장음표시 사용
261쪽
accidere possunt & solent. Sic malus corpus vegetum ac firmum, honus d bile ac morbis obnoxium a natura sortiri potest. Sic mors nune bonos aeque ac malos rapit. Verum illa tantum licio aestimantur, quae a ratione humana prouideri possunt, velut aliquatenus dependentia ab actibus nostris. Caeterum quanquam Pars bonorum, quae per obseruationem legis naturalis ab aliis hominibus obtinere intendimus , a beneuolentia & probitate aliorum dependeant , adeoque non plane sint in nostra potestate: tamen cum & ipsos probabile sit eundem nobiscum finem habere, saltem inplurimum isti essectus ab aliis dependentes erunt sperandi, etsi in antecessum non ita accurate possint determinari. Et viκ ullus talii insensos sibi homines expertus est, ut non plurima aliorum beneuolentiae sese agnoscat debere. Sane mala, quae ab hominibus prouenCrunt, nunquam eualescere potuerunt ad totius generis humani destructionem : quod indicio est, actiones horias saepius effectu suo suisse potitos, quam eodem excidisse. Sic & licet quandoque eum, qui leges naturales negligit, per improuisu in concursum causarum externarum multa bona ab aliis hominibus velut ultro inundent: tamen quia illi effectus hoc casu respectu illius sunt mere contingentes, & quidem raro, patet, rationem actus eo ducentes non praescribere, nedum ut lex tale quid praecipiat. Quin ratio satis euidenter docet, ad felicitatem longe probabilius conducere, xet e prouiso fine, mediisque quae possumus optimis adhibitis agamus, quam xet seposito consilio nos totos incertae rerum aleae committamus. Verum isthaec planissima sunt,& in primis a Rich. Cumberland de Legibus naturae diligenter admodum demonstrantur. Igitur illa quaestio restat, nunt praeter illos essectus naturales actionum malarum, & qui eκ sanctione legum ciuilium oriuntur, sint alii adhuc arbitrio Numinis constituti, manu velut regia exercendi λ; seu num etiam poena arbitraria leges naturales a Numine sint sancitae; praesertim postquam animaduertitur, cffectus malarum actionum naturales quandoque intercipi, &quibusdam scelera sua eκ parte lucro cedere λ Vbi quid Sacrae Literae helcdefiniant, in aprico est. Sed & in assirmationem huius quaestionis inclinatantiquissima, & latissime diffusa plerasque apud gentes traditio de Nemesi diuina ', deque poenis inserorum. Quo facit Ionae I, . Actor. XXVIII. V. 4.
ubi nulla sane naturalis erat consecutio inter delictum a Iona patratum, & procellam in mari exortam, & inter homicidium & morsum aspidis; igitur na tae Palaestini, & Melitenses utique praesupponebant, manu velut regia scelera
a) Quibus verbis alluditur ad inorem vel
rum regiam Romanorum, qui ex Republiea miae .idebantur a legibus moribusue patriis nondum definita erant manu rexisse dicuntur Pomponio, In L. a. g. r. D. de O. I. Quo sensu manus etiam accipi videtiir a TACITO Annal. L. III. e. 27. n. s. ct in Agricol. e. 9.
3 Quo nomine vindie a veniebat, qua Deus impios persequitur. Credebatur enim haee Dea vicisti erimina, quae ab hominibus, negligentia
eorundem aut impotentia reli ela essent i inpuni
ta colebatur a Romanis in bellum ituris. ut ita significarent, se nis iussa bella nunquam suscipere. Videatur pulcherrima eius geseritatio apud
Ammianum M A R C E L LI N v Μ L. XIV. e. a. I. XXII. i) Duplex enim est ossiciorum genus,qriae ex Iure naturae proficiscitntur. Alterum ex constitutione hominis nat rati, S. ut vulgo lisquuntur, rimaeva nascituri alterum ex statu aduentitio, sue ypothesi quadam ni perueniente. Ita belli hypothe sis ci iniuria, captiuitatis hellum. seruitutis captiuiistas. Posterius autem homines. usi exigente S humanis necessiatibus sibi constituisse dicuntur, eo quod praecepta luris generalia, rebus eir milan tibus pro temporis ratione applicita suerunt. In dex h
262쪽
nibus obseruentur, & vero adpareat, a quibusdam essectus earum naturales, saltem eκ parte eludi: valde probabile est, Deum alia via malitiam illorum multaturum ; praesertim cum morsus conscientiae & desectus securitatis, in quo facinorosi versantur, magnitudinem scelerum aliquando exaequare non ridea tur. Add. CUMBE LAND de Leg. Nat. c. s. g. In Verum quia ratio a
priori non plane videtur apodie ira, sed tantum valde probabilis, ac quia arbitraria ista poena praesupponit positivam voluntatis diuinae determinationem, quam citra peculiarem Uei reuelationem assequi vix datur; & inductio aut experientia auliue imperfecta cit: cssugere non possumus, quin fateamur, solum rationis lumen sequentibus hanc quaestionem obscuri adhuc quid habere. g. XXII. CIRc A materiam legis naturalis G ROTIus L. I. c. I. f. Io. obseruat, multa vulgo iuris naturalis dici non proprie, sed reductive, quibus ius illud non repugnat; sicut iusta adpellantur non solum , quae ex iustitia debentur, sed etiam quae cum iustitia non pugnant; quanquam ista melius vocares permissa. Commodius tamen fortasse illam distinctionein adplicaueris ad illa instituta, quae pro certo statu generis humani ratio pacis & tranquillitatis introduci suasit, & ad actus, qui eκ institutis istis suscipiuntur atque exercentur. Nam & eiusmodi quaestiones inter ICtos agitari audias, verbi gratia, an dominia rerum, an usucapio, testamenti laetio, enatio venditio, sint iuris naturalis λ Ad quas adposite responderi non potest, nisi separaueris ea, circa quae ius naturae disponit praecipiendo aut vetando, ab illis, quae ratio socialitatis ab hominibus institui suasit ', aut quorum suscipiendorum licentia ex istis institutis immediate profluit; ut haeo reduetiue ad ius naturae dicantur
spectare. Sic dominium rerum a natura quidem immediate non est, neque expressum aliquod ac determinatum praeceptum illi introducendo singi potest; iuris tamen naturalis dicitur, quatenus conditio & paκ multiplicati generis humani primaevam communionem non amplius tulit. ' Sic ut riuoapio sit, dise tum legis naturalis praeceptum non cxtat: positis tamen distinctis rerum dominiis, tranquillitas generis humani cidem satiebat, ne dominia semper forent in ancipiti. Sic ultimas voluntates edere, emere aut vendere, natura nemini praeci
pit; sed ex posito dominio naturaliter consequitur, ut moriturus de bonis suis E e a dispo-
de primum dominia distincta, di, ouod his e n-
seqtietis est, agris termini positit inde de eommer.eia, emtionem venditiones, loeationes, emriducitisones, oblisationes instit itae, adiuuandae eoniis munis utilitatis causa. IvvANAL s Sat. xv. v. I42. a seqq. - - sitiis enim sonias. o, Dea dignus Areana, quaedam Cereris. It osa sacredos. VIIa ahetiasti eis a maia separat hae nos Agrege muro=um, atque ideo venasesila soli
So,riri ingenium. diurnorumqua eapaces. Atque exotendis. eapsenssitque artius apti
Matium a coeti si demi iam traximus arcer Cuius egent prona, ct repram spectansia. -ndi
Principas comm is eonditor altis Tantum amamas, nolis animum quoque, mrasuras ut nos
moibus, at via una portarum claue reneri.
263쪽
disponere, aut ut quiuis suas res alienare, aut alienas per contramam adquirere possit. IDEM dein d. l. monet η, interdum abusive dici iuris naturalis, qauc ratio quidem dictat esse honesta & meliora suis oppositis, etsi proprie non sint debita. Cuius generis sunt multi aetiis generosioris & communem modum supergressae liberalitatis, misericordiae & mansuetudinis, & quando quis praeter necessitatem de iure suo remittit. Quae illustrantur per illud Apostoli i Cor. X, 23. VI, I2. VII, 38. '. Sic & VI. P I A N V S L. 4. t. D. de aliam iud. mut. causs. Non tamen eius Iactum improbat praetor, qui tanti bubuit re earere, ne propter eam fa*ius litigaret: haec enim cogitatis eius, qui liter execratur . non es
vituperanda. Sic Socrates nebulonem, a quo iniuria suerat assectus, in ius noluit vocare, aestimans eam, Velut asinus ipsum calce seriisset. Sic Cato, ctim
illi os percussum esset, non excanduit, non vindicauit iniuriam ; ne remisit quidem, sed factum negauit. Melius Rutavit non agnoscere, quam vindicare. SENECA de Ira
L. II. c. 32. & de Constantia sapientis c. I f. XXIII. EsT DENIPE & illud heic expendendum, an detur peculiare ius gentium, positiuum, & iuri naturali contradistinctum p Super hac re enim inter eruditos non satis conuenit. Multis ius naturae & ius gentium in se unum & idem habetur, quod extrinseca duntaxat denominatione disserat. Inde &Hosa Esius de Ciue cap. XIV, 4. naturalem legem diuidit in naturalem hominum, T naturalem ciuitatum, quae vulgo ius gentium adpellatur. Praecepta utriusque, addit, eadem sunt et sed quia ciuitates semes insitiιtae induunt propri tates hominum personales, lex, quam loquentes de hominum Angulorum osseis naturalem dicimur, adplicata totis ciuitatibui. nationibus egentibus, Memur ius Gentium. Cui
sententiae & nos plane subscribimus. Nec praeterca aliud ius gentium voluntarium seu positiuum dari arbitramur, quod quidem legis proprie dictae vim habeat , quae gentes tanquam a superiore profecta stringat. Add. Bo EcxE- avs ad Groti L. I. c. I. I. I . &ad L. u. c. q. 3. 9. Inde nobis reuera non
coma) Vid. Supra L. I. e. a. p. n. 2.3 Et in L. a. s. 3. D. de periculo comis
e nit, Iati naris es horius. Ad quam legem
vadeatur H VBΕRus in Eunomia. XMIL Q thiatemis eni in exempla eius rationibus generalibus nituntur. eatenus Iuris naturalis dicenda sunt. Cetera vero, quae ex coriis uentione exoressa vel tacita repetuntur, solos paciscentes obitringere videri possitnti ad reliquas autem rentes racta pertinent. Omnes enim germies natisra aequales sunt. I proinde nulla suis pactionibus alteri legem dicere potest. Satis an tem apparet, esse inter haee talia, quae recte qui dem praestentur, peti autem nulla ratione possint. Vnde occasio iuris gentium ex voluntate earum de uirtutis studio repetenda, quod A nominis ratio patitur. Voluere enim rectores ea ni non
solum sortes ci iussi, sed etiam magnanimi A misericordes videri, idque ut pronum ct rectum trafhim est in exemplum. Inde Darius Alexandri sibi non minus iustitiam quam virtutem esse perspectam Besso respondet apud CuRTivra v. 2. inde idem, ut fides ei facta est, humanitatis re elementiae qua in captitiam uxorem Alexander usita erat, apud eundein IV. i . Dii piarxii inquit. prrmum mili salatira regnum. dein . si de me tra attum est, preeor. ne quis Asae rex μ. quam δι tam iustus M s. ram miseνιeors viarior. Qtia de caussa ab ne veneno in bello otitieeret, placuit: tum, a) ut mitior quam Ollineaptiuomam esset eonditio, denique ad ut legatis sua constaret Onctitas, etiam δέ lanqueratibus in regione aliena, ct 4) ut bella non inferrentur, sine praecedenti soleinni indietione. viilitatis postea publieae non minor qtiam virtutis honos fuit apud geutes cultas. Inde probatae gentibus s) reprae
264쪽
contradicunt, quibus ius naturae id vocare placet, quod in consormitate cum natura rationali consistit 3 ius gentium autem, quod eκ ratiociniis indigentiae nostrae, cui quam maxime per socialitatem succurritur, fluit. Nam nos positiuum aliquod ius gentium, a superiore prosectum, negamus. Quae autem eκ indigentia humanae naturae colliguntur, ad ius naturale referimus, quod ideo
ex conformitate cum natura rationali deducere noluimus, quia hoc modo ratio
constituitur norma sui ipsius , & quae in hac via suscipitur demonstratio legum
naturalium, in circulum reuoluitur. Pleraque autem, quae apud ICtos Romanos, aliosque ad ius gentium reseruntur, puta circa modos adquirendi, contractus,& alia, vel ' ad ius naturae pertinent ', vel ad ius ciuile lingularum gentium, quod istis in rebus, quae alias uniuersali & ad totum genus humanum pertinente ratione non nituntur, apud Complures conspirat. Ex quibus tamen peculiaris species iuris non recte constituitur; quippe cum ista iura gentibus inter se sint communia non ex aliqua conuentione aut obligatione mutua; sed ex placito peculiari legislatorum in singulis ciuitatibus per accidens conspirent. Vnde & eadem ab uno populo inconsultis aliis mutari possunt, ac saepe num ro mutata deprehenduntur. Quanquam neque plane reiicienda videatur se tentia FELDENI ad Groti L. u. C. 2. f. et . & C. 8. I. I. ubi tradit, quod ICtis Romanis ius gentium sit facultas ad actus & negotia peregrinis in ciuitate Romana competens ' ; ius ciuile autem proprium sit ciuium, peregrinos eκ- cludens. Vnde testamenta & matrimonia dici iuris ciuilis ν, contractus autem iuris gentium 3 quod illorum soli ciues, horum autem etiam peregrini R mae participes essent. Apud multos quoque sub vocabulo iuris gentium veniare solent quaedam consuetudines, inter plerasque gentes, saltem quae Cultiorum & humaniorum sibi famam vindicant, potissimum circa hellum tacito quodam consensu usurpari solitae. Postquam enim etiam cultiores inter gen
tes maximum fuit decus habitum, bello gloriam quaerere, id est in eo praestantiam suam prae caeteris hominibus ostendere, quod quis multos homines E e 3 auderet,
o repressaliae, ct actibus C secundum instituta
alius gentis eelebratis, apud alias quoque sua tri. huta auctoritas. Postremo, quum de praecedentia quoque saepe lites inter gentium principes emergerent, iuri gentium voluntario tributus est ordo earum, qui semel placuerat, propter potentiam, aliudue praestantiae genus: cua in re primis temporibus multum valuit iudieiuna Pontificia Romani.
α) De quo in I. 24. agitur. N. 3) Ab H. GROTIO L. II. de I. B. S P. e. 3. . s. e. s. f. l. di I. 26. L. III. e. r. s. I. cum
Q Imo ita non sapiunt Icti veteres, Iuris gemitum nomine potius intelligentes id, quod nosius naturae appellamus, seu, quod naturalis ratio inter omnes homines constituit, de quod genti. hus omnibus rectam rationem sequentibus commune es, ct quod non inepte in primaevum defeeividarium diuiditur. Illue reserenda sunt ossicia absoluta, veluti ut nemini lieeat sui coammodi caussa alteri noeere. hue ea, quae auctori in . XXIV. ex legibus conditionalibus nasti dicunturia .dc certain conditionem aduentitiam ponunt. s Qua in re mirsus fallitur Feldenus. Quamuis enim testamento sol initatibus ceriis opus esset, ut iure eivili validum haberetur de peregrini Ilire Romano neque tessari, neque heredes esse possent a testamenta tamen iuris gentium habebantur , quum a inllite institui possent in opus publicum perpetuo damnati et in insulam deporitati, ut ea quidem, quae Iuris ciuilis sunt, non haberent; quae vero iuris gentium sunt, haberent. L. I . ix. f D. de Poen. L. n. g. a. D. de Te. m. mil. Matrimonia quoque iisdem iuris gentium erant, utut e nubia, seu nuptiae, iure ei illi validae non esserit, nis inter eives Roman s.
265쪽
auderet, & dextre calleret perdere, adeoque in bella non necessaria, atat inlusia vulgo e It procursum: ne ambitionem suam inuidiae nimis exponerent ni gni bellatores, usurpata omni licentia iusti belli, humanitatis, & magnanimitatis quadam specie bellorum atrocitatem temperare multis populis est visum '.
Vnde ortae Consuetudines Circa exemtiones certarum rerum &personarum a vi
hellica, modum nocendi hostibus, modum tractandi captiuos, & similia. Nescio tamen, an viros militares satis deceat mos, ab Alberico Comensi e Flaminia introductus, & in Italia superioribus seculis usitatus, inter equestrem miliutiam mercenariam. Quo tu ia maxime omni industria incumbendum conιenderant, si a se atque a militibur omnem laborem ζs metum adimerent, ne ullae eaedes fierent,
eapi tantummodo utrinque liceret, s sine usio pretio dimitti. In obiecta sibi oppida
noctu tormenta bellica non emitterentur ; nec item qui in oppidis essent, in remoria iacerent. Castra praeterea nullo Passo, nullaire fossa cingebantur; nee illa hibernis temporibus halebantur. Haec omnia in eorum militaribus, atque ab idiis inueritis insumtis permissa erant. MACHIA UELLUS Principe e. II. Cui non dispar conuentio inter Eretrienses, & Chalcidenses, ne misi ilibus telis inuicem uterentur, legitur apud STRABONEM L. X. Quo reserre quoque postis Indorum morem, quo per intestina bella agricolae ab omni noxa liberi praestabantur. ARRIANus in Indicis cap. H. Ed. Gronou 3 7. Caeterum consuetudines illae, licet videantur continere obligationem, ex pacto saltem tacito ortam; tamenii legitimum hellum gerens eas neglexerit, iisdemque se nolle teneri professus fuerit, modo contrarium earundem per ius naturae recte fieri possit, nullius alterius peccati arguetur, quam cuiuSdam ruditatis I quod quis 1ese ad numeros velut eorum non composuerit, queis bellum inter artes liberales habetur. Non secus atque imperitiae inter gladiatores accusatur, qui alterum non iuκta regulas artis vulnerauerit. Igitur sit quis iusta gerit bella, solo naturae iure neglectis illis consuetudinibus, ea potest regere; ni sorte ob commodum aliquod suum easdem malit obseruare, ut & ipse hostem in se suosue minus saeuum ex
periatur. Ast qui iniustis grassatur bellis. vel ideo illas recte sequitur, ut sal
tem cum aliquo temperamento scelestus sit. Quae tamen rationes cum generales non sint, ius aliquod uniuersale,& quod omnes stringit, constituere nequeunt. Praesertim cum quilibet iis, quae non nisi tacito consensu nituntur,
exsolvere se posse videatur, si eκpresse profiteatur, se illis nolle teneri, sequo
non recusare, quo minus & caeteri ista aduersus se non adhibeant. Vnde &videmus, plurimas eiusmodi consuetudines successu temporis' exoluisse, aut ad uersuin illis morem inualuisse. Nec est quod non nemo quiritetur ', quasi hac
Ad eas in Europa introflueendas ouondam mori partim valuit auetoritas Pontificis Romani. Ita sub Innoeentio II. in Concilio Lateranens Can. 29. statutiam: ut anathemate pereellerentur, qui halistis es sagittis uterentur aduersus Christia. nos. Wcap. viue. A. de sagittar. H. Sane constetudo, quam habet vim in esui. talibus ex taeita simum imperantis voluntate acia eipit. Ast inter liberos populos quis determina-hit, quot actus requirantur, ct quantum temporis ad eam introducendam si neressarium ' Iam etsi notiae exsurgant eluitates, quis eas obligatas
esse dixerit iure a se nondum probato. H. AL datur H in Tar dissertatio de Lytro. I. a. 's) Desgnare, vi videtur, Auctor voluit, seis mitelem Rachelium, ICrum Riloniensem, nitem ita sensἰste in disset talione sua de iure gentium eolligas ex iis, quae habet HERTIV siti diueritatione sua de I.ytro 3. H. s) vide quae dicentur in nota r. ad 4. XII. e. s. L. Viu.
266쪽
23 hac doctrina securitatis, utilitatis, aut salutis gentium praesidia destritantur; quae sane non in illis consuetudinibus; sed in obseruantia iuris naturalis, longe utique sanctioris, posita sunt. Quo incolumi istas non magnopere desideratienus humanum. Quod si autem aliquis mos ad ius naturale referatur, eius ignationi sane longe magis consulitur, quam si eius origo ad simplicem gentium conuentionem reseratur. Inter praecipua capita iuris gentium voluntaria Grotius numerat ius legationum '. Vbi arbitramur, ipso iure naturae legatos esse inuiolabiles, etiam apud hostem, siquidem speciem legatorum, noni peculatorum prae se serant; quamdiu in eum, ad quem missi sunt, hostilia non moliuntur 3 etsi sors ordinario modo per tractatus domini sui commo lum prae alterius commodo quaerant. Cum enim eiusmodi personae sint necessariae ad pacem conciliandam, seruandam, aut arctius per foedera & pacta adstringendam, quam ipsum ius naturae omnibus modis honestis amplecti iubet; utique & cauisse censetur idem ius securitati personarum, sine quibus finis ab eodem praeceptus obtineri nequit. Add. ΜΑ sEL AER Legato L. II. e. 13. Cui coniunctum est, ut legati saltem circa ea, quae ossicium ipsorum spectant, sint exemti a iurisdictione & coactione eius, ad quem mittuntur : cum alias nulla helinqueretur lacultas legatis eo, quo decet, studio pro cmolumentis domini sui nitendi, si alteri, praeterquam huic eo nomine rationem tenerentur reddere '. At vero quae alia vulgo legatis tribuuntur priuilegia, iis praesertim, qui magis ad expiscanda alterius reipublicae secreta, quam pacis gratia, in aliquo loco haerent; illa ex mera eius, ad quem mittuntur, indulgentia dependent, adeoque si commodum videatur, citra violationem ullius iuris denegari ipsis possunt; si modo is pati velit, ut sui quoque δ)ari modo tractentur. Ius quoque isepulturae ', quod itidem peculiare caput iuris gentium apud Grotium videtur facere, ad os scia humanitatis referri potest. Add. Ant. MATTHAEI de Crimin. Proleg. c. 3. f. s Neque caetera tanti sunt, ut poculiarem iuris speciem constituere debeant, cum sat commode in systemate iuris naturalis locum sortiri queant '. Sed quod non nemo ad ius gentium quoque referre instituit peculiaria conuenta duorum pluriumue populorum , foederibus & pacificationibus definiri solita, id nobis plane incongruum videtur. Et si enim illis stare leκ naturalis de seruanaa fide iubet, legum tamen & iuris vocabulo valde improprie veniunt. Et praeterea in finita, ae magnam partem temporaria sunt. Quin nec magis partem iuris constituunt, quam pacta singulorum ciuium inter se ad corpus iuris ciuilis
spectant; cum potius historia sibi eadem vindicet. Add. quoque S E L D E-
rimica. legatus Hismuciis seribain. quod dolos Regi striixisset, captum, reposceret, respondebat apud H. GROTi v Μ L. XIv. Hist. Belgie. ad
eo sitia is tu iam petentia a se refell9. Tandem omen sotha legato redditus, probatumqtia Regi δε- tri do n. qesam LM M Uei. Adde quae de toto hoe argumento dixi pluribus Conmient. deI nro stes. a. Vnde, nisi fallor, resulti abunde posivit, quae Auctori singulatim reposuere Virie. Flu Br Rus Eunomia Roman. ad L. i. Digestor. BE NAN.nus medit. Polit. e. a. 8. seqir. H. M) Cons. G R I B N E R I Iurisprudentia natur, lis L. I. e. n. I. L. 3M CONRINGius, ct eum stetitus iam. RACHELI vn fleti regent. I. Ia. Bene ARI-
267쪽
st et v v s de mari clauso L. I. c. a. De iure non seripto, seu consuetudine praeter alios vid. BOECLE Rus ad Grol. L. II. c. q. h. s.f. XXIV. DIs TRIBvTIo iuris naturalis isthaec nobis videtur eκ-
peditissima, ut primo loco consideretur, quomodo istius iussu quis sese debeat
gerere aduersus fgsum ς deinde; quomodo aduersus alios homines. Praecepta iuris naturalis, quae alios homines spectant, iterum possunt diuidi in Ammius pothetica. Illa sunt, quae omnes homines in quovis statu obligant, ac cutra positionem alicuius instituti, per homines introducti aut firmati . Haec autem certum statum aut institutum, per homines sormatum aut receptum, praesupponunt. Quod GR OTIVS d. l. sic expressit: Ius naturale non de iis
tantum agit, quae cura voluntatem humanam existunt, sed N de multis, quae viatin-tatis humanae aetam consequuntur. Vnde licet dominia rerum , qualia nunc
sunt, voluntas humana constituerit; iis tamen positis ipsum ius naturale dictitat, nefas esse alienam rem inuito domino subtrahere. Vid. L. ι. D. de furtis. L. 43. D. de ver . Agn. Sellizet multa dantur, quae quoad exercitium actus arbitraria sunt, seu ibi in arbitrio hominum positum est, actum aliquem suscipere velint, vel non; verum quando actus ille fuit susceptus, ex. aliquo praecepto iuris naturalis, necessitas moralis seu obligatio ipsum consequitur aut ex eodem modus & circumstantiae determinantur. Sic verbi gratia, etsi ius naturae non praecipiat, Vt ab altero emana 3 posito tamen, me libere emere, idem iubet, ne alterius damno lucrum meum quaeram, neque in contractu eundem defraudem. Sic plurima sunt iuris naturalis praecepta, quae nisi posito dominio rerum diltincto, atque imperio ciuili non intelliguntur, neque locum habent. Εκ quo tamen non conficitur, omnes quoque leges positivas esse iuris naturalis ; eo quod per consensum nostrum alterius nos summo imperio subdamus, cuius iusis ut pareamus, ipsa lex naturae praecipit. Equiadem id certum est, violatores legum ciuiliuin propter intercedens istud pactum mediate in ipsam quoque naturae legem peccare. Est tamen ingens adhuc discrimen inter leges naturales hypotheticas, & ciuiles positiuas; quod illarum ratio petitur eκ conditione humani generis in uniuersum considerati ; harum autem ratio desumta est ex peculiari certae alicuius ciuitatis utilitate, aut ex nudo legislatoris arbitrio. Adeosue leges ciuiles positiuae praecepta iuris natu
ralis hypothetica non sunt, sed ex praecepto hypothetico vim obligandi
XXIV. 1 Vbi obseruandum, statum aut iri situ tuin, si nihil inhonesti in se eontineat, ad ius naturale referri, quod H. G ROTI Us pro
pellare. At ius ex tali statu fluens, siue hypothe. tieum ah Auctore insignitum. H. Grotius dixit,
ab illo, quod sinpliciter est tale, in eo praeci. piae. digeri, quoa Deilius quam illud musationem
recipiat, ac in eo praeeipue ad voluntatem illo. m. qui auctores fuere instituti, respieiendumst. v. Aueior infra cap. 6. ε. a. circa finem, ech. tk L. iv. e. 4. . q. de passim. H. 2 ceterum, quae ab Auctore hoe eapite die a sunt, ad ius naturae praeeeptiuum tantum perti. nent, eui tamen addi necesse est ius Drmistitim, quod ea saltem fieri sinit. quae eonuenientia, aut disconuenientia necessaria eum lege naturae deis stituuntur. Ex quo iure reanant libertas, im.
pcrium de aliae res similes. Videtur id Auctor ipse
268쪽
in foro diuino mutuantur. Eorum autem institutorum, quibus praecepta hypothetica nituntur, tria potissimum deprehendimus, sermonem, dominium re rum, earundemque pretium, T imperium humanum. Et secundum hanc partitionem nobis deinceps haec disciplina tractabitur '.
NIS ADVERSUS SE IPSUM, TAM CIRCA
CULTURAM ANIMI, QVAM CURAM COLPORIS ET VITAE.
Ι. Immisi euhura flui es necessaria. II. Circa quae versetur 'III. Animus primo religione imbuendus. IV. Ei aduersantes opiniones extirpandae. V. Notitia sui est necessaria. VI. Nostendus hominiskus animus, μιιmqtie incium; VII. Ω quousque vires ipsius se extendant.
VIII. Supra vires non nitendum. IX. quantum circa existimationem laboram stim :X. Ouantum circa opes; XI. Et circa delectationes. XII. Affectus ratioue regendi. XIII. Desudiis literarum. XIV. De cura corporis. XV. De Uu Pisae.
XVI. An sis aliqua obligatio adseruandam
XVII. I ita quaIenus in aliorum Uus -- pendenda: XVIII. δει pro altero periculo exponem
XIX. An propria caedes sis licita. ἰT si Mobio cum caeteris animantibus hoc commune habeat, quod sua conseruatio curae ipsi sit, ac vi quam optime sese haheat, Ultro gaudeat: tamen quod ea cura ', longe exquisitior &sublimioris indolis esse debeat, quam qua bruta defunguntur, causa est non solum, quod iste prae his longe plura accepit, eximiam & Ductuosam
culi agnouisse L. I. e. 4. I. Is. ut ibi in nota a. indi.
I l. Ad quaestionem. Quomodo homo si. hi ipsi obligatus esse possit, auetor demum responis det in i . ubi videatur nota a. Quod inde sorsitan e i. quod priores XV. . hiatus rapitis se elandae demum editiovi ab dii inserti itint . di id faeientis menti non Oblicrsaretire, tractationi huie ita moram tritici. M Bene hic, Auctor euram ei inseruationis,
rae persectionis praemittit, quum perfici neque. amus, nisi salui tinnis. Qitiequid tamen hoc, Asequentibiis X lil. 4. . dieit, ad ideam posteriorem. id est , ad persectionem, pertimet. Ceterum se. eundum ea prineipia. quae sipra in n. 2. ad β. I e. 3. posuimus, notandum est, officia hominis er a se ipsum apud hominem suere ex amore sui ipsius herae ordinato, quo nimi m vnieuitiis integram est. tendere ad itiinitium felicitatis humanae oa-
269쪽
LIB. II. CAP. IV. DE PRAESTATIONI Bus
culturam admittentia; sed etiam quia praestationes, queis obstrictus est, decem ter obire nequit, ni cultura insitam lacultatem promouerit, ac egregiis actionibus habilem reddiderit. Inde quod opere circa seipsum excolendum sumit homo non in ipso solo terminatur, sed fructum suum quam maxime in genus humanum diffundit; & quo praestantior quis sibi ipsi fuerit, co nobilior huius uniuersi ciuis & munificcntior liabetur. Eoque homo leges socialitatis, cui a Creatore destinatus est, implere studens, merito primam circa se ipsum op ram collocare debet, eo selicius officiis aduersus alios satisfacturus, quo cur lius circa sui persectionem laborauerit. Et qui sibi est ipse inutilis ignauu que, ab eo caeteri ne quidquam emolumenti quid expediauerint. Habet autem ista cura non minus necessitatis, quam solicitudinis, quod non solum in summa omnium rerum ignorantia nascantur homines, quorum teneri adhuc animi sacile prauarum opinionum sordibus imbui possunt, quas aegre deinceps iterum elueris ', Ied & per congenitas iam libidines in deuia a recta ratione, validius , languidius, abripiantur, quae nisi coerceantur, per totam vitam prauarum colluuiem actionum progenerant. Praesertim cum vana sit
querela illa apud EvRIPIDEM Supplicibus vers. Iogo. & seqq. J:
Διοτλῆ βίου λαχοντες ἐξορθουμεθάν. Hei mihi, quare non licet hoe hominibus, Bis fieri iuuenes, G rursus senes.
Nam in aedibus quidem si quid non recte se habeat, id
Poserioribus sententiis evrindamus: Vitam vero non licet: si autem essemus iuvenes
Bir, is senes. si quis peccauisset. id nos
Duplieis vitae facti compotes corrigeremus.
Cum autem eκ duabus homo constet, partibus anima & corpore, quarum illa actionum homini propriarum origo & principium est, hoc instrumenti vicem obit, illius cura & cultura merito primas sibi partes vindicat. f. II. CvLTUR A animi, ad quam capessendam omnes homines ob stringuntur, & quae ad rite obeundum hominis ossicium est necessaria, hue
s) Id quod etiam magnis viris subinde continia sit. Vere SENECA praefat. L. III. Quaest. Na. tur. Innumeralitis Itius, qui viari. pia popul/ι ha . luera in potestarer paucissimi qui se. H. I. III. a s ENECA Epist. m. Hamvis es
3ὶ siue piae illius fiduciae, qua homo ad fidele obis quiuin
270쪽
HOMINIS ADVERSUS SE IPSUM ET C.
227 potissimum redit, ut recte sese habeant sententiae de rebus, quae ad ossicium ipsitus respiciunt, ac ut rite formetur iudicium & aestimatio circa res, quae ampetitum stimulare solent, utque motus animi ad normam sanae rationis reuocentur, & temperentur. . III. INTER sententias igitur, quas penitus imbibisse omnes homines oportet, princeps est ea, quae circa Deum tanquam Creatorem & RNctorem huius uniuersi versatur; quod scilicet reuera eκsistat summum aliquodens, abs quo caeterae res originem, & motus sui principium habeant, non quidem tanquam abs potentia aliqua bruta, licui verbi gratia pondus horolo
gio appensunt id impellit; sed quod intelligens sit ,& liberum: quod idem tum
in uniuersum mundum , tum in genus humanum, quin & singulos homines regimen exerceat; Cuius notitiam nihil fugiat; abs quo per legem naturalem certa ossicia hominibus pro imperio iniuncta, quorum obseruatio ipsi probetur, violatio & neglectus displiceat, eoque nomine ab omnibus incorrupte &citra respectum personarum rationem sit exae furum . In hac autem persuasione non solum praecipuum hominis ossicium vertitur, de quo alibi 'plenius egimus, quod huc transcribendum non duximus; sed etiam ea ' sundamentum est illius adquiescentiae, qua hominum animi intrinsece persunduntur ' , quin & illa ipsa volui firmamentum est omnis probitatis, aduersus alios homines exercendae, & citra quam nemini recte feci ne serio cordi est , nec aliis de cuiusdam probitate satis cautum creditur. B o E T A I v s de Consolat.
Phitri Magna vobis necessitas incumbit probitatis . cum degatis δει oculis iudicis omnia cernentis. G R o TI V s ad libr. Sapient. cap. XII, r. quanquam magnisce dicunt quidam, honesum per se expetendum; tanta tamen in animo es vis eorum , quae com picimus, ut nisi adsit de diuina prouidentia, o quidem facta hominum repensante perfluasio, smulque loges quaedam, quae in rectam viam homines dirigant, fieri non possit, quin exιra orbitam evagentur, es quidem saepe grauiter. Nam ut vaga es h minum ratio, ubi asseetas, o blandienses assectibus moret accessere, facile reperit rebus prauit velamenta, si atque Ibi, donec plane obsitae t. Vanos ergo dieit eos, qui Dei V prouidentiae ipsius cognitionem non misite eus odiunt, sed de ea re' sententias cuiusque permittunt arbitratui; quo nihil potes reperiri, non iam dico bonis moritur,
sed G rra blicae exitiosius. Quanquam autem ex decretis religionis Christi Dau constet, Deum non quovis genere cultus hominibus propitiari hactenus, ut peculiari ipsos gratia complueti, & aeternae felicitatis compotes reddere V Iit; qui effectus eum duntaxat comitatur, quem ipse singulari modo generi humano promulgavit: habet tamen quaevis seria penuasio de Numine, eiusque prouidentia sub quocunque conceptu particulari, aut modo cultus hanc emca-F f α Ciam,
νουωτων. Heri non potest. 't pius si erga eum. qua non conspicitων. is qui impias es an eos, quos in proxima vivir. H. sequiiiiii eompositus in Deum toma recumbit. S E NEC A praefat. L. III. Quaesti Nat. suid es/ra. .