장음표시 사용
351쪽
358 LIB. III. CAP. L UT NEMO LAEDATUR, ET SI
exempla ponuntur in Instituti de L. Aquit. F.sseqq. ' similes in alio loco ' quam qui ad exercendum destinatus est, dum sese exercet, aliquem traiecerit; aut si id paganus secerit in loco, ubi exerceri milites moris est. Nam si a milite ibi quis non destinato consilio traiectus fuerit, miles immunis erit, quia istius culpa est, qui eo se contulit; & hic in ossicio suo versatus est. Add. L. p. 4.D. ad L. Aquit. & ANTI pilo NEs Orat. VII. Item si putator ex arbore de- te sto ramo seruum transeuntem Occiderit, prope viam publicam aut vicinalem, neque proclamauit. Si proclamauit, nec ille curauit praecauere, extra culpam est putator. Vti & si idem seorsim a via sorte, vel in medio lando caedebat, licet non proclamauit; quia in eo loco nulli extraneo ius fuerat ve sandi. L. Ir. D. ad L. Aquit. Add. Lex BURGUNDION v M tit. 46. Item si
medicus aegrum destituerit, aut per imperitiam noxia medicamenta adhibuerit. Vid. PL I N I vs L. XXIX. c. r. Lex wISI GOTHORUM L. XI. tit. I. c. s. ' Item si mulio per imperitiam aut imbecillitatem retinere non potuerit mulos, sciu si ultro ad eiusmodi munus sese adplicuerit, non si coactus suerit, &de imperitia aut imbecillitate protestatus fuerit, quo minus alterum
opprimerent. Add. L. s. f.I. L. 7. f. a. F. 1. S. L. S. L.st. Princi f. y. L. t. Prisc. L. It.L.s . s. a. D. ad L. Aquin cons. c. isto M. X. de semiciri In Alcorano cap. de
uxoribus illi, qui per ignorantiam Musulmanum occiderit, iniungitur, ut propinquis praestet damnum & id quod interest, &vnum Musulmanum eκ captiuitate redimat. Sic & istos, quibus lex diuina Numeri XXXV. & Deuteron. XIX. asyla indulgebat, ad eiusmodi reparationem obligatos probabile est; cumis, cuius manubrio serrum elapsum est, a culpa non penitus sit immunis, cum illud melius munire debuisset. Quomodo tamen cum regulari statu ciuili congruat, ut eiusmodi homicidam inuoluntarium vindeκ sanguinis ', extra asyli terminos deprehensum, impune occidere potuerit, nondum satis dispicimus, ni implacabili eius populi genio aliquid indultum fuisse '' dicamus . Cons T A c I T v s Germ. c. II. HOMERUS Odyss. o. V. 272. f. VIII. QUI MVTILA vir, similiter tenebitur ad impensas in vulnus curandum factas, & ad aestimationem eius, quod iam, qui mutilatus est, minus lucrari potest . Cons. L. 13. yrine. D. ad L. Aquit. L. 7. D. de his, qui deue. vel e d. Notatu dignae sunt heie Ebraeorum leges , quae reseruntur a Constantino LAEMPER EvRui Bata Kama c. g. g. r. Qui proximum laedit,
in eo quinque nominibus tenetur; nomine damni, doloris, curationis . e ars
nis. Ela quominiae. Damnum hoc inodo aestimant. Si verbi gratia illius oculum excoecauit, manum amputauit, pedem fregit, eum considerant, ac si seruus esset in foro vendendus , atque aestimant, quanti antea valebat, & quanti iam valet. Nam si heiu diuersitas conditionis & status personarum attenderetur,
ε) Conseratur de his speciehus omnibus elm iure suetieo mulctam eo nomine praestari, sortegans opii sculi nn celeb. Ger. NUODT ad Legem quod non satin praeuiderit, testatur l. CCE. Aquiliam. Nivs Synops Iur. suetic. Diu . 26. Qtiaest. l. In Speculo Saxonico L. II. Art. 38. est: S. Add. CARP ovius Quaest. Criminat. 27.
352쪽
QUOD DAMNUM FUIT DATUM, REPARETUR. 3os
retur, nullam sore putabant certam aestimandi rationem ; cum in singulis vutae generibus, & personarum statu diuersissimo semper quidpiam proferre postset laesus, cuius nomine damnum vel vitium corporis admodum extenderet, eiusque compensationem augeri postularet. Itaque omnes laesos pro seruis hac in parte censeri volebant, quorum pretium ignorari non poterat. Adeo que si antea verbi gratia so. siclis aestimatus, porica 3o. tantum vendi posset, laedens et . siclos, quanti laesus depretiatus fuerat, rependebat. Circa doloremita tradebant, verbi gratia, si quis hominem adusserit veru, aut clauo, etiam inungue, ubi non sit vibex; tum expendebant, quantum homo istius conditionis reportare vellet, ut tanto dolore assiceretur. Nam sane hominem diuitem& delicatulum inuenias, qui grandi pecunia, ut vel modicum dolorem sustineat, adduci non possit: vicissim robustum quendam pauperem, laboribusque adsuetum deprehendas , vel pro denario magnum dolorem non detrectare. Eo in dolore aestimando ita procedebant. Ponebant verbi gratia regem comstituisse, ut istius conditionis homini manus amputaretur, expendebantque, quantum iste daturus esset, ut manus sibi potius leni aliquo medicamento tolleretur, quam violento ictu gladii. Et tantum laedens laeso doloris nomine
debebat soluere. Cons. L. s. princ. ET L .nde iniuriis, ubi cum inter verbe. rationem & pusationem, hoc discriminis statuatur, ut verberara fit eum dolore eaedere, pulsare Me dolore; etiam dolorem aestimari posse consequi videtur. Circa eurationem hoc obseruabant; si curatione semel sacta pustulae succrescerent, si quidem ex inflicta plaga id fieret, percutiens tenebatur etiam harum curandarum mercedem exsolvere; si non eκ inflicta plaga, liber erat. Si subinde plaga sanaretur, & recrudesceret, ille ad curationem eius tenebatur; si in s lidum semel sanatus soret; non amplius ad curationem tenebatur. Dici quoque posset, laedentem teneri, si per se vulnus recruduerit; non autem si culpa laesi, aut per imperitiam medentis. In statuenda aestimatione cessationis ab opere, quam occasione vulneris alter habuit, considerabant laesum tanquam si cucumeres custodiret. Id quod doctores Ebraeorum ita latius deducunt; scilicet ipsum pro vitio corporis, nec non pro exantlato dolore aestimationem a laedente accepisse. Itaque quid verbi gratia pede vel manu mutilatus , si manum vel pedem retinuisset, lucraretur, spectandum non esse contendunt; sed quia iam nro manu D pede satisfactum est, quid damni durante morbo patiatur, operis rei pectu, quod licet mutilatus, tamen sanus faceret, expendi volunt. Idcirco mutilatum illud pretium singulis morbi diebus expetere posse censent, quod e seruato cucumerario quotidie reportaret. Sed quia perinde non est, manu an pede quis sit priuatus; vulneratus ad tempus decumbat, & post sanitatem sine vitio recuperet, an membrum aliquod amittat; inde subtilius a Naimonide modus aestimandi cessationem per certos casus proponitur. Si R 3 mem-
de homicid. H. ) Quo ossicio heredem, vel saltem proximum oecisi propinquum, stinetum esse, verisimile est. vid. Ci I RI Cus ad h. l.
io cui sane promissioni, sib Euangelio, locus
amplius non videniri Vid. interpretes ad Matth. V. v. 38. stqq. H litus generis eomplurium populorum mores
protuli Diff. de herede oeeisi vindice Sed . V.
Torii. III. C inmerit. atqu. opusculor. H.
VIlI. ia Vid. Exodi XXI, I9. ibique notae Ioannis CLERICI.
353쪽
ato LIB. III. CAP. I. UT NEMO LAEDATUR, ET SI
membrum eius mutilatum non sit, sed aegrotet, & in teisto decumbat, aut ita tumeat manus, Ut tandem conualescat, alter ipsi cessationem uni hiscuiusque diei reddet pro ratione opificis, qui ab co opere cessat, a quo ill abstinet. Sin laedens
eum membro mutilauerit, aut manum amputauerit, reddito manus valore, seu damno praellito, quoad cessationem eum ut eueumerum custoderneonsiderant;
atque expendunt, quanta sit huiusmodi custodis merces quotidiana, quotque dies aegrotauerit, supputans, tantumque ipsi rependitur. Similiter si pedem ipsi abscidit, cum, ac si ad portas ciuitatis custodem ageret, considerant. Si cXeoe- cauerit oculum ipsius; ac si in mola moleret, similiterque similes aestimant. In ludiminia denique luenda, Omnia pro conditione eius, qui eam inseri, &qui patitur, aestimanda. Cum longe grauius sit ignomiam pati abs vili aliquo homine, quam ab illustris & quae contumelia sordido homini leuis est, honoratum acerrime assiciat. Vbi obiter addendum, quod de loco subiungitur: si quis de tecto decidens laedat praetereuntem, & simul ignominia assiciat, puta in lutum isto impetu eum protrudendo, illum damni nomine teneri, ignominiae non item. Haec ex legibus Ebraicis. Spectat quoque huc L vlt. D. de his, qui efuderius vel deieci ta L. I. D. si quadrupes '. Vbi obseruandum, quod cicatricum D deformitatis nulla aestimatio esse traditur, id ad liberos duntaxat homines restringi debere '. Nam cum luxuriosis Romanorum moribus sormosa mancipia magni aestimarentur, pensatio utique locum habere poterat, si quis alicuiua faciem per vulnera deformasset. lino & recte aestimatur deformitas illata per vulnus iaciei virginis, innuptaeque sociarinae , cui saepe dotis initar est oris gratia. Ac in uniuersum molesta sane est insignis deformitas , nosque aliis reddit ingratos , iocisque ac contemtui petulantium exponit. Nisi quod
in bello acceptorum vulnerum cicatrices opinio virtutis tegit. Vid. exemplum M. Servilii apud Livi vM L. XLV. c. 39. sub finem. Add. SENECA
de Benesic. L. V. c. 24. L. s. princ. D. ad L. Duil. Bene tamen Circa pensationem
militationis obseruandum; ibi non tam lavari & aestimari ipsum membrum, quod est res inaestimabilis pretio numario; sed damna, ex usu membri impedito aut sublato emergentia, emendari pro conditione temporum, hominum, facultatum. In qua correetione dum versetur iudex, membra membris comparari tum ratione usus, tum ratione dolorum, necesse est. B O E C L E R v s ad rot. L. II. c. I. g. 6.f. IX. Ex v MpLvxt de adultero, & adultera, qui tenentur non tantum indemnem praestare maritum ab alenda prole adulterina; sed A legitimis
a) Enimiero , s eontumelia affectias apud Ro- δε - quia eris, Destim fueru, iudex eo in e
manos aelitinatoria agere potuit, eur ob defor- meνceris Messitis prae ιas erae que impendia. rnitatem ab alio. fa in actio non erati sane quae M oratione faciastine. Praeter operarum. quod dicitur, corpus liberum non reeipere aes i- mitis earnis, aua eini inus es ob iri quod inruiniationesu , iantum eo pertinet , ei rea liberos I s Deus es. Cisas, terim ararem a formiιaris nul- homines non esse commercium. V. infra L. V. Ia H ae marier Dia Aserum corpus Multam νε- e. i. Et tamen in liberos etiam homines ei t a sentia i m. Dolorum , per legcs Iuris
bello eaptos pretium statui saepe videmus. H. Romani nulla quidem si aetiimatio , sed eorum 3 L. γ. D. M his, qui essua. vel deare. Cum quoque nomine in foro aliquid adiudicari let mera sominis, sor As ea eo, quod draee iam esse- Arg. Esnst. Crim. Art. o.
354쪽
QUOD DAMNUM FUIT DATVM, REPARETUR. 3ri
mis liberis rependerc, si quod damnum patiuntur ex concursu ita susceptae sobolis ad haereditatem ' : ad eos pertinet, qui indirecte, & per consequentiam actu suo aliis damnum dant. Nam alias directe adulterium haut quidquam ad damnum pecuniarium spectat. Circa isi hanc rem Zi EGLE Rus ad Grotii d. l. f. iis monet, ree te quidem maritum ab onere alendi prolem adulterinam immunem debere praestari. Sed an legitimis liberis sit restituendum damnum, quod ex concursu eiusdem prolis in haercilitate sentiunt, dubio non carere. Quaestionem enim tantum esse de haereditate materna ; ad quam liberi adulterini venire non possint, nisi iubente lege. Igitur se ubi leκ ciuilis adulterinos simul cum legitimis ad maternam haereditatem vocat, damnum hica lege dari, non ab adultero. Quibus & hoc addi fortasse posset, ideo adulteros illis liberis ad reparationem non teneri, quia liberis ad: bona parentum vivorum ius perscctum non competit, ex cuius duntaxat laesione necessitas reparationis oritur. Sicuti iniuriam non facit parens liberis, ad secunda vota transiens, etsi istis exinde spes haereditatis insigniter minuatur. Enimuero in illa ' exemplo adparet abstrahi, tum a dispositione legum ciuilium circa successionem liberorum adulterinorum in bona parentum, tum a legibus poenalibus in adulteros conuictos statutis; atquc eiusmodi reparationem ab adulteris etiam non deprehensis tum marito tum liberis genuinis deberi recte asseritur. Nam liberi saltem tale ius habebant, ne alius praeter legitimum matris suae maritum ipsis cohaeredes conciliaret; quod ius ex fine pacti matrimonialis i psis quaesituin est.) EX, eodem quoque pacto marito ius erat, ne ab alio suppositos pullos pro suis, etiam cκ bonis dotalibus, aleret. f. X. Qui via GINEM imminuit vi aut fraude, tenetur ei repem dere, quanti minoris iam ipsi defloratae valet spes nuptiarum. Eit quippe non mediocris instar dotis flos virginitatis. De quo elegans est locus apud ApvLEiv M in Apologia: pag. Ioz. Ed. Pri ei, cuius vide notas. 3Virgo formosa, esses oppido pauper, tamen abunde dotata es. Augeri quine ad maritum nouam animi induem, pulcrisudinis gratiam, soris rudimentum. I a virgianitatis commendatio iure meritoque omuibus maritit accepti a est. Igitur aequum
est , ut, qui istum florem inuitae abstulit, saltem id ipsi refundat ', ut amplitudine dotis maritum inuenire queat. Quanquam commodissimum sit, ut nisi conditionis disparitas, aut aliud quid obsiet, iste stuprator denoratam ducat. Vid. Exodi XXII, 16. iv Deuteron. XXII, 28. 29. Sed quae ultro in meram libidinem consensit, habet quod sibi imputet. Etsi regulariter maior hei c
terea innocens lueratur dotem. ab adultero illa. tam , de ex paraphernalibus portionem tantam quanta est pars tertia dotis. L. s. g. s. αδε Repnu. Nov. so. e. s. contra : uxor Innocens do tem non tantiam recipit, sed etiam lueratur dona. tionem Dropter Muptios A tantiam ex reliqua mariti sit,stantia eapit. quanta est tertia pars istius
donationis, Nou. III. c. s. s.
X. t) Aut pcllacia. V. supra L. II. c. s. s. li. circa i em. H.
355쪽
3ia LIB. III. CAP. I. UT NEMO LAEDATUR, ET SI
culpa maris, quam puellae praesumatur Τ. Quod si quis virginem pactione
matrimonii ad concubitum pellexerit, ducere eam utique tenebitur. Neque est, quod quis obiiciat, pacta circa rem turpem inualida esse. Cum enim lcge naturali inter pactum matrimonii, eiusque exsecutionem nullum requiratur interuallum; vid. Tobiae VII, Io. 18. sed tantum moribus az legis ciuilibus; vid. GRATIAN vs Caus 27. Quaest. 2. C. 9. Igitur isto quidem iure turpis cor ditio non videtur; eris mihi uxor si statim tanquam uxor corpus tuum mihi praebueris. Sed & si quid turpitudinis in eiusmodi properatis nuptiis insit, ob fauorem matrimonii ad inualiditatein pacti non valere iudicatur. f. XI. P v R ET raptor tenentur rem subtractam reddere cum suo incremento naturali, & cum sequente damno, & cessante luero ; etiamsi poenam insuper furti aut rapinae nomine cogantur sustinere. Nam laesus reparationem damni quaerit; poena autem ad usum reipublicae exigitur ; quam sane iudeκ hautquidquam laeso imputare potest, ut ideo ipse re sua carere cogatur '. Vnde in quibusdam locis absurde iudices rem furtiuam sibi retinent; laesum, ut sese furis supplicio soletur, iubent. Vid. Caroli V. Ord. CRIMINALI sArt. 2i8. Add. I. I. g. r. I . de peculio. L. 11. g. t. D. A furtis. L. 7. Prisc. D. de incendio. rum . Sicuti & illud iuri naturali non congruit ' , ut sumtus in supplicium suris faciendos laesus toleret; cum ad publicum magistratus officium spectet, scelera poenis reprimerc. Ad quod sit requirantur sumtus, qui eκ sa. cultatibus rei repeti nequeunt, a publico debent expendi, non a laeso 3 cum praesertim eκ aliis mulctis emolumentum in fiscum redundet. Sicut verbi
gratia, si hellum suscipiatur a republica quod ciues quidam ab aliquo iniuria sint assecti, non illi soli, ad quos vindicandos bellum geritur, belli sumtus tencntur conferre. Aliud autem est, si laeso a iudice optio fuerit data, num malit res suas recipere, an furem suspendi. Si enim posterius elegit, nihil amplius quod petat, habet. Etsi talem optionem iudex non recte laeso permittat; cum supplicia noxiorum non libidini priuatorum, sed bono publico debeantur. Quod li autem res surtiua perierit, GROTIVs d. l. putat aestimationem non summam, nec infimam sed mediam praestandam. Quod non sine causa displicet Zi E G L E R o ad h. l. Cur enim ullo fauore heic furem prosequamur 3 &cum recte summum pretium erit gere queam, quando in gratiam alterius rem vendo, alias mihi non venalem; quare suri, qui inuito rem abstulit, aliquid remittere debeam Θ Add. L. A D. de in litem iurandri L. r. Princi D. ad 1. Aquitverb. quanti id in eo anno plurimi fuit. I. 3. g. r. L. υθ. D. de condier. furtiva. Atque hoc casu etiam restitutio debetur a fure, aut eius haeredibus, non tamen ultra vires haereditatis, ' etiamsi fur corpore poenas luerit. Hautquaquam enim
) Expendi heie meretur exemplum Henrici IV. euit iudiei res similias in Psiim suum vertere, so. R. qui Henrici Interaquii filiae forma atque dominus intra annum de diem eas repetitum non ingenii uenustate pellectus, libita vi expleret, itiisset. Et vanus est eolor, quo ius illud velare nuptias suas promiserat, si marem pareret, scri- voluit Cuiacius , plectendam domini neelige i-ptoque fritiarat fidem. od dc quae inde secti. tiam. unae enim vigilantia par esse ivitest fu-ia memorauit H. GROTIVs Histor. Belgie. ad mini solertiae 8 dc quis domini meeligentiam A. io 4. H. hete praestimeret V. ΛvCTOR infra L. 1V. xl. i) Nee probandum vetus Saxonum e. r3. I. 4. in fine. H. ius L. II. Spectit. Saron. Art as. a 3i. quo ii. αὶ Aliud
356쪽
QVOD DAMNUM FUIT DATUM, REPARETUR. 313
enim iniquum, aut crudelitati proXimum est, ut reus vltra poenam mortis, aut corporis afflictivam, damnum quoque, & id, quod interest, resarcire teneatur. Et imperite huc allegatur illud tritum: Mors omnia filuiι; ex Nouella 22. C. o. '. Praestationes personales soluit mors, non debita, quae bonis velut inhaerent. eaque ad quosvis possessores comitantur. Quale est hoC debitum damni reparandi M. De reliquis laesionibus facilis est subsumtio; & de nonnullis infra peculiariter suo loco agetur. Ac de damno per animalia illato, seu pauperie late ICti Romani ad iit. D. A quadrupes.
AEQUALIBUS NATURALI TE RHABEANTUR.
I. Homo in naturaliter aequalis ab homine habenduI. II. qualis fit naturalis aequalitas IlI. Rationes pro eadem popularer. IV. Consideratio aequalitaris reddu timi
v. quomodo per eam res inter pluras disiadendae PVI. In eandem peccatur per Auperbiam: VII. B contumeliam aliis illatam. VIII. An Ierui natura dentur PIX. Vnde inaequalitas inter homines proueniat PR A E T E R illum amorem, quo homo suam vitam, corpusque aeres prosequitur, & per quem non potest non omnia, ad eorundem destructionem tendentia, repellere aut refugere ; deprehenditur quoque ipsius animo insita tenerrima quaedam sui aestimatio: cui si quis aliquid aetractum eat, non minus sere, imo saepe magis solet is commoueri, quam si corpori ac rebus noκa inseratur. Quae aestimatio licet eκ variis causis intendatur; primum tamen eius fundamentum videtur ipsa humana natura. In ipso quippe hominis vocabulo iudicatur inesse aliqua dignatio; &vltimum simul atque essicacissinum argumentum, quo aliorum insolens insultatio
a) Aliud dicendum de impensis in rem furti
uam. H. D Iure vetere Saxonico de Alemannico dilier sitia obtinuit. Cuius rationes inquisitiit de quam partim itistitiae regulis id congrriat, erudite osten.dit Sehilterus Exeriit.-D. as. s. γα H.
Q V. supra L. l. e. s. vla. N. s) Singulatim de damno aduersus existimati nem sue honorem non fundamentalem, ut ita loquar, sed exhibititnun. V. AUCTOR instae. a. I.) tonsderari meretur ius vetus si eo nimi apud lo n. Lo C EN avra L Il. ANi M. Sueo - GOthie. e. z. H.
357쪽
3i LIB. III. CAP. IL UT OMNES HOMINE statio retunditur, isthoc habetur; utique non canis aut bestia, sed aeque homo sum atque tu. STAT Ius Thebaid. ist. Γ vers& seqq. J
- - is Hominum inclyte Thesu Sanguis eranI, omnes eademque in s ira, eosdem Sortitus animarum alimentaque vestra creati.
Humana porro natura, cum Omnibus hominibus aeque competat, neque socialem cum isto homine vitam degere quis possit, absquo non saltem ut homo aestimatur; inde consequitur, iure naturali praeceptum esse : In quisque altorum hominem aemmel atque tracteι, Ianquam naruraliter Abi acqualem, seu ut aeque hominem
f. II. I s T R A E c aequalitas inter homines ut melius intelligatur, obseritandum est, quot HOBBEsIVS de Ciue C. I. f. 3. & Leviath. C. Iῖ. eandem restringat ad paritatem virium, aeterarum facultatum humanarum, quibus homines in aetate adulta sunt instructi,& exinde ostendere velit, causam habere homines , quare naturaliter se inuicem metuant. Quamuis ' enim, viribus aliquis paululum sit inferior altero , tamen dolo saltem aut adiuuante dexteritate ae teli habilitate etiam robustisumum neci dare posse, ita, Vt quilibet adultus alteri inserre possit maximum malorum naturalium, quae ab homine proficisci possunt, mortem. SENECA de Ira L. I. C. 4. Nemo tam humilis es, qui poenam vel summi hominis spera=e non post: ad nocendum potentes sumus. Itaque cum ii, qui aequalia sibi inuicem inserre possunt, sint aequales, qui autem minima inserre mala possunt, inserre etiam possint minora, sequi homines natura inuicem aequales esse. UIR G Ius Aeneid. X. vers. 376.J TMidem nobis animaeque mauusque. Subiungit Hobbesius, inaequalitatem, quae nunc es, a lege ciuili esse introductam. Sed haec inaequalitas non vires hominum, sed statum eorundem atque conditionem assicit. Lex quippe ciuilis non sapit, ut unus altero sit robustior, sed ut unus alterum dignatione antecedat. Itaque minus recte ratiocinatur, qui inaequalitatem, per legem ciuilem introductam, opponit naturali aequalitati Virium humanarum. Neque liquidum videtur, quod H o 3 3 E s I vs Leviathanis c. 33. in facultatibus animae aequalitatem maiorem, quam in viribus esse, dicit. Ait equidem, prudentiam omnem ab experien:ia esse, s omnibus aequali tempore in iis rebur , quibus se aequaliter appliacam , aequalIIcr tribui a natura. Atqui cernimus, unum altero consequemtias
. II. O Quam is alae sue simplieiter talem
voeitareminimus; Nam praeterea est aequalitas, quae fluit ex naturali statu . de qua A vCTOR infra egit O. eamoue appellat aeau.rtitat-ta restatis r ut illam hic a/ Mah rem amo. illa ira omnes s attis Te diffundit, quoniam metalitas, eui fundamentum substernit, citra eandem intelligi nequiti haee ita propria est Status natura iis , ut tamen ex eo emiurantes in alios Status, verbi gratia domum aut ciuitatem, reliquias eius non pauca, retineant. H.
ad panim dilucide in hoe paragrapho Hobbesii
ah Auctore proponebatur sententia Eius eogitata, tanquam sparsa Hippolyti inembra eollegit de Or.dinauit Cl. BARBE YRACVs, euius veri oncm proinde in hae editione sequi malumus , quam
3) Dueitur hoe loeci argumentum ab inaequa. litate bonorum naturae de sortunae. Ex eo aequa. litatem naturalem ratione minus ecin qua deri.
358쪽
tias principiorum accuratius prospicere, & dexterius prius obseruata adplicare. casuumque similitudinem & uissimilitudinem perspieere. Vnde saepe eκ illis,
qui iisdem in negotiis aequali tempore Oecupati fuerunt, alius dexteritate eminet, alterius stuporem usus rerum parum emendat. Neque vero quod homines dispares prudentia videntur, solum iesi ex opinione eorum, qui plus iusso se
aestimant; EI quod unusquisque sapienIiorem se credor multo. quam quemlibet e vulgo , praeter paucos. quos propter famam , vel propter consensum eum illis Γυι admirari. Nam ea disparitas non solum adparet, quando quis seipsum cum aliis comparat, sed & quando alios inter se componit, quorum Uter alterum emineat, ipsitus nihil interest. Neque semper illi fauetur, qui nobiscum conspiarat, sed quem opus & euentus commenclauerit. Quanquam autem propter
gloriae cupiditatem quilibet indignetur, stoliditatem & imprudentiam 1ibi exprobrari , ae maxime insensus sit illis, qui prudentiam suam prae caeteris ipsi
iactant: non tamen exinde sequitur, neminem concedere, alium se prudentiorem esse. Quid enim si ex eodem periculo unus per dexteritatem sese eripuerit, alter male multatus discesserit; hic non agnoscet, istum se suisse prudentiorem 3 Propter aequalem tamen libertatem est. vi prudentior non possit suo iure imprudentioris regimen, nisi hic consenserit, sibi vindicare; praesertim si hic sua qualicunque dexteritate contentum sese prositeatur esse. Enimvero quanquam virium aequalitas huc quoque possit facere, ut ne homo homini temere insultet; quippe cum anceps sit cum pari collidi, ac stultum aequali sua clade alteri malum velle conciliare: tamen alia est species aequalitatis de qua hoc loco agitur, quam sartam tectam seruari generis humani quam maxime interest ', & qua sola sibi iusta harmonia constat, in immensa hac varietate graduum , secundum quos natura mortalibus bona corporis aut animi fuit admetita. Scilicet, quemadmodum in Rebuspublicis bene constitutis alius ciuis alium dignitate aut opibus excedit, libertas autem omnibus in aequo posita est: ita quantiscunque quis animi corporisve dotibus alios excellat, non minus tamen iuris naturalis officia aduersus alios ei sunt exercenda, ac ipse ab aliis eadem expectat ; nec ideo plus licentiae eidem Conceditur alios iniuriis assi-cthndi. Sicuti et neminem, parca in ipsum natura, aut tenuis sortuna per se ad id condemnat, ut deterioris conditionis circa fruitionem communis iuris sit, quam alii. Sed quae unus ab altero postulare aut expectare potest, eadem alii quoque caeteris paribus, ab eodem possunt ; & quod iuris quis in alium st tuit, eo ipsum uti maxime conuenit q. Igitur probari non potest enatum il-
Pa.. humanitarem a quales. sed sequitur id omnino, ii ita sat illati . siust que raIion bonorum naturiae σ θνtiana. Itine inaequatis. illi tione impers nonas sunt aequatis. Neque illud ratiram ar. 'Dod poten ea hae bonorum inaequa.
litate ad dest lutiendos infirmos abutuntur i Hoeenim est saAi. Et se non amplius induistio haec, eis ei solis verbis Auctoris repraesentata. hominis mente moti videbitur, qualem eam esse censet Cl. BARE LYRneus, quum recta ct proba in ea sint omnia.
V. supra L. II. e. l. s. I. H. so Demea apud Terentium in Adelphia
rum, quae, ne leeioris animus nimis distrahatur. hoe loco eum Cl. BAR aEYRACo exhibere maluimus. seu uti PHAEDRVs L. I. Fab. 27. loquitur: Stia quisque axempla debet aequo anima pati.
359쪽
316 LIB. III. CAP. II. UT OMNES HOMINES
lorum Americanorum, apud MON TUGNE L. I. c. 3o. ex noua Francia temporibus Caroli IX. aduenarum, qui interrogati, quid sibi singulare in primis in Gallia videretur, inter alia & hoc responderunt, quod cum alii in omnium rerum abundantia essent constituti, alii ostiatim stipem quaererent, hi non istos inuaderent, & hona iisdem eriperent. Alios autem in sua quidem lingua, Di dimidium appellabant. Nam vii qui bonis animi, corporis aut so tunae praepollent, tenuioribus insultare non debent; ita nec hi illis inuidere aut bona ipsorum subuersum ire. Atque isthanc possumus vocare aequalitatem iuris, quae eX inde oritur, quod obligatio ad colendam vitam socialem omnes homines aequaliter stringat, quippe cum eadem humanam naturam, ut talem, comitetur. Obseruandum tamen est, tolli vinculum obligationis huius certis casibus. Inter obligationes certe a superiore iniunctas, & eas, quae eκ mutua conuentione oriuntur, id adest discriminis, quod hae quidem statim allia quem stringere desinant, quando alter prius ab iisdem discessit; illae autem adhuc tenere possint ad quid praestandum, licet alter in officio mutuo respondere desierit; idque quia per auctorem obligationis pensari potest , quod iste minus iusto habet. Hactenus tamen obligatio ad exercenda aduersus alterum officia iuris naturalis, ututa supremo Numine iniuncta, conuenit cum obligatione eκ quavis conuentione Orta ' , quod ubi unus ab ea discedat, idem ab altero illa officia postulare amplius nequeat, & praeterea ius accipiat, istum, per vim ac satisfactionem adigendi. Etsi is hanc licentiam, statui naturali adhaerentem, in ciuitatibus temperari, istius societatis indoles exegerit. q. III. SuNT & aliae rationes, ad populum valde plausibiles, quae ad aequalitatem istam meditandam, atque illustrandam non parum faciunt. as inter non postrema est, quod ad eandem stirpem quidquid est mortalium originem suam reserat. Vnde BOETH ius de Consolat. philos L. III. smetr. 6.J insolentiam nobilium castigat: Ouid genus G proauos frepitis y Si primordia vepra, Autoremque Deum spectas, Nullar degener extat, Ni vitiis peiora fruens Pr prium deserat ortum. Item, quod ex eadem materia corpuscula nostra constent, fragilia & per infinitos casus destrui apta. Sic & eodem modo omnes propagamur, eodem modo intra materni latebras uteri coalescimus; nec alia porta nobilis in dias luminis auras prodit, quam plebeius aliquis. Vid. Sapient. VII, s. Eodem modo adolescimus , nutrimurque, in eandem foeditatem apud
Omnes ciborum retrimenta conuertuntur. Denique ad eandis,anetam Omnes tendimus. mr3 aequo pede pusiat pauperum tabernas, regumque rurres. Θαι α τω παντες ὀφειλομε ' Morii omnes debita ιurba stimus; inquit incertus Poeta in Anth
360쪽
pRO AEQUALIB. NATURALITER HABEANTVR ai
Antholog. ac in eandem tabem aut puluerem Omnium corpora resoluuntur. C L Α v D I A N v s L. II. in Rufinum: f vers. 473.J Huc pos emeritam mortalia
ferala vitam Deueniunt, ubi nulla maneut disicramina fati, Nullus honor, vanoque exuintum nomine regem Proturbat plebetur egens. PHOCYLIDES: Πάντες ἴσοι νεκυες.
Omnes vita functi aequales. LUCI AN vs Dial. Nerei & Thersitae T. I. p. 3I3. Ed. Amstet. J : 'Lσοτιμta γαρ εναδου, καὶ σμοιοι a rασες. Apud inferos aequalitases, paresque sunt omnes. CICERO de LL. L. II. sc. 23. in fine J Maxime enatura es, tolli fortunae discrimen in morte. Et S T A T I o Theb. X. vers. 7iet. Jtituli in morte Drentes dicuntur. Add. Sirae. X, 9. seqq. Identidem quoque a sapientibus inculcatur, quod variis casibus, sortunaeque ludibrio omnes simus obnoκii; vel potius, quod nemini Deus de stabili & inconcussa felicitate , &conseruatione praesentis status cauerit, sed pro occulto consilio prouidentiae suae diuersos per diuersa casuum genera raptet. Valet, imo & solet ima summis mulare, G insignem attenuat Deut, si tira prement. HORATIUS L. I. Od. 3ή. Ouid quisque visci nunquam homini sit eautum es in horas. ID E M II. I3. Fortuna laetos a negotio, G ludum insolentem ludere pertinax Transmutat incerintos honores. Nunc mihi, Aunc aliis benigna. ID E M III. 29. M A N ILI v s Astron. L. III. vers. sar. & seqq. J Tanta es rerum discordia in aevo, H ώbtexta malis bona sum, lacomaeque sequuntur Vota, me in cunctis seruat fortuna tenorem. Vsque adeo Permixta fluis, nec Permanet usquam, Amisitque fidem variando cuncta per
omnes. Add. SENE ca Consol. ad Marciam c. XI. Huc quoque facit illustris Iocus apud SENE cAM Thyeste: sv. 197. & seqq. JIlti qui donat diadema fronti,
quem genu nixae tremuere gentes, Anxius sceptrum tenet, is mouenter Cuncta diuinat, metuitque casius Mobiles rerum, datumque rempus. Vos, quibus rector maris mque terrae, Ius dedit magnum necis atque vitae, Ponite insatos tumidosque vultus: sivissilia a vobis minor extimescit, Maior boe istis dominus minarum
ne sib regno grauiore regnum est. sitiem dies indis veniens superbum, Hune dies vidit fugiens iacemem. Nemo considat nimium fecundis r
neralis est, sed loquitur is de eam necessitatis, cui ab ipso auctore nostro tot pri silegia tributintur in eapite sequenti. De reliquo piae itum Cicer ius adeo adstrictum est regulis iusti, ut neque honestissmo mortalium, s extra easum neeessita. .s fame prematur, sola dignitatis ratione perimittat, vel vilissimo citiuis eripere hucculam panis. Sancta igitur hoc loco est Philosophia sum. mi oratoris Romani, quem non minus, quam Iuvenalem. inter reliquos morum magistros paganos, imo de Christianos complures extare, obserites. 3 , ) V. supra L. u. e. s. dc c. 6. f. a. H.