장음표시 사용
341쪽
: s LIB. III. CAR I. UT NEMO LAEDATUR, ET SI
non postremas tenet enormis propriae Utilitatis amor, quandoque compesccndae sunt. Qii in & maxime necesiarium idem est, quod citra illud socialis hominum vita nullo inodo consistere queat. Qui enim nihil boni in me confert, qui ne vulgaria quidem ossicia mecuin miscet, cum eo tamen tranquille vivere possutia, modo nulla ratione me laedat. Imo a maXima mortalium parte nihil amplius quam isthoc desideramus: bona sere inter paucos mulcem communicantur. Ast cum eo, qui mihi nocet, quomodo pacifice possim viuere Θ cum natura cuique tam tenerum amorem sui rerumque suarum in uerit, ut non possit non omnibus modis repellere cum, qui istis noxam inserre
quoque; nam bis pars patriae es. Sanctae partes sunt, A et niuersum venerabile es. Ergo G homini; nam hie in maiore tibi urbe ciuis est. quid si nocere velint manus pedibus t manibus oculit Vt omnia inter se membra consentiunt, quia singula seruam totius interest ; ita homines singulis parcent, quia ad coctum geniti fumus. Salua autem esse scietas nisi amore es concordia partium non Iotes ' . Muniuntur autem
hocce praecepto, & velut sacrosancta esse iubentur non illa tantum, quae immediate nobis ipsa natura concessit, Vti est vita, corpus, membra, pudicitia, existimatio simple κ, libertas : sed etiam eiusdem praecepti vis sese per omnia instituta ac conuentiones, quibus aliquid homini adquiritur, diffundere intelligitur, tanquam sine quo illa plane inutilia sorent q. Sic ut quocunque tit Io aliquid nostrum sit, hoc praecepto idem auferri, corrumpi, laedi, viilius nostris ex toto, aut eri parte subtrahi Uetetur. Quanquam etiam idem multis praeceptis affrinatiuis virtualiter insit, dum illa unum ponendo ipsius contraria remouent. Quam manifeste autem huius legis necessitas quorumvis sese
animis ingerat, adparet ex S E N E C A de Benefi2. L. IV. c. I7. Die cuilibet existi, qui rapto vivunt, an ad illa, quae latrociniis es furiis consequumtir. malint ratione bona pervenire' Prabit ille, cui grossar in transeuntes percutere quaestur es, portur illa iuuenire, quam eripere. Neminem reperies, qui non nequitiae praemiis Fne nequitia frui malit 7. CICERO Ossic. III. sc. q.3 Detrahere aliquid alteri, bominem hominis incommodo sum augere commodum, magis es coηιra naturam, quam mori, quam puVertas, quam dolor. Et Luca L TIvs L. V.
Circumretit enam vis arqtie iniuria quemque: Atque viae exorta est, au eum plerumque reia
ι Deiti spueidum ae pinatam detere Gram, o G ωιotia factu communaa foedera pacis. H. si Add. S NICA Epist. XCV. p. 464. x sqq. Egit. Lugd. Batav. 16 2. de epist ClIl. 63 Laesonem autem illam ad tria voeabulacra i reuocant, eβειν, ' a muNam, iamnum. caedi m. AR ATOTELES II. Pol. 6. H. Iain antea Ci CERC quoque de Finib. III. . monuerat, neminem esse, qui si e scelere, nuci tendat. peruenire non malit, etiamsi impune suturum videat Iactum. Pιιι es enim, inquit,
. II. Vt ad saxeiendum damnum datum obstricti simus, neeesse est, ut damnum datum lege aliqua, naturaIi , vel postilia prohibi tum fit, ut dolo. eulpave nostra id contieerit, ut alteri id datum sit inuito. Quod si
consenserit, adhue restrieὶ4oniblis opus est, quas ad L. I. e. r. 17. not. a. exhibuimus. a) Haee verior est ratio, qtiam ARI-3TOTELIs V. Lib. a. eam quaeremIs in eo tractu
342쪽
Qvo D DAMNUM FUIT DATUM, REPARET UR. ρυ
β. II. EX Hoc CE porro praecepto eonsequitur, si cui ala aliqua lassio fit illista, damnum ue datum rigo modo, quod ipsi recte potes imputari; id, quantum eius fieri potes, ab eodem esse ' Farciendum '. Cuin alias vanum sit praec
pisse, ne alter laudatur, si ubi de sacto is laesus fuerit, damnum ipsi gratis lit leuorandum; & qui laetit, seu diu suae iniuriae secure, & citra refusionem gaudere queat. Neque etiam ' citra necessitatem restitutionis abs se inuicem laedendis prauitas mortalium unquam abstinebit; nec qui damnum passus est, ei facile suerit, animum ad agendam cum altero pacem componere, quamdiu illius reparationem non obtinuerit. f. III. DA3s NVM etsi proprie ad res pertinere videatur, a nobis tamen ita laxe accipietur, ut Omnem laesionem Complectatur, quae etiam ad corpus, sa-mam, pudicitiamque hominis spectat. Adeoque nobis id notat omnem laesionem, corruptionem, diminutionem, aut sublationem eius, quod nostrum iam est, aut interceptionem eius, quod ex iure persecto debebamus habere; siue id datum sit a natura, siue accedente facto humano aut lege attributum; siue denique omistionem aut denegationem alicuius praestationis, quam nobis alter cκ obligatione persecta exhibere tenebatur '. Huc quoque facit Q v INTILIANI Declamatio i3. ubilate ostenditur, damnum dedisse, qui flores in horto suo veneno insecerat, ex quo vicini apes perierunt. Palmarium tamen argumentum in eo consistit; cum omnibus constet, apes esse genus animantis vagum, & quod nulla ratione adsuefieri possit, ut ex certo loco pabulum petat: igitur ubicunque illas habendi ius est, ibi quoque omnibus vicinis quamdam velut seruitutem iniunctain intelligi, ut apibus passim citra ullius prohibitionem vagari liceat. Add. L. arig. ι2. L. M. D. ad L. Aquit. Huic tamen obseruandum , cum duplici modo no- his aliquid debeatur, vel eκ obligatione persecta, vel ex impersecta, quorum illi in nobis persectum,. huic imperi ectum ius respondet; circa prioris generis dohita duntaκat damnum nobis in serri, eκ quo alter ad restituendum teneatur; non autem circa illa, quae posteriori modo debentur. Nam cum isthaec ab altero ex ultroneo velut impulsu virtutis cuiusdam debeant praestari, mihique
non competat facultas ipsum ad eadem exhibenda per vim adigendi; inconueniens fuerit damni loco ducere, talia non accepisse, aut pensationem eorum
tractu inuolimtario. Caeteriun in argumento versonem cl. Rarbeyraei sequi maluimus. ipso hoe diligenter suaranda. quod recte monuit M. praeeunte AUCTORE Op. min. L. I. e. 4. ι. 4.GROTI VI L. I l. de I. R. ct P. c. ir. I. 22. vi- III. I) HOe ipso autem ostiato velut inuatiositas amia ab effectui illi poena respondet, hute niuntur non illa tantiam, quae lier ipsam nam damni reparatio. Bene idem GROTivs P - ram alicui adsunt, veluti vita. eorpus, membra. legona. Histor Gothie. de Gothis: Iltau . inquit, pudieitia, libertas; sed qiiaeci inque, instituto ex itianis sariensia ρυuum, quod in δε ιι is δεο aliquo A conuentione hum. na sunt quaesita. siespectabant, Ines,m ius priuasi. lissam sori ta- ut quocunque leaitimo titulo aliquid nostrum sit
tem prial cam. Itaque muli ae duae pendebantur hoe praecepto id auferri. eorrumpi. aut usibus quod is Tacara m tartim altera A, qui vindi- nostris ex toto aut parte subtrahi vetetur. 1 nde cati: νe altera Rega aut citi tart. Hoc Iνeda Lei- hoc ipso interdicta intelliguntur qua is erimina. tu . ti a pars iubi eae . qcii peccauia . ρ, ε.υn quibus aliis noxa insertur , qualis est eaedes, vul-ν stat ana. . Illud ine. Iritam, id est ρνο ιationa Meratio, verberatio. rapina, furtum. Datis. vis datuν. H. diree e. axit indirecte, mediate aut immediate
3 Antea hie legebatur: mane etiam. Sed quum his illata, de quae sunt smilia. A v c T O R de Ostii. versis noua ratio, non ratio rationis proponatur, Hom. ch civ. L. L e. 6.
343쪽
NO LIB. III. CAP. I. UT NEMO LAEDATUR, ET SI
postulare, quae ab altero non nisi per modum beneficii vitronei poteram expectare. Ac uti illa, ad quae habenda idoneus tantum sum, inter mea numer re nequeo; sic & illis interuersis super damno accepto queri non licet. Eleganter in eam rem ARISTOTELES Nicom. V. C. 4. Πλεριεκ-ό ου βρη- Θησας χρημαcra διανε υειραν. Non es locupletior, qui alteri pecuniis fluis non fue- currit per tenacitatem. Ergo alter, cui propter hoc Vitium non succurritur, non
habet Γλαττον seu minus. Quo etiam pertinet illud CICERONIS pro Cn. Plancio sc. .J ubi contendit, quanquam fortasse Lateranensis Plancium dignitate superauerit, penes populum tamen suisse , isto praeterito huic honores mandare, cum ad istos habendos neutri ius perlaetum fuerit quaesitum ' bconditis, inquit, liberorum populorum, posse δε ragiis vel diare, vel detrahere, quod velim, cuique. Et tamen IBIDEM id, quod debuit populus facere, opponitur ei, quod potuit: vocabulo debendi sumto pro obligatione illa minus persecta, qua
ad cuiusuis virtutis exercitium tenemur. Quanquam circa istud dictum G Ro-T I U S L. II. e. II. f. 3. monet, cauendum esse, ne Confundantur, quae ad diuersum genus pertinent. Si enim populus, qui ad honores dignissimis conserendos ex sola prudentia regnatrice tenetur, alicui commiserit facultatem suo nomine munia assignandi; ubi hic indignos dignis praetulerit, qui praetereuntur de iniuria, aut damno illato queri quidem non possunt. Populo tamen ius cst, electorem istum rationem geriorum damnique eκ electione indigni in rei publicam redundantis pensationem poscendi '. Sic & ciuis, artibus ad munus aliquod gerendum instructus, etsi ad illud obtinendum hautquidquam ius haheat aduersus ciuitatem valiturum; ius tamen habet iuxta alios prensiandi: in quo si per vim aut fraudem ab aliquo suerit impeditus, postulare poterit non quidem totius rei expetitae, sed ambiguae istius spei aestimationem. Est &hoc circa aestimationem damni obseruandum, quod sub illam veniat non m do ipsa res nostra , aut nobis debita, quae laeditur , perditur, aut intercipitur; sed etiam fructus, qui eκ ipsa re proueniunt, siue iam sint percepti quanquam hi iam per se aestimari possint tanquam peculiares res, siue adhuc sperentur ', sit modo dominus eos percepturus fuerat; vid. L. D. I. r. D. de rei vindie deductis tamen impensis, quae ad fructus percipiendos suerunt neccssarii; ne cum aliena laetura locupletiores fiamus. Aestimatio autem fructuum speratorum intenditur vel remittitur, prout hi longius aut propius a fine incerti prouentus remoti suerint. Sic minoris erit aestimanda messis in herba perdita, quam quae iam maturis flavescit aristis. Quin & ciuilium, quos vocant, fructuum habenda erit ratio. Vcrbi gratia: Qui alterius aedes incenderit, non solum eas instaurare tenetur, sed & reparare pensiones, quae ex illis interea poterant percipi. Vid. L. F. de rei vinate. Add. quoque L. aa. y. I.
Galliae, Maximiliano Annam Britanni eam prae- e. 16. in fine, A CXXIV. Epitomes Iυ i ANIripientis, quttin haee Maximiliano iam per pro . e. p. 193. quae laudatur de commendatura curatorem desponcita fuisset. Aderat enim iam sRO Novio ad Grotium. mutuus in coniugium e sensi s . ouam iis sine 4; sVid. L. G. g. a. D. de Rei VFn-cat.)imentione statim cohabitandi, in aliud scilicet tem- iis . L. D. 3 a. d. Legar. l. L. 4. C. Vnde rua dilata hae consiletudine. cap.
344쪽
QUOD DAMNUM FUIT DATUM, REPARETUR. 351
Ed. Geneta. 8M. D. Ed. Paris. J constat, si quis Oh damnum alteri datum poenitentiam egerit, damnum id debuisse restituere, superaddita quinta parte pretii, in solatium eius, qui iniuriam acceperat. Sed & illud manifestum, pro uno velut damno habcri, quicquid ex aliquo damno , velut naturali necessitate, deinceps mali profluxit. Vid. Exod. XXII, 6. I. 27. g. S. L. Io. g.I. D. ad L. Aquit. M. SENECA L. V. Excerpt. Controu. s. S Τ R A B o L. XII. pag. 37s. Ed. Geneu. Casaub.J de Ariarathe rege refert, quod angustiis quibusdam inurinis,
ad quas Melas exiιum in Euphratem habet, proximam planitiem totam lacu diluerit. atque in lar quasdam, tanquam Cyclades , comprehendens pueriliter ibi sis moratus. Clausura vero ad unum, rupta aqua, soluta es, tutumefactusque Euphrates magnam Cappadociae partem traxit, s multas habitationes, consita deleuis. Agrum Gat
rarum non paruo ascis detrimento . qua ex re XXX. talentorum damno multatus.
eius rei iudicis Romanis commisso. LIBANivs Progymn. pag. 32. D. Ed. Paris Morelli.J Το πιτρεχον την αφορμην, κ--α, ολουθουιτων κομίζεταs τρν λογον. Id quod occasionem praebuit, conssequentium omnium ea iam habet. Add. L. I. g. 7.D. ad L. Aquit. Lex w I s I G o T H o x v M L. II X. tit. 2. C. I. 2.3. & tit. 3. C. 3.
g. IV. CI R C A I L L O s, qui damnum dant, repetendum est ex L. I. c. s. β. I . quibus modis alicui alterius factum imputetur. Potest quippe alteri quis damnum dare non modo immediate, & per se; verum etiam per alios. Potest & damnum ab aliquo immediate datum alteri imputari, adeoque eius reparatio ab isto postulari, quia ad istius lactum aliquid contulit vel faciendo, quod non debebat 3 vel non faciendo, quod debebat facere. Et quidem ut vel ipse principalis causa habeatur, vel uterque pari passu ambulet, vel idem accessorii, & causae minus principalis loco sit. De his igitur omnibus sciendum, illos ita teneri ad reparationem damni, si reuera causa damni fuerint, seu
momentum aliquod attulerint ad totum damnum, aut eiusdem partem. Saepe enim accidit in illis, qui minus principaliter ad alterius factum committendo aut negligendo concurrerunt, vi sine eorundem actu aut neglectu is, qui damnum dedit, certus fuerit omnino id dare, istique adeo vellit superflui accesserint. Vbi quanquam eorum voluntas & conatus crimen habeat; quia tamen
praesentis damni nulla pars ab ipsis profluxit, restitutio ab iisdem postulari nequit. Hautquidquam tamen audiuntur, qui obtendunt, si vel maxime ipsi operam aut consilium non accommodassent, alios tamen non suisse delaturos, ut operam lacinori locarent; adeoque citra ipsos damnum utique suisse danum. Sussicit enim ipsorum operam reuera aliquid essicaciae habuisse circa roducendum damnum. Neque vero isti alii immunes erant futuri, si & ipsi eic manUs admouisient. Et videmur in uniuersum hancce regulam dare posse circa illos, qui ad reparationem damni tenentur, vel non; nempe ubi quis ad
o . rauis II. X. da re tui. spoliat. Aliquando se Mia. ρIMiι. areond. More hane esse servitutem tamen respeetiis ad pollendrem habetur, si scili- inf/io tim praeho m. it natuνa pros ensemeet is rem volente domino tenuit. v. L. f. C. d. aqviais .aecipiant. De quo fusus dixi alio loco. H.
I. Iv. Haee verba inseruimus, poscentec Non iniuste. Vere enim a iuri naturali eoru ea sensu verbortim, sequuti interpretem An sitim
345쪽
ao: LIB. III. CAP. I. UT NEMO LAEDATUR, ET SI
ipsum actum, quo damnum suit datum, realis aliquid operae non contulit, neque ut ille susciperetur, antecedenter effecit; neque in partem aliquam emolumenti venit, is licet occasione istius actus aliquo peccato obstringatur, ad restitutionem tamen damni non tenebitur. Vnde qui teneantur, facile colligere licebit. Sic quis negauerit, peccare, qui alienis calamitatibus per iniurias aliorum hominum conciliatis laetantur, atque insultant λ Vid. Ps CXXXVII, Quis tamen hos ad damni reparationem teneri dixerit λ Idem dicendum de his, qui prauum aliquod factum, ubi iam patratum fuerit, laudant, excusant, verbis defendunt, dummodo reparationem damni hac ratione non impediant; aut qui antequam id fiat, ut sierct optant, aut dum sit, tacite laetantur, ac fauent. Nam quod assertur ex CICERONI s Philippica 2. se. I2.3 Oui i interes interhasirem facti, is probatorem' aut quid refert, utrum voluerim fieri, an gaudeam δε-ctum P Non est seria aliqua sententia, sed refutandae duntaxat alterius ineptae obiectioni reponitur. Nec si maxime seria esset, ad reparationis obligationem posset extendi. Vnde & idem dictum Ciceronis minus adposite videtur adplicari ab Ammiano M Alic ELLINO L. XXVll. quando de Probo praetorii praesecto dicit: Nunquam clienti PelIrruo agere quidquam inobse i tiritum; sed si eo-mtim quenquam crimen ullum compererat admis*se, vel usa repugnaute iustitia, non explorato negotia sine respectu boni honesque defendebat. Nam & illis audaciam addebat peccandi tanti patroni fiducia, & hic destiassione sua impediebat, ne damnia suis dati reparatio neret. f Vt proinde amplius aliquid adesset quam simpleκ approbatio aut apologia mali, quod aliis intulissent '. J Quod autem attinet eos, qui consiliuin dant, id quidem certum est , siquis modum damni inserendi luggerat, eum ad reparationem teneri. Sed u quis tantum in genere suadeat alicui; ut verhi gratia ad latrocinia, ad surta se adplicet, aut si quis destinationis iam certo in assentiatur, uti timidi Principum consiliarii, aut adulatores sol cnt, is ad reparationem hautquidquam teneri videtur. Cons. Ant. MATTHAEus de Crimin. Proleg. c. i. g. 8. 9. Circa illos denique, qui omittendo id, quod debebant, ad iacinus alienum concurrunt, obseruandum; tunc demum ex sua omissione ad reparandum damnum ipsos teneri, si omiserunt, quod ex obligatione persecta facere debebant ', non sit quod leκ caritatis aut humanitatis duntaxat dictabat. Tali enim modo quae mihi debentur, eum pro meis nondum habere queam, neque si intercipiantur ad reparationem
agere potero . Quicquid contradicat ZIEGLE Rus ad Grotii L. II.
3. V. v o D set igitur plures ad unum actum, ex quo damnum
profluxit, concurrerint, in praestanda reparatione hic ordo seruabitur, ut primo loco teneantur, qui imperio, aut alio modo, ad necessitatem accedente, aufactum impulerunt. Vid. L. In princ. ad L. siuit. L. a. L. I. L. q. princ. D. de
Barboraeus in versone sua, quia sine iis minus animalia expulerit, nee dominum eorum comm . plena aius is interpretatio videbatur. nes erit. v. L. n. g. r. mi L. ANιit. H.
3 Qui loeus mendo earere videtur: eis l. Bam s) Nam liret detur, obligationem etiarn im-beyracus, reponat desinam. pellectam aliquos enectus producere ; tamen
346쪽
QUOD DAMNUM FUIT DATUM, RE PARET UR. Da
maeal. a. tion. Leκ WISI GOTHORUM L. VII. tit. 3. C. s. & L. VIII. tit. . c. r. In eiusmodi enim casibus patrator lacinoris, seu qui manus admouit, instrumentalis erit causa. Vbi citra necessitatem quis ad facinus accessit, ipse primum tenebitur, tum caeteri, qui ad facinus aliquid Contulerunt. Ita tamen, ut si a prioribus reparatio suerit facta, posteriores ab eadem sint immunes ; etsi non a poena.) Sed quid si a pluribus, in eadem causarum classe constitutis, idem actus proseistus fuerit, an singuli tenebuntur in solidum; an vero pro rata duntaxat parte λ GROTIus d. l. f. it. lieae pronunciat, in δε-
fidum teneri sin Ar, qui ad actum cavom dederunt, si totus actus ab Vsis, etsi non
solis processit. Quae satis obscura sunt, nisi exemplo illustrentur; cui fini hoc quadrare arbitramur. Tres sunt, qui faces simul alicui domui iniecerunt. Huic actus incensae domus totus videtur a singulis processisse, etsi non a solis; cum aeque domus suerit conflagratura, licet unus tantum facem iniecisset. At si plures aliquem sultibus inuaserint, quorum unus capiti vulnus infli Aerita alter brachium fregerit, tertius oculum excusserit, singuli non de tota laesione tenebuntur, sed quisque pro eo, quod ipse secit. Etsi saeve, quando unus elabitur, qui deprehenduntur, in solidum damnentur; praesertim ubi conspiaratum inter ipsos ad facinus patrandum sucrit. Clarior res fiet, si distingu mus inter actus diuiduos, & indiuiduos. Hi sunt, ad quos multi condurrunt, sed ita, ut etiam ex unius opera integer aetus suerit secuturus, neque singulis certa velut pars istius queat assignari: uti est incendium, perfossio aggeris, Scsimiles. Nam damnum inde datum idem fuisset secuturum, si vel maxime unus tantum ei lacinori manus admouisset; sic ut definiri nequeat, quota pars incendii, vel inundationis a singulis prouenerit. Ad talem actum si pli res concurrerint, singuli tenebuntur in solidum hactenus, ut, siquidem omnes simul comprehcndantur, aequales damni partes singuli sarcire debeant; ast ubi reliquis elapsis unus duntaxat lit comprehensus, ab ipso solidum possit exigi. Neis minus, si ex deprehensis aliqui non sint soluendo. locupletes in solidum tenebuntur. Et in hoc differt 'quoque reparatio damni ab exactione poenae, quod ibi uno soluente reliqui liberentur; cum idem damnum bis reparari aequum
non sit, etsi per modum poenae id non raro fiat: sed ut solida poena pluri-hus, qui ad idem lacinus concurrerunt, infligatur, frequens est. Quo spectat casus ille apud Q y INTILIANUM Insiit. Orat. L. VII. c. 6. Fur
quadruplum fluaι, duo surripuerunt Pariter decem millia, petuntur ab utroque quadram gena, illi postulant, ut vicena conferant. Vbi contra fures videtur pronuncia
dum uam ex legibus Romanis actio surti siue dupli siue quadrupli tantum
ad poenae persecutionem pertinebat. g. est. Iustit. de Mil. quae ex AL nasi. L. 7. s. s. L. S. D. de iurisdictione. L. L frane. D. arbortim furtim eaesarum. L. Iη. D. de iniuriis. Add. L. it. I. a. ψ. D. ad L. Aquit. L. s. g. r. ibid. I. U. g. r. D. quod vi aut eum. L. at. g. s. D. de furti . Ho ToMANvs Illuila. Qtiaest. 33.
347쪽
;o LIB. III. CAP. L UT NEMO LAEDATUR, ET SI
f. VI. C A E T p R v M ut aliquis a nobis laedatur, aut damno affici tur, fieri potest vel dolo malo destinatoque consilio, vel per solam culpam citra propositum quidem, non tamen absque negligentia, eaque vel leuiore, Vel magis supina; vel denique per casum fortuitum, sic ut ista laesio recte nobis imputari nequeat. LYsIAs Orat. XXX. c. 3. J ' δενι εδ, εκέσιον δυτυχη- μα γιγνε M. Nemini sponte infortunium accidit. Sed & apud nonnullos populos imputari solent non illa tantum damna, quae cooperantibus nobis per alios data sunt; sed & quae citra positiuum nostrum influxum a seruis aut pecoribus, hestiisque nostris prosecta sunt. Vid. Exod. XXI, 28. sqq. 33. sqq. & G R O T I v sadd. l. Quin ad restitutionem teneatur, qui dolo malo damnum dedit, dubium esse non potest, & quidem ut examssime omnia damnum id consecuta computentur. Sed D ad reparationem tenentur , qui citra propositum per negligentiam, quam facile erat euitare, damnum intulerunt; cum haec quoque non minima socialitatis pars sit. ita circumspei te agere, ut nostra conuersatio aliis non fiat formidolola, aut intolerabilis ; & saepe peculiari ex obligatione quis ad accuratam diligentiam adhibendam adstringatur. Vid. L. 1. g. 7. L. νη.
D. de osse. praesidit. L. 37. g. s. in M. La Sq.M. I. ari v. g. a. y. q. ad L. Aquia
liam. Deut. XXII, 8. eκ qua a paritate rationis vetari tradunt Iudaei habere scalas stactas , & canes mordaces. Imo & leuissima culpa ad reparationis necessitatem sui spere potest ' , si modo negotii indoles exactissimam diligentiam non vltro velut adspernetur; aut si non eius magis, qui damnum accipit, quam qui dat, culpa versetur; aut nisi magna perturbatio, vel negotii circum-
pugnae, dum arma quatit, proxime sibi adstantem laedat. Sic apud AELiAN ubi V. H. L. III. c. M. adolescenti, qui in socium ensem impulit, dum
latronem ferire conatur, ita Pythia respondit: ' Eκτεινας το Dωρον, αμυν ,s ιν' ἐμίανεν A iμα, πελεις δε καταρωτερος , η παρος x Boc. Defendens I cium verso mucrone necast: purior et manibus nune, quam prius esse solebat. Add. Epic TE TVs Enchiri C. 39. & SI M p L I c i v s ad d. L Circa finem, nec non L. ψέ. L. 12. f. q. D. ad L. Aquit. T interpreter ibi. Ex casu tamen fortuito ad
reparationem neminem teneri manifestum est, ubi scilicet nulla alicuius culpa admixta est. Id porro ' dubiuni non habet, quin dominus reparare deheat damna, quae ab luis animalibus per suam culpam, aut se infligante data sunt; aut si ex naturali & usitata ferocia animal ipuus alterum laeserit, aut per ordinarium instinctum alteri damnum dederit. Debebat enim dominus vel talia animalia non alere, vel ita eadem custodire, ne alteri damnum dare posient. Nam ubi a me nihil admissum est, quod imputari mihi queat, nulla ratio est,
. VI. I Vid. CI. ERICVs ad h. l. qui albud omne designare videtur, quam quod censet Auctor. Confer. idem C L E RIC V s ad Exod. XXI, 33. ct XXII, s. 6.
Nam qui contraditam init, diligentia, quam n tura contractiis desiderat, contentum se fore reapse declarat. Licet non pauci aliter ientiant. V. BRVNNEM ANNUs ad L. M. D. ad L.
a Mongomerio Comite vi Inere, periit. V. THV ANus L. XXI l. ad A. is;9. Adde C 'RNE OvIVΜ Dee. illustr. 29s. ubi de occiso in athletico certamine. H. 4 Inseruimus hoe loco duos versus infra loca non suo positos, iudicium sequuti Cl. Barbeyraei.
348쪽
avo D DAMNUM FUIT DATUM, REPARETUR. 3os
quare ego magis, qui inuitus damnum laci, satale malum luere debeam, quam alter, qui accepit. Add. L s. g. a. L. 7. LI. ad L. Aquit. Quod si tamen pauper a locuplete per casum fortuitum sit laesus, liberalitati ipsius congrirenserit, miserum aliquo beneficio solari. Super aetionibus autem noralibus , Ω de pauperie GROTIVS quidem d. l. f. et r. censet, eas ex iure ciuili positiumque esse ; cum dominus, qui in culpa non cst, natura ad nihil teneatur. Alii tamen istas actiones naturali aequitati maxime congruere iudicant, licet ita praecise a iure naturali non dictitentur '. Pi. AT OdeLL. L. XI. pag. 978. Ed. Wrehel. Ficini, pag. 936. C. D. Ed. H. Steph. T. II. J Si seruus vel strua alionae rei ostieeerit, flue imperista, sive immoderato aliqαο vju id fecerit, nee qui damyum pagur est, causem praeburrit, viminus itur aut satisfaciat. aut seruum fruamque illi,
qui damnum passur est, tradat. Sicuti & antiquissimum in cam rem exemplum extat apud Sext. Aurel. VICTOREM de Orig. Gentis Romanae, cap. s. Εd.
Pitisci 4 de Euandro , qui furacem seruum Cacum Recarano Herculi noxae dedidit, cuius ille boues furatus fuerat. Quare autem dominus animalis potius damnum ferre debeat, quam is, qui ab animali, Contra naturam generis sponte commoto, & citra domini culpam, laesus suit, ratio haec videtur; quod dominia rerum non praeiudicent huic legi de reparatione damni. Adeoque cum antea, rebus adhuc in primaeva Communione constitutis, mihi facultas fuerit, ubi ab aliquo animali laesus suissem ', quacunque ratione ab illo damni mei reparationem quaerendi ' ; ea lacultas per diuisa rerum dominia mihi praeclusa non intelligitur. Et cum dominus ex illo animali lucrum capiat, ego Vero damnum ex eodem senserim, reparatio autem damni longe sit fauorabilior ', quam lucri adquisitio; adparet recte a domino animalis postulari, vi damnum ab eo datum ipse reparet, aut si tanti non sit ipsi animal, illud noxae dedat. Idque multo magis procedit in seruo, qui utique naturaliter est obnoxius reparationi damni abs se dati. Sed cum ipse nulla habeat bona, unde reparatio fieri queat, eiusque corpus domini sit, aequum sane est, ut dominus aut damnum resarciat, aut istum dedat. Praesertim cum citra hoc seruo daretur licentia
omnes pro libidine laedendi, si neque ab ipso, qui nihil, & ne seipsum quidem
habet, neque a domino reparatio damni obtineri posset. Nam si vel maxime verberibus ipsum aut carcere plectere ob laesionem dominus velit, lacla inde hautquidquam satisfieri potest. Vid. Interpretes iuris Romani ad titi siqua rupes pauperiem. G ad L. aequia. m. & Constant. L' E M p x R E v R Baba Rama. Capitulare C A st o Li L. t II. c. ψ . Huc etiam Pertinet t. t. n. de Amuo infecto. Caeterum de reparationibus damni in uniuertit in obseruandum est, si per maleficium datum sit damnum, eius reparationem poenam non tollere. ς Imitatus, uti videtur, solonem, qui, ut 6 Et animal persequendi, a nemine impedien. in eius vita auctor est Plutarchiis, seripsit Et de diis. H. pauperie a quadrupedibus data, eanem, qui ali. ') Quoniam dominium alterius itis Vindictae
quem momorderit cubitori in cluatuor vinculo al- nini auferre ncin potest. H.
si attini, dedi iubens. AddcLL. wisgothorum, ad Adhaee dominiih Qitium animalis siluisset Onetobardorum . Burgundionum , Saxoninii , praesumatur: ct duin id retii et, nee darentim ab Rhioartoriitu in Codice Pr. LINDEN BR eo dat ni scireti. factum etias approl are censeatur. G i i. H. V. s Cui LTER Vs Ex. ad D. Ip. s. a. H.
349쪽
aos LIB. III. CAP. L UT NEMO LAEDATUR, ET SI
Iere. Vid. L. 4y. D. de furtis '. Etsi Vltro eandem obtulisse reatum non parum mintrat, tanquam Certum poenitentiae signum. Luc. XIX, 8. ' Notatu quoque dignus est locus apud Michaelem GLYcAM Annal. Tom. IV. de
Michaele Paphlagone. Caeterum Michael Imperator delictum in Romanum per omnem vitam deplorare non desinebat, ac Deum bonis operibus, monasteriis condendis, benignia tute in gentes placabat. Ea vero profuissent illi, siquidem abiecisset imperium, cuius gratia molitus ea facinora fuerat: adultera repudiata, priuatur peccatum suum δε- plorasset. Nunc ille nihil horum agens, sed Zoae consurandine utens, imperium nrordiacus retinens, de publicis bonis in speciem beneficia quaedam praestatis , eoque pacto veniam se consecuturum sperans; numen diuisum es mentis expers G iniustum se putabat, quod alienis opibus redimi poenitentiam pateretur. Valer. MAXIMus L. II. C. 8. 9. 4. Tantum intcres adiicias aliquid, an detractum restituas; quantum di arbensi ii initium ab iniuriae e . Verum istis illustrandis exempla, quae a GROTIO I. d. asseruntur, subiiciemus. f. VII. HOMI cID A iniustus tenetur soluere impensas, si quae lactae sunt in medicos '; & iis, quos occisus alere edi ossicio, obligationis persectae vim habente, solebat, puta parentibus, uxori, liberis, non si quos ex misericordia alebat, egenis, tantum dare, quantum Vesebat illa spes alimentorum, habita ratione non tantum facultatum occisi, sed & aetatis tam huius , quam alumnorum. Modum computandi alimenta docet L. G. D. M L. Falcidiam '. Sed quod Z1ΕGLE Rus ad Grotii d. l. arbitratur, etiam lucri aliquam habendam rationem, quod occisus sacere poterat, si diutius vixisset; quod utique istorum haereditatem fecisset opimiorem: id viκ admittendum videtur '. Cum tale lucrum, adhuc incertum, nondum inter hona nostra censeri queat, ac futurum tempus aeque ad damna quam ad lucra pateat, nec quantum de isto lucro fuerat consumturus Occisus, liquido constare queat. Eit autem homicida iniustus, qui occidit eum, cui ne ab isto occideretur ius crat; cuique . adeo dum occiditur, iniuria fiebat. Quod ius eo ipso, dum sociale animal hominem
ti) Qtii Ioelia nihil ad rem sacit, obseruante Q.
s. VII. Noe ius hodie. qincquid ex discia
plina iuris Romani Interpretes tradam, in nitit iis locis obtinet. Rationes explicat SCH I TER Vs Ex. u. au D. g. as. Plane hi hodie ex legitiva qilonitidam popillorum . si suis in ministeris nauis, aut eonflietii cinia piratis ab hos ibus laesia, vulneratus vel oecisus fuerit, detrimenti huius reparatio eum plena mercede . a vectiara sumptibiasque sepulturae computari, & communi contributione nauis ae mercium sarciri solet , ex arbitrio bonorinii A peritorum virorum. Vt do. cet Ioann. Loc CL NIVs L. II. de Iure maritim.
350쪽
QUOD DAMNUM FUIT DATUM, REPARETUR. go
nem natura esse, aquc mutua laesione lubet abstinere, cuique homini competere intelligitur. Cui tamen iuri, quantum in se, homo renunciare potest, saltem ne a certis ipsum personis laedi nefas sit; idque tacite, aut expresse '. Tacite quidem remittit ius illud, qui alterum sine iusta causa per vim invadit. Hanc enim cum quouis modo abs sele repellendi alterius habeat, neminem pra ter seipsum potest accusare, qui dum sua vis iniusta repellitur, noXam accepit. Expresse autem eidem iuri renunciat, qui cum altero in bellum ex condieto descendit. Belli enim lcκ est, ut cuique liceat, quantum potest, ad hostem opprimendum conniti. Quo spectat illud PLVTARCri 1 in Apophth. Lacon. pag. 233. E. Edit. V cchel.) Du' pucri fugitabant. Irarum alter alteri fuste
vulnus istase intulit. Cum autem tueri familiares, qui pacis componendae gratia inmreruenerant, promitterent, se visores fore , G tercv rem interfecturos ; Mη εμως εἶπs π ἐς Θεων ' ου δίκαιον Q γαρανέγω Dreιησα τῖτο, ει εφθασα υς ἀγαθὸς εγεν:w19. Nolite, obsecro, inquit, fieret enim hπ iniuste. Idem enim ipsi facturus eram, sis enitur fuissem V unteuortissem. Add. L. q. I. s. L. I. s. q. L. st.
g. i. D. ad L. Aquil. Et quanqualia in isto bello fortasse contra caritatem sit peccatum , illius tamen solius violatio ad obligationem pensationis non susticit. Caeterum liberi hominis vita aestimationem non habet; & si haberet, non est, cui illa exsolui pollit. Nam ad propinquos eius vita non pertinet, sed interest tantum ipsorum, vet iste vivat; adeoque eo quod interest praestito, aestimati nem vitae postulare hi nequeunt. Secus se res habet in seruo; qui cum totus sit domini, ac ad modum aliarum rerum in Commercium Ueniat, pretium Utique habet, ipsoque occiso est, qui suo iure id poscere queat. Quod si durum nimis videatur, &ab humanitate alienum, F seruum ad pecoris modum aestimari; dicere licebit, non ipsius personae, sed quae ab ipso proficisci possunt, Operarum pretium poni. Caeterum pari modo ad reparationem damni tenentur, qui per lasciuiam, quae dolo malo aequalis est, alterum occidunt.
Aquit. Item qui per culpam, & inzircumspecte caedem patrant ' ; cuius
o. g. s. 33. Bene Michael Epti s rus ad . V. Nicomachionitur 'o γὰρ ἡ τυυii, --,i ti
eomputationem heri ad redituum vitalium rationem. H. a) Cuius summa parum ac rate sistitur in comamentario limini emanniano ad Pandectas. Rectius rationes eius subduxit MOATIVs Comment. ad
serii. CLXX. Ad Pus d. de Oise. Hom. de civ. ne enim diseriit. rem illam in vita eluili non adeo magni esse usus, stium ut plurimum eo nomine transigatur. Adlieituita. inseruire tranquillitati eonseientiae, si damni reparatio deminuti nem aliquantisper excedat . quam si aleam subeamus, non penitus sarciendi eius: eo quod eausa personae laetae servin fauorabilior est, qnam ea eius, qui danti lina dedit. 3ὶ Vid. vari der M v it L EN in Commen . ad Croti m L. I l. e. 17. f. 36. Et hoc loctim lini et, qu 'tum attinet damni reparationem, licet qui invaditur, moderamen inculpatae tutelae excesserit, verbi gratia fugere Dotuerit. Nam volenti non si iniuria: de inuoluntarium ex voluntario ortum habens moraliter pro voluntario habetur. Ita saepius inTribunalibus pronunciatiim esse constat. V. CARIZov. Pari. IV. eon'. io. des. 4. Cons infra AvCTOR L. V. e. q. β. q. H.
s) Add. aliud exemplum apud Mrv v Μpart. I. Dec. 22'. stet . Item s vehes foeni aut segetis, vel carrus otiustua in transointem hominem vel cibilium animas euertatiar Quo casu olim in quibusdam Germaniae regionibus con- Retudo suit, ut carnis cum equis cederet 6seo reprobata deinceps a Carolo V. Ordinat. Erim. Art. 218. H.