장음표시 사용
441쪽
;98 LIB. M CARVL DE CONSENSU CIRCA PRO Miss A
I. XII. SuNT TAMEN plurimi, qui promissis pactisque per vim
extortis virtutem obligandi inesse contendunt. Aliqui ad autoritatem luris Romani confugiunt, quod cum per talia .pacta laesis beneficio restitutionis in integrum succurrat, utique videtur supponere, stricto iuret eiusmodi negotiis vim obligandi inesse, verum eius iuris rigorem aequitate Praetoris temo perandum '. Sed legibus Romanis facile sua constat ratio. Cum enim non praesumatur, in ciuitate degenti vim esse illatam, atque ea eκceptio dubiam possit habere disceptationem , conueniens utique erat eiusmodi pactum tantisper sustineri, donec a iudice super metu illato posset cognosei. Ex quo tamen non consequitur, ei modi Paeto, Ut & aliis negotiis, quae per exceptionem peremtoriam possunt elidi, intrinsecam vim obligandi ineste; cum istae exceptionum ambages magis ad usum sori ciuilis, quam simplicitatem iuris naturalis pertineant, saltem Vbi agitur inter eos, qui communem iudiacem non agnoscunt '. GROTIUS L. II. c. Ir. g. 7. tradit: ideo naturalia ter eum, qui metu quid promi fit, L Misari, quia consensus adfuit, quidem ab umtur, posita istac rerum condiιione, Est quippe ανΘρώτοιν 4, 1 παροιων προτιι - τερον, homini anima omnibus rebus pretiosior. HELIODOR vs Aethiop. LV. em malo illo non imminente in tale quid consensurus non fueraL Enimueiam uti omnis obligatio, eκ pacto orta, in stem ponit ius ipsi respondens: ita non sufficit, ut in me snt requisita ad obligationem producendam necessaria, sed ab altero quoque abesse vitia debent, quae iuris in ipso adquisitionem imtercipiant. Adeoque non statim sit in me iacultas est aliquid transserendi, in
altero est facultas acceptandi. Igitur cum obligatio, cui ex aduersum ius non respondet, inanis sit, non est credendum, ex lato meo consensu obligationemniaci, ubi alter per ius naturae prohibetur acceptare. Id quod hoc casu omniano fit. Quae enim leκ metum alteri ineutere Uetat, eadem quoque em isto metu ius adquirere, lucrumue sacere prohibet. Incongruum autem est, quod subiungit; si is, exi promittuur, merum intulit, qua uis levem, atque inde secuta fuerit promissis, eum teneri ad liberanaeum Promissorem, A promissor velit ; non quia
in Max fueris promi . sed ob damnum iniuria datum. Atqui si obligatione li- rari possum meo arbitrio, citra praestationem alicuius rei, iam actu liboesum. Quid ergo opus hisce ambagibus; tu debes me liberare obligatione, si ipse velim. Quin dicimus, quia ad promittendum vi me adegisti, nihil tibi debeo; & frustra a me illud exigis, quod ubi praestitero, tu statim restitue eteneris. Add. SENECA ControuerL IV. 26. . g. XIII. Hoas Esius de Ciue C, 2. f. I6. pro hac sententia aliis assi
mentis pugnax. Ait, pacta ex metu prosecta non co nomine esse inualida, quod ex metia vi profecta: alias enim sequeretur, pacta ea, quibus invitam ciuilem bomines emistregantur, G leges tandum, ino inualida ἰ cprociau enim a metu mutuae eaedis, quod
alter s. XII. t Erat tamen huie restitutioni in s - Et tamen Romani quoque actionem quod
is contractihus Mim 'nis locus, non ip eo, metus ealici gestum est aduersus tertium dede tractibus bonae fideir vid. nota a. ad 8. Vnde runt, nianifesto argumento gestum huiusmodi iusto latioe est Λυ TOR Is loquutio , de naturali iure non sis uere. Iusem negotia quae
vitinibus di sinsulis id adsinnaeuir. iam propter metum adhibitum irrita tae promam
442쪽
aher aherius regimini δε βι-itris: nequa eum ratione eum facere, qui ea suo pa eisiensi pretium rerim2 imis suae fidem adhibet. Verum in priori argumento am-higuo sensu vocabuli metus luditur. Alterius enim plane generis est metus, ob quem homines in ciuitates congregantur, quam is, de quo haec agimus '. Ille enim est cautio circa declinandum aliquod malum, quod indefinite potesIaecidere. Hic autem est terror ex cominus intentato graui malo, cuique repellendo ipse non lassicio, ortus. Igitur longe diuersae indolis sunt paria, . quibus i tuum auxilium paciscimur, ne singuli a communi hoste opprim mur ι & quibus quid promittimus, ut effugiamus malum, ab altero iniuste nobis intentatum. Circa posterius argumentum facile concedimus, stulte latronem facere, qui per iniuriam promissum extorsit, & post fidem alteri adhibet, velut iure cum ipso egisset. Vt enim idem sceleratus sit, & stolidus, nihil repugnat; iuxta illud Menandri apud STOh AEUM Sermone 2. - Ο
τιτον Hιν η πονηρία. inconsiderata res est malitia. Quin contra ego dixerim, hautquaquam cum ratione facere eum, qui ex periculo iniuste conciliato er
' plus vltro latroni pretium sui flagitii persoluit. Huc facit illud Dionysii H LICARNASs EI L. VIII. L p. so9. Ed. Sylburg. 49o. M. Oxon. J quicquid nec tar pro tempora vel priuatis hominabus, vel ciuitatibus extorquet, tam=θer durat, donec cest ea necessitas. Addit: vniuersaliter verum esse, obligare pacta, quando ac pium s bonum, quando promittere, G id quod promittitur licitum es. Liciatum es autem s ad redimendam Ditam promittera, V de meo dare quicquid voluero
euiquam etiam latroni. Atqui non potest bonum dici id, quod latro viatori praestat; dum ei per iniuriam vitam non adimit. Absurdum est alicui tanquam bonum imputare velle intermissionem iniuriae. Tunc quippe dicimur boni quid in alterum contulisse, quando vel honum, moi antea deerat, dedimus, vel praesens conseruauimus, vel malum, quod praeter nostram cui pam ipsi imminebat, dispulimus. Sicut stulte apud HERODOTVM dhalias L p. ita. Edit. Gr. H. Steph.J Polycrates, dum amicos iuxta & inimicos nullo discrimine depraedatur, in excusationem adserebat; quod magis groti sic retur amico , A ei quae absutisset reddi rei, quam si nihil ab initio alsulisset. Deinde non sequitur; licitum est mihi promittere & dare latroni; Ergo etiam illi est ius id exigendi, aut ego ad idem interno aliquo vinculo teneor. Multa licite possumus facere, ad quae nulla nos obligatio stringit. Licite possum res meas abiicere; sed ut hoc faciam, non statim ab altero possum obligari. Vnde & falsa est regula, quam IDEM proponit Leviath. C. Iq. Ouicquid facere licitum es non obligato; idem licite paeth ι possum propter metum. Ouod autem licitum est 'eisi. id illieitum es non praestare. Addendum quipposuerat; modo honeste ab altero id exigi possit. . XIV. HEic denique & illa quaestio subiungenda; cum quae eXerrore aut metu promittuntur, sint inualida, si post errore discusso, aut metu. depul-
lauerunt, Verbi gratia, mamimission . L. p. di genere, quod mixtimi voeat Arist-les,' ς' se L. 3ο. D. Em is a qui a mamis s. dotis ges; ia lieitii esse moralem. Quam hypotneundati ianem. L. M. g. r. D. Puod metus eme. supra destruxi mis. H. .
D. H. . β. XIII. . Sive eonsiderario malorum, quὸς D Persuasus ille fuit, actio vi ex illo volen- naturalem statum comitantur. N
443쪽
depulso quis utique dictis suis stare velit, qua ratione illa promissa conualescant Nam quod ab initio inualidam suit, ex post sacto conualescere potest, si accedat
causa noua, ius per se parere idonea; quae hoc casu est consensus liquidus &vltroneus. Alii ergo dicunt, ad confirmandam eiusmodi promissionem suificere solum animi actum internum, seu consensum liquidum & liberum in eam Iromissionem, etsi nullo is signo exprimatur. Iam enim externum consensus imum antecessisse. Accedente ergo iam intrinseca animi destinatione liqui.
da & libera, nihil deesse, quod ad pariendam obligationem requiraia r. Aliis
haec ratio displicet, quod consensum internum, & actum exteriorem eodem tempore existere oporteat, eoque actum eκternum antegressum non posse esse signum actus interni subsequentis, de quo fortasse antea cogitatum non fuerat. Igitur ut tale promissum valeat, requirunt nouam verbis factam promissionem& acceptationem G o T I v si. II. c. H. g. ao. mediam sententiam tequitur, quod omnino signis quihusdam opus sit ad declarandum consensum internum superu nientem; quia alias alter de iure suo certus esse nequit. Verum ut verbis hoo fiat, necesse non est, cum etiam alia heic signa sussicere possint '. Puta, si promissor, errore cognito, metuque depulso, ultro praestet, aut super iam exhibita Te Controuersiam non moueat, cum commode posset, aut si post de eadem recum altero tractet tanquam tali, quam is iure ponideat. Cui sententiae & nos subscribimus. f. XV. CAETERvM & hoc addendum este ut promissio sit valida, requiri non solum consensum eius, qui promittit, sed&eius, cui promittitur; L. N. g. r. D. de Donation. & quidem per signa susscientia expressum; ubi i terdum nutus sufficere potest, si vel ultro quid offeratur, vel id antea sit petitum. Quando enim consensus alterius abest, seu oblatum promissum is acceptare recusauerit, res promissa penes promissorem manet, etiam ubi iuramentum accesserit: quia & hoc ante acceptationem ius non transfert, si oetantum efficit, ne mihi oblatum retractare liceat, antequam de ipsius recusatione constiterit. Scilicet qui alteri rem suam offert, neque inuito eandem Uult ob-ἀrudere, neque pro derelicta habere. ' Ergo si alicr non acceptauerit, iuri promittentis in rem oblatam nihil decessit. Quod si rogatio antecessit, censeditur ea durare, nisi expresse suerit reuocata; eoque casu in antecessum acce-ltatio facta intelligitur, ita tamen, ut rogationi respondeat oblatio. Nam V. Di quis de minore summa, quam alter rogat, responderit, expressa requiritur acceptatio, quando alteri minore, quam rogauit, summa non est consultum; alias non nisi in summam concurrentem tenebitur. Qtio laeo notandum illud
PLUTAR . q. XIV. . Alexander Imp. L. a. C. de his illa in eontinenti fiat semper. V. M RVIus quae vi metusue eausa. Cum re non solum τυμ, pari. II. Dec. 24 M. veram ariam sotausa poetiniam conmearasi otia O ma in te infigitis est disserentia inter pro rationa τι vim pQstis νε sis, qΛοd iliartim os, missiones ex eausa literativa ct onerosa. Nam in ostulas . perseisi non potest. H. his rogationi aceu rate debet respondere promics xv. ib se saevissum S ET IERO L. I. dei. sol alias nihil actum censetur. V. L. p. pr. da
rament. e. 2,. n. 28. seqM. ct quos profert; iii tuis eontra . emiton. L. M. Loeas. eoAdticta. seeus in randiiiii enim talem vini natura sua non habet, illis. V. L. I. l. da verό. obligat. H.
nisi lex eam tribuat. H. M Idem .idit Luco Disi . a 3. de I. ct I.
1) Non tameti necessarium est, ut ac ratio M. M. seqv. .
444쪽
orationem eius, qui eanditionem obtulit: ροι vera oblatam accipiunt. ius addendi alia
quid non habere. Scilicet quia promissario non potest ius enasci, nisi quantum promissor consenserit. Quod si promissor alterius rogationi simpliciter annuerit , rogatio illa tacite repetita censebitur. Add. GROTIVS L. II. c. I s. g. 32. H. L. s. D. de Pollicitati eκ qua nonnulli concluserunt, ad promissum valide comtrahendum lassicere solum promittentis actum; GROTIUS L. II. C. In g. I respondet: pollicitationem semel factam non esse reuocandam, ut acceptari semper pollit, non quod ante acceptationem obligatio contrahatur '. Verum Curatius inspicientibus id docere videtur Vlpianus , pactum esse consensum atque Conue tionem duorum, i. e. reciprocan promistionem; pollicitationem autem esse solius ossetantis promissum. Quo ipso non negatur, & hanc ab acceptione demum valescere. Et iam in antecessum ciuitas acceptationem significauit, sit pollicitatio fiat
ob petitos aut adeptos honores; recusauit, quae Citra causam promittuntur. Viae L. i. g. r. d. r. l. IN. D. de Donat. Sine causa autem tradita vindicari prolithemtur. L. I. I. r. a. t. quia traditio sine acceptatione fieri non potuit; adeoque quia
reuera dominium rei iam in municipium fuit translatum. Caeterum, quia in obligationibus quibusvis in eo, quem illae spectant, seu cui ius ex iis quaeritur, consensus requiritur acceptandae alterius obligationi, & iuri per hanc translato, isque vel proprius vel vicarius, expressus per signa animi sensum testantia; patet quoque, quid sentiendum sit de firmitate votorum, seu obligationum sponte accersitarum aduersus Deum. Scilicci non possunt ea valide suscipi, ' nisi aut ipse Deus reuelauerit, se ea acceptaturum, aut aliquis sit conititutus, qui vice Dei super istorum validitate inter homines cognoscat 'o Alias enim constare homini non potest, an Deus velit ipsum obligari an minus, seu placeat Deo votum seruari, an displiceat. Praesertim cum vota circa eiusmodi res debeant Concipi, quae Deus per modum praecepti antea a nobis, saltem definite, non exigebat. ' Nam D implicat, quod necessario alias faciendum erat, tanquam indebite laetum alteri velle imputare: & constare nobis non potest, nisi eκ reuelatione diuina, actum aliquem a Deo non praeceptum adem gratum fore. Vota autem suscipere, quae Deo grata fore, non constat, inutile est.
Sed an non licebit consensum & adprobationem Dei praesumere 3 Id nos put mus posse fieri non nisi ' in illis rebus, quae indefinite legi naturali, adeoque voluntati diuinae congruunt, sed in quibus adplicatio ad personas, locum, tempus, ac definitio quantitatis in arbitrio & ludici ' hominum est relicta. Vnde recte arbitramur seruari vota, quibus quis ad certam summam pecuniae se obiugat in pauperes, aut ad pias causas erogandam, ubi per talem erogationem alia ossicias TERTVI. LIANV s libro de ieiuniis:
Votavri eum a Deo acceptatum es, letem in ρυε--m Deis. H. D Qualis apud Iudaeos summus erat saeerdos, qui s/nificare solebat, quae vota. Devi grata
τὶ Qualia non sunt vota, quibus vovemus,
fore, ut a furto, adulterio vel stortatione abstineamus.
8 sive quae ex iure naturali, minus plenam obligationem produeente, debenturis Exempla. tomphira voicirtim sunt in Romatia historia apud Livium it alios. solennitatea quibus Romani vota suscipere solebant. aecurate explicat lamas Ru TGERsius L. V. Vari e. s. H.
445쪽
ossicia necessaria non intercipiuntur ε, item quibus certorum dierum ieiunia quis sibi imperat, aut abstinentiam a certo cibo pomue saltem intra certam quantiatatem; item quibus genus ornamenti superflui, puta, margaritas, gemma aurique gestationem quis sibi interdicit, & similia, quae ad virtutem aliquam reserri possunt, licet certa eiusmodi determinatio non sit in praecepto. Ait inepta arbitramur vota, quae non nisi voventi molestiam pariundi ac nullam aliis hominibus utilitatem generant; multoque magis, si istis alia ossicia intercipiam stur. Mouetur & illud heio, num obligatio incipiat apud promittentem eo momento, quo acceptatio facta fuit, an tunc demunia quando promissori innotuit, eam factam fuisse. Vbi certum est, promissionem poste concipi duplici modo; vel sic, volo ut valeat, si accepis 3 vel ita, volo ut valeat, si acceptatam intellexero. In dubio autem ex negotii natura praesum num, utrum sensum ob oculos habuerit promissor. Prior sensus magis praesumitur
in promissione mere liberali, & pura, quia heae promissor ad seipsum obliga
dum velut properare videtur: posterior in promissione, cui conditio potest tiua aut mixta fuit adiectae ' Conser. GROTIus L. II. c. II. g. Is '6. XVI. SVPER EsT, ut quaedam subnectamus de signis, per quae consensus exprimitur; quae sane ad producendam obligationem necessaria sunt, quippe cum actuum voluntatis, quamdiu signis non manifestantur, nullus inter homines inuicem essectus esse queat. Sunt autem signa -- persectiora quidem gestus, quos in commerciis adhiberi oportet inter illos, quorum linguae inuicem non intelliguntur; persectiora autem verba utrinque intellecta. Vid i. Cor. XIV, 31. I rinque smellecta dico. Vnde so te est, quod Turcae non aliter pactis & foederibus adstringi se putent, quam quae ipsorum lingua & charactere sunt conscripta. Vid. MARSEL AER L gato L. I. E. 3 . Haec porro ut eo liquidius ac firmius voluntatem exprimerent, institutum est, tum ut pactis maioris momenti testes adhiberentur, ad quorum memoriam & conscientiam prouocaretur, si sors pactum ipsusn ab alterutro negaretur , aut de verbis pacti dubium fuerit ortum: tum vel maxime, ut scripto Comprehenωrentur leges pacti. quorum locum quandoque apud Graecos quaedam tesserae aut supplebant. Nam etiam complurium hominum memoria labilis, aut fluxa fides; scripta vero obliuioni aut perfidiae hautquidquam ita obnoxia. Nuda quoque verba frequenter hae racepti ne eluduntur,
quod per praecipitantiam, aut re non recte perspecta suerint prolata. Quam exceptionem scripta quoque exeludunt, quippe quae dum concipiuntur, clare
admin e ARPE OVIVR Pare. 2. eonst. n. des ar. pacta trannam omnia diei possint. Quod S
ubi Pronunei itim, valere donationem absenti vias gentium seruat, de quo Vide Com. VANnctam, epistola vel mineio intemeniente, liret BYNκΕRsHOECκ Quaestiones Iuris publicia donatario expresse non fiterit aereptata. H. L II. C. T. p. 23a. Io Imo in dubio semper intellisi debere vi . XVI. I Neque aliter Romani primis temdetur, non antea aliquem ex promissione teneri, poribus rationes subduxerunt, solam Latii Iim qMδm Postquam promittens reeognouerit, factam Diam in stipidationibus admittentes. esse aeceptationem promissionis Diae. Quamdiu 2 V. infra L. V. e. I3. . p. Ex em etiam enim alter nondum aecepiauit, adhue aliquid per. iudieari potest,quam partim eum principiis disciplia Mim n restat, quod impedit, quo nianus nae huius eomi eruat querela non numeratae Pem niae
446쪽
admodum, & non sine mora aliqua paciscentis animo rem subiicito, ut siquidem haec adprobauerit, plene in rem ipsam consensisse omnino iudicandus sit, sic ut postea ne quidquam affectus aut animi impetus obtendatur. Nec tam facile argutis interpretationibus detorqueri scripta queunt, quam verba ore pro. lata, in quibus particula aliqua captiose inserta, quae per celeritatem pronum ciationis non animaduertebatur, totam sententiam inuertere potest; cui imcommodo scripta hautquaquam ita sunt subiecta '. Inde recte plus defertur fidei instrumaentis authenticis, & nulla corruptela vitiatis, quam uictis testium; quippe cum validius habeatur, quod quis contra seipsum testatur, quam quod alius: & grauissime accusetur, qui ne suam quidem autoritatem declinare pota est. Ita tamen ut omni exceptione maiores testes audiantur, si instrume tum simulatum, suppositum, aut corruptum probabili modo arguerint. Caeterum etsi ab es moui scriptis seu instrumentis pactorum firmitas in se haut pendeat, quippe quae etiam line illis recte contrahuntur, L. s. D. de De infrum. & quantum ad ius naturae perinant, utut sors illa casu quopiam perierint.
L. l. 4. s. 7. r. ro. C. de fide instrum. L. ao. at. C. de probat. a iudice tamen ciuili, cuius cognitio non nisi manifestissima sequitur signa, haec instrumenta quam maxime attenduntur. Ac nisi illa produci queant, regulariter reiicitur, nisi idoneis argumentis probauerit, eadem casu quodam sibi periisse. Hinc diligentis est hominis, syngrapha potius, quam nuda fide agere. Sic
apud PLvTAR MUM Perseus cum mutuo pecuniam amico daret, 1olenta soris
mula, & in foro cautum sibi voluit. Quam diligentiam ille admiratus; adeone legaliter Perseu, inquit λ Respondit Perieus; scilicet Ut amanter recipiam, nec legaliter poscam. I v v E N A L I s Sat. XIII. vers 7s. 76. JFacile is pronum es superor contemnere restes. Si mortalis ide Nemo sciat.
Apud AppI AN. Alexand. Mithridatico, pag. 2r . C. Ed. H. Steph. J cum Muraena bellum Mithridati inferret, istique legati Regis foedera obiicerent, negauit se videre vlla Medera. ω γαἰρ -οραψατο Συλλας, αλλ' ἔργω τα λεχΘδεταβεβαωσας απηλλακτο. Nulla enim istu constri erat, sed exserextione pactorum metemur discesserat. Contra ita de moribus Turcarum Christ. Ric ΗΕ ivs: Tanta es sis hominibus dictorum constantia, tanta etiam de Ad uorum securuar, Gin conuentis nulla unquam ongrapha, nulla obsignatione, nulla chirographo Diantur: sed bis promittentis verbo via i a nominis eiur qui paciscitur auditione flem omnia.
niae a Romanis introducta per quam onus probandi
pecuniam esse numeratam in creditorem, qui in-rim uentiun tenet, reiicitur. Sane rarius usu
venit, ut ehirographum ante rem vel peruriamaeeeptam ereditori tradatur; Leges autem de raro aeeidentibus ferri non e uenit. Deinde si id fiat, habet debitor, quod suae imprudentiae imis putet. Et quid si pecunia remotis arbitris numeretur, ct malus debitor Oecasionem fallendi inde arripiat praesertim cum biennii tempus, intra quod queri licet, di creditor probare aebet, rari. mer tam L se esse petuniam, nimis si longiam. Hine inulti populi querelam hancce non admisme. V. GR AENE U UEG vs ad rubrie. c . de non
D V. infra L. V. e. I3. g. 8. H. Et POLYBi us L. VI. histor. e. ς4. de Graecis notat , si vel unum talentum duntaxat fuerit eis creditum, deeere rescriptoribus adhibi. tia, Gillis totidem, testibus autem duplo pluribus, Adem tamen ut seruent, impetrari ab ita haut posse. H.
447쪽
Paria de peruinis refert GARCI LAssus de la riga Comment. Reg. L. VIII. c. rs. Inde quoque est, quod, si creditor obligationis instrumentum late restituerit, aut conscio debitore idem sciens aboleverit, debitum ipsi condonasse censeatur. Nequaquam tamen, si quoius modo syngraphas debitor nanciscatur, puta, surto subtractas, aut alia ratione extortas, Obligatione solutus erit. Ex quibus & hoc adparet, a SENE c Ade Mnes. L. VII. c. IO. graphas minus recte vocari inania habendi simulacra.
CAPUT VILDE MATERIA PROMISSORUM
I. Obligamis tantum ad ea, quae feri possunt. II. Promissa circa impossibilia sunt vana. III. Impossibiluar circa pacta emergens. IV. An summus conatur semper seu ciat 'V. An qui1 obligetur ad ferenda mala humanam eonsantiam superantia'VI. In illicita non cadit obligario. . VII. Pacta turpia, re integra non obli
VIII. vin me turpia opera iam praestita. IX. An turpiser data reperi posmyX. Frustra promittuntur aliena; XI. B nora alteri iam obligata.
A J AIDENDv M porro est de materia prsmissorum M pactorum, seu ad quaenam Ultro nos promittendo & paciscendo queamus obligare. Ad hoc igitur requiritur, ut rei aut altionis praestandae habeamus facultatem physicam, & moralem, seu ut id praestare non siit supra nostras vir , neue idem patrare lege aliqua prolitheamur. Vbi enim quid intra vires meas positum est, deque eodem statuendi facultas mihi relinquitur, nihil sane obstat, quom nus ad id exhibendum ineri necessitatem mihi vitro arcesiam, ubi usus vitae humanae id tulerit. Eκ aduerso circa ea, quae vel vires nostras eXcedunt, vel salua obligatione validiore nequeunt praestari, nequidquam Obligatio contrahitur, quippe quae esse stu suo directo & legitimo fit cariturae f. II. Ex HI sc Ε consequitur: impossibilium nullam dari obligati nem. Id quod etsi in ore vulgi versetur, tamen paulo accuratius erit excutiem dum. Ac initio quidem discrimen est statuendum inter obligationes, quae sponte nostra nobis arcessimus, & quae ab altero pro imperio nobis iniunguntur. II. SENECA IV. de Benefie. 3s. Ad eomam febricitasino. Sponseum dessendam, quia promisi: quιώ promisi, ibo , etiamsi fretus erit. non quia sed non, si spondera in intertum σῶοιιι. sis se. dem, si uiuει cManae. Surgam ad sponsatia, qtim obtigabis. Subes, in ἀ- acata excepero, Anter . P .m μή qu-- non concoxerimi Ied non, si s debebo. haec ita eraerit, estice, ut adem fra πι
448쪽
tur. Qui ultro se ad impossibile, quod tale nouit, isti adstringere, sine dubio
mentis parum compos est Vult enim id facere, quod a se fieri non posse praeuidet. Non tamen semper ab omni necessitate praestandi liber est, qui impossibilia promisso aut pacto in se recepit, etsi ipsam rem conuentam praestare nequeat. Equidem si quid alteri promiserim, quod in virihus meis fore pro- habiliter credebam, sed idem iam supra vires meas esse, aut intra praestandi tempus fore, inuincibiliter ignorem, neque ad rem promissam, neque ad id quod interest alteri teneri videor. Praesertim ubi idem expresse dictum fuit aut ea conditio tacite utrinque praesupposita fuit. Vid. t. a. I I. seqq. D. si quis eautionibus. ' Sio v. g. si cui promisissem equum commodare, qui iam alio in loco est, is autem in itinere perierit, neque ad equum exhibendum, neque ad id quod interest teneor. Intelligor enim promissipnem meam tacite huiuconditioni superstruxisse; siquidem equus incolumis domum reuersus fuerit.
Qua conditione citra meam culpam non adparente, promissionis vis penitus
expirat. Quod si uterque tam promissor, quam cui promittitur, rem nouerit impossibilem, ac se id nosse inuicem norint, lusisse tantum, & nihil egisse ce sentur. At vero si promissor duntaxat sciuerit rem esse impossibilem, alter idem ignorauerit, iste huic utique tenebitur ad id quod interest, ne ita sibi illuderetur. Vbi autem promissor fuerit negligentior in excutiendis suis viribus&rem sibi iam impossibilem promist, quam talem scire poterat, si debita circumspectione suisset usus; ipsa quidem obligatio erit nulla, quia promissor tamquam tacitam conditionem supponebat possibilitatem. Ob negligentiam tamen& culpam tenebitur alteri pensare, si quid ob inane illud promissum damni fecit; licet sub damno non sit reputanda spes lucri & emolumenti, ex inani promisso concepta. Atque idem etiam circa pacta obtinet, ut qui per negligentiam aliquid impossibile fuit paetus, praestando id, quod alteri inde nocitum fuit; liberetur: ita tamen, ut huic quoque id, ad quod se adstrinxit, remittatur, aut ubi iam praestitum id fuit, restituatur, vel pro eo aequi pollens
f. III. ENIMvER O quando res eo tempore, quo promissio aut pa
ctum suscipiebatur, praestitu suit possibilis, post impossibilis facta, dispicien
dum, utrum casu fortuito, & citra Culpam, an vero en culpa, aut dolo hoc obtigerit. Priori casu evanescit paetum, ubi res adhuc sit integra. Ubi quid praestitum ab altero iam fuit, id restituendum, aut aequi pollens reponendum. Si ne hoc quidem fieri possit, summus conatus erit adhibendus, ne alter detrimenti quid capiat. Nam in pactis respicimus ad id, de quo expresse fuit conuentum; vhi hoc obtinere non possumus, susscit aequi pollens exhiberis sal- tem ne damnum sentiamus, omnimodo cauendum est. Ubi vero dolo quis sibi ipse vires implendi ademit, ad summum conatum tenetur, & velut in sup- Eee 3 plementum
449쪽
LIB. III. CAP. VII. DE MATERIA
plementum malo quoque potest multari. Ex hisce fundamentis diiudicanda sunt, quae cirra debitores obaeratos disputantur. Hi quippe ubi casu fortuito& citra sum culpam soluendo esse desierint, summum soluendi conatum debent. Vbi tamen aequitas & humanitas requirit, ut mora aliqua ipsis indulgeatur, circumspiciendis & parandis soluendi mediis. Vid. mith. XIIX, as. 26. Suculi & nefas fuerit, tales omni sua substantia exutos ad mendicitatem redigere. Quin & alias certarum personarum fauori hoc dederunt leges Romanae, Ut non
condemnarentur, nisi quatenus facere possum. Vid. L. M. D. solusa matrimonis. L. L L. lε. II. G. M. M. de Re iudicata. L. ερ. L. so. d. l. L 4. 1. 7. D. do
Cesio, kno m. Nisi tamen creditor, quae praesentes facultates excedunt, donauerit, ad residua soluenda tenebuntur, quando in re lautiore esse coeperint. Dolus autem de culpa decoctorum etiam malo aliquo potest coerceri; in quos demum illud tritum valet: ' qui non habet in aere, luat in Corpore. Vid. G E L I. I v S L. ao c. r. circa finem. Et quae Appius disserit apud DionysH ALICARNASSEUM L. VI. pag. 33o. seqq. Edit. Sylburgii. e. 66. pag. 3I6. &seqq. Ed. ΟκoniensJ Add. tamen LI v I v s L. IIX. c. 28. Considerandum praeterea haec est, quam quis causam aut necessitatem habuerit debitum contrahendi. Prout enim haec grauis aut leuis fuerit, fauor debitoris inopis aut miseratio intemditur, aut remittitur. Vnde recte duriore habentur conditione mercatores, etiam qui per casum fortuitum soluendo esse desierunt, quam alli, qui ex peculiari quadam necessitate pecunias mutuo sumere sunt adactic Illos enim lucri cupido debita contrahere lubigit. Et cum ipsi artem ditescendi profiteantur, vis culpa carent, qui etiam fortuita non praecauerunt puta, qui omnes
sum fortunas uni calui exposuerunt. Secus ac tradit ΡL I N I U s L. IU. epist. I9. Turiur videtur iuraria forιu a posse ο-- varietatibus experiri. Et IusTINVS
L. IX. e. r. de Philippo, qui dum Byetantium nequidquam obsidet, in Scythiam quoque praedandi causa prosectus est, more negotiantium impensas belli alio
bello resecturus. L I U I v s L. XL. c. 2I. Amisouus Fama te sale iactatu cum in eadem naue ficum suos omnes habuisset, praecepisse liberis dicitur, vi N i meminissent, re ita 'sterii proderem, ne quis eum tota geme simiai in rebus dubiis sterielitari auderet. Adparet tamen, priscos Romanos ista discrimina parum aestimasse. Ita enim SENE c A de Beneficiis L. VII. c. i6. ' Ouid tu tam imprudenser iudicar maiores noros fuisse, is non intelligerem iniquissimo esse, eodem loco haberi eum, qui pecuniam, quam 'a creditore aeceperat, libidine aut alea absumsit, seum, qui incendit' aut latrocinio. aut aliquo easu triplare aliena eum suis perdidit' Liam excusetisnem receperum, ut homines scirent, Mem utique praesanaam. Ωιius
enim . III. o Deeoctoris eharacter est. apud DI. H VΜ Coruieum Mercatore, vertento Grotio in Excerptia:
Cum s fortiana laborans Non potis es auro venatis Ioluere noxas. re atin vinctis. H. 33 Contra monitum GNOMOLOGI apud Grtiterum: a omnia uni mιnquam uani credito.
450쪽
enim erat a yauris etiam iustam excusationem non aeeipi, quam ab omnibur aliquam ιμ-
rari Sic & apud Moscouitas non superfunctorie vapulant, qui soluendo non sunt debitores, & demum creditori seruire coguntur. q. IV. Hoc Loco etiam est examinandum, quod HOBBEsIVS de
Ciue e. a. f. I . nimis, ut adparet, generaliter tradit, pacta non ad rem Vsam. sed ad summum duntaxat conatum obligare. Scilicet quia ad impossibile non obtrugamur; vltra summum autem conatum nihil est in nostris viribus; adeoque quod isto attingere nequimus, nobis impossibile est, & sic extra obligationem positum. Vbi tamen addendum, nisi culpa nostra aut dolo vires id praestandi corruperimus. Tune enim per summum conatum obligatio non expletur, sed qua expletio deficit, ad malum accipiendum reddimur idonei. Videtur autem ista inertio locum habere proprie in illis pactis, quibus pro accepta re vel opera praesenti operam aliquam nostram futuram spondemus: in quibus per summum conatum obligationi satisfit. Quia enim futura illa intuitu humanae prouidentiae in incerto sunt, adeo ut vel vires nostrae aliquo casu debilitari, aut occasio conuersione rerum intercipi, aut dissicilior queat reddi; & quia praeterea saepe humana perspicacia in aestimatione virium propriarum, ac difficultatis rei solet aherrare: ideo censendi heic quoque sunt paciscentes humanae conditionis suisse memores; adeoque in determinanda praestatione acti num seu operarum iamrarum tacitam conditionem supposuisse, siquidem vires& occasio eaedem permanserint, aut ni vires praesentes iusto amplius aestimatae sint. In eiusmodi casibus recte dicitur ossicio suo satisfecisse, qui quantum in se est secit; cum primis ubi etiam in ipsa operatione aliquid, a nostris viribus non dependens, intercurrerit, quod ellectum intercipiat, aut velut detorqueat. Et quod in talia duntaxat pacta valeat H o a B E s I I assertio, etiam ex su tectis ab ipso argumentis adparet. Ait, paciscimur ser me eas res, quae possibiles
tunc Urdentur. cum promittimur, quas tamen pos Gnstat esse impumilei; praesupponendum est, non suisse facultatem specimine aliquo vires explorandi; non ideo
omni obligarione liberamur. Rario est, quod is, qui Drurum incertum promittit, bonum Praesens ea lege accepit, is mutuum redderer. Voltimas enim eius, qui praesens bonum
pra sar, pro uiscto Ampliciter habet bonum Issi, quanti erat res promus: ipsam autem rem non simpliciter, sed si fieri potest. Ego tamen potius contra dixerim; qui bonum praesens alicul nraestat, eum diacie assequi velle illud bonum suturum, quod pacto expressum sint. Et quidem aeque in conuentione dandi, quam in conuentione faciendi L Nam in iure naturali non videtve fundari id discri-
in ρενitiuum Sannia, δε- ε, an perdas , totum ἀωiδ-m face. H. ) Nimirum apud Romanos anta Ailatus iam dee ctoribus Equitibus, quamvis quis fortunae vitio, non sici decoxisset, lege Roseia certus loe in thea ro ignominiae eausa constitutus. H.
O Aliorum populorum leges a mores retuli
torum sentemiam, nee moribus multorum loeorum id discri uten obseritatur. V. CHRIAT NAEVS
I. de V. o. Ex ipso etiam itire Romano limitationes non paveae adferri sistent. Videtur autem eius disertininis ratio fuisse, quod Romani se uinitis habere Oeciem existimarent, quem ad Ἀμ- eogere. Hine VLPIANVS L. 9. 3. IO. D. de poenis, isuiuitia voeat poenas , innitum homιnem νubero facere, νον facere non potest. H.