장음표시 사용
491쪽
LIB. IV. CAP. I. DE SERMONE, ET QUAE
ter mentiri, qui aliquid dicit a sententia animi sui discrepans; adeoque qui in
ua natura turpe autumant, aliud dicere quam sentias. Falsiloquium quippe est, ita adhibere verba, ut alius exinde diuersum ab internis tuis cogitatis tensum concipiat. Atqui, si alteri nullum est ius, ut animi mei sententiam liquido debeat intelligere, neque alteri noxa aliqua praeter meritum inferatur, nulla adparet ratio, quare, sit ita mihi expediat, ego istis verbis ad alterius potiusquam meum arbitrium uti debeam. Inde omne quidem mendacium falsiit quium est; sed non omne falsiloquium mendacii nomine venire potest. Et in hunc sensum si accipiatur illud ARISTOTELIS, καθ' αὐτο τομεν ιεῖδες φαοῦλον ψεκτον, 'rue mendacium essedum G vituperabile , non opus est IN mitatione G R o T II, qui L. III. e. r. f. 9. illud κατ' ἀυτο explicat, communiter, siue re spectata sepositis eircumstantiir. Nam falsiloquium, quod propter certas circumstantias vituperationem effugit, mendacii nomine hautquidquam est notandum. Quod autem omne mendacium proprie dictum turpe sit, manifestum est. Quo loco & hoc notandum, veriloquium quandoque effectus mendacii posse producere. Id quod contingit non solum , si quis vera dicat
tanquam mentiens, ac suo schemate ac gestibus, nutibusque, quibus alias sermo velut animatur, iaciat, ut audientes diuersum ah eo, quoa dicitur , Cr dant : quomodo Q v INTILIANvs Instit. Or. L. l. c. q. ut soloecismum,
ita & mendacium gestu fieri posse docet, ubi aliud voce, aliud nutu seu gestu
demonstratur: sed & cumprimis id usu venit circa illos, qui crebris mendaciis fidem suis dictis ademerunt. His uti nemo sacile creait, Ii vel maxime velint vera serio proferre : ita iidem aliorum dissidentia ad eos decipiendos abuti possunt, ut cium istos semper sui similes putant, contraria illis, quae prΟ- seruntur credendo in fraudem inducantur. Sic quod est in fabulis, puer cum saepe rusticis ficto clamore illusisset, tandem ubi vere lupus adesset, nequidquam.
eorum auxilium contra hunc excitauit η. Eaque re in vicem strategematis usus est Agesilaus. Cum enim non sit imperatorium, aperte denunciare quid proposueris, adeoque hostes non soleant credere, quae nimis secure pronunciantur ue ea ratione astute imposuit iste Satrapae Persico, ut copias suas in diuersam regionem adduceret, quam quo Agesilaus iturum se sparserat. X ENOPHON. Rer. Graec. L. III. c. a. f. 2o. 23. Edit. Οκon. p. 292. Edit. H. Steph.J & Cornel. N Epos in Agelii. c. 3. Huc etiam pertinet astutia veteratoris apud T ERENT IvM Heauton. Act. se. 3. Enimuero uti nemo vituperare audebit grauitatem Epamiuondae alicuius, qui ne ioco quidem mentiri sustinebat: ita limpleκ valde est credere, piaculo semper obstringi, qui citra alicuius iniuriam, & inutilitatem sui te aliorum profert verba ab animi sui
tandum: omissionem signorum, quibus aliquid lignifieatur, si quidem ea in verbia eonsistant,rerarent am, in rebus du uiarionem: usum ve ro , si rei, quae notatur, cor Neniat, meritatem r
sa non eonueniat, in rebus simularionam, squam Graeci .,--sari appellare interdum solent. vid GATARE Rus ad Antonin L. II. f. t8.) in veris bis fasti titiam vel men eatim vocari. De his praecepta ad quatuor regulas reuoeari posti int.
Qtiarum Prima : Reticentia e 1 permisi a. . r. foeωnae.1 Dissimulatio non semper est illicita. f. s.
dc L. v. e. 3. . . Teνtiae Nee simulat ira, maxime in rebus, qtiae significationein ab impositione non habent. - .ctis. liti iste 4 Veritas dicenda. de inendaeio abstinendisin. sed non semper falsilo. quiO. s. s. n. it. Dissentit hae in parte Aia stuntia, cuius in et Ziegleri argumenta refutatii HvBERus L. II. de iure civitati sect. 6. e. a. d. x s. de seqi . H.
492쪽
sententia discrepantia. Inde optandum quidem foret cum CI ERONE 'Ostic. III. c. is.4 ut ex vita bumama sublata M omnit Amulatio ta dis M.atio ' , ade que eo esse ingenio omnes homines, ut aliorum honis nemo incideret, aut insidias tenderet, neue aliorum si1mplicitate ad fraudem illis intentandam a uteretur, aut sanae rationi obniteretur. Qualem Achilles se fert apud FI
prauos apua homines in fraudem pateat, qui omnia sua aperte prae se seri , &plurimi inanibus , quam solidis artibus duci gaudeant; igitur non prius innoxias simulandi & distimulandi artes eκ humana societate proscribernus, quam
omnis malitia aut vecordia hominum fuerit in probitatem & sapientiam mutura. PINDA RUS Nem. Od. . vers. 3O. &seqq.J 'Oυ6ι απασα κερδ - ψ αι
Depe sapienti um inter homines. Ac inane est istud votum Thesei apud F v-R I P I D E M Hippol. Coron. V. 92G seqq. Etsi certum sit, si quis artibus simulandi & dissimulandi ulterius utatur, quam ad sui defensionem opus est, eum sibi ipsi omnem detrahere fidem, ac se reddere inidoneum, quicum bona fide agi possit; cum eiusmodi hominis dicta & facta non possint non esse suspecta. Argumenta, quibus probare aliqui volunt, omne falli loquium in se turpe esse, inualida sunt. Dicunt, falsiloquum suam ipsius linguam, nobilissimum instrumentum, tali abusu foedare; ac sibi ipsi fidem demere, non fine plurim rum officiorum, quae alias inter homines poterant exerceri, remora. Qui pe cum inter alia hoc quoque mendax lueretur, in si maxime verum dicat, ipsi non credatur. Sed haec de mendacio proprie dicto vera sunt, non de talilalsiloquio, quod prudentia saepe adhiberi suadet. Addunt, mendacium a guere nominem animo humili & abiecto. Qui enim solidis artibus & verit te niti potest, cur ad ista iuris confugiat λ Enimuero fraude carentia & necensaria salsiloquia non semper ex animi abiectione proficiscuntur; Se solidae artes saepe non nisi obliquis modis prauos inter homines seruari queunt. Aliis hoc argumentum placet, quod oratio sit interpres mentis; cui fini cum repugnet falsiloquium, recte quoque idem ordini naturae repugnare censeri: ae tum .hari harmoniam inter facultates hominis, si a mente discrepet oratio. verum iacile admittimus interpretem esse mentis orationem, sed ita ne plura inutiat, quam a mente fit iniunctum; penes quam iudicium est, quid proferri expediat
& necessum sit quidnam sileri 3.
4 Loquitur Cieero de simulatione ct fissimulatione fraudulenta, non de simulatione di flis. εnnulatione quavis: etsi de hae ante N O s T R V Μ
Cieeronem iam Meeperit GROTIV1 f. I. e. I. L. III. del. ct P. Viti NO OD T de forma me dandi doli mali, e. it. 6 Veritatem igitur in dupli et easu diei iube A v C T O R si is, qui de ea quaerat. quaerendi Ius habeat, qua ratione Magistratui ius est interrogandi testem, patri filium. Q iamendacium vergat in alicuius detrimentum.
493쪽
6. X. PORRO Ius illud, quod per mendacium violari dirimus, quale sit, di inde hominibus sit quaesitum, inter omnes non conuenit. Aliqui putant, quia tam Deo, quam hominibus naturaliter competit facultas intelligendi res veras, quae per salsiloquium impediatur; igitur eo ipso competere quoisque illis ius exigendi ab aliis, ut ita per verba res exprimant, quo, prout sunt, intelligi queant. Enimuero circa Deum quidem res plana est. Nam aduerissus ipsum quocunque salsiloquio uti non solum extreme irreuerens foret, quasi nuda apud eum veritas aeque non sit efficax, quam ficti colores ; sed etiam stultissimum, quippe cui ad cognitionem veritatis nostro sermone opus non est unde non impius solum, sed & vecors erat Cainus, de fratricidio Deum celare aggrediens, & quidem sententia tam contumaci & inficeta. Et huc proprie quadrat illud SopHoc LIs Antigone: pag. 23 . init. Ed. H. Steph
ni J γε μέντοι χα ταν ἰν κακοῖσI πις α λους, επειτα τουτο Θελque odi, quando aliquit in malis deprehonsus, ea vult excussare. De caetero autem non sequitur; hic naturaliter potest aliquid intelligere, igitur & ipsi ius est idem imtelligendi; neque ex facultate physica statim inserenda moralis. Quod autem aliqui heic addunt; etiam illum, qui falsa audit, intelligere; igitur per salita loquium non tolli ius intelligendi; id ad rem nihil facit. Intelligit enim illo
non rem veram, quam volebat, sed eius loco inane figmentum. Alii autem ius illud, quod per mendacium violatur, non a natura, sed ex facto hominum arcessunt, & quidem ex tacito aliquo pacto. Cum enim instituto hominum sermo, aliaeque similes notae sint introductae, statim quoque homines mutua se obligatione adstrinxisse, ut iisdem ita uterentur, quo exinde possent iudie re de sensu eius, quicum colloquuntur. Citra talem enim obligationem, &si cuiuis Iiceret verba adhibere pro suo arbitrio, & ut alteri de alterius sentenistia constare non posset, inane fuisset illud notarum inuentum. Quae est sententia GROTII d. I. g. it. De qua isthoz monendum, quod non satis heic distineratur inter obligationem, quae est circa apte adhibenda signa, ut
ex is is sensa animi ab altero possint intelligi; & inter illam obligationem, ollauest ad sensa animi sui alteri per signa ista indicandum. Quae sane duo distin
sunt, & ex dirierso principio promanant. Nam cum vocabula ex impinsitione significent, utique conuentio aliqua inter homines eadem lingua vie res intercessisse intelligitur ', ut in communi usu certas res certis vocabulis in
Quod serri potest. mente praestinflatilr eorem
ptio generis humani, qua, quoties eoneurriteonsdreafici damna mostri eum eonsideratione de
trimenti alieni, mendaeium plerique pro fassia loquio habent. Vnde in regula istantihus inprimis, di imperitis merito interdicitur omnia dic fini latio veritatis, non admissis discrimine inter mendaciuis ct falsiloquiura, etsi nihil adeste videatur, quod impediat, quo minus fals loquitiis per exceptionem Iicitum credamus, s co nostra latus periclitetiar . qnci loto Athanasiua eonsti meus erat, euius exemplum ab Auctore adducitur pag. 4ς lin. antep. Quod iam LV IANus uiditam Phulopse e. fitio Intredulo, Tom. U. p. 324. Edit. Amss. ouum , - ηρ ομνε
oue enim de hi, rogarum, qui, quum usus p stulat, mentiuntur. Venia nimirum hi, imo satiade plerique eorum simi digni, qui elinque vel, hostes fefellerunt, vel ad salutem tali pharmaeo
in periculis usi sunt i qualia multa Vlyllea etiam , Iecie
494쪽
dicarent. At vero ut actu ipso ea signa aduersus alterum adhibeam, seu manimi mei sensa super certa re alicui pandam, ea obligatio oritur vel ex ge- Merali aliquo praecepto legis naturalis ', vel eκ peculiari pacto; uti supra suit explicatum. Patet hinc, quid iudicandum sit de eo, quod quidam negant, mendacii naturam eκ pacti cuiusdam violatione esse arcessendam ; quod quaecunque non natura, sed pactis hominum, maxime tacitis constant, ex utilitate, eaque singulari & oriunda sint, & aestimanda. In eo aurem, ut quaevis
altortur dicta intelligas, quid tantum compen.lii AEt non reperiri. E contrario plurimum referre, vι integram quis habeat libertatem flumio, aut idoneis coloribus regem i. quae fine alterius damno, nostra autem eum utilitare secreta manent. Contumduntur quippe, quae accurate erant distinguenda. Ut enim quis omnium, Cogitata, aut ut alii omnes ipsius intelligant, in eo nulla vetiatur utilitas, neu sermone introducto ad ad sese homines mutuo obligarunt. Sed quousque quis teneatur sua sensa alteri indicare, & alter eadem intelligendi habeat ius, satis iam expositum est. At vero posita iam obligatione sensa animi alteri Communicandi, pactum, linguas introductas comitans, sese exserit de ita a
hibendis vocabulis, ut sententia animi nostri ab altero possit intelligi. In quo lane tantum est compendii, ut sine eo nullus sermQvis laret usus, β. XI. HIs p Ag Missis lacile licebit iudicare, quo ture vulgo
quaedam a mendacii nota eximantur, ubi simpliciter, quod res est, dictum non fuit. Ac initio aliqui distinguunt inter falsum dicere, & partem veri non M. cere, seu dissimulare; ut illud illicitum, hoc vero saepe vitio carere dicant. Vbi sciendum, etsi non dicere, seu tacere, mendacium proprie loquendo V Cari nequeat, ubi nullum praesertim signum sermoni aequipolliens fuerit adhibutum: ex alia tamen caula silentium in crimen cadere posse puta, si per eam impediatur bonum, quod quis procurare, aut concilietur malum, quod averruncare tenebatur. SILI Us Italicus L. XVI. vers. si . J Animumquε nefas scelerare silendo. Si et qui in specula constitutus est ad indicandum hostium aduenturn, male multabitur, si tacuerit. Imo mendacium non minus m
ledicentiam vocat POLY31vs ' L. XII. c. 7. si quis historiam scribere professus, quae gesta sunt non commemoret. Quod tamen alteri indicare non tenebar, siquidem totum reticere tuto nequeam, recte parte duntaxat eiusdem L l l a narrata
feeit, vi ct vitam suam ct loetarum reditum redimeret. Sed de illis, vir optime, dico, qui nulla necessitate veritati mendacium anteponunt, ipia re delectati, in eoqite fine ullo obtentu idoneo vernntur. Q Si, erilineiata veritate, manifeste periclitetur tilua alterius innocentis, quae erat species obstetrictim Aeoptiaca m. apud Pharaonem falsa loqtientium. Exodi l,2o.2 . quibus ibi benefecisse dicitiir Deus. Simile est emplum eius, qui pro eo, mitis vitani suris is stricto stadio oppetit, salsiloquitim dicit. I. X. t Adest utique eon senstix, sed qui non sit abluatorius; eonLntiebat scilicet unusquisque in eundem quidem verborum si, uti emi quo iis ab aliis animi sui sensa exprimi audiisset: neque tamen ouidqiiani impediebat , qu' minus alium, pro lubitu, iisdem verbis significatum tribueret. Vid. ad g. V. not. a. 3.M Puta metalitatis. Plane uti domini ortum est ex licentia, res, quae nullius sunt, Mei pandi; haee vero lieeritia vi emeetiim uiris habe.ret, opus fuit principio socialitatis. H.
s. XI. o Vid. ct supra L. L e. s. g. l . It
495쪽
sa m. IV. CAP. I. DE SERMONE, ET QUAE
narrata defungi potero. Quo adplicant exemplum Ieremiae XXXVIII. ubi propheta a rege interrogatus de oblὶdionis euentu, apud proceres regis ipsius iussu hoc prudenter dissimulat. aliam interim causam, nec falsam, colloquii adserens. Hic enim partem duntaxat veri dixit, cum ut totum illis significaret, hautquidquam teneretur. Item illud Athanasii, qui interrogantibus ad se capiendum missis respondebat; modo hac transiisse Athanasium, dissimulans,
eundem etiam retro nauem conuertisse. Nam seipsum prodere non tenebatur.
Circa exemplum Abrahami Genes XX, Iet. ' quidam dubitant, num prudem ter secerit vir sanctissimus, dum Saram sororem suam vocat, de matrimonio dissimulans. Norat quippe formam irritando aliorum amori idoneam, & s cilius solicitari solutas, quam maritatas. Nec iniustam videri Abimeleci expostulationem; ac inhumanam esse praesumtionem, in aliqua ciuitate nullum esse cietatis & iustitiae respectum, antequam eius documentum extiterit. rissi aluoc eo nomine ex satum eant, quod per uuae plerumque magnos animos infrim
t. & ad declinandam mortem via quidquam turpe habeatur. Sed hoc quidem in medio relinquimus. f. XII. DISTINGVIT quoque G o Trus d. l. f. 8. inter signa illa, quae sunt reperta ad significandum μετά συνθήκης, seu cum mutua obligatione , & inter res alias, circa quas eiusmodi conuentio non intercessit. Nam si Circa rem quampiam paelum intercepit, ea non nisi uniformiter licet vii. Putatque rebus hisce uti licere, etiamsi praeuideamus lare, ut alter inde salsam concipiat opinionem; modo nullum aliud sequatur nocumentum, aut υhi n cumentum ipsum seposita doli consideratione licitum est, & ubi aperte alteri nocuisse licebat. Quod facile admittimus. Cum enim nulla adsit conuentio generalis, aut peculiaris, ut istam rem hoc & non alio modo adhiberi neces- . sum sit, eo fine, ut alter inde animi mei sententiam colligere queat, igitur circa eandem usurpandam plena nobis intelligitur esse libertas relicta, modo nemini nocumentum aliquod iniuria inferatur. Quod enim alter falsam opinionem concepit, sibi imputet; quippe qui in alienis negotiis arbitrandis plus iusto fuit curiosus. Neque, si iure meo utar, semper teneor euitare, ne alter in falsam opinionem, caetera innoxiam, incidat, verbi gratia: si quis per noctem in cubiculo suo lampadem alat, discutiendis terroribus nocturnis, aut ut semper lumen in promtu sit; non tenetur eam extinguere, si vel ma-
496쪽
xime vicinus credat, ob lucubrationes id fieri. Circa exemplum Meae XXIV, 28. res plana est . Nam talem gestum prae se ferre in cuiusula est arbitrio;& nihil se uentius in uita communi, quam dicesium simulare, ut constet, grati ne simus futuri hospites, an minus. Nam ni enixe rogemur, serio no- his est propositum abire. Exemplum actor. XVI, g. altioris ridetur indagianis. Quin autem hostis, cui aperte utique licebat nocere, adhibitis simul tionibus circa fugam, usum vestium, insignium, velorum, amorum, cir ueniri recte possit, itidem dubium non habet. f. XIII. IDEM dicto loco mendacii notam non semper contrahi existisat, si utamur voce aut locutione ambigua, cui plures uno sint significatus, vel ex uolgi, vel ex artis consuetudine, vel ex aliqua figura aut schemate non inusitato; modo animi nostri conceptus congruat mi istarum significationum; etiamsi putetur is, qui audit, in aliam partem accepturus. Enimvero recte subiungitur, non pone temere probari talem locutionem, nisi pertineat ad rem diendum eum, qui curae nostrae fuerat traditus, aut ad euitandam iniquam interrogationem, vid. SENECA Troad. v. s97. seqq. aut ut nostrum aliquod
commodum quaeramus sine damno alterius. t Samuel. XXVII, Io. De caeter
enim, si tu tenebaris sententiam animi tui liquido mihi exponere, nihil interest, utrum simplici me mendacio, an per ambiguum sermonem decipias. Praese tim cum ambiguus sermo, siquidem proposito tuo debet inseruire, ita sit comsormandus , Ut popularem magis sensum e O arripiam, abstrusior & minus frequens tuis cogitatis respondeat. Alias si uterque significatus aeque est dominans, nemo facile erit tam supinae negligentiae, quin interroget, in quam lartem dictum illud accipi velis. Id autem omni vitio caret, ainigue aut o Cure loqui ad eum, quem informare, aut cuius prosectus explorare vis; si hic finis magis isthoc modo, quam per apertum sermonem queat obtineri. Quo spectat exemplum Ioan. VI, s. Sic & cui sensa animi mei omnino indicare non tenebar, ubi silentio defungi non licet, nihil prohibet, quo minus falsam opianionem pro simplici ignorantia propinem, si praeter errorem istum nullum aliud consequitur damnum, quo ipse indignus est. Sic nemo reprehenderit Athanasium. ex quo cum quaereret, qui ad ipsum persequendum missus erat, quantum inde abesset Athanasius; hic respondet; eum non Ionge abesse; ap. - THEODORET. Hist. Eccles L. III. c. 8. Adparet autem ex hisce ', caute
497쪽
ι ι LIB. IV. CAP. L DE SERMONE, ET TUAE
aeeipiendum illud GR OTII dicto loco, quando ad communem mendacii novitionem requiri ait, ut quod dicitur, scribitur, notatur, innuitur, intelligi alia ter nequeat. quam in eum sensum, qui a mente proserentis discrepat. Nam ubi quis liquido sententiam suam tenetur exprimere, sermo ita est sormandus, ut quem sensum praesens negotium, aut dictionis usus popularis insinuat, idem quoque cogitatis tuis congruat. Neque alter statim iubendus est, suum e rorem aut damnum sibi ipsi imputare, quod non omnes minus irequentatos,& a praesenti re alienos, ae contortos dictionum sensus excusserit, aut quod diuiuus non fuerit. ISOCRATES Panathenaico: pag. 86. Edit. Paris. I62I.JAmbiguis dictis uti, Περι ρὼν συμ Δολαίων κοέ πλεονεξίας , ἀικρον ποιηριας ο πικρον συμῶον, β δε contractibus, emolumenIιI in foro litiges. turpes, magnum signum improbitaID. ... q. XIV. LONGE MAGIs autem detestandae sunt reseruationes illae mentales , quas aliqui laedo plane artificio excogitarunt, in contrarium to quendo apertorum verborum sensui, etiam circa illas res, ubi verum dicendi obligatio erat, & quae iuramento confirmantur assertiones. Per quas hoe quidem emetitur, ut eririnsecus assirmare quis videatur, quod in antino suo negare instituit, & vice versa. Quo ipso omnis sermonis usus corrumpitur, ut nemo amplius certus esse possit, in quam partem alterius verba debeat aec gre. Qtianquam & absurdum plane sit isthoc inuentum. Cum enim in. itutus fit sermo, ut quod in animo habemus efferatur; cogitationum autem nostrarum, quamdiu non proseruntur, in vita humana nullus sit effectus: quomodo igitur tacita illa, & a communi usu abhorrens reseruatio mentalis possit tollere essectum illum, quem prolata verba alias producere sunt apta λ Id equidem frequens, in sermoni generali ex substrata materia, aliisve circumis stantiis accedat quandoque tacita conditio aut restrictio, per quam sermo praesenti negotio dextra aptatur, atque ab inconuenientia liberatur. Verum quid hoc vel rationis vel subtilitatis habet, si interrogatus an secerim, iurem, non feci, nempe aliud quidpiam, aut alio die ' Aut si petenti pecuniam dicam, non habeo, scit quam tibi dem. Aut promitto me tibi daturum scit. dicis eat a PStultum autem est, quod eiusmodi hominem a mendacii & periurii crimine
volunt eximere ideo, quia is tantum non dicis υnam verιIalem determinatam, quam audienser concipit mi, ae verba illa Arnifieare. sed aliam inritatem disparatam. Quasi
vero interrogationi meae satis fiat, si quamuis veritatem disparatam, & quae ad praesens negotium nihil facit, audiam; aut quasi adposite quaestioni meae satisfecerit, qui mihi de cepis percontanti, de alliis responderae Sicut & illud
. XIV. . Qualis illa Aria apud SOCRA.
TFΜ L. I. H. E. e. L nnιιν, μαι seris/sellieri in eharta sub ala. Pro earuin desentana frustra a quibusdam adseruntur dicta Christi apud Nareum XIII, 32. a Ioannem ulI, 8 Has XV. a) Quibus infantibus quum simile, sine alia imperiit, ipsis quoque, talibus commentis.
498쪽
non minus absurdum est, quod dicunt; ex oratione aperte prolata, & rese Datione mentali unam consci integram Orationem, in qua tota coniunctim accepta nulla sit falsitas, verbi gratia, si quis dicat, non sum sacerdos, hoc in
mente reseruato, τι tibi dicam: tota haec oratio, si integre sumatur, erit vora; non sum sacerdos, ut tibi dicam. Enimuem Vti oratio propter alios inuen,
ta est, non uti sibi quisque loqueretur: ita eiusdem veritas & falsitas eκ iis aestimatur, quae aperte ad alios Proseruntur. Add. L . MONTALTIus Epist. prouinc. 9.f. m. Nou co MMITTI mendacii culpam, etiamsi aliquid dicatur, quod salsam habeat significationem insanti, aut amenti, communitet statuitur 3
adeoque permissum Creditur '. n puerorum aetas improuida ludificetur. L V C R Eis T Ius L. I. v. 93s. & seqq.J T H E o C R I T V S Idyl. Is. N. 4O.J 'Oυκ-το τεκνον. Amπος. Ratio adsertur a Grotio d. l. 3. II. quia eum illis non sit iudicutibertar, non potes eis eirea illam liberialem iniuria fri. Quae ratio mihi non
plane susscit. Nam ut de infantibus potissimum dicam, manifestum est equidem, hactenus illis deesse facultatem iudicandi, quod quae iisdem narrantur, aut alio modo repraesentantur, simpliciter & incaute arripiant, nec per ratiocinia verum a falso discernere norint. Quia tamen, qua sunt homines, id luris habent, ut ne ab aliis laedantur; utque humanitatis ossicia recipiant, & culiariter a parentibus atque educatoribus potissimum bonis sententiis imis uantur; Ada. Matth. XVIII, ro. & vero utique tenent facultatem adprehendendi saltem res faciles: omnino censendum est, illos eodem cum adultis iure hactenus Dul, ut quae indicari ipsis debent, ita proponantur, quo intelligi ab iisdem possint. Verum quia ob rationis imbecillitatem & aflectuum impetum nudam veritatem sere adspernantur; ideo per sabulas doceri, aut fictis terriculamentis coerceri eos expedit ', quousque citra inania rerum soliditatem capere, & aestimare norinti Inde non ut ludibrio habeantur, aut noxa assis clantur, aduersus illos figmenta adhibemus, sed quia ratione magis seria doceri commode nequeunt. Hinc adposite Luc RETIVS dicto loco su. 93s. & seqq JPueris absinthia utra medenter. Cum dare conantur, prius oras pocula circum, contingunt mellis dulcis flavique liquore,n puerorum aetas improuida ludiscetur Labrorum tenus; ineterea perpotet amarum Absinthii laticem, deceptaque rum capiatur,
quae falsam habeant signiseationem, progesse siret. Sie in Notio Testamento eomplura loca I gis veteris eo sensu adplieantur , quo ea Iudaei vulgo aeeipiebant, etsi is verbis authenticis minime responderet. Similiter plura ibi argumen. ta aἐ hominem praesto sunt i tali sensu, aliaue opinione Iudaeorum eommuni filita , quamuis
iam, quamui incerta. Vid. Io. CLERICU in notu Latinis ad Nouum Testam. praecipue ad Eoist. ad Galatas ct Parrhasian. P. I. pag. 82. 83. 4. I. Editionis.ci Hactentis admitti potest quod ait D o N A. TVR in Eunueho : FHyMm est ι .a tegitur id. quod factum est Vanum. quod fieri non potest: merum, -d non es factum, oesuri potuit. Falsum loqui culpae est; A ram virt-ιιι fiam decipimur ιμο δεία amur. H.
499쪽
LIB. IV. CAP. L DE SERMONE, ET QVAE
etiam ciuitates longe prius fabulas delegerunt, nec non Us legum latores publieae iniis litatis gratia, cum rario taurauit animamis intueremur ingenium. Homo enim cognitionis auiduvie ducitur. Huius autem via rima fabularum sudium es. Hine ροιν dira incipium, G ad communieamia suria ultro princium. Causa es, quia nouum quoddam est sudium fabulatio. quao non rei consistemra, sed alia quaedam exponit. Dulcis quidem es nouuas, tT quod nemini privi es euntium: hoe aurem ipsum est, quod istinationis auiditatem ingenerat. Cum autem admiraIio adsis. is mom. stra, intenditur oblectatio, quae discendi illecebra est. Ab ipso igitur primordis hae pacto inestandi sinet: aetate vera prouectiora ad rerum disciplinam perducendi, cost
borata iam cogitatione, cum adulaιionis amplius nequaquam indigeans. Peculiariter
autem commendationem Fabularum Aesopi vide apud Pili Los TRA TvM de Vita Apollonii L. V. R. s. Ed. Μorelli c. l . Ed. Lipi. Olear. J Sed & amentes, qua rationem non capiunt, recte figmentis deliniuntur. q. XVI. QUIN IN uniuersum omnes, apud quos bonum, quem intendimus, finem simplici sermone assequi non valemus, citra mendacii culpam figmentis in errorem, verum ipsis salutarem, possunt deduci. Neque necessum est, eius licentiae rationem inde arcessere, quod praesumatur, alterum libertatis suae in iudicando laesionem non aegre laturum, imo gratias habiturum eo nomine ob commodum, quod inde assequitur. Volenti autem ini riam non fieri. Nam habebat quidem i ste ius, ut nostro sermone aliquod ipsi commodum conciliaretur, aut malum depelleretur; verum non eo modo, ut contrarium essectum iste sermo produceret. Id quod factum fuisset; si rem simpliciter prout erat, citra colorem intellexisset. Inde in tali casu non mianus ad ingenium & conditionem audientis attemperandus est sermo, quam Medico pharmacum ad vires & complexionem aegroti. Cum igitur nemo diei possit ius habuisse, ut sermonem tali forma conceptum audiret, quo ipsi perniciosius erat futurus; non recte quoque dicitur, ius aliquod hele esse remisi sum. Cumque ex aduerso alter teneretur ad id officii mediante sermone alteri exhibendum ex lege humanitatis, vel etiam armore ex obligatione ; in aperto est, non posse ipsum esse obligatum sermonem eo modo adhibere, quo fine
Mago, δ' l. . κ . 4 ἁλιβὰ κακλώn uilod ideo perpetrauit. quoniam ri Merat, Deum. iuditio extraordinario, Cananaeos Istaesi iis traditurum. Alias o gelum homi eiula mini me expleuisse . relando exploratorea populi ho.
500쪽
fine suo erat cariturus. Inde ab omni vitio mendacii vacant, & laudem insuper prudentiae merentur ficti sermones quibus alicuius innocentia tegitur, iratus placatur, moestus demulcetur, aut quid aliud commode adsertur, quod aperta oratione obtineri non poterat. Vid. Exodi I, II. I9. I Samuel. XIX, 12. seqq. XX, s. 28. 29. 2 Sam. XIV, 4. seqq. 2 Corinth. IX, 2. 3. 4. P L I N I V s
mnestra, quae ab ipso vocatur Splendide mendax, I in omno Dirgo Nobilis aeuum. E v R I p a D E s Phoenissis v. 998. SADI Rosarium Persicum C. I. Mendacium beneficium faciem, melius es vero, exitium parturiente. HELIODORUS Aethiop. L. I. sc. 3. pag. a. Ed. LUgd. 16II.J Καλον ποτε Mu το ψεGος, στριν ωφελουντῶς λεγοντας, μηλ καταβλαπτη τους ακουοντας. Pularum es mendacium, cum auctori commodat, F audiensi non nocer . Hue spectat factum Rachabae ' IosII, 4. Vhi non curamus, quod G R O T I V S ad hune locum notet ': Ante Gamgelium mendacium viris bonis Ialatare culpae non ducebatur. Laudatur hoe factum.
νι siti tempori congruens. ad Ebrae s XI, 3I. Iae. II, 2s. Nam & nunc licitum id arbitramur, modo obligatio ciuilis per idem non violetur. Addatur So- CRATEs Hist. E L L. III. c. ia. Huc pertinent, qui in praelio labantes suorum animos ficto nuncio erigunt, quo incitati victoriam & salutem sibi pariant, aut qui ante praelium hostiurn multitudinem extenuant. Vid. Cornes. NEPos Eumene c. 3. & passim apud historicos. XENOPHON. L. IV. de Dict. & sael. Socratis. pag. 462. 463. Ed. Graec. H. Steph.J Si quis dux viderit exercitum perierritum, s memitus dicat illico Deios asstituros, soqua menda-eio animοι seriistim leuet, sub quonam id collocabimus t Sub iustitia, uti videtur. Apud SOPHOCLEM Philoctete: fvers. Io8. IO9.J Neopt. Ουκρίσχρον ηγη δητα τα ψευ- δη λίγων; Vlyss. 'Oυκ, εἰ F σωθῆναι τὸ το ψευδος φῆρμ. Non ducis turpe meruiri. Non, cum mendacium flutem affert . Adὸ. FRONTINUS Strateg. L. I. c. II. L. II. c. 7. Et POLYAENus L. I. Strateg. de Leotychide. c. n. 3 Maximus T. Y R I v sDissert. III spag. 3o. Edit. Dauis. J 'Oυ3D σεμ, ον το τ'αληθῆ λέγειν, εἰ μή γίγνοι
is vera raria, si cui pestem ferunt. Ηώie danἁa venia esis Οιιι Pod non diser. Diphilus apud eundem S TOBAEUM:
i illi, Oeeupatum venientis patriam ipsius. Vid. nota IO. C L E RICI ad h. l. Et ad I Sam. XXI, 2. Condonandιm aliquidi liis temporibus, talente miarum vita aetern . H.