Sam. L. B. A Pufendorf De jure naturæ et gentium libri octo. Cum integris commentariis virorum clarissimorum Jo. Nicolai Hertii, atque Joannis Barbeyraci, accedit Eris Scandica. Recensuit & animadversionibus illustravit Gottfridus Mascovius. Tomus pr

281쪽

Vectigalia porrigam . quam si Mygdoniis regnum Hastartiei Campis continuem. Multa petensibus desint musta, bene es, cui Deus obtutu Parca quod satis es manu. IDEM I. Epist. Io. vers. 32.3 Licet sub paupere recto Reges, Regum vita prae- rrere amicos. IBIDEM Epist ΙΣ vers. 7. J Pauper enim non est, eui rerum suppetit et sui. Q v I NTILIANVS Deelam. I3. Satis diuitiarum es, nitu amplius vecti. Turpilius apud Priscianum: Profecto ut quisque minimo contentus fuit; ita fortunatam vitam duxis maxime. Inde nec quaerendi cupidini fraenum nimis laκandum ; multoque minus per pravas artes & iniurias aliorum ad opes grassandum. HORATIUS I. Sat. I. svers. 92. & seqq. J Denique sit is quaerendi ; eumque habeas plus Pauperiem metuas minus, s finire laborem Incipias. parro quod auebar. Eu ME NIVS Panegyr. Γ cap. rs. J Nullir muneribus fortunae

explentur, quorum cupiditates ratio nou terminat . atque ita eos felicitas ingrata sitier-suit, ut semper pleni sperum, vacui commodorum, praesentibus careant, dum futura

prospectant. Addat. CHARRON de la Sagesse L. I. c. sti. Tum quae parta sunt, non alio loco habenda, quam subsidia nostrae necessitatis, & materia de aliis hene merendi. Nequaquam autem ut in sola eorum possestione & cust dia, ac in infinito eadem accumulandi studio animus unice velut occupetur aut adquiescat. ΙvvENALIS Sat. Iψ. fvers. 136. 37. J Manise phrenesii, Hloeuples moriaris egenti vivere fato. Egregia est illa commendatio viri sapientis

apud ST ATI vM Sylvan L. II. in fine. J Non tibi sepositas infelix stris,utilat

area Divitias , auidique animum dispendia torquent Foemrire expositi census, Ndocta fruendi Temperies. HIppo DA Mus de Felicitate pag. 662. Ed. Amstd. in Opusc. Mythol. 1688. J . 'ου μονον ταν κτῆσιν δῶ τῶν καλῶν, άλὼ κώονασιν. Non filum possidere oporret bona, sed N iisdem rui. Add. TMgoca imus Idyll. 16. HORATI vs Epod. I. s 33. 34. 3 Hauz parauero . quod avt

auarus, ut Chremes, terra premam : Dibinctus aut perdam ut nepos. IDEM IV. Od. 9. svers. 4s. D seqq.) Non' dentem multa vocaveris reete beatum. rectius ociscupat uomen beati, qui Deorum muneribus sapienter uti callit. I D E M I. Epist. 2. vers. s6.3 Semper avarur etet; certum voto pete sinem. quod satis es cui contingit, nihil amplisi optet. I D E M II. Epist. 2. vers. I9o. & seqq.J Vtar, N ex modico, quantum res postera acerus Tollam; nec metuam. quid de me iudicet haeres, quod non plura datis invenerit. Addat. G E L L I V S L. X. c. I 7. Cogitandum quoque, quod natura non desinat foecunda esse in producendis iis, quae indiget tiae humanae subseruiunt. ARO AN Us Epicteto I III. c.2 . 'Ουδές kι αι Θρωπος ορφανος, ἀλά πάντων ἀιει κν διηνεμοῦς ἡ πατα ἐ- ὸ κηδομενος. Mortalitim n mo pupillar es. sed es pater, qui continenter omnes curat. Item, qUod quae in suturos usus disponuntur opes tam variis casibus obnoxiae sint; & custodia saepe non minus sollicitudinis, quam adquisitio laboris requirat. HORATI vs III. Od. I6. vers. t . J Crescentem Iequitur curia pecuniam. Quod denique a m mentibus omnia, quae nobis superfuere, haeredi saepe indigno aut ridenti re

282쪽

AOMINIS ADVERSUS SE IPSUM ETC. ris

eamus, semper desiderando multo maiores opes ' Omnes sane obliti fimus, mortalo maesse natos. Igitur uti non negligenda, si qua se offerat, occasio fuerit honeste opes adquirendi: ita animus assuefaciendus est, ut si sors serat, iis amissis non

velit concidere. HORATIUS III. Od. 29. vers. 13. & seqq.J Lauri manensem fortunam; A celcres quatiι penuat resigno quae dedit, is mea virtute mei inuoluo probamque pauperiem fine dote quaero. Add. CHARRON dela Sagesse L. I. c. 39. n. II. g. 9. Vice Uersa circa erogationem istarum ita temperandus est animus, ut & quae expendere ossicium iubet, libenter eroget, & easdem praeternecenitatem & rationem ne dissipet. HORATIUS II. Ep. 2. V. I9s. I96.3Disat enim, spargas tua prodigur, an neque itum Inmitur facias, neque plura st rare labores. Iv v ENA LIs Sat. XI. vers. 37. 38. J Nec mustum cupiar, cum fit tibi gobio tantum In loculis. Ouis enim te deficieme crumena , s crescense gula

manet eatius y Aeque enim stultum est, non velle istas ei fini, cui destinatae sunt, adhibere 3 & temere profundere, quae melioribus usibus debebantur. Praesertim cum illud multiplicem osticii violationem habeat coniunctain ; &hoc ad multa vitia ac molestias, puta, aes alienum, foedam paupertatem, rapinas, fraudes, surta viam sternat. CATvLLvs : Carm. 26. J Villa nostra

non ad flori Fatus opposita es, nec ad Fauom, Me Devi Boreae, ad Apeliotae: Verum ad millia quindecim es ducentor. O ventum horribilem atque pestilentem. L v-C A N v s L. I. vers. I81. I 82.3 Hinc Gra vorax, auidumque tu tempore foenusin concussa fides, G multis utile bellum. OvIDIvs Heroid. I. Epist. Is. U. 66. J siuasque male emist, nunc male quaeris opes. Add. BAco Sermon. fidei. c. 28. & 34. f. XI. ID PRAETEREA rationi non repugnat, dolorem non ne

cessarium auersari, & quantum licct sugere; quippe qui ad destructionem comporis tendit; nec solum ut quis doloris sit Lxpers, sed ut obiecta quoque adsintiensibus accommodata & grata. Vid. CHARRON de la Sagesse L. II. c. 6. n. I. a. Sed ut singularem & exquisitam sensuum titillationem cupide assectet

animus, assuefaciendus non est; cum illa aut enervet hominem, & corporis iuxta ac animi vigorem Opprimat, atque grauibus negotiis inutilem reddat; aut tempus melioribus & necessariis operis suffuretur; aut necessarium homini adparatum, opesque melius erogandas absuinat ac dissipet; aut saepe cum deliacto coniuncta, periculum, damnum, dedecus, aut dolorem post se trahat. Em go Leti dolores non necessarios, nullique usui sibi arcessere vesaniae proximum; ita rationis est, licitas etiam & innoxias voluptates modice potius degustare, quam penitus iisdem immergi. Nullo modo autem ob voluptatem osticium negligendum aut violandum. ιβ. XII. D E N 1 Qv g Ω circa id sollicite animo cura est adhibenda, ut

motus suos & assectus in potestate habeat; quippe quorum plerique non solum valetudinem corporis, & vigorem animi vehementer profligant, sed & iudicium intellectus velut obnubilant ac distorquent, & in deuia ab ossicio & ratione non leuiter inclinant, sic ut frigus aflectuum sit velut naturale principium prudentiae & probitatis inter homines. Q vi NTILIANVS Declam. 296Magni

283쪽

Magni ametur rura non spectant. Circa singulos pauca notare taedio non erit. Laetitia in se naturae cum primis congruit. Id tamen cauendum , ne intempestiue, aut cκ causis non idoneis sese exserat, puta ob aliena mala & ne ad ineptias, vanitatem, & quae turpia aut indecora sunt, propellat. Tripitia animum corpusque velut carie quadam eXedit. Igitur ca quantum potest exterminanda, nisi quatenus inter ossicia humanitatis habetur, calamitatem aut mortem aliorum miseratione & luctu prosequi, aut quatenus poenitentiae ob praua facinora eXprimendae requiritur. Amor naturae humanae amicus assectus , sed qui ratione hactenus est temperandus, ut in obiectum dignum feratur ; ut ad turpia patranda se non vertat, aut ex turpibus velut pabulum sibi quaerat; ut aliis ossiciis remoram ne iniiciat; ne in morbum degeneret; ne si versetur circa rem corruptioni aut amissioni obnoxiam, adeo arcte eandem complectatur, ut ea amissa, animus se colligere nequeat. Sopuo LEs Antigone spag. 2 o. Edit. IIenr. Steph.J: Mη που τας φρένας -'κδονῆς γυναικος

ενικ' εκβαλης. Ne mentem per amorem mulieris causa abiicias. EvRIpinns

νων, αποτ a σαβα κα πτειν . oracbat mediocres inter se mutuo mortales misi re amicitias, s non usque ad extremam medullam animae, Et amores animorum fa-

eila solui posse, ο expelli, intendi, seu minui & augeri. Addatur B A c o Se mota. fidei. c. io. Odium infestus affectus tam habenti, quam illis, in quos se tur. Ergo id quantum potest restinguendum, ac obnitendum, ne illo impulsi aliis inferamus, quod officio repugnat. Et si quis omnino dignus sit, quem auersemur, ne tamen ideo nobis ipsis aegritudinem conciliemus. Inuidia deformis plane assectus, & qui saepe in aliis, semper autem in ipso invido prauos essectus producit; dum inuidus propriis moribus, sicut rubigine ferrum, conficitur. Videt ingrator, int.bescitque videndo successus hominum, earpitque scarpitur ina , Iuppliciumqtie suum cs. OVIDIVS Metam. II. vers. 78i. & seqq.JInuidia Siculi non invenere t ranni tormentum maius. HORATI Vs I. Epist. a.

vers. 8. 9.J Spes, lenior quantumuis assectus, ita temperanda, ne animus per eam aegrescat, ac ne dum Vana, incerta, aut supra vires posita complectitur, gratis sese fatiget, & si εγρηγκοτος ενυπνιον , et stilantis smnium , Uti

Aristoteli dicitur apud Diogenem LAERTIUM L. V. Segna. 18. J Neve in nos cadet, quod est apud LUCRETIUM L. III. vers. ro9s & seqq. J Dum

abest, quod auemur, tu exsuperare videtur Caetera; pos aliud, cum contigis illud, miremus: Et sitis aequa leuet vitai semper hiantis. Metus humanae menti inimicus , planeque inutilis. Nam cautelam, quae cX illo prouenire putatur, etiam citra cum prudentia & circumspectio nequidquam trepida, aut anxia producere potest. Ira violentissimus iuxta ac perniciosissimus affectus, cui omni studio reluctandum, quae & ipsam sortitudinem ac in periculis constantiam , cui vulgo subseruire putatur, velut occoecat & praecipitat. XENO pHON de Re

h. XIII. 0 De inligo paedagogicorum petrus iatoriis liΓs iae riae . ex pa/dagogica eontracta . Roniardus. vir acerrimi indicii, apud T H U δε- characterem vel unu Isimi aeua cuνracula δειν N v N L. LXXVI. ad A. i3sa. censebat: Nunquam posse. H.

284쪽

HOMINIS ADVERSUS SE IPSUM ET C. st i

ficiat. quae poenitenda fiunt. ST A DIVS Theb. L. X. vers. 697. & seqq. J Nefraena animo permiιle calenti: Da spatium renuemque moram: male cunera ministrat Impetur. H o R A T I V S I. Epist. a. vers. 62.3 qui non moderabitur irae, Imfectum volet esse. dolor quod Iaaseris, mens, Dum poenas odio per vim fesinat imulto. Ira furor breuis est. Add. LIBANIVS Progym. Vituper. Irae. Irae cognata est Libido vindictae, quae quatenus excedit legitimam & moderatam ful& suorum defensionem, & suorum torium assertionem aduersus violatores plane in vitio est. Addat. Anthon. le G AND Institui. Philos Cartes Pan. VIII. cap. II. seqq. q. XIII. A T Qv E in his sere consistit illa cultura animi, ad quam capessendam omnes tenentur, & circa quam ingenerandam potissimum soliciti esse debent, quibus aliorum informatio incumbit. Huius quippe priuatio, aut contraria eidem dispositio ossicio hominis aduersatur, aut ad idem rite obeundum non parum reinorae iniicit. Eoque qui eiusmodi cultu destituitur, in reprehentione est. Datur praeterea peculiaris animi cultura, in variarum rerum , artium & disciplinarum notitia consistens, quae non quibu uis adeo necessaria est ad ossicium hominis rite obeundum; eoque illam quisque capesset, prout ipsitus capacitas, &occasio, & caulac impellentes, & fructus, cui producendo idonea est, suadebit. Caeterum quin artes illae, quae necessitatibus, & commoditatibus vitae humanae subseruiunt, utiles sint, nemo in dubium vocat. Sed circa studia literarum non pauci scrupulum iniiciunt, quasi illa non inutilia solum, sed & perniciosa forent; eoque in multis rebuspublicis illa plane proscripta, quatenus supra peritiam legendi, scribendiaque, & numeros tractandi procedunt '. Quin per illa homines ineptos ad

negotia gerenda reddi multis persuadetur. ERAs Mus L. XVII. Epist. Ia. in elogio viri cuiusdam eruditi hoc quoque ponit: Rerum communium prudentia valens, quae fere silet in sudiorum cultoribus desiderari. Ac nemini ignotum est, quae vocabula in homines literatos iactentur. Sic celebris est locus apud P koco p 1 v M Hist. Goth. L. I. C. 2.3 Multum abese a virtute literas, s senili instum tisne deisti plerumque I ad metum incuruari indolem. Theuderisum fluum dicerer Fieri non posse , m qui didicissenι flagra extimsere, ad contemtum ensium hastarum. que exsurgerent. Non multum abit illud P LΛTONI s de Rep. L. VII. T. II. pag. s37. Edit. Steph. J 'Oυδεν μοβημα μετα δουλειας τον ἔλεοιρον χρημανμανειν. Nullam disciplinam feruiliter ' Ingenuum oportet discere. Et S EN E c A E Hippolyto vers. 4S9. 6o.J Ingenia melius recta se in laudem ferunt, Ambilem animum vegeta libertas alit '. PLATO Gorgia s pag. 33o. F. Ed. Fran

η πολιτικην πραθν, καταγελατοι γίγνοWr . Ouotlas ad aliquam rem gerendam νει publicam

M Id est, per ηυ- ρο metum, quo tamen sen- D Qui loeus ipse quoque alienus est ab insti. su hane vocem vix aecepisse videtur Auctor, no- luto Auctoris. prouu cuiuis Semecam conserenti,tante Cl. BARBE Y R ACO. manuisum erit.

285쪽

LIB. II. CAP. IV. DE PRAESTATIONIBVs

publieam ves priuatam se conferunt, Labentur ridiculi. A R R I A N v s Epicteto L. I. cap. II. Scholasticiam vocat: Ζωον, ὼ πάντες καταγελωμεν. Animai, quia deridetur ab omnibui. Add. Michael MONTA IGNE L. I. c. 24. CHAR-R O N de la Sagesie L. I. c. 39. in fine & L. III. C. 34. n. I9. seqq. Eam ad rem liquido definiendam utque adeo & literis iustum pretium ponere sciamus, multum facit, si id primo tanquam indubitatum ponamus, ad prudentiam &sapientiam non sus secre solas literas ', sed omnino requiri natiuam animi ho. Ditatem ; quae si absuerit, non magis per solas literas sapientiam producere poteris, quam opimam segetem, si steriles arenas vomere proscideris. Aliud quippe est, multa legisse, aliud sapere & prudentem esse. Vetus Poeta: ' λς ουίὸν η μαθησις, ην μη νῖs τῆ Vι nilui es doctrina, si mehu abfuerit. Et recte Q v INT I ANVS Bs.sa. L. VI. e. 1. Plus sine doctrina, prudentiam. quam sine prudentia facere δε- Errinam certum es. Inde quod per naturam stupidus & stultus ope literarum prudens & sapiens non evadit; id non magis quid praestantiae solidarum literarum detralait, quam efficaciae medicamentorum quid decedit, quod ea mortuis vitam restituere nequeunt. Habenti dabitur. Et euisura vim promotiet insitam;

eoque illa frustra adhibetur, ubi nihil est insitum M. Quin & hoc obseruatum est, non minus natiuam stoliditatem, quam malitiam & impietatem, ubi a cesserint literae, fieri incurabilem, Se intractabilem, magis; quia per has illi

velut arma accedunt, quibus utramque defendat & in apricum producat. Et HOBBES IUS Leviath. c. 4. pronunciat: Neque fine literis homines seri sum insigniter sapienter, neque svis cui forte morbo vel praua constitutione organorum animus laesis fit, insigniter sulti. Add. B A c o Sermonum fidelium c. 48. D inde non omnia, quae literarum vocabulo continentur, sunt eiusdem indolis, nec pari dignatione habenda. Alias enim literas potainus vocars utiles, alias elegantes s curiosar, alias denique inanes. Vtiles literas ad tres licet reuocare

classes; ad doctrinam moralem, medicinam, & mathesin. Nam Theologia illa vera & solida proprio stat pretio ; nisi quis eam ad priorem classem reuoc

re velit. Prima circa culturam animi, ac socialis vitae promotionem, altera circa sanitatem corporis, tertia circa varias artes vitae humanae maximam commoditatem adserentes, manifestum habet usum. Per elegantes & curiosas literas intelligimus, quarum utilitas non quidem tanta est, Vt citia eas viata humana minus sociabilis aut commoda sit futura, quarum tamen notitia i genuo homine digna, quod vel penitius in rimarida opera naturae nos deducat, vel praestantiam humani ingenii, & dexteritatem arguat, vel humani generis, operumque se actionum humanarum memoriam conseruet. Et huc possumus referre cognitionem variarum linquarum, subtilem naturalium rerum inquisitionem. subtiliores partes matheseos, historiam omnigenam, criticam, quatenus per eam monumenta ingeniorum integra praestantur, poeticam, Oratoriam, & similes. Quae sane in se egregiae & laude dignae sunt, & condimenti

286쪽

HOMINIS ADVERSUS SEI pSVM ET C.

menti atque ornamenti vicem in cultura hominis habent; & ad hunc modulum sunt tractandae atque aestimandae. Inanes autem lituras voeamus , non illas solum, quae circa salsa & erronea sunt occupatae sed etiam quae satagunt circa commenta astutorum aut otiosorum hominum, distinendis ingeniis, ne ad solidam rerum cognitionem adspirarent. Qua classe censeri debent non solum multa veterum philosophorum dogmata, oppido quam a rerum natura abeuntia; sed & pleraque, quibus per superiora iecula harbara scholae pers nabant, quae adhuc a multis mordicus retinentur, inscitia meliorum, aut quia dediscere pudet, quac tam operose didieerunt, aut quia monarchiae lyapalis in-εerest, vegeta ingenia nugis detineri. Vid. HOBBEsIVS Leta athan. C. 4s. ΡLvTAR Ilus Alexandro pag. 668. C. Ed. ech.J de metaphysicis Aristotelis: 'ΛληΘως ἡ μετα τα πραγματεια, προ δδα τοκαλίαν Hi μαθησι

ουδεν εχ s χ ρησιμον. Reucro commentarius ille metaph scus ad ricendum vel diseudum nihil habet compendii. ΜΑRΤIALIs II. Epiit. 86. vers. 9.iod Turpe es di ciles habere nugas, ta sultur labor es ineptiarum. Has inanes literas maxime despicit, prout quisque solidis literis fuerit instructior. Denique quod vitium est ineptae disciplinae & malesan0rum Orbiliorum, id hautquaquam ipsis literis est adscribendum. Vid. CHARRON de la Sagesie L. III. c. I . n. 23. seqq. Sic quis ad sapientiam & prudentiam aliquid proficiat in tali schola, qualem Vranii philosophastri describit AG A T H I A s L. Il. Cc. ist. J Cumflua habent conciliabula, prout cuique libitum fuerit, irreuerenter de Iublimibus hisce rebus. diuinisque quaesionibus sermones viiscent; ta semper de iisdem argutames, nee ipsi aliis quidquam persuadent, neque de concepta semel νιnione, qualiscianque ea tandem sis, diseceduut, sed eadem semper mordicus retinent G tu utar, finitaque ahereatione infensis inter Ie animis decedunt, I apertis coniticiis sese mutuo lacessunt, turpervoces emittentes, instar aleatorum rixantium. AIque ita solvitur ipsis certamen, nullo cum μι tu dato vel aecepto , acerrimi vero histes ex amieis facti. Ad directorem autem diatribes hoc pertinet: Mονω δε τω Θρασυς ἀιν mu λατατας ουκ εἰδὼς ἐν o Imν Atiae. Sola praefidentia ET inani linguae volubilitate nihil hiens inter nia

hil fientes vincebat. Similem disputandi processum describit Luci Aruus in his accusato. Addatur IDEM in dialogo, qui inscribitur Charon. De caetero quis dubitet bona indole praeditum, ubi solidis literis imhiatus suerit, in rebus gerendis cxpeditius progressurum, quam solis naturalibus viribus succinctum Z P L v Υ Λ R c u v s de Edue. Lib. pag. 8. A. Ed. V echel.J 'Ο Θνωσταις

τῖ πρακτικου διαμαρτάνων, ἀνωφεληs' o θε προπακὸς, ἀμοιρησας φιλοσοφίας αμουσος καὶ πλημ ινλη ς. Contemplator si actionibus obsineat, inutilis: rebus gerendi, deditus, phris Ophiae ignarus, rudis es ta facile errat. Vetus Poeta: Γραμματα μιαθεῖν δῶ, κομμαθον rα νοῦν εχειν. Portet sit cras discere. T disentem sapere. SAL LusTIVS Iugurth. praef. c. 2.3 quo magis prauitas eorum admiranda siqui ingenium, quo neque melius neque amplius in natura mortalium es, incultu atque socordia H li a torys

287쪽

LIB. II. CAP. IV. DE PRAESTATIONIBUS

torpescere sinunt. AELIANVS V. H. L. VII. c. 1s. Cum Mit lenses imperium maris tenerent, sociis, qui desciscebant, hane poenam imposuerum , is liberos suo non docerent literas, neque Muscam: omnium suppliciorum hoe grauissimum iudicanter, in infitia N ignorantia artium liberalium vitam transirere. Addantur quae CICL-R o oss. I. fc. 6.J tradit de studio veritatis inuestigandae. Eit tamen illis, qui circa studia literarum versantur , in primis obseruandum, ut illa ad usum ali quem vitae humanae reserant, & ad culturam ac perfectionem animi, nec prosterili occupatione fallendo tempori habeant. Aristippus apud Diogenem LAER-Ti v M L. II. ff. So. E L Amstet.J interrogatus, quaenam sint ea, quae pueros honestos addiscere oporteat λ Ea, inquit, quibus, cum viri fuerint, utantur. Ac improbum est, qui tam egregias animo teneat sententias, idiotis nihilo meliorem esse. Pacuvius apud G E L L I v M L. LIII. c. 8. fgo odi homines urtava opera. N phi in pha Iementia. Iso CRATES Encoin. Helenae L circa init. p. dis6. Ed. Paris. 362i. Jr Sophistas decebat suos auditores in iis rebus, quae in vita

communi vestim habent, eruire; alque in actionibus eiullidius, earumqive peritia exercere ; illud evitantes, longe praestabiliur esse, de rebus milibus mediocres opiniones habere , quam Iupervacuarum exquisitam notitiam: s aliis paulo superiorem esse in ma- sis, quam tu paruis, praesertim iis . quae vitam nihil adiuvant, mustum exlesiere.. v c I A NVS conuiuio pag. 8. T. II. ELAmstet.J 'Ουδὸν ἔφinoe ἐα ἰ-αθαρτά μαθηματα, εἰ μή τις ἄρα κριν τον βὰν υθμίζει πρec τα βέλτιeν. NA prodes mssolueras, nisi quis is vitam melius disponat. Apud Aegyptios bibliotheca inscribebatur Medicatorium animae. Diodor. SI C V L v S L. I. c. 49. Praue eruditi sunt, in quos cadit illud ARRIANI Epicteto L. IV. C. s. 'Eν σχολῆ λδεντες, ἔξω δ' αλ ωπεκες, in schola leones, foris vulpeculae. Tum ne omnis scientia in nudam auctoritatem, & audiendi consuetudinem, ac verborum non intellectorum imitationem resoluatur; sed ut in solida rerum iundamenta inquiratur. Circa ea, quae nondum ad liquidam demonstrationem deducta sunt, pertinacia absit, ac lubenter prior opinio mutetur, ubi meliora & certiora suerint ostensa; quod facile sit . ut alii perspicacia ingenii nos superent, &sequens dies priorem doceat. Id enim certissimum generosi animi indicium. SopHO-chps Antigone spag. 242. Ed. H. Steph. J : ΛΑ' ανδρα κηντις ὴ σρφος, τὰ

μανθα δειν πολ' ἀικρcν ε δεν κα το μὴ τεινειν ἄγαν. Sed N Japientem virum discere multa non es rvrpe, non nimium repugnare. P L I N I v s N. H. L. III. Prooem. Minime mirum est, hominem geuιtum non omnia humana nouisse. IDEM L. XI. c. 3. Mihi contuenti se persuasita rerum natura, nihil ineredibile exisimare de ea. Inde est

σιολογητέον.-ώς τα φαινομενα ε ἡ καλειτα . Non iuxta legis Ianctionem de natura Merendum, sed sicut ea, quae videatur, hortantur. CICERO de Nat. Deor. L. I. fc. s. J Obes plerumque iis, qui discere volunt, auctoriras eorum, qui se docere profitemur. Desinunt enim suum iudicium adhibere ; id babent ratum, quod ab eo, quem probant, iudicatum vident. Q U INTILIANVs Institi Orat. L. III. c. I. Illi probant qualecunque ingressiIuna iter: nec facile inculcatas 'eris persuasiones mutaueris, quia nemo non didicis mauult, quam discere. ID E M L. VII. c. vlt. Nemo minui Peliis id, in quo maximus suis. HORATI Vs II. Ep. I. vers. 83. &

288쪽

HOMINIS ADVERSUS SE IPSUM ET C.

2 sseqq.J res quia nil rectum, nisi quia placvit sibi ducunt: Vel quia turpe putant parere

minoribus, cy quae Imberbes didicere, Iner Perdenda fateri. Entinuero τω αλη Φῶχαλεπά - ὼΘεμις, veritati indignari nefas. P L A T o de Rep. L. V. in finedEt fluperuacuus foret in sudiis longior labor . si nihil liceret melius invenire praeteritis. Denique ne quis ita se penitus immergat libris, ut alia ossicia negligat, &ad vitae ciuilis genium inhabilis reddatur. LVCI AN Vs Conuiuio I. C. To πε-

ά άγει πων ορΘῶ ν γισμων τους - μρνα τἀ ειςλια, κώ τα ἐν ε δερκφροντιδας συνεχ9ς ἀφορῶντας. Durarum sudia a recta ratiocinatione abducunt res, qvi in solos libros, ta eorum curam cogitationes continuo defixerunt. Alias enim pedanistismus mentis, non literarum aut sectae alicuius vitium est, sed omnis generis, conditionis & ordinis homines perambulat q. f. XIV. Qv A N Qv A M autem praecipua & maxime operosa circa animum cultura versetur, non tamen ideo corporis cura est negligenda, quippe cuius fulturis animus sustinetur , & quo male se habente animus quoque parum praeclari effecerit. Est igitur quantum in nobis, opera danda, ut mens sana in sano corpore habitet, & ut illud ad laborum potius patientiam induretur, quam deliciis, & molli otio frangatur, Vid. Diodorus Sicu Lus L. Lo. s. apud Lucianum de Lapsu inter salutandum I. I. p. ron. Ed. Amst. J Pyrrhus memoratur quotidianis sacrificiis Deos nihil aliud orasse, quam υγιαιων valere, quod hoc omnia bona contineat. Tum cauendum, ne intemperantia cibi, potusque, intempestiuo & non necessario labore, aliaue ratione eius rigor viresque amigantur. Quo nomine vitanda est ingluuies, ebrietas, immodica Venus, & similia. IvvENALIs Sat. XI. vers. 34. J Bucco nostenda es mensura tuae '. Add. quae contra incontinentiam disputat Socrates apud X t- NopHONTEM A pomnem. L. I. scap. 3. Edit. Oxon.J Argutum est dictum Democriti apud PLUTA Rc HVM de Sanitate tuenda D pag. i3s. Ed. chel. Jρι το σωuα Δικάσαιτο τὴ νωικώσεως, Φουκ ἄν ἀυτήν ἀποφυγῶν. Si damni isti accusaret animam corpus. Hum quin condemnetur effugere non posse. Etsi reponi queat, errores animi circa vietum ac voluptatem , caeteraque quae corporis tutelam spectant, inde prouenire, quod animus praeter rationis monita cedat adpetitui & arietibus corporis, per mentem nunquam reddatur detcrior. Nec minus celebre THEOPHRASTI dictum: Πολυ τω σέ-ατι τελει ἔνοίκιον ἡ Magnam mercedem pro inhabitatione anima persolvis corpori. apud Plutarchum, ubi suprap. 13s. E.J Add. BACo Sermon, Mel. c. m. f. XV. Vi TA Nos TR A nobis a Creatore concessa est, velut stadium aliquod, exserendis eκ dictamine rationis nostris viribus: coque illa non reciprocatione spiritus, sed honis actionibus metienda est. Unde cauendum cuilibet, ne sit ἐτώσιον οιχΘος inimile terrae pondus, sibi inutilis , aliis

illi 3 grauis;

289쪽

LIB. II. CAP. IV. DE PRAESTATIONIBVs

grauis; numerus tantum, & fruges consumere natus , aut cui in solo vivendi caula palato est . CicERo de Nat. Deor. L. II. sc. 16. 3 Mihi, qui via hil agit, esse omnino non videtur '. ovo ius de Ponto L. I. E. c. veri. .3Mors nobis tempus habetur ineri. Silius ITA LICus L. III. vers. i q. J quantum etenim isavi a morte silentia vitae ' THEoc Ri TVs Idyll. t . vers. vlt. 3IIeιειν τι δῶ οις γοiυ χρον. Oportet quid Mere, quibur genu es viride. Add. Gg ivs L. XIX. c. io. Cum porro industria hominum sese soleat eκ- serere vel circa quaerendas res vitae seruandae necessarias, vel circa Oheu

da munia vitae socialis, & ciuilis, quae magnam fere habeat varietarem,& quibus non quivis aeque idoneus est; inde cuilibet mature capessendum Deligendum genus vitae, honestum, proficuum & suae capacitati conueniens. Ad quod plerumque viam velut designat impulsus genti corporis & ingenii peculiaris habilitas, natalium conditio, sortunae hona, parentum auctoritas, quandoque imperium ciuile, inuitans occasio, aut necessitas. IsocRAT EsAreopagitico f pag. 2sq. J de veteribus Atheniensibus : Vniuersis easdem exercitationes praescribere in tanta rei fumiliaris inaequalitate non potuerunt : Ied ut fingulorum facultater ferebant, ita singulis Praecipiebant. Nam tenuiores ad agriculturams negotiationes deducebant: non ignari I in piae causam esse pigritiam, cy ca facinus inopia plerosque impelli. Ouare nute malorum μιblato, etiam caetera delicta, quae inde velut ebullirem, censebant posse prae aueri. Locupleres aurem animum ad rem equestrem , ad gymnasia, ad venationer, o Philosephiam adiungere egebant. Hoeenim eam vim h.ibere perspiciebant, ut abi virtutibus excellereηι s alii flagitiis pluriami, absinerent. Apud Aegyptios & Indos quilibet paternam artem excolere iu-hehatur. Diod. S VLvs L. I. c. 74. & L. XII. c. i. cuius instituti rationem reddit IsocRA Tns Laud. Bussir. Γ pag. 388. Ed. Paris Isai. J ' Idem receptum erat sub imperio Vnearum apud Peruvianos; solis autem nobilibus licebat pessere cultum scientiarum, non item plebeiis. Garci lassus de la ULGA Comitient. Reg. L. IV. c. I9. Huc quoque facit illud XL Nopu Ora Tis Cyrop.

Vnde in statu sanae rationi aduerso vivunt, non solum qui ex facinoribus victitant ; sed δι qui muneribus vitae communibus sese praeter necessa tatem subtrahunt; uti inter alios sunt multi ex eremitis, Si monachis, & eκ veteribus philosophis nonnulli. Iteni valida mendicabula abusum diuini Nominis in quaestinii vertentia, Deumque sibi velut tributarium reddentia; quorum nequitia eo maior cit, si ultro sibi membra distorqueant, aut mutilent, vet ne si velint quidem, frugi deinceps esse possint. Memorabile est, quod apud Chinenses nemini sano, quantumuis oculis orbato, mendicare permittitur, sed

290쪽

HOMINIS ADVERSUS SE IPSUM ET C.

hi molas trusatiles versando victum sibi parant. MARTi Nivs His . Sin. l. c. c. M. Quia autem celeri lapsu ruit tempus, & inopinantes saepe mors Opprimit , ac nemini iam eam defugere licet; ideo & mature vita utendum, nec prolixa nimis tela actionum ordienda. MART 1 ALis I. Epist. I S. svers. ii. I 2.3Non est, crede mihi, sipientis dicere, Vivam. Sera nimis vita es crastina I mire hiate. Silius Iet ALi cvs L. III. vers. i t. is. J Breuisas vetat mutabilis rae prolatare diem. HORAT 1 vs I. Epist. 4. svers. ia. & seqq.J Inter spem,

curamque, timores inter G iras, Omnem crede diem tibi .iluxisseIupremum. Grara superueniet, quae non sperabitur, hora. IDEM: L. I. Od. . vers. i J kirae δειmma brevis oem nos vetat inchoare longam. Denique & semper velut subductas vitae rationes habere debemus, & mature aduersus terrores mortis animum obfirmare, quo citra indignationem & trepidationem Creatori, quod precario dedit utendum, reposcenti resignare queamus. Silius ITA Licvs L. IX. svers. 375. & seqq.3 Virtus fuιile nomen, Ni decus iasuevit patiendo, ubi tempora lethi Proxima sint. PONI vs N. H. L. VII. c. o. Abui de alis iudicat dies, V tamen supremus de omnibus. A R R I A N v s Epicteto L. I. c. i. Τῆς

Addatur Marcus AN T O N i Nus L. XIL 3. vlt. &BAco Sermon. sidet. c. a. f. XVI. PORRO quantopere homo vitam suam amet, & quam eius conseruatio ipsi cordi sit, manifestum est Verum an solus ille naturalis instinctus , quem cum brutis habet communem, eum ad id propellat; an vero insuper accedat aliquod iussum legis naturalis, dubio non caret. Cum enim sibi ipsi nemo possit obligari, non adparet, quae essicacia sit illius legis, quae in me ipso terminatur, cuiusque seruandae necessitatem mihi, quanaocunque velim, remittere queam, & qua violata, nemini iniuria fiat. Sed & superu cum videri potest, super illam re legem ferre, cum iam antea per ar iam teneritatem amoris proprii homo ta seratur ad se ipsum curandum ti conseruandum, ut ne, si velit quidem , lacile in diuersuin abire queat. SENECA de

BenefiC. L. IV. C. I7. Superusci tum est, in quod imus impelli. Nemo in amorem sit cohortandus es. quem adeo dum nasiisu , trahit. Enimuero si soli duntaxat

sibi homo esset natus, fatemur conueniens ire, ut in.absoluto ipsius arbitrio relinqueretur, quid de se ipse statueret. Sed cum eκ omnium Sapientum consensu Creator optimus maximus hominem condiderit, ut ipsi inseruiat, eκ- eultisque bonis, ab ipso sibi concessis, eiusdem gloriam redderet illustriorem; cumque socialitas, ad quam homo conditus est, exerceri commode & seruari nequeat, ut quilibet se ipsum . quantum in se, excolat, se seruet; cum totius societatis humanae salus intelligi nequeat, si singuli salui sint, necne, nihil intersit: adparet abiesta plane sui cura hominem non sibi quidem ', sed Deo Creatori, sed generi humano facere iniuriam. Cons. tamen

Anthon.

Imo i erates hoc loco illud significat. Ru siride n vobiisse. vi singulis sngulae essent pro Dsono, quod difficillimum videretur umnia ex eellere in pluribus. Praestitisset igitur, hunc locuin post verba Xenophontis Iliaea abhine s. exhiberi. XVI. Hine seite I Os r I si v s L. III. de

라틴어 텍스트