando eκ-pletio illius, quoad modum, tempus, & quantitatem in arbitrio, & aequitate alterius relinquitur , Praemium Vocatur. Quod est vel res corporalis , ut pecunia, praedium; vel incorporalis ', ut concessio priuilegii, immunitatum; vel moralis, ut honor, dignitas; vel notionalis ' , in statuae, inscriptiones, coronae,& similia. Add. Mich. MONTA IGNE Essais L. II. e. Et silc quidem ex actionibus indebitis, potissimum quatenus aliis sunt utiles, meritum resultat. Sicut contra exactionibus prauis, Cum primis illis, quibus alteri damnum iniuria datur, enascitur demeritum, cuius vi qui S ad illud damnum pensandum adstringitur. In uniuertum autem malae actiones producunt reatum, per quem quis obnoxius intelligitur subeundae poenae. De qua latius agendi infra locus critas. Q. CAETEst v M quemadmodum actualis imputatio facit exi stere ensectus actionum moralium; ita eiusdem cessatio ac velut reuocatio eosdem abolet. Illhaec pari sere modo circa actiones homs, & malas sese videtur habere. Actio.
Vbi d et is a seruo Mneseium accipi posse ιe,' quoιι affectu amici fit, de ere esse ministratum. Quo pertinet S Hcbraeorum prouectitiin Mai. monidi memoratum : Ei datur praemium. qu quid iniugia fanti Cyrus epud Xenophontem H,staspae, qui omnia imperata sedulo seeerat,nuaerenti, cur sibi Chrytantas praeserretur, respondebat : Chrysantas hic pr/mum quidem non
expectabat. dum vocaret in . verum inuocatus na
nostra n Iotia aderat; deinde non Me solum Dodiu pus erat. verum id quoque . quod ex usu nobis esse sentiebat, exeqstiebatur. H.
D siue honorarium a Ictis. H. 6 Vid. de hae distinctione Ictorvin infra
L. IV. C. L . f. 7. Siue talis, quae notionem eaeitet inanimis hominum ex instituto humano.